(2008/C 326/09)(Dz.U.UE C z dnia 20 grudnia 2008 r.)
Wprowadzenie
Kwestia narkotyków jest poważnym problemem dla obywateli Europy oraz stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia społeczeństwa europejskiego.
W grudniu 2004 r. Rada Europejska jednogłośnie potwierdziła strategię antynarkotykową UE na lata 2009-2012(1), której celem jest osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony, dobrobytu i spójności społecznej przez zapobieganie zażywaniu narkotyków i ograniczenie ich zażywania.
Samo przyjęcie strategii stanowiło jasny sygnał, że polityczne zainteresowanie problemem narkotyków na terenie UE przezwycięża różnice w podejściu do tego problemu, istniejące w poszczególnych państwach członkowskich. Strategia ta, wprowadzana dwoma kolejnymi planami działania UE w zakresie narkotyków, potwierdziła, że wszystkie państwa członkowskie są zgodne co do tych samych podstawowych zasad: powinno istnieć zrównoważone podejście w kwestii ograniczania podaży narkotyków i popytu na nie, które będzie się opierało przede wszystkim na podstawowych zasadach prawa UE oraz pod każdym względem przestrzegało fundamentalnych wartości Unii Europejskiej, którymi są szacunek dla godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, solidarności, zasad państwa prawnego i praw człowieka. Sama strategia oraz jej plany działania mają na celu ochronę i poprawę dobrobytu społeczeństwa i jednostki, ochronę zdrowia publicznego oraz zagwarantowanie wysokiego poziomu ochrony ogółowi społeczeństwa. Powinny im towarzyszyć działania horyzontalne, w których polityka walki z narkotykami opiera się na miarodajnych danych dotyczących charakteru i rozmiarów problemu, w coraz większym stopniu na koordynacji transgranicznej oraz na współpracy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi. Strategia i jej plany działania opierają się również na odpowiednich konwencjach ONZ, które są głównymi instrumentami prawnymi służącymi rozwiązywaniu światowego problemu narkotyków.
Strategia antynarkotykowa stanowi również ramy dla dwóch kolejnych czteroletnich planów działania. W pierwszym planie działania (na lata 2005-2008)(2) określono ponad 80 działań mających pomóc w koordynowaniu głównych obszarów interwencji państwa w zakresie nielegalnych narkotyków, obejmujących zdrowie publiczne, egzekwowanie prawa, cła, wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych oraz stosunki zewnętrzne. Wdrażanie działań leży często w gestii państw członkowskich, ale Komisja odgrywa ważną rolę w ułatwianiu prac i przy ocenie postępów, a ponadto monitoruje wykonywanie prawodawstwa antynarkotykowego, np. decyzji Rady 2004/757/WSiSW w sprawie nielegalnego handlu narkotykami, na temat której przedstawi sprawozdanie w połowie 2009 r. Kierując się ponadto doświadczeniami czterech ubiegłych lat, Komisja proponuje obecnie, aby Rada zatwierdziła przyjęcie drugiego planu działania (na lata 2009-2012).
Co udało się osiągnąć dzięki bieżącemu planowi działania w zakresie narkotyków?
W obecnym planie jako jego ostateczny cel określono:
"... znaczne zmniejszenie powszechności zażywania narkotyków przez ludność oraz zmniejszenie społecznych i zdrowotnych skutków zażywania narkotyków oraz nielegalnego handlu nimi".
Sprawozdanie oceniające(3) jest wynikiem wspólnych wysiłków Komisji, państw członkowskich, Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA), Europolu i sieci europejskich organizacji pozarządowych reprezentowanych w Forum Społeczeństwa Obywatelskiego. Jest to obecnie najbardziej wyczerpująca ocena wdrażania polityki antynarkotykowej UE, która pokazuje, że cele bieżącego planu zostały częściowo osiągnięte:
– Zażywanie narkotyków w UE nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. Dostępne dane pokazują, że zażywanie heroiny, marihuany i narkotyków syntetycznych utrzymuje się na stałym poziomie lub zmniejsza się, natomiast zażywanie kokainy staje się w wielu państwach członkowskich coraz częstsze. Całkowita liczba osób w UE, które w pewnym momencie przyjmowały narkotyki ("lifetime prevalence") szacowana jest na 70 mln w przypadku marihuany, co najmniej 12 mln w przypadku kokainy, 9,5 mln w przypadku ecstasy oraz 11 mln w przypadku amfetaminy, przy czym wiadomo, że przynajmniej pół miliona osób uzależnionych od narkotyków takich jak heroina poddawanych jest leczeniu substytucyjnemu.(4).
– Chociaż trudno uznać sytuację za zadowalającą, dostępne dane z podobnych krajów w innych częściach świata pokazują, że spożycie marihuany, kokainy i amfetaminy w UE jest znacznie niższe niż np. w USA. Podobnie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o liczbę zgłaszanych zakażeń wirusem HIV związanych ze wstrzykiwaniem narkotyków.
– Sprawozdanie pokazuje również, że strategie antynarkotykowe państw członkowskich są coraz bardziej zbieżne i istnieje tendencja do realizowania strategii krajowych na podstawie odpowiednich planów działania.
– Dotychczasowe dane pokazują, że UE udaje się przynajmniej opanować złożone społecznie zjawisko powszechnego zażywania i nadużywania narkotyków w społeczeństwie, a także że w coraz większym stopniu skupia się ona na działaniach mających na celu ograniczenie szkód powodowanych przez zażywanie narkotyków wśród jednostek i w społeczeństwie. Należy podkreślić, że Unii udawało się to pomimo tego, że w okresie podlegającym ocenie światowa produkcja nielegalnych opiatów gwałtownie wzrosła, a przez terytorium Unii przepływały większe niż kiedykolwiek wcześniej ilości kokainy. W obliczu bardzo szybkiego wzrostu podaży wyniki UE w zakresie rozwiązywania tych problemów należy ocenić bardziej pozytywnie.
– Jeśli chodzi o współpracę międzynarodową, można zauważyć, że stanowiska państw UE na międzynarodowych forach zajmujących się problemem narkotyków (np. w Komisji ds. Środków Odurzających (KŚO) Organizacji Narodów Zjednoczonych) są obecnie lepiej skoordynowane. Ponadto zintegrowane i wyważone podejście UE do problemu narkotyków służy w coraz większym stopniu jako wzór dla innych państw na całym świecie.
Bieżący plan działania (na lata 2005-2008) jest ambitnym przedsięwzięciem. Dokonano postępów w wielu obszarach, ale odkryto również pewne słabe punkty.
W wielu obszarach utrzymują się problemy z koordynacją strategii. Chociaż jakość informacji dotyczących zażywania narkotyków, profilaktyki oraz leczenia na terenie UE stale się poprawia, nadal brakuje wielu istotnych informacji: stale brakuje wiarygodnych danych dotyczących podaży narkotyków, jak również zasięgu pomocy antynarkotykowej dla krajów trzecich i wyników tych działań.
W jaki sposób zwiększyć zaangażowanie społeczeństwa w ograniczanie spożycia narkotyków
Unia Europejska musi podjąć dodatkowe wysiłki, aby ograniczyć problemy zdrowotne, społeczne, rozwojowe i gospodarcze wynikające ze spożycia narkotyków. Miliony Europejczyków na pewnym etapie zażywało narkotyki lub bierze je obecnie, a pomiędzy polityką publiczną a zachowaniem obywateli istnieje rozdźwięk, którego żadne społeczeństwo nie może ignorować.
Istnieją dowody na to, że jednym z najbardziej skutecznych (i opłacalnych) podejść w zakresie zwalczania zażywania narkotyków przez służby publiczne zaangażowanie w zapobieganie, leczenie, ograniczanie szkód i egzekwowanie prawa jest partnerska współpraca z organizacjami wolontariuszy i usługodawcami. Innymi słowy, sojusz obywateli z instytucjami stworzonymi przez nich i dla nich.
Nadszedł czas, aby zaangażować obywateli Europy w politykę w tej dziedzinie oraz postawić obywateli w centrum tej polityki. Jako pierwszy krok w tym kierunku Komisja pomogła ustanowić w 2006 r. Europejskie Forum Społeczeństwa Obywatelskiego ds. Narkotyków. Aby wspierać wdrażanie planu działania UE w zakresie narkotyków, w czasie trwania kolejnego planu działania Komisja będzie badać sposoby mobilizowania wszystkich zainteresowanych uczestnictwem do podjęcia formalnego zobowiązania do zrobienia wszystkiego co konieczne na ich poziomie i przy użyciu środków pozostających do ich dyspozycji w celu ograniczenia szkód, jakie powodują narkotyki. Ideą, którą można w tym względzie rozwinąć, jest opracowanie "Europejskiego paktu antynarkotykowego", który ma na celu zmobilizowanie szerokich struktur społeczeństwa obywatelskiego, działające aktywnie zarówno w ramach, jak i poza dziedziną narkotyków.
W kierunku nowego planu działania UE w zakresie narkotyków (2009-2012)
Strategia antynarkotykowa UE zajmuje się złożonym zjawiskiem, które w celu doprowadzenia do zmian wymaga długoterminowego podejścia. Kładzie ona nacisk na dwa najważniejsze aspekty polityki antynarkotykowej, ograniczenie popytu na narkotyki oraz ograniczenie podaży narkotyków, które uzupełnione są trzema przekrojowymi tematami, koordynacją, współpracą międzynarodową oraz informacją, badaniami i oceną.
Aby wesprzeć strategię, Komisja proponuje nowy plan działania w zakresie narkotyków (na lata 2009-2012), który opiera się na istniejących ramach, ale również na doświadczeniach zdobytych w ciągu ostatnich czterech lat. Z odpowiednim uwzględnieniem ustawodawstwa krajowego w planie zawarte są następujące cele priorytetowe:
1. Poprawa koordynacji, współpraca oraz podnoszenie świadomości publicznej
Koordynacja i współpraca w dziedzinie narkotyków mogą zostać wzmocnione zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym, tak aby polityki antynarkotykowe stały się istotne dla osób zajmujących się nimi zawodowo oraz dla społeczeństwa obywatelskiego, pozwalając jednocześnie tym strukturom na przedstawienie informacji zwrotnych.
2. Ograniczenie popytu na narkotyki
Musimy w dalszym ciągu poprawiać skuteczność środków ograniczających spożycie narkotyków oraz idące za tym skutki przez poprawę zasięgu, jakości oraz skuteczności interwencji, które mają na celu ograniczenie popytu, tj.: usług profilaktycznych, leczniczych oraz ograniczania szkód. Obejmuje to poświęcenie szczególnej uwagi najbardziej narażonym grupom społecznym oraz zapobieganie łączeniu środków odurzających (zażywaniu nielegalnych środków równocześnie z legalnymi, w tym z alkoholem, substancjami lotnymi i tytoniem).
3. Ograniczenie podaży narkotyków
Potrzebujemy skuteczniejszego egzekwowania prawa na szczeblu unijnym, aby móc zwalczać produkcję narkotyków i handel nimi, wykorzystując w pełni potencjał Europolu i innych struktur UE. Działania powinny opierać się na podejściu wykorzystującym wywiad kryminalny, zgodnie z którym największą uwagę należy zwrócić na dostawców, którzy powodują największe szkody lub stanowią najpoważniejsze zagrożenie. Prowadzone obecnie prace, które mają na celu wzmocnienie powiązań i spójności między danymi wykorzystywanymi przez różne jednostki WSiSW UE, będą konieczne do wzmocnienia tego stanowiska. Należy wspierać operacje lepiej skoordynowane dzięki regionalnym platformom bezpieczeństwa. Nowe platformy powinny zostać ustanowione bez nakładania się na istniejące struktury i powinny być z nimi zgodne.
4. Lepsza współpraca międzynarodowa
Skuteczność UE, podmiotu przekazującego największe kwoty na świecie na długofalowe rozwiązanie światowego problemu narkotyków, zwiększyłaby się w znaczny sposób dzięki lepszej koordynacji strategii krajowych i wspólnotowych. Jesteśmy gotowi zintensyfikować nasze zobowiązania w dziedzinie współpracy międzynarodowej w tym zakresie, potwierdzając jednocześnie, że skuteczne zwalczanie narkotyków musi opierać się na koncepcji "wyważonego podejścia" - przy jednoczesnym podkreśleniu, że ważnym elementem podaży narkotyków jest ich nielegalna uprawa.
5. Lepsze zrozumienie problemu
Potrzebujemy pogłębienia naszej wiedzy dotyczącej wszystkich aspektów zażywania narkotyków przez szersze i lepiej skoordynowane badania i dane, w tym dane dotyczące przestępczości związanej z narkotykami oraz sposobu funkcjonowania rynku dostaw narkotyków.
Poniższy plan działania jest pomyślany jako ramy służące wdrażaniu tych priorytetowych celów oraz dodaniu wartości europejskiej w stosownych przypadkach.
______
(1) Dok. 15074/04 CORDROGUE 77 SAN 187 ENFOPOL 187 RELEX 564.
(2) Dz.U. C 168 z 8.7.2005, s. 1.
(3) Dokument roboczy służb Komisji-Sprawozdanie w sprawie oceny końcowej planu działania UE w zakresie narkotyków (2005-2008) (dok. 13407/08 ADD 3).
(4) Sprawozdanie roczne EMCDDA (2007).
..................................................Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX
Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.
..................................................
grafika
