(2016/C 431/01)(Dz.U.UE C z dnia 22 listopada 2016 r.)
PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 91,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 1 ,
uwzględniając opinię Komitetu Regionów 2 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 3 ,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE 4 ustanawia jednolity europejski obszar kolejowy ze wspólnymi zasadami dotyczącymi zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi i zarządcami infrastruktury, finansowania infrastruktury i pobierania opłat za infrastrukturę, warunków dostępu do infrastruktury kolejowej i przewozów kolejowych oraz nadzoru regulacyjnego nad rynkiem kolejowym. Utworzenie jednolitego europejskiego obszaru kolejowego powinno zostać osiągnięte poprzez rozszerzenie zasady otwartego dostępu do krajowych rynków kolejowych oraz zreformowanie zarządzania zarządcami infrastruktury w celu zapewnienia równego dostępu do infrastruktury.
(2) Wzrost kolejowego ruchu pasażerskiego nie nadąża za rozwojem innych rodzajów transportu. Utworzenie jednolitego europejskiego obszaru kolejowego powinno przyczynić się do dalszego rozwoju transportu kolejowego jako wiarygodnej alternatywy dla innych rodzajów transportu. W tym kontekście ważne jest, aby ustawodawstwo ustanawiające jednolity europejski obszar kolejowy było skutecznie stosowane w wyznaczonych terminach.
(3) Unijne rynki kolejowych przewozów towarowych i międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich otwarto dla konkurencji, odpowiednio, w latach 2007 i 2010, zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/51/WE 5 oraz dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/58/WE 6 . Ponadto niektóre państwa członkowskie otworzyły na konkurencję również swoje rynki krajowych przewozów pasażerskich, wprowadzając prawa otwartego dostępu lub przetargi na zamówienia prowadzące do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych. Takie otwarcie rynku powinno mieć pozytywny wpływ na funkcjonowanie jednolitego europejskiego obszaru kolejowego, prowadząc do lepszych usług dla użytkowników.
(4) Szczególne wyłączenia z zakresu stosowania dyrektywy 2012/34/UE powinny umożliwić państwom członkowskim uwzględnienie szczególnych cech struktury i organizacji systemów kolejowych znajdujących się na ich terytorium przy zapewnieniu integralności jednolitego europejskiego obszaru kolejowego.
(5) Eksploatacja infrastruktury kolejowej na sieci obejmuje sterowanie ruchem kolejowym. Dopóki linia jest wciąż eksploatowana, zarządca infrastruktury powinien zapewniać w szczególności, aby infrastruktura była odpowiednia do jej przeznaczenia.
(6) W celu określenia, czy dane przedsiębiorstwo powinno zostać uznane za zintegrowane pionowo, należy stosować pojęcie kontroli w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 7 . W przypadku gdy zarządca infrastruktury i przedsiębiorstwo kolejowe są w pełni niezależni od siebie, ale oba podmioty są kontrolowane bezpośrednio przez państwo bez podmiotu pośredniczącego, należy uznać je za podmioty odrębne. Ministerstwo sprawujące kontrolę zarówno nad przedsiębiorstwem kolejowym, jak i nad zarządcą infrastruktury nie powinno być uznawane za podmiot pośredniczący.
(7) Niniejsza dyrektywa wprowadza dodatkowe wymogi w celu zapewnienia niezależności zarządcy infrastruktury. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę wyboru spośród różnych modeli organizacyjnych, od pełnego strukturalnego rozdzielenia do integracji pionowej, z zastrzeżeniem odpowiednich zabezpieczeń mających na celu zapewnienie bezstronności zarządcy infrastruktury w odniesieniu do podstawowych funkcji, zarządzania ruchem i planowania utrzymania. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby w granicach ustalonych ram pobierania opłat i alokacji zarządca infrastruktury posiadał niezależność organizacyjną i decyzyjną w odniesieniu do podstawowych funkcji.
(8) W przedsiębiorstwach zintegrowanych pionowo należy zastosować zabezpieczenia w celu zapewnienia, aby inne podmioty prawne w ramach tych przedsiębiorstw nie miały decydującego wpływu na mianowania i zwolnienia osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji w sprawie podstawowych funkcji. W tym kontekście państwa członkowskie powinny zapewnić istnienie procedur dotyczących skarg.
(9) Państwa członkowskie powinny wprowadzić krajowe rozwiązania ramowe dla oceny konfliktu interesów. W tych ramach organ regulacyjny powinien uwzględniać wszelkie osobiste interesy finansowe, gospodarcze lub zawodowe, które mogłyby niewłaściwie wpłynąć na bezstronność zarządcy infrastruktury. W przypadku gdy zarządca infrastruktury i przedsiębiorstwo kolejowe są od siebie niezależni, fakt, że są bezpośrednio kontrolowani przez ten sam organ państwa członkowskiego nie powinien być traktowany jako powodujący konflikt interesów w rozumieniu niniejszej dyrektywy.
(10) Podejmowanie decyzji przez zarządców infrastruktury w odniesieniu do alokacji tras pociągów oraz podejmowanie decyzji w odniesieniu do pobierania opłat za infrastrukturę są podstawowymi funkcjami niezbędnymi do zapewnienia sprawiedliwego i niedyskryminującego dostępu do infrastruktury kolejowej. Należy wprowadzić rygorystyczne zabezpieczenia w celu uniknięcia jakiegokolwiek bezprawnego nacisku w odniesieniu do decyzji podejmowanych przez zarządcę infrastruktury i dotyczących tych funkcji. Zabezpieczenia te powinny zostać dostosowane w celu uwzględnienia różnych struktur zarządzania podmiotami kolejowymi.
(11) Należy również podjąć odpowiednie środki w celu zapewnienia wykonywania funkcji zarządzania ruchem i planowania utrzymania w sposób bezstronny, aby uniknąć jakichkolwiek zakłóceń konkurencji. W tych ramach zarządcy infrastruktury powinni zapewnić, aby przedsiębiorstwa kolejowe miały dostęp do odpowiednich informacji. W tym kontekście, w przypadku gdy zarządcy infrastruktury przyznali przedsiębiorstwom kolejowym szerszy dostęp do procesu zarządzania ruchem, taki dostęp powinien zostać przyznany na równych warunkach wszystkim zainteresowanym przedsiębiorstwom kolejowym.
(12) W przypadku gdy podstawowe funkcje są wykonywane przez niezależny organ pobierający opłaty lub organ alokujący, należy zapewnić bezstronność zarządcy infrastruktury w odniesieniu do funkcji zarządzania ruchem i utrzymania, bez konieczności przekazywania tych funkcji niezależnemu podmiotowi.
(13) Organy regulacyjne powinny być uprawnione do monitorowania zarządzania ruchem i planowania odnawiania, a także monitorowania planowanych i nieplanowych prac utrzymaniowych w celu zapewnienia, aby nie prowadziły one do dyskryminacji.
(14) Państwa członkowskie powinny co do zasady zapewnić, aby zarządcy infrastruktury byli odpowiedzialni za eksploatację, utrzymanie i odnawianie sieci oraz aby powierzono im rozwój infrastruktury kolejowej na tej sieci. W przypadku gdy funkcje te są zlecane różnym podmiotom, zarządca infrastruktury powinien jednak zachować uprawnienia nadzorcze i ponosić ostateczną odpowiedzialność za ich wykonywanie.
(15) Zarządcy infrastruktury, którzy są częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, mogą zlecać w ramach tego przedsiębiorstwa funkcje inne niż podstawowe z zastrzeżeniem warunków określonych w niniejszej dyrektywie, pod warunkiem że nie powoduje to konfliktu interesów i że zagwarantowana jest poufność szczególnie chronionych informacji handlowych. Podstawowe funkcje nie powinny być zlecane jakiemukolwiek innemu podmiotowi przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, chyba że taki podmiot wykonuje wyłącznie podstawowe funkcje.
(16) W stosownych przypadkach, w szczególności ze względu na efektywność, w tym również w przypadku partnerstw publiczno-prywatnych, funkcje zarządzania infrastrukturą można dzielić między różnych zarządców infrastruktury. Każdy z zarządców infrastruktury powinien ponosić pełną odpowiedzialność za wykonywane przez siebie funkcje.
(17) Należy uniemożliwić dokonywanie transferów finansowych między zarządcą infrastruktury a przedsiębiorstwami kolejowymi, a w przedsiębiorstwach zintegrowanych pionowo - między zarządcą infrastruktury a jakimikolwiek innymi podmiotami prawnymi przedsiębiorstwa zintegrowanego, w przypadku gdy mogłyby one prowadzić do zakłócenia konkurencji na rynku, w szczególności w wyniku subsydiowania skrośnego.
(18) Zarządcy infrastruktury mogą wykorzystywać dochody z działalności w zakresie zarządzania siecią infrastruktury, która to działalność wiąże się z wykorzystywaniem środków publicznych, do finansowania własnej działalności lub wypłat dywidend na rzecz inwestorów jako zwrotu z ich inwestycji w infrastrukturę kolejową. Wśród inwestorów tych mogą być państwo i udziałowcy lub akcjonariusze prywatni, ale nie przedsiębiorstwa, które są częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo i które sprawują kontrolę zarówno nad przedsiębiorstwem kolejowym, jak i nad tym zarządcą infrastruktury. Dywidendy z działalności, która nie wiąże się z wykorzystywaniem środków publicznych, lub przychody z opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej mogą być również wykorzystywane przez przedsiębiorstwa, które są częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo i które sprawują kontrolę zarówno nad przedsiębiorstwem kolejowym, jak i nad tym zarządcą infrastruktury.
(19) Zasady pobierania opłat nie powinny wykluczać możliwości, aby dochody z opłat za infrastrukturę przepływały przez rachunki państwa.
(20) W przypadkach gdy w ramach przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo zarządca infrastruktury nie posiada odrębnej osobowości prawnej i podstawowe funkcje są powierzane podmiotowi zewnętrznemu poprzez przypisanie ich niezależnemu organowi pobierającemu opłaty lub organowi alokującemu, odpowiednie przepisy dotyczące przejrzystości finansowej i niezależności zarządcy infrastruktury powinny być stosowane odpowiednio na poziomie niektórych działów w ramach przedsiębiorstwa.
(21) W celu osiągnięcia skutecznego zarządzania siecią i efektywnego użytkowania infrastruktury należy zapewnić lepszą koordynację między zarządcami infrastruktury a przedsiębiorstwami kolejowymi poprzez zastosowanie odpowiednich mechanizmów koordynacji.
(22) Z myślą o ułatwieniu wykonywaniu skutecznych i efektywnych przewozów kolejowych na terytorium Unii należy w oparciu o istniejące platformy ustanowić europejską sieć zarządców infrastruktury. Do celów uczestnictwa w tej sieci państwa członkowskie powinny mieć swobodę określania, który podmiot lub podmioty należy uznać za ich głównych zarządców infrastruktury.
(23) Mając na uwadze zróżnicowanie sieci pod względem wielkości i zagęszczenia oraz różnorodność struktur organizacyjnych organów krajowych, lokalnych i regionalnych, a także ich własne doświadczenia związane z procesem otwierania rynku, państwa członkowskie powinny mieć wystarczającą elastyczność organizowania swoich sieci kolejowych w taki sposób, aby można było wykonywać usługi świadczone w warunkach otwartego dostępu i usługi świadczone na podstawie umów o świadczenie usług publicznych w celu zapewnienia wszystkim pasażerom łatwego dostępu do usług wysokiej jakości.
(24) Przyznanie unijnym przedsiębiorstwom kolejowym prawa dostępu do infrastruktury kolejowej we wszystkich państwach członkowskich w celu wykonywania krajowych przewozów pasażerskich mogłoby mieć wpływ na organizację i finansowanie kolejowych przewozów pasażerskich świadczonych na podstawie umowy o świadczenie usług publicznych. Państwa członkowskie - na podstawie decyzji właściwego organu regulacyjnego - powinny mieć możliwość ograniczania takiego prawa dostępu, w przypadku gdy prawo to zagrażałoby równowadze ekonomicznej tych umów o świadczenie usług publicznych.
(25) Prawo przedsiębiorstw kolejowych do uzyskiwania dostępu do infrastruktury nie ma wpływu na możliwość udzielenia przez właściwe organy praw wyłącznych zgodnie z art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1370/2007 8 lub bezpośredniego udzielenia zamówienia prowadzącego do zawarcia umowy o świadczenie usług publicznych na warunkach określonych w art. 5 tego rozporządzenia. Istnienie takiej umowy o świadczenie usług publicznych nie powinno uprawniać państwa członkowskiego do ograniczania innym przedsiębiorstwom kolejowym prawa dostępu do danej infrastruktury kolejowej w celu świadczenia kolejowych przewozów pasażerskich, chyba że takie usługi zagrażałyby równowadze ekonomicznej umowy o świadczenie usług publicznych.
(26) W następstwie wniosku złożonego przez zainteresowane strony organy regulacyjne powinny na podstawie obiektywnej analizy ekonomicznej ocenić, czy zagrożona byłaby równowaga ekonomiczna istniejących umów o świadczenie usług publicznych.
(27) Proces oceny powinien uwzględniać potrzebę zapewnienia wszystkim uczestnikom rynku wystarczającej pewności prawa na potrzeby rozwinięcia ich działalności. Procedura powinna być możliwie prosta, efektywna i przejrzysta, a także spójna z procesem alokacji zdolności przepustowej infrastruktury.
(28) Państwa członkowskie mogą nałożyć na prawo dostępu do infrastruktury szczególne warunki, aby umożliwić wdrożenie zintegrowanego systemu rozkładu jazdy krajowych kolejowych przewozów pasażerskich, pod warunkiem że zostanie zapewniony niedyskryminacyjny dostęp.
(29) Rozwój infrastruktury kolejowej oraz poprawa jakości kolejowych przewozów pasażerskich są kluczowymi priorytetami w ramach promowania zrównoważonego systemu transportu i mobilności w Europie. W szczególności rozwój sieci kolei dużych prędkości może się przyczynić do stworzenia lepszych i szybszych połączeń między europejskimi ośrodkami gospodarczymi i kulturalnymi. Przewozy kolejami dużych prędkości łączą ludzi i rynki szybko i niezawodnie oraz w sposób przyjazny dla środowiska i efektywny kosztowo, a także sprzyjają zorientowaniu pasażerów na kolej. Szczególnie ważne jest zatem zachęcanie zarówno do publicznych, jak i do prywatnych inwestycji w infrastrukturę kolei dużych prędkości w celu stworzenia warunków sprzyjających dodatniemu zwrotowi z inwestycji, a także w celu zmaksymalizowania korzyści gospodarczych i społecznych wynikających z takich inwestycji. Państwa członkowskie powinny zachować możliwość wybierania różnych sposobów promowania zarówno inwestycji w infrastrukturę kolei dużych prędkości, jak i korzystania z linii dużych prędkości.
(30) Aby umożliwić rozwój rynku przewozów pasażerów kolejami dużych prędkości i promowanie optymalnego wykorzystania istniejącej infrastruktury oraz aby wspierać konkurencyjność przewozów pasażerów kolejami dużych prędkości przynoszącą pozytywne skutki dla pasażerów, otwarty dostęp dla przewozów pasażerów kolejami dużych prędkości powinien być ograniczany wyłącznie w szczególnych okolicznościach oraz po dokonaniu obiektywnej analizy ekonomicznej przez organ regulacyjny.
(31) W celu umożliwienia pasażerom dostępu do informacji niezbędnych do zaplanowania podróży oraz do rezerwowania biletów na terytorium Unii należy promować zintegrowane systemy informacji i systemy wspólnego biletu wypracowane przez rynek. Biorąc pod uwagę znaczenie promowania sprawnych systemów transportu publicznego, należy zachęcać przedsiębiorstwa kolejowe do prac nad rozwojem takich systemów, umożliwiających włączenie wariantów multimodalnych, transgranicznych i mobilności "od drzwi do drzwi".
(32) Systemy wspólnego biletu powinny być interoperacyjne i niedyskryminacyjne. Przedsiębiorstwa kolejowe powinny przyczyniać się do rozwoju takich systemów poprzez udostępnianie w sposób niedyskryminacyjny oraz w interoperacyjnym formacie wszystkich odnośnych danych niezbędnych do zaplanowania podróży oraz rezerwacji biletów. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby systemy takie nie dyskryminowały przedsiębiorstw kolejowych oraz uwzględniały konieczność zapewnienia poufności informacji handlowych, ochronę danych osobowych oraz zgodność z zasadami konkurencji. Komisja powinna monitorować rozwój takich systemów i składać sprawozdania w tej kwestii oraz, w stosownych przypadkach, przedstawiać wnioski ustawodawcze.
(33) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby świadczenie przewozów kolejowych uwzględniało wymogi związane z zapewnianiem odpowiedniej ochrony socjalnej, przy jednoczesnym zapewnieniu płynnego przejścia w kierunku utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego. W związku z tym należy przestrzegać obowiązków powstałych zgodnie z prawem krajowym na podstawie wiążących układów zbiorowych lub układów zawartych między partnerami społecznymi, a także odpowiednich standardów socjalnych. Obowiązki te powinny pozostawać bez uszczerbku dla ustawodawstwa Unii w dziedzinie prawa socjalnego i prawa pracy. Komisja powinna aktywnie wspierać prace prowadzone w ramach sektorowego dialogu społecznego dotyczącego kolei.
(34) W ramach trwającego przeglądu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/59/WE 9 Komisja powinna ocenić, czy konieczne są nowe akty ustawodawcze dotyczące przyznawania uprawnień kolejowemu personelowi pokładowemu.
(35) Państwa członkowskie powinny mieć swobodę decydowania o odpowiednich strategiach finansowania w celu przyspieszenia wdrażania europejskiego systemu sterowania pociągiem (ETCS), a w szczególności decydowania o tym, czy należy stosować różnicowanie opłat za dostęp do torów.
(36) Zarządcy infrastruktury powinni współpracować w związku ze zdarzeniami lub wypadkami mającymi wpływ na ruch transgraniczny w celu wymiany wszelkich odnośnych informacji umożliwiających szybkie przywrócenie normalnego ruchu.
(37) Aby umożliwiać osiągnięcie celów jednolitego europejskiego obszaru kolejowego, organy regulacyjne powinny współpracować w celu zapewnienia niedyskryminującego dostępu do infrastruktury kolejowej.
(38) W szczególności ważne jest, aby organy regulacyjne współpracowały ze sobą, w celu koordynowania swoich decyzji, z myślą o wyeliminowaniu niepewności prawa i zapewnieniu efektywności międzynarodowych przewozów kolejowych, w przypadku gdy kwestie związane z międzynarodowymi przewozami kolejowymi lub infrastrukturą kolejową eksploatowaną przez dwa kraje wymagają decyzji dwóch lub większej liczby organów regulacyjnych.
(39) W ramach procesu otwierania krajowych rynków kolejowych na konkurencję poprzez przyznanie dostępu do sieci każdemu przedsiębiorstwu kolejowemu państwa członkowskie powinny dysponować wystarczającym okresem przejściowym, aby dostosować swoje prawo krajowe i struktury organizacyjne. W związku z tym państwa członkowskie powinny móc utrzymać swoje istniejące przepisy krajowe dotyczące dostępu do rynku do końca okresu przejściowego.
(40) Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną z dnia 28 września 2011 r. państw członkowskich i Komisji dotyczącą dokumentów wyjaśniających 10 , państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o transpozycji jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów służących transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy, ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
Sporządzono w ...
W imieniu Parlamentu Europejskiego |
W imieniu Rady |
... |
... |
Przewodniczący |
Przewodniczący |