Regulamin Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC).

REGULAMIN TRYBUNAŁU

Niniejsza wersja Regulaminu weszła w życie z dniem 22 stycznia 2024 r.

Europejski Trybunał Praw Człowieka,

Mając na uwadze Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz jej Protokoły,

Ustanawia niniejszy Regulamin:

Artykuł  1 ¹

(Definicje)

Dla celów niniejszego Regulaminu, o ile z kontekstu nie wynika co innego:

a) termin "Konwencja" oznacza Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz jej Protokoły;

b) wyrażenie "Zgromadzenie plenarne Trybunału" oznacza Europejski Trybunał Praw Człowieka odbywający sesję plenarną;

c) wyrażenie "Wielka Izba" oznacza Wielką Izbę siedemnastu sędziów utworzoną na podstawie Artykułu 26 ust. 1 Konwencji;

d) termin "Sekcja" oznacza Izbę utworzoną na czas wyznaczony przez Zgromadzenie plenarne Trybunału na podstawie Artykułu 25 lit. b) Konwencji, a wyrażenie "Przewodniczący Sekcji" oznacza sędziego wybranego przez Zgromadzenie plenarne Trybunału na podstawie Artykułu 25 lit. c) Konwencji na Przewodniczącego takiej Sekcji;

e) termin "Izba" oznacza Izbę siedmiu sędziów utworzoną na podstawie Artykułu 26 ust. 1 Konwencji, a wyrażenie "Przewodniczący Izby" oznacza sędziego przewodniczącego takiej "Izbie";

f) termin "Komitet" oznacza Komitet trzech sędziów utworzony na podstawie Artykułu 26 ust. 1 Konwencji, a wyrażenie "Przewodniczący Komitetu" oznacza sędziego przewodniczącego takiemu "Komitetowi";

g) wyrażenie "skład jednego sędziego" oznacza jednego sędziego zasiadającego zgodnie z Artykułem 26 ust. 1 Konwencji;

h) termin "Trybunał" oznacza Zgromadzenie plenarne Trybunału, Wielką Izbę, Sekcję, Izbę, Komitet, jednego sędziego albo zespół pięciu sędziów określony w Artykule 43 ust. 2 Konwencji;

i) wyrażenie "sędzia ad hoc" oznacza każdą osobę wybraną na podstawie Artykułu 26 ust. 4 Konwencji oraz zgodnie z Artykułem 29 niniejszego Regulaminu na członka Wielkiej Izby lub Izby;

j) terminy "sędzia" oraz "sędziowie" oznaczają sędziów wybranych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy lub sędziów ad hoc;

k) wyrażenie "Sędzia Sprawozdawca" oznacza sędziego wyznaczonego do wykonywania zadań przewidzianych w Artykułach 48 i 49 niniejszego Regulaminu;

l) termin "sprawozdawca niesądowy" oznacza członka Kancelarii, do którego obowiązków należy pomoc składom jednego sędziego, przewidzianego w Artykule 24 ust. 2 Konwencji;

m) termin "delegat" oznacza sędziego wyznaczonego przez Izbę do udziału w delegacji, a wyrażenie "przewodniczący delegacji" oznacza delegata wyznaczonego przez Izbę do kierowania jej delegacją;

n) termin "delegacja" oznacza zespół złożony z delegatów, członków Kancelarii oraz każdej innej osoby wyznaczonej przez Izbę do udziału w delegacji;

o) termin "Szef Kancelarii" oznacza, w zależności od kontekstu, Szefa Kancelarii Trybunału albo Szefa Kancelarii Sekcji;

p) terminy "strona" oraz "strony" oznaczają:

- Układające się Strony - skarżącą lub przeciwko której skarga jest skierowana;

- skarżącego (osobę, organizację pozarządową lub grupę jednostek), który złożył skargę na podstawie Artykułu 34 Konwencji;

q) wyrażenie "strona trzecia" oznacza Układającą się Stronę lub osobę zainteresowaną lub Komisarza Praw Człowieka Rady Europy, którzy, zgodnie z Artykułem 36 ust. 1, 2 i 3 Konwencji i Artykułem 3 Protokołu nr 16 skorzystali z prawa do przedstawienia pisemnych uwag i uczestniczenia w rozprawie lub zostali do tego zaproszeni;

r) terminy "rozprawa" oraz "rozprawy" oznaczają ustne postępowanie prowadzone w sprawie dopuszczalności i/lub przedmiotu skargi albo prowadzone w związku z wnioskiem o rewizję lub opinię doradczą, wnioskiem o interpretację strony lub Komitetu Ministrów bądź zapytaniem, czy miało miejsce niewykonanie zobowiązania, które to zapytanie może być przekazane Trybunałowi na mocy Artykułu 46 ust. 4 Konwencji;

s) wyrażenie "Komitet Ministrów" oznacza Komitet Ministrów Rady Europy;

t) terminy "dawny Trybunał" oraz "Komisja" oznaczają odpowiednio Europejski Trybunał oraz Europejską Komisję Praw Człowieka utworzone na podstawie dawnego Artykułu 19 Konwencji.

TYTUŁ  I

ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE TRYBUNAŁU

Rozdział  I

Sędziowie

Artykuł  2 ²

(Zasady obliczania kadencji)

1. Jeżeli w dniu wyboru sędziego stanowisko pozostaje nieobsadzone lub jeżeli wybór następuje na mniej niż trzy miesiące przed zwolnieniem się stanowiska, kadencja rozpoczyna się od dnia objęcia urzędu, co następuje nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia wyboru.

2. Jeżeli wybór sędziego następuje wcześniej niż trzy miesiące przed zwolnieniem się stanowiska, kadencja rozpoczyna się z dniem zwolnienia się stanowiska.

3. Zgodnie z Artykułem 23 ust. 3 Konwencji, sędzia z wyboru sprawuje urząd do czasu złożenia przez następcę przysięgi lub oświadczenia przewidzianego w Artykule 3 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  3

(Przysięga lub uroczyste oświadczenie)

1. Przed objęciem urzędu, każdy sędzia z wyboru składa, na pierwszym Zgromadzeniu plenarnym Trybunału, na którym jest obecny lub, w razie potrzeby, przed Przewodniczącym Trybunału, następującą przysięgę lub uroczyste oświadczenie:

"Przysięgam," - lub "Uroczyście oświadczam," - "że będę wypełniać swe funkcje jako sędzia zgodnie z nakazami honoru, w sposób niezawisły i bezstronny oraz że zachowam w tajemnicy wszelkie narady."

2. Czynność ta podlega zaprotokołowaniu.

Artykuł  4 ³

(Działalność niezgodna z wymogami urzędu sędziego)

1. Zgodnie z Artykułem 21 ust. 3 Konwencji, w okresie sprawowania urzędu sędziowie nie mogą zajmować się żadną działalnością polityczną lub administracyjną, ani żadną działalnością zawodową, która nie daje się pogodzić z ich niezawisłością, bezstronnością lub z wymogami piastowania urzędu w pełnym wymiarze czasu. Każdy sędzia zgłasza Przewodniczącemu Trybunału wszelką dodatkową działalność. W przypadku braku zgody pomiędzy Przewodniczącym i zainteresowanym sędzią, każdą wynikłą kwestię rozstrzyga Zgromadzenie plenarne Trybunału.

2. Były sędzia nie może reprezentować strony lub strony trzeciej w jakimkolwiek charakterze w postępowaniu przed Trybunałem dotyczącym skargi złożonej przed dniem, w którym sędzia ten zaprzestał pełnić stanowisko. Co do skarg złożonych później, były sędzia nie może reprezentować strony lub strony trzeciej w jakimkolwiek charakterze w postępowaniu przed Trybunałem aż do upływu dwóch lat od dnia, w którym sędzia ten zaprzestał pełnić stanowisko.

Artykuł  5 ⁴

(Pierwszeństwo)

1. Sędziom z wyboru służy pierwszeństwo za Przewodniczącym i Wiceprzewodniczącymi Trybunału oraz Przewodniczącymi Sekcji, stosownie do dnia objęcia przez nich u zgodnie z Artykułem 2 ust. 1 i ust. 2 niniejszego Regulaminu.

2. Wiceprzewodniczącym Trybunału wybranym tego samego dnia służy pierwszeństwo stosownie do okresu czasu, przez który pełnili służbę jako sędziowie. Jeżeli okres czasu, przez który pełnili oni służbę jako sędziowie, jest taki sam, służy im pierwszeństwo stosownie do wieku. To samo stosuje się do Przewodniczących Sekcji.

3. Sędziom, którzy pełnili służbę sędziowską przez taki sam okres czasu, służy pierwszeństwo stosownie do wieku.

4. Sędziom ad hoc służy pierwszeństwo za sędziami z wyboru, stosownie do wieku.

Artykuł  6

(Rezygnacja)

Rezygnację sędziego zgłasza się Przewodniczącemu Trybunału, który przekazuje wiadomość o tym Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy. Z zastrzeżeniem postanowień Artykułów 24 ust. 4 in fine i 26 ust. 3 niniejszego Regulaminu, rezygnacja powoduje opróżnienie urzędu.

Artykuł  7  ⁵

(Odwołanie z urzędu)

Żaden sędzia nie może być odwołany ze swojego urzędu, chyba że pozostali urzędujący sędziowie z wyboru, na sesji plenarnej, zdecydują większością dwóch trzecich głosów, że przestał on spełniać stawiane wymogi. Sędzia, w odniesieniu do którego złożono taki wniosek, ma dostęp do dokumentów dotyczących wszczęcia procedury odwołania z urzędu i musi zostać wysłuchany przez Zgromadzenie plenarne Trybunału. Sędzia, którego dotyczy wniosek, nie ma dostępu do dokumentów odnoszących się do przebiegu postępowania w sprawie odwołania z urzędu przed Zgromadzeniem plenarnym Trybunału i nie uczestniczy w naradach ani w głosowaniu w ramach postępowania w sprawie odwołania z urzędu.

Artykuł  7A  ⁶

(Pozbawienie immunitetu)

1. Zgodnie z Artykułem 4 Szóstego Protokołu do Porozumienia ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy, jedynie Zgromadzenie plenarne Trybunału jest władne orzec o pozbawieniu immunitetu. Decyzja taka podejmowana jest bezwzględną większością głosów urzędujących sędziów z wyboru, z wyjątkiem sędziego, którego immunitet jest przedmiotem wniosku o pozbawienie immunitetu. Sędzia, którego dotyczy wniosek, ma dostęp do dokumentów odnoszących się do wszczęcia procedury pozbawienia immunitetu i musi zostać wysłuchany przez Zgromadzenie plenarne Trybunału. Sędzia, którego dotyczy wniosek, nie ma dostępu do dokumentów odnoszących się do przebiegu postępowania w sprawie pozbawienia immunitetu przed Zgromadzeniem plenarnym Trybunału i nie uczestniczy w naradach ani w głosowaniu w ramach postępowania w sprawie pozbawienia immunitetu.

2. Postanowienia niniejszego Artykułu stosuje się odpowiednio do postępowań dotyczących badania kwestii związanych z immunitetem przysługującym małżonkom i małoletnim dzieciom sędziów w rozumieniu Artykułu 2 Szóstego Protokołu do Porozumienia ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy, jak również do postępowań dotyczących badania wszelkich kwestii związanych z immunitetem przysługującym sędziemu po zakończeniu sprawowania mandatu zgodnie z Artykułem 3 Szóstego Protokołu do Porozumienia ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy.

Rozdział  II ⁷

Przewodniczenie Trybunałowi oraz rola Biura

Artykuł  8 ⁸

(Wybór Przewodniczącego i Wiceprzewodniczących Trybunału oraz Przewodniczących i Wiceprzewodniczących Sekcji)

1. Zgromadzenie plenarne Trybunału wybiera swojego Przewodniczącego i dwóch Wiceprzewodniczących na okres trzech lat, a Przewodniczących Sekcji - na okres dwóch lat, z zastrzeżeniem, że okresy te nie mogą przekraczać czasu trwania ich kadencji jako sędziów.

2. W ten sam sposób każda Sekcja wybiera na okres dwóch lat Wiceprzewodniczącego, z zastrzeżeniem, że okres ten nie może przekraczać czasu trwania jego lub jej kadencji jako sędziego.

3. Sędzia wybrany zgodnie z ustępem 1 lub 2 powyżej może zostać wybrany ponownie, jednak tylko raz na stanowisko na tym samym szczeblu.

4. Przewodniczący oraz Wiceprzewodniczący sprawują urząd do czasu wyboru ich następców.

5. Wybory, o których mowa w ustępie 1 niniejszego Artykułu, odbywają się w drodze tajnego głosowania. W głosowaniu tym uczestniczą jedynie obecni sędziowie z wyboru. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów oddanych, przeprowadza się kolejne głosowanie (głosowania), aż do uzyskania bezwzględnej większości głosów przez jednego z kandydatów. Po pierwszym głosowaniu wyklucza się każdego kandydata, który uzyskał mniej niż pięć głosów, a głosowanie przeprowadza się pomiędzy pozostałymi kandydatami. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyskał mniej niż pięć głosów w pierwszej rundzie, wyklucza się kandydata, który otrzymał najmniejszą liczbę głosów. W każdej kolejnej rundzie wyklucza się kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów. Jeżeli więcej niż jeden kandydat jest w takiej sytuacji, wyklucza się jedynie kandydata ostatniego w porządku pierwszeństwa, zgodnie z Artykułem 5 niniejszego Regulaminu. Jeżeli pozostało tylko dwóch kandydatów i w dwóch rundach głosowania żaden z nich nie uzyskał bezwzględnej większości oddanych głosów, wybrany zostaje kandydat, który w następnej rundzie uzyska większość oddanych głosów, z wyłączeniem głosów pustych i nieważnych. W przypadku uzyskania równej liczby głosów przez dwóch kandydatów w ostatnim głosowaniu, wybiera się sędziego, któremu służy pierwszeństwo zgodnie z Artykułem 5.

6. Zasady określone w poprzednim ustępie stosuje się do wyborów, o których mowa w ustępie 2 niniejszego Artykułu. Jednakże, jeżeli do uzyskania przez któregoś z kandydatów wymaganej większości głosów konieczna jest więcej niż jedna tura głosowania, po każdej turze wyklucza się jedynie kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów.

Artykuł  9

(Funkcje Przewodniczącego Trybunału)

1. Przewodniczący Trybunału kieruje pracami i administracją Trybunału. Przewodniczący reprezentuje Trybunał oraz, w szczególności, jest odpowiedzialny za stosunki Trybunału z władzami Rady Europy.

2. Przewodniczący przewodniczy zgromadzeniom plenarnym Trybunału, posiedzeniom Wielkiej Izby oraz posiedzeniom zespołu pięciu sędziów.

3. Przewodniczący nie uczestniczy w rozpatrywaniu spraw zawisłych przed Izbami, za wyjątkiem przypadków, gdy jest on sędzią wybranym z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony.

Artykuł  9a ⁹

(Rola Biura)

1. a) Trybunał posiada Biuro, złożone z Przewodniczącego Trybunału, Wiceprzewodniczących Trybunału oraz Przewodniczących Sekcji. W razie gdy Wiceprzewodniczący Trybunału lub Przewodniczący Sekcji jest niezdolny do uczestniczenia w posiedzeniu Biura, zastępuje go Wiceprzewodniczący Sekcji lub, gdy to nie nastąpi, kolejny najwyższy rangą członek Sekcji, zgodnie z porządkiem pierwszeństwa ustanowionym w Artykule 5 niniejszego Regulaminu.

b) Biuro może żądać stawiennictwa jakiegokolwiek innego członka Trybunału lub każdej innej osoby, której obecność uważa za niezbędną.

2. Pomocnikami Biura są Szef Kancelarii oraz Zastępcy Szefa Kancelarii.

3. Zadaniem Biura jest pomaganie Przewodniczącemu w wykonywaniu jego funkcji polegającej na kierowaniu pracami i administracją Trybunału. W tym celu Przewodniczący może przedstawiać mu każdą administracyjną lub pozaorzeczniczą kwestię mieszczącą się w zakresie kompetencji Przewodniczącego.

4. Biuro ułatwia również współdziałanie pomiędzy Sekcjami Trybunału.

5. Przewodniczący może konsultować się z Biurem przed wydaniem zarządzeń praktycznych na podstawie Artykułu 32 niniejszego Regulaminu oraz przed zatwierdzeniem ogólnych wytycznych wydawanych przez Szefa Kancelarii na podstawie Artykułu 17 ust. 4 niniejszego Regulaminu.

6. Biuro może składać Zgromadzeniu plenarnemu sprawozdanie w każdej sprawie. Może również przedstawiać wnioski Zgromadzeniu plenarnemu.

7. Z posiedzeń Biura sporządza się protokół i dostarcza się go Sędziom w obu językach urzędowych Trybunału. Sekretarza Biura wyznacza Szef Kancelarii w porozumieniu z Przewodniczącym.

Artykuł  10

(Funkcje Wiceprzewodniczących Trybunału)

Wiceprzewodniczący Trybunału służą pomocą Przewodniczącemu Trybunału. Zastępują oni Przewodniczącego, gdy ten jest niezdolny do wykonywania swoich obowiązków lub gdy stanowisko Przewodniczącego nie jest obsadzone, albo na żądanie Przewodniczącego. Pełnią oni również funkcję Przewodniczących Sekcji.

Artykuł  11

(Zastępstwo Przewodniczącego i Wiceprzewodniczących Trybunału)

Jeżeli Przewodniczący i Wiceprzewodniczący Trybunału są w tym samym czasie niezdolni do wykonywania ich obowiązków lub ich stanowiska pozostają w tym samym czasie nieobsadzone, funkcję Przewodniczącego Trybunału pełni Przewodniczący Sekcji lub, gdy żaden nie jest dostępny, inny sędzia z wyboru, zgodnie z porządkiem pierwszeństwa przewidzianym w Artykule 5.

Artykuł  12 ¹⁰

(Przewodniczenie Sekcjom oraz Izbom)

Przewodniczący Sekcji przewodniczą posiedzeniom Sekcji oraz Izb, których są członkami oraz kierują pracą Sekcji. Wiceprzewodniczący Sekcji zastępują ich, gdy są oni niezdolni do wykonywania ich obowiązków lub gdy stanowisko Przewodniczącego właściwej Sekcji nie jest obsadzone, albo na żądanie Przewodniczącego Sekcji. Gdy to nie nastąpi, zastępują ich sędziowie Sekcji oraz Izb, zgodnie z porządkiem pierwszeństwa przewidzianym w Artykule 5 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  13 ¹¹

(Niemożność przewodniczenia)

Sędziowie Trybunału nie mogą przewodniczyć w sprawach, w których stroną jest Układająca się Strona, której są obywatelami lub z ramienia której zostali wybrani, ani w sprawach, w których biorą udział jako sędziowie wyznaczeni na mocy Artykułu 29 ust. 1 lit. a) lub Artykułu 30 ust. 1 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  14

(Zrównoważona reprezentacja płci)

Przy obsadzaniu stanowisk regulowanym przez ten oraz kolejny rozdział niniejszego Regulaminu, Trybunał dąży do zapewnienia zrównoważonej reprezentacji płci.

Rozdział  III

Kancelaria

Artykuł  15 ¹²

(Wybór Szefa Kancelarii)

1. Zgromadzenie plenarne Trybunału wybiera Szefa Kancelarii Trybunału. Kandydaci muszą posiadać wysokie kwalifikacje moralne oraz wiedzę prawną, umiejętności kierownicze, znajomość języków i doświadczenie niezbędne do wykonywania funkcji związanych z tym stanowiskiem.

2. Szef Kancelarii wybierany jest na okres pięciu lat i może być wybrany ponownie. Nie może on być odwołany z urzędu, chyba że sędziowie, na sesji plenarnej, zdecydują większością dwóch trzecich głosów urzędujących sędziów z wyboru, że przestał on spełniać stawiane wymogi. Musi on zostać najpierw wysłuchany przez Zgromadzenie plenarne Trybunału. Procedurę odwołania z urzędu może wszcząć każdy sędzia.

3. Wybory, o których mowa w niniejszym Artykule, odbywają się w drodze tajnego głosowania; uczestniczą w nim jedynie obecni sędziowie z wyboru. Jeżeli żaden kandydat nie uzyskał bezwzględnej większości oddanych głosów, przeprowadza się kolejne głosowanie (głosowania), aż do uzyskania bezwzględnej większości głosów przez jednego z kandydatów. Po każdym głosowaniu wyklucza się każdego kandydata, który uzyskał mniej niż pięć głosów; jeżeli więcej niż dwóch kandydatów uzyskało pięć głosów lub więcej, wyklucza się również kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów. W przypadku równej liczby głosów w kolejnym głosowaniu, wybiera się, po pierwsze, kandydata płci żeńskiej, jeżeli taki istnieje, a po drugie, kandydata starszego wiekiem.

4. Przed objęciem urzędu Szef Kancelarii składa przed Zgromadzeniem plenarnym Trybunału lub, jeżeli zachodzi potrzeba, przed Przewodniczącym Trybunału następującą przysięgę lub uroczyste oświadczenie:

"Przysięgam," - lub "Uroczyście oświadczam," - "że funkcje nałożone na mnie jako Szefa Kancelarii Europejskiego Trybunału Praw Człowieka będę wypełniać lojalnie, roztropnie i sumiennie."

Czynność ta podlega zaprotokołowaniu.

Artykuł  16 ¹³

(Wybór Zastępców Szefa Kancelarii)

1. Zgromadzenie plenarne Trybunału wybiera również jednego lub więcej Zastępców Szefa Kancelarii na warunkach, w sposób i na okres przewidziany w poprzedzającym Artykule. Stosuje się również procedurę odwołania z urzędu przewidzianą w przypadku Szefa Kancelarii. Trybunał konsultuje się najpierw z Szefem Kancelarii w obu tych sprawach.

2. Przed objęciem urzędu Zastępca Szefa Kancelarii składa przed Zgromadzeniem plenarnym Trybunału lub, jeżeli zachodzi potrzeba, przed Przewodniczącym przysięgę lub uroczyste oświadczenie o treści podobnej do przewidzianej w przypadku Szefa Kancelarii. Czynność ta podlega zaprotokołowaniu.

Artykuł  17

(Funkcje Szefa Kancelarii)

1. Szef Kancelarii służy Trybunałowi pomocą w wykonywaniu jego funkcji oraz odpowiada za organizację i działanie Kancelarii, podlegając przy tym Przewodniczącemu Trybunału.

2. Szef Kancelarii sprawuje pieczę nad archiwum Trybunału oraz pośredniczy w przekazywaniu korespondencji i notyfikacji wysyłanych przez Trybunał lub kierowanych do niego w związku ze sprawami wniesionymi do Trybunału lub takimi, które będą wniesione.

3. Szef Kancelarii, z zastrzeżeniem związanego z tym stanowiskiem obowiązku zachowania dyskrecji, odpowiada na prośby o udzielenie informacji dotyczących pracy Trybunału, w szczególności na zapytania prasy.

4. Funkcjonowanie Kancelarii regulują ogólne wytyczne wydane przez Szefa Kancelarii i zatwierdzone przez Przewodniczącego Trybunału.

Artykuł  18 ¹⁴

(Organizacja Kancelarii)

1. Kancelaria składa się z Kancelarii Sekcji w liczbie równej liczbie Sekcji utworzonych przez Trybunał oraz wydziałów niezbędnych do zapewnienia prawnej i administracyjnej obsługi Trybunału.

2. Szef Kancelarii Sekcji służy pomocą Sekcji w wykonywaniu jej funkcji i może korzystać z pomocy Zastępcy Szefa Kancelarii Sekcji.

3. Urzędników Kancelarii powołuje Szef Kancelarii działający pod kierunkiem Przewodniczącego Trybunału. Powołanie Szefa Kancelarii i zastępców Szefa Kancelarii odbywa się zgodnie z Artukułami 15 i 16 powyżej.

Artykuł  18A ¹⁵

(Sprawozdawcy niesądowi)

1. Zasiadając w składzie jednego sędziego Trybunał korzysta z pomocy niesądowych sprawozdawców, którzy działają pod kierunkiem Przewodniczącego Trybunału. Wchodzą oni w skład Kancelarii Trybunału.

2. Sprawozdawcy niesądowi są wyznaczani przez Przewodniczącego Trybunału na wniosek Szefa Kancelarii. Szefowie Kancelarii Sekcji oraz Zastępcy Szefów Kancelarii Sekcji, o których mowa w Artykule 18 ust. 2 niniejszego Regulaminu, działają z urzędu jako sprawozdawcy niesądowi.

Artykuł  18B

(Ekspert prawny) ¹⁶

Celem zapewnienia jakości i spójności swojego orzecznictwa, Trybunał jest wspomagany przez Eksperta prawnego. Ekspert prawny jest członkiem Kancelarii. Ekspert prawny wydaje opinie i zapewnia informacje, w szczególności dla składów orzekających i członków Trybunału.

Rozdział  IV

Funkcjonowanie Trybunału

Artykuł  19

(Siedziba Trybunału)

1. Siedziba Trybunału mieści się w siedzibie Rady Europy w Strasburgu. Trybunał może jednak, jeżeli uzna to za celowe, wykonywać swe funkcje w innym miejscu na terytorium państw członkowskich Rady Europy.

2. Trybunał może zdecydować, w każdym stadium rozpatrywania skargi, że niezbędne jest przeprowadzenie przez niego albo przez jednego lub więcej jego członków dochodzenia lub jakiejkolwiek innej czynności w innym miejscu niż jego siedziba.

Artykuł  20

(Sesje Zgromadzenia plenarnego Trybunału)

1. Sesje plenarne Trybunału zwołuje Przewodniczący Trybunału, ilekroć wymaga tego wykonywanie jego funkcji zgodnie z Konwencją i niniejszym Regulaminem. Przewodniczący Trybunału zwołuje sesję plenarną na wniosek co najmniej jednej trzeciej członków Trybunału, a w każdym wypadku raz w roku celem rozpatrzenia kwestii administracyjnych.

2. Kworum dla Zgromadzenia plenarnego Trybunału wynosi dwie trzecie urzędujących sędziów z wyboru.

3. W braku kworum Przewodniczący odracza posiedzenie.

Artykuł  21

(Pozostałe sesje Trybunału)

1. Wielka Izba, Izby oraz Komitety działają stale. Jednakże na wniosek Przewodniczącego Trybunał wyznacza okresy sesji każdego roku.

2. Pomiędzy tymi okresami Wielka Izba oraz Izby zwoływane są przez ich Przewodniczących w wypadkach niecierpiących zwłoki.

Artykuł  22

(Narady)

1. Trybunał obraduje przy drzwiach zamkniętych. Narady są tajne.

2. W naradach uczestniczą wyłącznie sędziowie. Obecni są Szef Kancelarii lub wyznaczony zastępca, a także tacy inni urzędnicy Kancelarii oraz tłumacze, których obecność uważana jest za niezbędną. Żadna inna osoba nie ma wstępu, chyba że na podstawie specjalnej decyzji Trybunału.

3. Przed głosowaniem w jakiejkolwiek sprawie zawisłej przed Trybunałem Przewodniczący może zwrócić się do sędziów o przedstawienie ich opinii w tej kwestii.

Artykuł  23

(Głosowania)

1. Trybunał podejmuje decyzje większością głosów obecnych sędziów. W przypadku równej liczby głosów przeprowadza się kolejne głosowanie, a jeśli nadal utrzymuje się równa liczba głosów, Przewodniczący ma głos rozstrzygający. Ustęp ten znajduje zastosowanie, o ile z niniejszego Regulaminu nie wynika co innego.

2. Wielka Izba oraz Izby przyjmują decyzje i wyroki większością głosów zasiadających w nich sędziów. Wstrzymanie się od głosu nie jest dopuszczalne w głosowaniach końcowych dotyczących dopuszczalności i przedmiotu spraw.

3. Głosowanie odbywa się, co do zasady, przez podniesienie ręki. Przewodniczący może zarządzić głosowanie według listy obecności w kolejności odwrotnej do porządku pierwszeństwa.

4. Każdą kwestię, która ma być poddana pod głosowanie, formułuje się precyzyjnie.

Artykuł  23A ¹⁷

(Decyzja w drodze milczącej zgody)

Jeżeli jest niezbędne rozstrzygnięcie przez Trybunał kwestii proceduralnej lub jakiejkolwiek innej kwestii poza wyznaczonym posiedzeniem Trybunału, Przewodniczący może zarządzić udostępnienie projektu decyzji sędziom oraz wyznaczenie terminu na zgłaszanie przez nich uwag do projektu. W braku jakiegokolwiek sprzeciwu sędziego wniosek będzie uważany za przyjęty z chwilą upływu terminu.

Rozdział  V

Skład Trybunału

Artykuł  24 ¹⁸

(Skład Wielkiej Izby)

1. Wielka Izba składa się z siedemnastu sędziów oraz co najmniej trzech sędziów zastępców.

2. a) W skład Wielkiej Izby wchodzą Przewodniczący i Wiceprzewodniczący Trybunału oraz Przewodniczący Sekcji. Wiceprzewodniczący Trybunału lub Przewodniczący Sekcji niezdolny do zasiadania jako członek Wielkiej Izby jest zastępowany przez Wiceprzewodniczącego właściwej Sekcji.

b) Sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony lub, tam gdzie to właściwe, sędzia wyznaczony na mocy Artykułu 29 lub Artykułu 30 niniejszego Regulaminu zasiada z urzędu jako członek Wielkiej Izby zgodnie z Artykułem 26 ust. 4 i 5 Konwencji.

c) W sprawach przekazanych jej na podstawie Artykułu 43 Konwencji w skład Wielkiej Izby nie wchodzi żaden sędzia, który zasiadał w tej Izbie, która wydała wyrok w sprawie tak przekazanej, za wyjątkiem Przewodniczącego tej Izby oraz sędziego, który zasiadał z ramienia zainteresowanego Państwa Strony, ani też żaden sędzia, który zasiadał w Izbie lub Izbach, które orzekały co do dopuszczalności skargi.

d) Sędziów oraz sędziów zastępców, którzy uzupełniają skład Wielkiej Izby w przekazanej jej sprawie, każdorazowo wyznacza spośród pozostałych sędziów w drodze losowania Przewodniczący Trybunału w obecności Szefa Kancelarii. Sposób losowania ustanawia Zgromadzenie plenarne Trybunału, mając na uwadze potrzebę zrównoważonego geograficznie składu odzwierciedlającego różne systemy prawne Układających się Stron.

e) Dla rozpatrzenia zapytania na podstawie Artykułu 46 ust. 4 Konwencji, w skład Wielkiej Izby wchodzą, oprócz sędziów określonych w ustępach 2 lit. a) oraz lit. b) niniejszego Artykułu, członkowie Izby lub Komitetu, którzy wydali wyrok w danej sprawie. Jeżeli wyrok został wydany przez Wielką Izbę, Wielką Izbę tworzy się w jej pierwotnym składzie. We wszystkich przypadkach, w tym kiedy nie jest możliwe odtworzenie pierwotnego składu Wielkiej Izby, sędziowie oraz sędziowie zastępcy, którzy uzupełniają skład Wielkiej Izby, są wyznaczani zgodnie z ustępem 2 lit. d) niniejszego Artykułu.

f) Dla rozpatrzenia wniosku o wydanie opinii doradczej na podstawie Artykułu 47 Konwencji, Wielką Izbę tworzy się zgodnie z postanowieniami ust. 2 lit. a) i d) niniejszego Artykułu.

g) Dla rozpatrzenia wniosku o wydanie opinii doradczej na podstawie Protokołu nr 16 do Konwencji, Wielką Izbę tworzy się zgodnie z postanowieniami ust. 2 lit. a), b) i d) niniejszego Artykułu, a w jej skład wchodzi sędzia wyznaczony na sędziego sprawozdawcę na podstawie Artykułu 93 ust. 1.1 lit. b) niniejszego Regulaminu.

3. Jeżeli sędziowie nie mogą brać udziału w sprawie, ich miejsce zajmują sędziowie zastępcy w kolejności, w jakiej ci ostatni zostali wybrani zgodnie z ustępem 2 lit. d) niniejszego Artykułu. Dopóki nie dojdzie do takiego zastąpienia sędziowie zastępcy nie biorą udziału w głosowaniu.

4. Sędziowie oraz sędziowie zastępcy wyznaczeni zgodnie z powyższymi postanowieniami zasiadają w Wielkiej Izbie w celu rozpatrzenia sprawy aż do zakończenia postępowania. Nawet po upływie ich kadencji, zajmują się nadal sprawą, jeżeli uczestniczyli w rozpatrywaniu jej przedmiotu. Postanowienia te stosuje się także do postępowania dotyczącego opinii doradczych.

5. a) Zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby powołany do rozpoznania wniosku o przekazanie sprawy złożonego zgodnie z Artykułem 43 Konwencji składa się z:

- Przewodniczącego Trybunału. Jeżeli przewodniczący Trybunału nie może zasiadać, jego miejsce zajmuje mający pierwszeństwo Wiceprzewodniczący Trybunału;

- dwóch Przewodniczących Sekcji wyznaczonych w drodze rotacji. Jeżeli Przewodniczący Sekcji wyznaczeni w ten sposób nie mogą zasiadać, ich miejsce zajmują Wiceprzewodniczący ich Sekcji;

- dwóch sędziów wyznaczonych w drodze rotacji spośród sędziów wybranych przez pozostałe Sekcje do udziału w zespole przez okres sześciu miesięcy;

- co najmniej dwóch sędziów zastępców wyznaczonych w drodze rotacji spośród sędziów wybranych przez Sekcje do udziału w zespole przez okres sześciu miesięcy.

b) W przypadku rozpoznawania wniosku o przekazanie sprawy, w składzie zespołu nie uczestniczy żaden sędzia, który brał udział w rozpatrywaniu dopuszczalności lub przedmiotu danej sprawy.

c) Żaden sędzia wybrany z ramienia lub będący obywatelem Układającej się Strony zainteresowanej wnioskiem o przekazanie sprawy nie może uczestniczyć w zespole, gdy ten bada wniosek. Sędzia z wyboru wyznaczony zgodnie z Artykułem 29 lub 30 niniejszego Regulaminu jest również wyłączony od udziału w rozpoznawaniu takiego wniosku.

d) Miejsce członka zespołu niezdolnego do udziału w sprawie z przyczyn określonych w lit. b) lub c) zajmuje sędzia zastępca wyznaczony w drodze rotacji spośród sędziów wybranych przez Sekcje do udziału w zespole przez okres sześciu miesięcy.

e) W przypadku rozpoznawania wniosku o wydanie opinii doradczej złożonego na podstawie Artykułu 1 Protokołu nr 16 do Konwencji, skład panelu jest ustalany zgodnie z postanowieniami Artykułu 93 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  25

(Tworzenie Sekcji)

1. Izby przewidziane w Artykule 25 lit. b) Konwencji (określane w niniejszym Regulaminie jako "Sekcje") tworzy Zgromadzenie plenarne Trybunału na wniosek jego Przewodniczącego na okres trzech lat liczony od wyboru osób pełniących funkcje przewodniczących w Trybunale na podstawie Artykułu 8 niniejszego Regulaminu. Istnieją co najmniej cztery Sekcje.

2. Każdy sędzia jest członkiem jednej Sekcji. Skład Sekcji jest zrównoważony geograficznie i ze względu na płeć oraz odzwierciedla różne systemy prawne Układających się Stron.

3. Jeżeli członkostwo sędziego w Trybunale ustaje przed upływem okresu, na jaki utworzono Sekcję, miejsce tego sędziego w Sekcji zajmuje jego następca w Trybunale.

4. Jeżeli wymagają tego okoliczności, Przewodniczący Trybunału może, wyjątkowo, dokonywać zmian w składzie Sekcji.

5. Na wniosek Przewodniczącego Zgromadzenie plenarne Trybunału może utworzyć dodatkową Sekcję.

Artykuł  26 ¹⁹

(Tworzenie Izb)

1. Izby siedmiu sędziów przewidziane w Artykule 26 ust. 1 Konwencji dla rozpatrywania spraw wnoszonych do Trybunału tworzy się z Sekcji w następujący sposób.

a) Z zastrzeżeniem ustępu 2 niniejszego Artykułu oraz Artykułu 28 ust. 4 zdanie ostatnie niniejszego Regulaminu, w skład Izby wchodzą w każdej sprawie Przewodniczący Sekcji oraz sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony. Jeżeli ten ostatni nie jest członkiem Sekcji, której skarga została przydzielona w trybie Artykułów 51 lub 52 niniejszego Regulaminu, zasiada on z urzędu jako członek Izby zgodnie z Artykułem 26 ust. 2 Konwencji. Jeżeli sędzia ten jest niezdolny do udziału w sprawie lub wyłącza się, stosuje się Artykuł 29 niniejszego Regulaminu.

b) Pozostałych członków Izby wyznacza Przewodniczący Sekcji w drodze rotacji spośród członków właściwej Sekcji.

c) Członkowie Sekcji, którzy nie zostali wyznaczeni w powyższy sposób, biorą udział w sprawie jako sędziowie zastępcy.

2. Sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony lub, tam gdzie to właściwe, inny sędzia z wyboru albo sędzia ad hoc wyznaczony zgodnie z Artykułami 29 i 30 niniejszego Regulaminu może być zwolniony przez Przewodniczącego Izby od uczestniczenia w posiedzeniach poświęconych kwestiom przygotowawczym lub proceduralnym. Na potrzeby takich posiedzeń zasiada pierwszy sędzia zastępca.

3. Nawet po upływie ich kadencji sędziowie zajmują się nadal sprawami, w których uczestniczyli w rozpatrywaniu przedmiotu.

Artykuł  27 ²⁰

(Komitety)

1. Komitety składające się z trzech sędziów należących do tej samej Sekcji tworzy się na podstawie Artykułu 26 ust. 1 Konwencji. Liczbę Komitetów, które należy utworzyć, ustala Przewodniczący Trybunału po konsultacji z Przewodniczącymi Sekcji.

2. Komitety tworzy się na okres dwunastu miesięcy, w drodze rotacji, z członków każdej Sekcji, wyjąwszy jej Przewodniczącego.

3. Sędziowie Sekcji niebędący członkami Komitetu, w tym Przewodniczący Sekcji, mogą być, w razie potrzeby, powoływani do zasiadania. Mogą być oni również powoływani na miejsce członków niezdolnych udziału w sprawie.

4. Przewodniczącym Komitetu jest członek mający pierwszeństwo w Sekcji.

Artykuł  27A ²¹

(Niezdolność do udziału w sprawie oraz wyłączenie sędziego)

1. Sędzia ma obowiązek udziału we wszystkich przydzielonych mu sprawach, chyba że, z przyczyn określonych w ust. 2, nie może uczestniczyć w rozpatrywaniu sprawy.

2. Sędzia nie może uczestniczyć w rozpatrywaniu jakiejkolwiek sprawy, jeżeli:

a) jest osobiście zainteresowany jej wynikiem, w tym jeżeli pozostaje w związku małżeńskim, relacji rodzicielskiej lub innej relacji w ramach najbliższej rodziny, relacji osobistej lub zawodowej albo relacji podporządkowania z którąkolwiek ze stron;

b) występował w sprawie uprzednio jako Pełnomocnik, adwokat lub doradca strony bądź osoby zainteresowanej wynikiem sprawy albo jako członek innego, krajowego lub międzynarodowego, sądu lub komisji śledczej, lub w jakimkolwiek innym charakterze;

c) będąc sędzią ad hoc lub byłym sędzią z wyboru, biorącym udział w sprawie z mocy Artykułu 26 ust. 3 niniejszego Regulaminu, zajmuje się jakąkolwiek działalnością polityczną, administracyjną lub jakąkolwiek działalnością zawodową, która jest nie do pogodzenia z jego niezawisłością lub bezstronnością;

d) wyrażał publicznie, przez środki przekazu, pisemnie, poprzez jego działania publiczne lub i w inny sposób, opinie, które, oceniając obiektywnie, mogą niekorzystnie wpłynąć na jego bezstronność;

e) jego niezawisłość lub bezstronność mogą być zasadnie poddane w wątpliwość z jakiejkolwiek innej przyczyny.

3. Każdy sędzia, który uważa, że jest niezdolny do udziału w sprawie, do której został przydzielony, z jednego z powodów wymienionych w ust. 2, w sprawach przydzielonych składowi Komitetu lub Izby zawiadamia o tym jak najszybciej Przewodniczącego Sekcji, który podejmuje decyzję, czy dany sędzia powinien zostać wyłączony z udziału w sprawie. W przypadku jakiejkolwiek wątpliwości po stronie zainteresowanego sędziego lub Przewodniczącego co do istnienia jednej z przyczyn określonych w ust. 2 niniejszego Artykułu, kwestię tę rozstrzyga Izba. Po wysłuchaniu stanowiska zainteresowanego sędziego, Izba naradza się i głosuje bez jego udziału. Na potrzeby narady i głosowania w Izbie w tym przedmiocie jego miejsce w Izbie zajmuje pierwszy sędzia zastępca. To samo stosuje się, jeżeli sędzia bierze udział w sprawie z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony zgodnie z Artykułami 29 i 30 niniejszego Regulaminu.

4. Wyłącznie strony postępowania mogą wnioskować o wyłączenie sędziego przydzielonego do udziału w ich sprawie z przyczyn wymienionych w ust. 2 niniejszego Artykułu. Każdy taki wniosek musi być należycie uzasadniony i złożony jak najszybciej po tym, jak zainteresowana strona dowie się o istnieniu takich powodów. Izba podejmuje decyzję zgodnie z procedurą przewidzianą w ustępie 3 niniejszego Artykułu. Strony są informowane, czy ich wniosek został przyjęty.

5. Powyższe postanowienia stosuje się odpowiednio do spraw rozpatrywanych przez Wielką Izbę oraz - z upoważnienia Prezesa Trybunału - do sędziów działających w składzie jednego sędziego na podstawie Artykułu 27 Konwencji oraz jako sędzia dyżurny zgodnie z Artykułem 39 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  28 ²²

(Niezdolność do udziału w sprawie, wyłączenie się lub zwolnienie)

1. Sędzia, który nie może uczestniczyć w posiedzeniach, na które został wezwany, zgłasza to tak szybko, jak to możliwe Przewodniczącemu Izby.

2. Sędzia nie może uczestniczyć w rozpatrywaniu jakiejkolwiek sprawy, jeżeli:

a) jest osobiście zainteresowany jej wynikiem, w tym jeżeli pozostaje w związku małżeńskim, relacji rodzicielskiej lub innej relacji w ramach najbliższej rodziny, relacji osobistej lub zawodowej albo relacji podporządkowania z którąkolwiek ze stron;

b) występował w sprawie uprzednio jako Pełnomocnik, adwokat lub doradca strony bądź osoby zainteresowanej wynikiem sprawy albo jako członek innego, krajowego lub międzynarodowego, sądu lub komisji śledczej, lub w jakimkolwiek innym charakterze;

c) będąc sędzią ad hoc lub byłym sędzią z wyboru, biorącym udział w sprawie z mocy Artykułu 26 ust. 3 niniejszego Regulaminu, zajmuje się jakąkolwiek działalnością polityczną, administracyjną lub jakąkolwiek działalnością zawodową, która jest nie do pogodzenia z jego niezawisłością lub bezstronnością;

d) wyrażał publicznie, przez środki przekazu, pisemnie, poprzez jego działania publiczne lub i w inny sposób, opinie, które, oceniając obiektywnie, mogą niekorzystnie wpłynąć na jego bezstronność;

e) jego niezawisłość lub bezstronność mogą być zasadnie poddane w wątpliwość z jakiejkolwiek innej przyczyny.

3. Jeżeli sędzia wyłącza się ze sprawy z jednego z wymienionych wyżej powodów, zgłasza to Przewodniczącemu Izby, który zwalnia tego sędziego od udziału w sprawie.

4. W przypadku jakiejkolwiek wątpliwości po stronie zainteresowanego sędziego lub Przewodniczącego co do istnienia jednej z przyczyn określonych w ust. 2 niniejszego Artykułu, kwestię tę rozstrzyga Izba. Po wysłuchaniu stanowiska zainteresowanego sędziego, Izba naradza się i głosuje bez jego udziału. Na potrzeby narady i głosowania w Izbie w tym przedmiocie jego miejsce w Izbie zajmuje pierwszy sędzia zastępca. To samo stosuje się, jeżeli sędzia zasiada z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony zgodnie z Artykułami 29 i 30 niniejszego Regulaminu.

5. Poprzedzające przepisy stosuje się również do zasiadania przez sędziego jednoosobowo lub do udziału sędziego w Komitecie, z tym że zgłoszenie wymagane zgodnie z ustępami 1 i 3 niniejszego Artykułu jest dokonywane Przewodniczącemu Sekcji.

Artykuł  29 ²³

(Sędziowie ad hoc)

a) Jeżeli sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony jest niezdolny do zasiadania w Izbie, wyłącza się lub zostaje zwolniony albo jeżeli brak jest takiego sędziego, Przewodniczący Izby wyznacza sędziego ad hoc uprawnionego do udziału w rozpatrywaniu sprawy zgodnie z Artykułem 28 niniejszego Regulaminu z uprzednio złożonej przez Układającą się Stronę listy, zawierającej nazwiska od trzech do pięciu osób, które Układająca się Strona uznaje za kwalifikujące się do pełnienia urzędu sędziego ad hoc przez odnawialny okres czterech lat oraz za spełniające warunki określone w ustępie 1 lit. c) niniejszego Artykułu.

Lista uwzględnia przedstawicieli obu płci, a jej uzupełnienie stanowią dane biograficzne osób, których nazwiska wymienione są na liście. Osoby, których nazwiska wymienione są na liście, nie mogą reprezentować żadnej strony lub strony trzeciej w jakimkolwiek charakterze w postępowaniu przed Trybunałem.

b) Procedurę określoną w ustępie 1 lit. a) niniejszego Artykułu stosuje się, jeżeli wyznaczona w powyższy sposób osoba jest niezdolna do udziału w sprawie lub wyłącza się.

c) Sędzia ad hoc posiada kwalifikacje wymagane przez Artykuł 21 ust. 1 Konwencji oraz musi być w stanie sprostać wymaganiom dyspozycyjności i obecności przewidzianym w ustępie 5 niniejszego Artykułu. Przez okres pełnienia urzędu, sędzia ad hoc nie może reprezentować żadnej strony lub strony trzeciej w jakimkolwiek charakterze w postępowaniu przed Trybunałem.

2. Przewodniczący Izby wyznacza innego sędziego z wyboru do udziału w sprawie w charakterze sędziego ad hoc, jeżeli

a) do dnia zawiadomienia o skardze na podstawie Artykułu 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu, zainteresowana Układająca się Strona nie dostarczyła Szefowi Kancelarii listy określonej w ustępie 1 lit. a) niniejszego Artykułu bądź

b) Przewodniczący Izby ustalił, że mniej niż trzy osoby wskazane na liście spełniają warunki określone w ustępie 1 lit. c) niniejszego Artykułu.

3. Przewodniczący Izby może postanowić o niewyznaczaniu sędziego ad hoc zgodnie z ustępem 1 lit. a) lub ust. 2 niniejszego Artykułu do czasu dokonania zawiadomienia Układającej się Strony o skardze na podstawie Artykułu 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu. Do czasu podjęcia decyzji przez Przewodniczącego Izby, udział w sprawie bierze pierwszy sędzia zastępca.

4. Sędzia ad hoc składa przysięgę lub uroczyste oświadczenie przewidziane w Artykule 3 niniejszego Regulaminu na początku pierwszego po jego wyznaczeniu posiedzenia dla rozpatrzenia sprawy. Czynność ta podlega zaprotokołowaniu.

5. Sędziowie ad hoc muszą pozostawać do dyspozycji Trybunału oraz, z zastrzeżeniem Artykułu 26 ust. 2 niniejszego Regulaminu, uczestniczyć w posiedzeniach Izby.

6. Postanowienia niniejszego artykułu stosuje się odpowiednio do postępowania przed zespołem pięciu sędziów Wielkiej Izby w związku z wnioskiem o wydanie opinii doradczej złożonym na podstawie Artykułu 1 Protokołu nr 16 do Konwencji, jak również do postępowania przed Wielką Izbą utworzoną w celu rozpatrzenia wniosków przyjętych przez ten zespół.

Artykuł  30 ²⁴

(Wspólny interes)

1. Jeżeli wspólny interes mają dwie lub więcej Układających się Stron skarżących lub tych, przeciwko którym skarga jest skierowana, Przewodniczący Izby może zwrócić się do nich o porozumienie się w sprawie wyznaczenia jednego sędziego wybranego z ramienia jednej z zainteresowanych Układających się Stron jako sędziego wspólnego interesu, który będzie powołany do udziału w sprawie z urzędu. Jeżeli Strony nie mogą dojść do porozumienia, Przewodniczący wybiera sędziego wspólnego interesu w drodze losowania spośród sędziów zaproponowanych przez Strony.

2. Przewodniczący Izby może postanowić o niewystępowaniu do zainteresowanych Układających się stron o dokonanie wyznaczenia zgodnie z ustępem 1 niniejszego Artykułu do czasu dokonania zawiadomienia o skardze na podstawie Artykułu 54 ust. 2 niniejszego Regulaminu.

3. W razie sporu co do istnienia wspólnego interesu lub co do każdej związanej z tym kwestii, rozstrzyga Izba, w razie potrzeby po otrzymaniu pisemnych oświadczeń od zainteresowanych Układających się Stron.

TYTUŁ  II

PROCEDURA

Rozdział  I

Zasady ogólne

Artykuł  31

(Możliwość wyłączenia stosowania postanowień Regulaminu w danej sprawie)

Postanowienia niniejszego tytułu nie stanowią przeszkody dla wyłączenia ich stosowania przez Trybunał przy rozpatrywaniu określonej sprawy po konsultacji ze stronami, tam gdzie to właściwe.

Artykuł  32

(Zarządzenia praktyczne)

Przewodniczący Trybunału może wydawać zarządzenia praktyczne, zwłaszcza w związku z takimi kwestiami jak stawiennictwo na rozprawach, składanie pism procesowych i innych dokumentów.

Artykuł  33 ²⁵

(Jawność dokumentów)

1. Wszystkie dokumenty złożone w Kancelarii przez strony lub przez stronę trzecią w związku ze skargą, za wyjątkiem: a) dokumentów złożonych w ramach negocjacji ugodowych przewidzianych w Artykule 62 niniejszego Regulaminu, lub b) dokumentów złożonych w związku z postępowaniem na podstawie Artykułu 44F są publicznie dostępne zgodnie z regułami ustalonymi przez Szefa Kancelarii, chyba że Przewodniczący Izby, z przyczyn wskazanych w ustępie 2 niniejszego Artykułu, postanowi inaczej z urzędu albo na wniosek strony lub jakiejkolwiek innej osoby zainteresowanej.

2. Publiczny dostęp do dokumentu lub jego części może zostać ograniczony ze względu na moralność, porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub ochrona życia prywatnego stron lub innej osoby zainteresowanej, lub - w zakresie uznanym przez Przewodniczącego Izby za bezwzględnie konieczny - w szczególnych okolicznościach, gdy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

3. Wniosek o zachowanie poufności złożony na podstawie ustępu 1 niniejszego Artykułu musi zawierać uzasadnienie i określać, czy niedostępna publicznie ma być całość lub część dokumentów.

Artykuł  34 ²⁶

(Użycie języków)

1. Językami urzędowymi Trybunału są języki angielski i francuski.

2. W związku ze skargami wnoszonymi na podstawie Artykułu 34 Konwencji oraz tak długo jak żadna z Układających się Stron nie została zawiadomiona o takiej skardze zgodnie z niniejszym Regulaminem, wszelka korespondencja ze skarżącymi lub ich przedstawicielami oraz ustne i pisemne oświadczenia skarżących lub ich przedstawicieli, które nie są sporządzone w jednym z urzędowych języków, są sporządzane w jednym z języków urzędowych Układających się Stron. W przypadku poinformowania lub zawiadomienia Układającej się Strony o skardze zgodnie z niniejszym Regulaminem, skargę oraz wszelkie towarzyszące jej dokumenty, przekazuje się temu Państwu w języku, w jakim zostały złożone przez skarżącego w Kancelarii.

3. a) Wszelka korespondencja ze skarżącymi lub ich przedstawicielami oraz ustne i pisemne oświadczenia skarżących lub ich przedstawicieli, dotyczące rozprawy albo dokonywane po zawiadomieniu Układającej się Strony o skardze, są sporządzane w jednym z języków urzędowych, chyba że Przewodniczący Izby zezwoli na dalsze używanie języka urzędowego Układającej się Strony.

b) W razie udzielenia takiego zezwolenia, Szef Kancelarii podejmuje niezbędne czynności w celu zapewnienia tłumaczenia i przekładu, odpowiednio, ustnych i pisemnych oświadczeń skarżącego, w całości lub w części, na język angielski lub francuski, jeżeli Przewodniczący Izby uzna, że leży to w interesie właściwego przebiegu postępowania.

c) Wyjątkowo, Przewodniczący Izby może udzielić zezwolenia pod warunkiem, że skarżący poniesie wszystkie lub część kosztów podejmowania takich czynności.

d) O ile Przewodniczący Izby inaczej nie postanowi, jakakolwiek decyzja podjęta na podstawie poprzedzających przepisów niniejszego ustępu wiąże także w wszelkich późniejszych postępowaniach w sprawie, w tym z wniosków o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby oraz z wniosków o interpretację lub rewizję wyroku na podstawie, odpowiednio, Artykułów 73, 79 i 80 niniejszego Regulaminu.

4. a) Wszelka korespondencja z Układającą się Stroną będącą stroną w sprawie oraz ustne i pisemne oświadczenia Układającej się Strony będącej stroną w sprawie są sporządzane w jednym z języków urzędowych Trybunału. Przewodniczący Izby może zezwolić zainteresowanej Układającej się Stronie na używanie jednego z jej języków urzędowych w jej ustnych i pisemnych oświadczeniach.

b) W przypadku udzielenia takiego zezwolenia, do wnioskującej Strony należy:

i) złożenie przekładu jej pisemnych oświadczeń na jeden z języków urzędowych Trybunału w terminie określonym przez Przewodniczącego Izby. Jeżeli Strona ta nie złoży przekładu w tym terminie, Szef Kancelarii może podjąć niezbędne czynności w celu zapewnienia takiego przekładu, przy czym kosztami obciążona zostanie Strona wnioskująca,

ii) ponoszenie kosztów tłumaczenia jej ustnych oświadczeń na język angielski lub francuski. Szef Kancelarii odpowiada za podjęcie czynności niezbędnych dla zapewnienia takiego tłumaczenia;

c) Przewodniczący Izby może zarządzić przedstawienie przez Układającą się Stronę, będącą stroną w sprawie, w określonym terminie, przekładu na lub streszczenia w języku angielskim lub francuskim wszystkich lub niektórych załączników do jej pisemnych oświadczeń lub jakichkolwiek innych istotnych dokumentów albo ich fragmentów.

d) Poprzedzające litery niniejszego ustępu stosuje się odpowiednio do interwencji strony trzeciej na podstawie Artykułu 44 niniejszego Regulaminu oraz do używania języka nieurzędowego przez stronę trzecią.

5. Przewodniczący Izby może zwrócić się do Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest skierowana, o zapewnienie przekładu jej pisemnych oświadczeń w języku urzędowym lub w jednym z języków urzędowych tej Strony w celu ułatwienia zrozumienia tych oświadczeń przez skarżącego.

6. Świadek, biegły lub inna osoba, która staje przed Trybunałem, może używać swojego własnego języka, jeżeli nie ma wystarczającej znajomości jednego z dwóch języków urzędowych. W takim przypadku Szef Kancelarii podejmuje niezbędne czynności w celu zapewnienia tłumaczenia lub przekładu.

7. W odniesieniu do wniosku o wydanie opinii doradczej na podstawie Artykułu 1 Protokołu nr 16 do Konwencji, sąd lub trybunał występujący z wnioskiem może przedłożyć Trybunałowi wniosek, o którym mowa w Artykule 92 niniejszego Regulaminu, w krajowym języku urzędowym używanym w postępowaniu krajowym. W przypadku, gdy język ten nie jest językiem urzędowym Trybunału, tłumaczenie wniosku na język angielski lub francuski powinno zostać złożone w terminie ustalonym przez Przewodniczącego Trybunału.

Artykuł  35

(Reprezentacja Układających się Stron)

Układające się Strony reprezentowane są przez Pełnomocników, którzy mogą korzystać z pomocy adwokatów lub doradców.

Artykuł  36 ²⁷

(Reprezentacja skarżących)

1. Osoby, organizacje pozarządowe lub grupy jednostek mogą, wszczynając postępowanie, wnosić skargi na podstawie Artykułu 34 Konwencji osobiście lub za pośrednictwem przedstawiciela.

2. Po zawiadomieniu o skardze, na podstawie Artykułu 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu, Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest skierowana, skarżący powinien być reprezentowany zgodnie z ustępem 4 niniejszego Artykułu, o ile Przewodniczący Izby nie postanowi inaczej.

3. Skarżący musi być reprezentowany w ten sposób na każdej rozprawie zarządzonej przez Izbę, chyba że Przewodniczący Izby, w drodze wyjątku, zezwoli skarżącemu na przedstawienie swojej sprawy osobiście, z zastrzeżeniem, w razie potrzeby, obecności adwokata lub innego zaaprobowanego przedstawiciela.

4. a) Przedstawicielem działającym w imieniu skarżącego zgodnie z ustępami 2 i 3 niniejszego Artykułu jest adwokat uprawniony do wykonywania zawodu w którejkolwiek z Układających się Stron oraz zamieszkały na terytorium jednej z nich, albo inna osoba zaaprobowana przez Przewodniczącego Izby.

b) Jeżeli przedstawiciel strony w postępowaniu składa obraźliwe, niepoważne, uporczywe, wprowadzające w błąd lub rozwlekłe wnioski, Przewodniczący Izby może odmówić przyjęcia całości lub części wniosków lub wydać inne zarządzenie, które uzna za stosowne, bez uszczerbku dla Artykułem 35 ust. 3 Konwencji.

c) W wyjątkowych okolicznościach, w każdym stadium postępowania związanego z rozpatrywaniem skargi, Przewodniczący Izby, może, jeżeli uważa to za uzasadnione okolicznościami albo zachowaniem adwokata lub innej osoby zaaprobowanej zgodnie z ust. 4 lit. a) niniejszego Artykułu, zarządzić, że adwokat ten lub osoba ta nie może dalej reprezentować lub pomagać skarżącemu w tym postępowaniu oraz że skarżący powinien poszukać innego przedstawiciela. Przed wydaniem takiego zarządzenia przedstawiciel powinien mieć możliwość przedstawienia swoich uwag..

5. a) Adwokat lub inny zaaprobowany przedstawiciel, albo sam skarżący, który wystąpił o zezwolenie na przedstawienie swojej sprawy osobiście, muszą posiadać odpowiednią zdolność rozumienia jednego z języków urzędowych, nawet w przypadku udzielenia zezwolenia zgodnie z poniższym punktem.

b) Jeżeli osoba taka nie posiada wystarczającej biegłości w wypowiadaniu się w jednym z języków urzędowych, Przewodniczący Izby może zezwolić na używanie jednego z języków urzędowych Układających się Stron na podstawie Artykułu 34 ust. 3 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  37 ²⁸

(Korespondencja, zawiadomienia i wezwania)

1. Przyjmuje się, że korespondencja lub zawiadomienia kierowane do Pełnomocników lub adwokatów stron adresowane są do stron.

2. Jeżeli, dla potrzeb korespondencji, zawiadomienia lub wezwania kierowanych do innych osób niż Pełnomocnicy lub adwokaci stron, Trybunał uzna za niezbędną pomoc Rządu Państwa, na którego terytorium taka korespondencja, zawiadomienie lub wezwanie ma wywołać skutek, Przewodniczący Trybunału zwraca się bezpośrednio do tego Rządu w celu uzyskania niezbędnych ułatwień.

Artykuł  38

(Pisma procesowe)

1. Nie można składać pisemnych uwag lub innych dokumentów po upływie terminu wyznaczonego zgodnie z niniejszym Regulaminem przez Przewodniczącego Izby lub, w zależności od przypadku, Sędziego Sprawozdawcę. Pisemne uwagi lub inne dokumenty złożone po tym terminie lub wbrew zarządzeniu praktycznemu wydanemu na podstawie Artykułu 32 niniejszego Regulaminu nie są włączane do akt sprawy, o ile Przewodniczący Izby nie postanowi inaczej.

2. Na potrzeby stosowania terminu określonego w ustępie 1 niniejszego Artykułu, uwzględnia się poświadczoną datę wysłania dokumentu lub, w razie braku takiej daty, rzeczywistą datę jego wpływu do Kancelarii.

Artykuł  38a ²⁹

(Rozpatrywanie kwestii proceduralnych)

Kwestie proceduralne wymagające decyzji Izby rozpoznawane są równocześnie z rozpatrywaniem sprawy, o ile Przewodniczący Izby nie postanowi inaczej.

Artykuł  39 ³⁰

(Środki tymczasowe)

1. Izba lub, tam gdzie to właściwe, Przewodniczący Sekcji lub sędzia dyżurny wyznaczony zgodnie z ustępem 4 niniejszego Artykułu, mogą, na wniosek strony lub innej osoby zainteresowanej, albo z urzędu, zalecić stronom środek tymczasowy, jaki należy według nich zastosować w interesie stron lub właściwego przebiegu postępowania.

2. W razie uznania tego za właściwe, można niezwłocznie notyfikować środek zastosowany w danej sprawie Komitetowi Ministrów.

3. Izba lub, tam gdzie to właściwe, Przewodniczący Sekcji lub sędzia dyżurny wyznaczony zgodnie z ustępem 4 niniejszego Artykułu, mogą żądać od stron informacji o jakiejkolwiek kwestii związanej z zastosowaniem środka tymczasowego, który zalecili.

4. Przewodniczący Trybunału może wyznaczyć Wiceprzewodniczących Sekcji jako sędziów dyżurnych orzekających w sprawach wniosków o środki tymczasowe.

Artykuł  40

(Pilne zawiadomienie o skardze)

W wypadkach niecierpiących zwłoki, Szef Kancelarii może, z upoważnienia Przewodniczącego Izby, bez uszczerbku dla możliwości podjęcia innych kroków procesowych, za pomocą wszelkich dostępnych mu środków powiadomić zainteresowaną skargą Układającą się Stronę o wniesieniu skargi i, skrótowo, o jej przedmiocie.

Artykuł  41 ³¹

(Kolejność rozpoznawania spraw)

Decydując o kolejności, w jakiej sprawy mają być rozpoznane, Trybunał bierze pod uwagę znaczenie oraz pilność podniesionych kwestii, według kryteriów przez siebie ustalonych. Jednakże, Izba lub jej Przewodniczący może odstąpić od tych kryteriów, ażeby przyznać pierwszeństwo określonej skardze.

Artykuł  42 

(dawny Artykuł 43)

(Połączenie oraz równoczesne rozpatrywanie skarg)

1. Izba może, na wniosek stron albo z urzędu, zarządzić połączenie dwóch lub więcej skarg.

2. Przewodniczący Izby może, po konsultacji ze stronami, zarządzić równoczesne prowadzenie postępowań ze skarg przydzielonych tej samej Izbie, bez uszczerbku dla możliwości podjęcia przez Izbę decyzji o połączeniu skarg.

Artykuł  43 ³²

(dawny Artykuł 44)

(Skreślenie i ponowne wpisanie na listę)

1. Trybunał może w każdym stadium postępowania zdecydować o skreśleniu skargi z listy spraw zgodnie z Artykułem 37 Konwencji.

2. W razie powiadomienia Szefa Kancelarii przez skarżącą Układającą się Stronę o braku jej zamiaru prowadzenia dalej sprawy, Izba może skreślić skargę z listy Trybunału na podstawie Artykułu 37 Konwencji, jeżeli druga Układająca się Strona lub Strony zainteresowane w sprawie wyrażają zgodę na takie umorzenie postępowania.

3. Jeżeli zdołano doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy zgodnie z Artykułem 39 Konwencji, skarga jest skreślana z listy spraw Trybunału w formie decyzji. Zgodnie z Artykułem 39 ust. 4 Konwencji, decyzję taką przekazuje się Komitetowi Ministrów, który czuwa nad wykonaniem warunków polubownego załatwienia sprawy określonych w decyzji. W innych przypadkach przewidzianych w Artykule 37 Konwencji, skarga, która została uznana za dopuszczalną, zostaje skreślona w drodze wyroku, zaś skarga, która nie została uznana za dopuszczalną - w drodze decyzji. Jeżeli skarga zostaje skreślona w drodze wyroku, Przewodniczący Izby przesyła ten wyrok po tym, kiedy stał się on ostateczny, Komitetowi Ministrów w celu umożliwienia mu czuwania, zgodnie z Artykułem 46 ust. 2 Konwencji, nad wykonaniem jakichkolwiek zobowiązań, które mogły zostać nałożone w związku z umorzeniem lub rozstrzygnięciem sporu.

4. W razie skreślenia skargi zgodnie z Artykułem 37 Konwencji, kwestia kosztów należy do swobodnego uznania Trybunału. Jeżeli przyznanie kosztów następuje w decyzji o skreśleniu skargi, która nie została uznana za dopuszczalną, Przewodniczący Izby przesyła decyzję Komitetowi Ministrów.

5. W razie skreślenia skargi zgodnie z Artykułem 37 Konwencji, Trybunał może ponownie wpisać ją na swoją listę, jeżeli uzna, że usprawiedliwiają to wyjątkowe okoliczności.

Artykuł  44 ³³

(Interwencja strony trzeciej)

1. a) Jednocześnie z zawiadomieniem Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest skierowana, o skardze złożonej na podstawie Artykułu 33 lub 34 Konwencji, zgodnie z Artykułami 51 ust. 1 lub 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu, Szef Kancelarii przekazuje kopię skargi Układającej się Stronie, której obywatelem jest skarżący w sprawie. Szef Kancelarii powiadamia również taką Układającą się Stronę o decyzji o przeprowadzeniu w sprawie ustnej rozprawy..

b) Jeżeli Układająca się Strona zamierza skorzystać z przysługującego jej na podstawie Artykułu 36 ust. 1 Konwencji prawa do przedstawiania pisemnych uwag lub do uczestniczenia w rozprawie, informuje o tym na piśmie Szefa Kancelarii nie później niż w terminie dwunastu tygodni od przekazania lub zawiadomienia, o którym mowa w poprzedzającym punkcie. Z wyjątkowych przyczyn Przewodniczący Izby może wyznaczyć dodatkowy termin.

2. Jeżeli Komisarz Praw Człowieka Rady Europy zamierza skorzystać z przysługującego mu na podstawie Artykułu 36 ust. 3 Konwencji prawa do przedstawienia pisemnych uwag, informuje o tym na piśmie Szefa Kancelarii nie później niż w terminie dwunastu tygodni od opublikowania w bazie orzecznictwa Trybunału, HUDOC, informacji, że zawiadomienie o skardze zostało przekazane Układającej się Stronie, przeciwko której skarga jest skierowana. Jeżeli Komisarz Praw Człowieka Rady Europy zamierza skorzystać z wynikającego z Artykułem 36 ust. 3 Konwencji prawa uczestniczenia w rozprawie przed Izbą, informuje o tym na piśmie Szefa Kancelarii nie później niż w terminie czterech tygodni od opublikowaniu na stronie internetowej Trybunału informacji o decyzji Izby o przeprowadzeniu ustnej rozprawy. Z wyjątkowych powodów Przewodniczący Izby może wyznaczyć inne terminy.

Jeżeli Komisarz Praw Człowieka nie ma możliwości wzięcia udziału w postępowaniu przed Trybunałem osobiście, wskazuje nazwisko osoby lub osób ze swego Biura, które wyznaczył do reprezentowania go. Komisarz może korzystać z pomocy adwokata.

3. a) Po zawiadomieniu o skardze, zgodnie z Artykułem 51 ust. 1 lub Artykułem 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu, Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest skierowana, Przewodniczący Izby może, w interesie wymiaru sprawiedliwości, zgodnie z Artykułem 36 ust. 2 Konwencji, zaprosić każdą Układającą się Stronę niebędącą stroną postępowania lub każdą osobę zainteresowaną niebędącą skarżącym do lub zezwolić na przedstawianie pisemnych uwag lub, w wyjątkowych przypadkach, uczestniczenie w rozprawie.

b) Wnioski o udzielenie zezwolenia w tym celu powinny być należycie uzasadnione i złożone na piśmie w jednym z języków urzędowych zgodnie z Artykułem 34 ust. 4 niniejszego Regulaminu.

Wnioski o udzielenie zezwolenia na przedstawienie pisemnych uwag należy składać nie później niż dwanaście tygodni po opublikowaniu w bazie orzecznictwa Trybunału, HUDOC, informacji o przekazaniu Umawiającej się Stronie zawiadomienia o skardze. Wnioski o dopuszczenie do udziału w rozprawie przed Izbą należy składać nie później niż cztery tygodnie po opublikowaniu na stronie internetowej Trybunału informacji o decyzji Izby o przeprowadzeniu rozprawy. Inne terminy mogą zostać wyznaczone przez Przewodniczącego Izby z wyjątkowych powodów.

4. a) W sprawach, które ma rozpatrywać Wielka Izba, terminy przewidziane w poprzedzających ustępach biegną od opublikowania na stronie internetowej Trybunału informacji o decyzji Izby o zrzeczeniu się właściwości na rzecz Wielkiej Izby, podjętej na podstawie Artykułu 72 ust. 1 niniejszego Regulaminu lub informacji o decyzji zespołu pięciu sędziów Wielkiej Izby o przyjęciu wniosku strony o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby, podjętej na podstawie Artykułu 73 ust. 2 niniejszego Regulaminu.

b) Terminy ustanowione w niniejszym Artykule mogą być wyjątkowo przedłużane przez Przewodniczącego Izby, po przedstawieniu dostatecznego powodu.

5. Zaproszenie lub udzielenie zezwolenia określone w ustępie 3 lit. a) niniejszego Artykułu podlega warunkom, w tym terminom, wyznaczonym przez Przewodniczącego Izby. W razie nieprzestrzegania tych warunków, Przewodniczący może zdecydować o niewłączaniu uwag do akt sprawy lub o ograniczeniu uczestnictwa w rozprawie do rozmiarów, jakie uzna za stosowne.

6. Pisemne uwagi składane na podstawie niniejszego Artykułu należy sporządzać w jednym z języków urzędowych zgodnie z Artykułem 34 ust. 4 niniejszego Regulaminu. Szef Kancelarii przesyła je stronom w sprawie, które uprawnione są, z zastrzeżeniem warunków, w tym terminów, wyznaczonych przez Przewodniczącego Izby, do złożenia pisemnych uwag w odpowiedzi lub, tam gdzie to właściwe, do udzielenia odpowiedzi na rozprawie.

7. Postanowienia niniejszego Artykułu stosuje się odpowiednio do postępowań przed Wielką Izbą utworzoną w celu wydawania opinii doradczych na podstawie Artykułu 2 Protokołu nr 16 do Konwencji. Przewodniczący Trybunału określa terminy mające zastosowanie do interwenientów ubocznych.

Artykuł  44A ³⁴

(Obowiązek współpracy z Trybunałem)

Strony są obowiązane w pełni współpracować w toku postępowania, a w szczególności podejmować takie działania leżące w ich mocy, które Trybunał uważa za niezbędne dla należytego wymiaru sprawiedliwości. Obowiązek ten znajduje zastosowanie również do Układającej się Strony niebędącej stroną postępowania, jeżeli taka współpraca jest niezbędna.

Artykuł  44B ³⁵

(Niezastosowanie się do zarządzenia Trybunału)

W przypadku niezastosowania się strony do zarządzenia Trybunału dotyczącego toku postępowania, Przewodniczący Izby może podjąć wszelkie kroki, które uzna za stosowne.

Artykuł  44C

(Brak efektywnego uczestnictwa)

1. W przypadku niepowołania przez stronę dowodów lub niedostarczenia informacji żądanych przez Trybunał albo w razie nieujawnienia przez nią istotnych informacji z własnej inicjatywy lub braku efektywnego uczestnictwa w postępowaniu, przejawiającego się w inny sposób, Trybunał może wyciągnąć z tego takie wnioski, jakie uzna za stosowne.

2. Brak lub odmowa efektywnego uczestnictwa w postępowaniu przez Układającą się Stronę, przeciwko której skarga jest skierowana, nie stanowią same w sobie podstawy do umorzenia rozpatrywania skargi przez Izbę.

Artykuł  44D ³⁶

(Wykluczenie z reprezentowania lub pomocy stronie przed sądem)

1. Przewodniczący Trybunału może, w wyjątkowych okolicznościach, jeżeli uzna, że zachowanie adwokata lub osoby wyznaczonej zgodnie z Artykułem 36 ust. 4 lit. a) niniejszego Regulaminu za tym przemawia, zarządzić, że wspomniany adwokat lub inna osoba nie może dłużej reprezentować lub pomagać stronie przed Trybunałem. Taki nakaz wykluczenia może być wydany na czas określony lub nieokreślony.

2. Decyzja taka powinna być uzasadniona i podejmowana na uzasadniony wniosek Izby, po umożliwieniu zainteresowanemu, zainteresowanemu Rządowi i zainteresowanemu zrzeszeniu adwokackiemu przedstawienia uwag. Zainteresowana osoba, zainteresowany rząd i zainteresowane zrzeszenie adwokackie są informowane o decyzji.

3. Na uzasadniony wniosek osoby wykluczonej na podstawie ust. 1 Przewodniczący Trybunału może, po zasięgnięciu opinii Izby, o której mowa w ust. 2, a także zainteresowanego rządu i zainteresowanego zrzeszenia adwokackiego, przywrócić prawo do reprezentacji. O takiej decyzji informuje się zainteresowaną osobę, zainteresowany rząd i zainteresowane zrzeszenie adwokackie.

Artykuł  44E ³⁷

(Niepodtrzymywanie skargi)

Zgodnie z Artykułem 37 ust. 1 lit. a) Konwencji, jeżeli skarżąca Układająca się Strona lub skarżący indywidualnie nie podtrzymuje skargi, Izba może skreślić skargę z listy Trybunału zgodnie z Artykułem 43 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  44F  ³⁸

(Niepodtrzymywanie skargi)

1. a) W niniejszym Artykule termin "dokument" obejmuje wszelkie informacje lub materiały, zarówno w formie fizycznej, jak i elektronicznej, a także części takiego dokumentu. Terminy "strona" i "strony" oznaczają:

i) każdą Układającą się Stronę;

ii) skarżącego (osobę, organizację pozarządową lub grupę jednostek), który złożył skargę na podstawie Artykułu 34 Konwencji.

b) W niniejszym Artykule odniesienia do "Komitetu" oznaczają skład trzech sędziów ustalony zgodnie z Artykułem 44F § 4 w celu rozpatrzenia wniosku na podstawie tego Artykułu.

2. Jeżeli na jakimkolwiek etapie postępowania Układająca się Strona stwierdzi, że ujawnienie dokumentu stronie lub opinii publicznej naruszyłoby jej interesy w zakresie bezpieczeństwa państwowego albo skarżący stwierdzi, że naruszyłoby to jakikolwiek inny równie ważny interes, jaki mógłby mieć, na wniosek zainteresowanej strony taki dokument nie zostanie ujawniony, a zainteresowana strona będzie miała prawo do uzyskania rozstrzygnięcia tej kwestii zgodnie z niniejszym Artykułem. Nie jest wymagane, aby dany dokument został dostarczony w momencie składania wniosku.

3. Niniejszy Artykuł stosuje się również w przypadku, gdy osoba, do której zwrócono się zgodnie z Artykułem A1 Załącznika do Regulaminu (dotyczącego dochodzeń) o udostępnienie dokumentu, odmówiła jego udostępnienia lub przekazała sprawę stronie, uzasadniając to tym, że ujawnienie dokumentu naruszyłoby interesy tej strony.

4. Wniosek strony na podstawie Artykułu 44F § 2 jest przydzielany Komitetowi, składającemu się z sędziów niebędących członkami Izby odpowiedzialnej za rozstrzyganie o dopuszczalności lub meritum sprawy; Komitet może określić i ułatwić wszelkie kroki uznane za niezbędne do dostarczenia Izbie odpowiednich informacji w celu kontynuowania rozpatrywania sprawy na podstawie Artykułu 44F § 7.

5. Jeżeli strona twierdzi, że ujawnienie dokumentu naruszyłoby jej interesy, podejmie ona wszelkie uzasadnione środki, działając wspólnie z Izbą lub Komitetem oraz każdą inną stroną, w zależności od przypadku, oraz w świetle ich obowiązków wynikających z Artykułu 38 Konwencji i Artykułu 44A, w celu rozwiązania sprawy w drodze współpracy i w rozsądnym terminie. Może to obejmować którykolwiek z poniższych środków (samodzielnie lub w połączeniu z innymi):

a) modyfikację lub doprecyzowanie wniosku, o którym mowa w § 2 niniejszego Artykułu;

b) ustalenie przez Izbę lub Komitet znaczenia żądanego dokumentu;

c) porozumienie w sprawie warunków, na jakich pomoc może zostać udzielona, w tym między innymi dostarczenie streszczeń lub redakcji dokumentu, nałożenie ograniczeń dotyczących ujawnienia, zastosowanie postępowania z wyłączeniem jawności lub ex parte lub wprowadzenie innych środków zabezpieczających;

d) porozumienie w sprawie praktycznych i proceduralnych zabezpieczeń dotyczących przechowywania i przeglądania dokumentu w Kancelarii.

6. Po podjęciu wszelkich uzasadnionych środków w celu rozwiązania sprawy w drodze współpracy, jeżeli zainteresowana strona uzna, że nie ma środków lub warunków, na których dokument mógłby zostać dostarczony lub ujawniony bez uszczerbku dla jej interesów, powiadamia ona Izbę lub Komitet o konkretnych powodach swojej opinii, chyba że szczegółowy opis powodów sam w sobie naruszałby te interesy.

7. Następnie, wyłącznie jeżeli Izba uzna, że dokument jest niezbędny do rozpoznania sprawy, może:

a) w przypadku, gdy Izba jest w posiadaniu dokumentu w formie zaakceptowanej przez stronę, w drodze odstępstwa od zasady kontradyktoryjności i ograniczając się do tego, co jej zdaniem jest ściśle niezbędne dla należytego wymiaru sprawiedliwości, uwzględnić taki dokument. Czyniąc to, Izba bierze pod uwagę fakt, że druga strona nie miała możliwości ustosunkowania się do tego dokumentu. Przyjmując wyrok lub decyzję, Izba należycie uwzględni wrażliwy charakter każdego uwzględnionego w ten sposób dokumentu;

b) we wszelkich innych okolicznościach Izba może wyciągać wnioski, jakie uzna za stosowne.

Rozdział  II

Wszczęcie postępowania

Artykuł  45

Podpisy

1. Skarga wnoszona na podstawie Artykułów 33 lub 34 Konwencji składana jest na piśmie i podpisana przez skarżącego lub jego przedstawiciela.

2. Skargę wnoszoną przez organizację pozarządową lub grupę jednostek, podpisują osoby właściwe do reprezentowania tej organizacji lub grupy. Właściwa Izba lub Komitet rozstrzyga każdą kwestię dotyczącą tego, czy osoby, które podpisały skargę, są do tego właściwe.

3. Jeżeli skarżący są reprezentowani zgodnie z Artykułem 36 niniejszego Regulaminu, ich przedstawiciel lub przedstawiciele przedkładają pełnomocnictwo lub pisemne upoważnienie do działania.

Artykuł  46

(Treść skargi międzypaństwowej)

Układająca się Strona lub Strony zamierzające wnieść sprawę do Trybunału na podstawie Artykułu 33 Konwencji składają w Kancelarii skargę zawierającą:

a) nazwę Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest wnoszona;

b) przedstawienie stanu faktycznego;

c) przedstawienie zarzuconego naruszenia (naruszeń) Konwencji oraz istotnych argumentów;

d) oświadczenie o spełnieniu wymogów dopuszczalności (wyczerpanie krajowych środków odwoławczych oraz zachowanie sześciomiesięcznego terminu) ustanowionych w Artykule 35 ust. 1 Konwencji;

e) przedmiot skargi i ogólne wskazanie roszczeń o słuszne zadośćuczynienie na podstawie Artykułu 41 Konwencji na rzecz strony lub stron, które uważają się za pokrzywdzone; i

f) nazwisko i adres osoby (osób) ustanowionej jako Pełnomocnik;

oraz w załączeniu:

g) kopie wszystkich istotnych dokumentów, a zwłaszcza decyzji sądowych i innych, związanych z przedmiotem skargi.

Artykuł  47 ³⁹

(Treść skargi indywidualnej)

1. Skargę na podstawie Artykułu 34 Konwencji wnosi się na formularzu skargowym udostępnionym przez Kancelarię, o ile Trybunał nie postanowi inaczej. Skarga zawiera wszelkie dane wymagane w poszczególnych częściach formularza skargi i wskazuje:

a) Skargę na podstawie Artykułu 34 Konwencji wnosi się na formularzu skargowym udostępnionym przez Kancelarię, o ile Trybunał nie postanowi inaczej. Skarga zawiera wszelkie dane wymagane w poszczególnych częściach formularza skargi i wskazuje;

b) nazwisko, adres, numery telefonu i faksu oraz adres e-mail przedstawiciela, jeżeli taki występuje;

c) w przypadku gdy skarżący ma przedstawiciela, opatrzony datą i własnoręczny podpis skarżącego w części formularza skargowego dotyczącej umocowania; własnoręczny podpis przedstawiciela potwierdzający, że zgodził się działać za skarżącego również musi znaleźć się w części formularza skargi dotyczącej umocowania; Trybunał może zaakceptować kopie podpisów lub inne formularze umocowania obowiązujące w prawie krajowym Układających się Stron, jeżeli przedstawione zostaną istotne powody niespełnienia tych wymogów, a formularz umocowania Trybunału z oryginalnymi podpisami zostanie przekazany Trybunałowi w rozsądnym terminie;

d) nazwę Układającej się Strony lub Stron, przeciwko którym skarga jest wnoszona;

e) zwięzłe i czytelne przedstawienie stanu faktycznego;

f) zwięzłe i czytelne przedstawienie zarzuconego naruszenia (naruszeń) Konwencji oraz istotnych argumentów; oraz

g) zwięzłe i czytelne oświadczenie potwierdzające spełnienie przez skarżącego wymogów dopuszczalności ustanowionych w Artykule 35 ust. 1 Konwencji.

2. a) Wszelkie informacje, o których mowa w ustępie 1 lit. e) do lit. g) powyżej, podane w poszczególnych częściach formularza skargi, powinny być wystarczające dla ustalenia przez Trybunał charakteru i zakresu skargi bez konieczności odwoływania się do jakiegokolwiek innego dokumentu.

b) Jednakże skarżący może uzupełnić te informacje poprzez załączenie do formularza skargi dalszych informacji na temat stanu faktycznego, zarzucanych naruszeń Konwencji i stosownej argumentacji. Taka informacja nie może przekraczać 20 stron.

3. 

1. Formularz skargi podpisuje skarżący lub przedstawiciel skarżącego; do formularza skargi należy załączyć:

a) kopie dokumentów dotyczących zaskarżonych orzeczeń lub środków, sądowych lub o innym charakterze;

b) kopie dokumentów i orzeczeń wykazujących, że skarżący spełnił warunek wyczerpania krajowych środków odwoławczych oraz dochował terminu przewidzianego w Artykule 35 ust. 1 Konwencji;

c) tam, gdzie to właściwe, kopie dokumentów dotyczących innej międzynarodowej procedury dochodzenia lub rozstrzygania;

d) w przypadku gdy skarżący jest osobą prawną, o której mowa w Artykule 47 ust. 1 lit. a) niniejszego Regulaminu, dokument lub dokumenty potwierdzające, że jednostka, która złożyła skargę, jest uprawniona lub umocowana do reprezentacji skarżącego.

3. 

2. Dokumenty składane na poparcie skargi należy wymienić w kolejności według daty, kolejno ponumerować i jasno zidentyfikować.

4. Skarżący, którzy nie życzą sobie, by ich tożsamość została publicznie ujawniona, wskazują na to i przedstawiają przyczyny uzasadniające takie odstępstwo od normalnej zasady publicznego dostępu do informacji w postępowaniu przed Trybunałem. Trybunał może zezwolić na anonimowość lub przyznać ją z urzędu.

5. 

1. Niezastosowanie się do wymogów wskazanych w ustępach 1-3 niniejszego Artykułu powoduje, że skarga nie będzie rozpatrywana przez Trybunał, chyba że:

a) skarżący przedstawi wystarczające usprawiedliwienie braku przestrzegania tych wymogów;

b) skarga dotyczy wniosku o środek tymczasowy;

c) Trybunał inaczej postanowi z urzędu lub na wniosek skarżącego.

5. 

2. Trybunał może w każdym wypadku wezwać skarżącego do przedłożenia, w wyznaczonym terminie, informacji lub dokumentów w dowolnej formie lub dowolnym sposobem, jakie okażą się właściwe.

6. a) Datą wniesienia skargi, dla celów stosowania Artykułu 35 ust. 1 Konwencji, jest data przesłania do Trybunału formularza skargi spełniającej wymagania określone w niniejszym Artykule. Datą przesłania jest data stempla pocztowego.

b) W przypadku uznania tego za stosowne, Trybunał może zdecydować, że za datę wniesienia skargi uważana będzie inna data.

7. Skarżący powiadamiają Trybunał o każdej zmianie adresu i wszystkich okoliczności istotnych dla skargi.

Rozdział  III

Sędziowie Sprawozdawcy

Artykuł  48 ⁴⁰

(Skargi międzypaństwowe)

1. W razie wniesienia skargi na podstawie Artykułu 33 Konwencji, Izba utworzona do rozpatrzenia sprawy wyznacza jednego lub więcej ze swoich sędziów na Sędziego Sprawozdawcę lub Sędziów Sprawozdawców, którzy przedstawiają sprawozdanie na temat dopuszczalności sprawy po otrzymaniu pisemnych uwag zainteresowanych Układających się Stron.

2. Sędzia Sprawozdawca lub Sędziowie Sprawozdawcy przedstawiają takie sprawozdania, projekty oraz inne dokumenty, jakie mogą być pomocne Izbie i jej Przewodniczącemu w wykonywaniu ich funkcji.

Artykuł  49 ⁴¹

(Skargi indywidualne)

1. Jeżeli materiał przedstawiony przez skarżącego jest sam w sobie wystarczający do stwierdzenia, że skarga jest niedopuszczalna lub powinna być wykreślona z listy, skargę rozpatruje skład jednego sędziego, chyba że przemawia przeciwko temu szczególny powód.

2. W razie wniesienia na podstawie Artykułu 34 Konwencji skargi, której rozpoznanie przez Izbę lub przez Komitet wykonujący funkcje przyznane mu na podstawie Artykułu 53 ust. 2 niniejszego Regulaminu wydaje się uzasadnione, Przewodniczący Sekcji, do której skarga została przydzielona, wyznacza jednego sędziego na Sędziego Sprawozdawcę, który bada skargę.

3. W toku badania skarg Sędziowie Sprawozdawcy:

a) mogą zwracać się do stron o przedstawienie, w określonym terminie, jakichkolwiek danych faktycznych, dokumentów lub innych materiałów, jakie uznają oni za istotne;

b) decydują, czy skarga ma być rozpatrzona przez skład jednego sędziego, przez Komitet, czy przez Izbę, chyba że Przewodniczący Sekcji zarządził rozpoznanie sprawy przez Izbę lub Komitet;

c) przedstawiają takie sprawozdania, projekty oraz inne dokumenty, jakie mogą być pomocne Izbie lub Komitetowi lub ich Przewodniczącemu w wykonywaniu ich funkcji.

Artykuł  50

(Postępowanie przed Wielką Izbą)

W razie przedstawienia sprawy Wielkiej Izbie na podstawie Artykułu 30 albo Artykułu 43 Konwencji, Przewodniczący Wielkiej Izby wyznacza na Sędziego Sprawozdawcę (Sędziów Sprawozdawców) jednego albo, w przypadku skargi międzypaństwowej, jednego lub więcej z jej członków.

Rozdział  IV

Postępowanie w sprawie dopuszczalności

Skargi międzypaństwowe

Artykuł  51 ⁴²

(Przydzielanie skarg i dalsza procedura)

1. W razie wniesienia skargi na podstawie Artykułu 33 Konwencji, Przewodniczący Trybunału niezwłocznie zawiadamia o skardze Układającą się Stronę, przeciwko której skarga jest skierowana, oraz przydziela skargę jednej z Sekcji.

2. Zgodnie z Artykułem 26 ust. 1 lit. a) niniejszego Regulaminu, sędziowie wybrani z ramienia Układających się Stron - Strony skarżącej i Strony, przeciwko której skarga jest skierowana - zasiadają z urzędu jako członkowie Izby utworzonej do rozpatrzenia sprawy. Artykuł 30 stosuje się, jeżeli skarga została wniesiona przez kilka Układających się Stron albo jeżeli skargi o tym samym przedmiocie, wniesione przez kilka Układających się Stron rozpatrywane są łącznie na podstawie Artykułu 42 niniejszego Regulaminu.

3. Po przydzieleniu sprawy do Sekcji, Przewodniczący Sekcji tworzy Izbę zgodnie z Artykułem 26 ust. 1 niniejszego Regulaminu oraz zwraca się do Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest skierowana, o przedstawienie na piśmie jej uwag dotyczących dopuszczalności skargi. Otrzymane w ten sposób uwagi Szef Kancelarii podaje do wiadomości skarżącej Układającej się Strony, która może przedstawić pisemne uwagi w odpowiedzi.

4. Przed ogłoszeniem decyzji w sprawie dopuszczalności skargi, Izba lub jej Przewodniczący może zdecydować o zwróceniu się do Stron o przedstawienie dalszych uwag na piśmie.

5. Rozprawę w przedmiocie dopuszczalności skargi przeprowadza się, jeżeli jedna lub więcej zainteresowanych Układających się Stron o to wnosi, albo jeżeli Izba zdecyduje tak z urzędu.

6. Przewodniczący Izby konsultuje się ze Stronami przed wyznaczeniem pisemnej i, tam gdzie to właściwe, ustnej procedury.

Skargi indywidualne

Artykuł  52 ⁴³

(Przydzielanie skarg do Sekcji)

1. Skargę wniesioną na podstawie Artykułu 34 Konwencji przydziela do Sekcji Przewodniczący Trybunału, dążąc przy tym do zapewnienia sprawiedliwego rozdziału spraw pomiędzy Sekcjami.

2. Izbę siedmiu sędziów przewidzianą w Artykule 26 ust. 1 Konwencji tworzy Przewodniczący właściwej Sekcji zgodnie z Artykułem 26 ust. 1 niniejszego Regulaminu.

3. Do czasu utworzenia Izby zgodnie z ustępem 2 niniejszego Artykułu, Przewodniczący Sekcji wykonuje wszelkie uprawnienia przyznane Przewodniczącemu Izby niniejszym Regulaminem.

Artykuł  52A ⁴⁴

(Procedura przed sędzią zasiadającym jednoosobowo)

1. Zgodnie z Artykułem 27 Konwencji, sędzia zasiadający jednoosobowo może uznać za niedopuszczalną lub skreślić z listy spraw Trybunału skargę wniesioną na podstawie Artykułu 34, jeżeli taka decyzja może zostać podjęta bez dalszego rozpatrywania. Decyzja taka jest ostateczna. Zawiera ona skrócone uzasadnienie i przekazuje się ją skarżącemu.

2. Jeżeli sędzia zasiadający jednoosobowo nie podejmie decyzji przewidzianej w ustępie 1 niniejszego Artykułu, sędzia ten przekazuje skargę Komitetowi lub Izbie celem dalszego rozpatrzenia.

Artykuł  53 ⁴⁵

(Procedura przed Komitetem)

1. Zgodnie z Artykułem 28 ust. 1 lit. a) Konwencji, Komitet może jednogłośnie i na każdym etapie postępowania uznać skargę za niedopuszczalną lub skreślić ją z listy spraw Trybunału, jeżeli taka decyzja może zostać podjęta bez dalszego rozpatrywania.

2. Jeżeli Komitet dojdzie do przekonania, w świetle uwag stron otrzymanych zgodnie z Artykułem 54 ust. 2 lit. b), że sprawa kwalifikuje się do rozpoznania zgodnie z procedurą przewidzianą w Artykule 28 ust. 1 lit. b) Konwencji, jednogłośnie przyjmuje wyrok zawierający jego decyzję w sprawie dopuszczalności oraz, stosownie do okoliczności, w sprawie słusznego zadośćuczynienia.

3. Jeżeli sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony nie jest członkiem Komitetu, Komitet może na każdym etapie postępowania przed nim, jednogłośnie, zaprosić tego sędziego na miejsce jednego ze swych członków, mając na względzie wszelkie istotne czynniki, w tym to, czy dana Strona sprzeciwiła się zastosowaniu procedury przewidzianej w Artykule 28 ust. 1 lit. b) Konwencji.

4. Decyzje i wyroki wydane na podstawie Artykułu 28 ust. 1 Konwencji są ostateczne. Powinny zawierać uzasadnienie. Decyzje mogą zawierać skrócone uzasadnienie, jeżeli zostały przyjęte po przekazaniu sprawy przez sędziego zasiadającego jednoosobowo zgodnie z Artykułem 52A ust. 2 niniejszego Regulaminu.

5. Decyzję Komitetu Szef Kancelarii przekazuje Skarżącemu, jak również zainteresowanej Układającej się Stronie lub Stronom, jeżeli zostały uprzednio zaangażowane w sprawę skargi zgodnie z niniejszym Regulaminem.

6. Jeżeli żadna decyzja ani wyrok nie zostały przyjęte przez Komitet, skargę przekazuje się Izbie utworzonej na podstawie Artykułu 52 ust. 2 niniejszego Regulaminu do rozpatrzenia sprawy.

7. Postanowienia Artykułu 42 ust. 1 oraz Artykułów 79 - 81 niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio do postępowania przed Komitetem.

Artykuł  54 ⁴⁶

(Procedura przed Izbą)

1. Izba może od razu uznać skargę za niedopuszczalną lub skreślić ją z listy spraw Trybunału. Decyzja Izby może dotyczyć całej skargi lub jej części.

2. W innym przypadku, Izba lub Przewodniczący Sekcji może zdecydować o:

a) zwróceniu się do stron o przedstawienie jakichkolwiek danych faktycznych, dokumentów lub innych materiałów, jakie Izba lub jej Przewodniczący uzna za istotne;

b) zawiadomieniu o skardze lub o części skargi Układającej się Strony, przeciwko której jest ona skierowana, i o zwróceniu się do niej o przedstawienie pisemnych uwag jej dotyczących oraz, po ich otrzymaniu, o zwróceniu się do skarżącego o przedstawienie uwag w odpowiedzi;

c) zwróceniu się do stron o przedstawienie dalszych uwag na piśmie.

3. Wykonując kompetencje, o których mowa w ustępie 2 lit. b) niniejszego Artykułu, Przewodniczący Sekcji, działając jako sędzia zasiadający jednoosobowo, może od razu uznać część skargi za niedopuszczalną lub skreślić część skargi z listy spraw Trybunału. Decyzja taka jest ostateczna. Skarżący jest informowany o decyzji listownie.

4. Przepisy ustępów 2 i 3 niniejszego Artykułu stosuje się również do Wiceprzewodniczących Sekcji wyznaczonych, zgodnie z Artykułem 39 ust. 4 niniejszego Regulaminu sędziami dyżurnymi orzekającymi w sprawach wniosków o środki tymczasowe.

5. Przed podjęciem decyzji w sprawie dopuszczalności, Izba może zdecydować, na wniosek strony albo z urzędu, o przeprowadzeniu rozprawy, jeżeli uzna, że wymaga tego wypełnianie jej funkcji na podstawie Konwencji. W takim przypadku, o ile Izba wyjątkowo nie postanowi inaczej, strony mogą również ustosunkować się do kwestii związanych z przedmiotem skargi.

Artykuł  54A ⁴⁷

(Łączne rozpatrywanie dopuszczalności i przedmiotu)

1. Zawiadamiając o skardze Układającą się Stronę, przeciwko której skarga jest skierowana, zgodnie z Artykułem 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu, Izba może również zdecydować o jednoczesnym rozpatrzeniu dopuszczalności i przedmiotu skargi, zgodnie z Artykułem 29 ust. 1 Konwencji. Strony wzywa się do zawarcia w ich uwagach ewentualnych wniosków dotyczących słusznego zadośćuczynienia oraz propozycji polubownego załatwienia sprawy. Wymogi określone w Artykułach 60 i 62 niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio. Jednakże, w razie potrzeby, Trybunał może na każdym etapie postępowania postanowić o wydaniu odrębnej decyzji dotyczącej dopuszczalności.

2. Jeżeli nie doszło do polubownego załatwienia sprawy lub innego rozstrzygnięcia sporu, a Izba jest przekonana, w świetle argumentacji stron, że sprawa jest dopuszczalna i gotowa do rozstrzygnięcia co do przedmiotu, niezwłocznie wydaje wyrok, zawierający decyzję Izby w sprawie dopuszczalności, wyjąwszy przypadki kiedy Izba postanawia wydać taką decyzję odrębnie

Skargi międzypaństwowe i indywidualne

Artykuł  55

(Zarzuty niedopuszczalności)

O tyle, o ile pozwalają na to jego charakter i okoliczności, zarzut niedopuszczalności musi zostać podniesiony przez Układającą się Stronę, przeciwko której skarga jest skierowana, w jej pisemnych lub ustnych uwagach dotyczących skargi, przedstawianych zgodnie z Artykułem 51 lub 54 niniejszego Regulaminu, w zależności od przypadku.

Artykuł  56 ⁴⁸

(Decyzja Izby)

1. Decyzja Izby określa, czy została podjęta jednogłośnie, czy większością głosów, i powinna zawierać uzasadnienie.

2. Szef Kancelarii podaje decyzję Izby do wiadomości skarżącego. Podaje się ją również do wiadomości zainteresowanej Układającej się Strony lub Stron oraz strony trzeciej, w tym Komisarza Praw Człowieka Rady Europy, jeżeli zostali oni uprzednio powiadomieni o skardze zgodnie z niniejszym Regulaminem. Jeżeli zdołano doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy, decyzję o skreśleniu skargi z listy spraw przekazuje się Komitetowi Ministrów zgodnie z Artykułem 43 ust. 3 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  57 ⁴⁹

(Język decyzji)

Wszystkie decyzje sporządza się w języku angielskim albo francuskim, chyba że Trybunał postanowi o sporządzeniu decyzji w obu językach urzędowych. Decyzje Wielkiej Izby sporządza się jednak w obu językach urzędowych, a obie wersje językowe są jednakowo autentyczne.

Rozdział  V

Postępowanie po dopuszczeniu skargi

Artykuł  58 ⁵⁰

(Skargi międzypaństwowe)

1. Po podjęciu przez Izbę decyzji o dopuszczeniu skargi wniesionej na podstawie Artykułu 33 Konwencji, Przewodniczący Izby, po konsultacji z zainteresowanymi Układającymi się Stronami, wyznacza terminy na składanie pisemnych uwag dotyczących przedmiotu oraz przedstawienie dalszych dowodów. Przewodniczący może jednak, za zgodą zainteresowanych Układających się Stron, zarządzić pominięcie pisemnej procedury.

2. Rozprawę co do przedmiotu skargi przeprowadza się, jeżeli jedna lub więcej zainteresowanych Układających się Stron o to wnosi, albo jeżeli Izba zdecyduje tak z urzędu. Przewodniczący Izby wyznacza ustną procedurę.

Artykuł  59 ⁵¹

(Skargi indywidualne)

1. Po uznaniu za dopuszczalną skargi wniesionej na podstawie Artykułu 34 Konwencji, Izba lub jej Przewodniczący może zwrócić się do stron o przedstawienie dalszych dowodów i pisemnych uwag.

2. Stronom udziela się jednakowego terminu na przedstawienie ich uwag, o ile nie postanowiono inaczej.

3. Izba może zdecydować, na wniosek strony albo z urzędu, o przeprowadzeniu rozprawy co do przedmiotu skargi, jeżeli uzna, że wymaga tego wypełnianie jej funkcji na podstawie Konwencji.

4. Przewodniczący Izby, tam gdzie to właściwe, wyznacza pisemną i ustną procedurę.

Artykuł  60 ⁵²

(Roszczenia o słuszne zadośćuczynienie)

1. Skarżący, który pragnie uzyskać przysądzenie słusznego zadośćuczynienia na podstawie Artykułu 41 Konwencji w razie stwierdzenia przez Trybunał naruszenia jego praw wynikających z Konwencji, powinien w tym celu zgłosić wyraźne roszczenie.

2. Skarżący powinien przedstawić szczegółowe dane dotyczące wszystkich roszczeń, wraz z wszelkimi istotnymi dokumentami na ich potwierdzenie, w terminie wyznaczonym na składanie przez skarżącego uwag odnośnie przedmiotu sprawy, chyba że Przewodniczący Izby zarządzi inaczej.

3. W razie niespełnienia przez skarżącego wymogów określonych w poprzedzających ustępach, Izba może odrzucić roszczenia w całości lub w części.

4. Roszczenia skarżącego podaje się do wiadomości Rządu, przeciwko któremu skarga jest skierowana, celem przedstawienia uwag.

Artykuł  61 ⁵³

(Procedura wyroku pilotażowego)

1. Trybunał może wszcząć procedurę wyroku pilotażowego i wydać wyrok pilotażowy, gdy okoliczności faktyczne skargi wskazują na istnienie w zainteresowanej Układającej się Stronie problemu strukturalnego lub systemowego bądź innej podobnej dysfunkcji, która spowodowała lub może spowodować podobne skargi.

2. a) Przed wszczęciem procedury wyroku pilotażowego, Trybunał zasięga najpierw opinii stron co do tego, czy rozpatrywana skarga jest wynikiem istnienia takiego problemu lub dysfunkcji w zainteresowanej Układającej się Stronie oraz co do tego, czy skarga nadaje się do rozpatrzenia zgodnie z tą procedurą.

b) Procedura wyroku pilotażowego może być wszczęta przez Trybunał z urzędu albo na wniosek jednej lub obu stron.

c) Każda skarga wybrana do procedury wyroku pilotażowego jest rozpatrywana priorytetowo zgodnie z Artykułem 41 niniejszego Regulaminu.

3. W wyroku pilotażowym Trybunał określa zarówno charakter problemu strukturalnego lub systemowego bądź innej ustalonej dysfunkcji, jak i typ środków naprawczych, które podjąć ma zainteresowana Układająca się Strona na szczeblu krajowym na mocy sentencji wyroku.

4. Trybunał może postanowić w sentencji wyroku pilotażowego, że środki naprawcze, o których mowa w ustępie 3 powyżej, mają być podjęte w określonym czasie, mając na względzie charakter wymaganych środków i szybkość, z jakim określony przez Trybunał problem może być naprawiony na szczeblu krajowym.

5. Wydając wyrok pilotażowy, Trybunał może całkowicie lub częściowo wstrzymać się z rozpoznaniem kwestii słusznego zadośćuczynienia do czasu podjęcia przez Stronę indywidualnych i ogólnych środków określonych w wyroku pilotażowym.

6. a) Stosownie do okoliczności, Trybunał może odroczyć rozpoznanie wszelkich podobnych skarg do czasu przyjęcia środków naprawczych wymaganych na mocy sentencji wyroku pilotażowego.

b) Zainteresowanych skarżących informuje się o decyzji o odroczeniu w odpowiedni sposób. Stosownie do okoliczności, zawiadamia się ich o wszelkich istotnych wydarzeniach dotyczących ich spraw.

c) Trybunał może w każdym czasie rozpatrzyć odroczoną skargę, jeżeli wymaga tego interes należytego wymiaru sprawiedliwości.

7. Jeżeli strony sprawy pilotażowej zawarły porozumienie w sprawie polubownego załatwienia sprawy, porozumienie takie zawiera oświadczenie Rządku, przeciwko któremu skarga jest skierowana, w przedmiocie wdrożenia ogólnych środków określonych w wyroku pilotażowym oraz zadośćuczynienia, jakie ma zostać przyznane innym aktualnym lub potencjalnym skarżącym.

8. Z zastrzeżeniem odmiennej decyzji, w przypadku niezastosowania się przez zainteresowaną Układającą się Stronę do sentencji wyroku pilotażowego, Trybunał podejmuje rozpatrywanie skarg odroczonych zgodnie z ustępem 6 powyżej.

9. Komitet Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, Sekretarz Generalny Rady Europy oraz Komisarz Praw Człowieka Rady Europy są informowani o wydaniu wyroku pilotażowego, jak również innego wyroku, w którym Trybunał zwraca uwagę na problem strukturalny lub systemowy istniejący w Układającej się Stronie.

10. Informacje o wszczęciu procedur wyroku pilotażowego, wydaniu wyroków pilotażowych i ich wykonaniu, jak również o zamknięciu takich procedur publikuje się na stronie internetowej Trybunału.

Artykuł  62 ⁵⁴

(Polubowne załatwienie sprawy)

1. Po uznaniu skargi za dopuszczalną, Szef Kancelarii, działając według poleceń Izby lub jej Przewodniczącego, nawiązuje kontakt ze stronami w celu doprowadzenia do polubownego załatwienia sprawy, zgodnie z Artykułem 39 ust. 1 Konwencji. Izba podejmuje wszelkie kroki, które wydają się właściwe w celu ułatwienia takiego załatwienia sprawy.

2. Zgodnie z Artykułem 39 ust. 2 Konwencji, negocjacje ugodowe prowadzone są poufnie i bez uszczerbku dla argumentacji stron w postępowaniu spornym. W postępowaniu spornym nie można przytaczać lub opierać się na żadnym pisemnym lub ustnym oświadczeniu ani na żadnej propozycji lub ustępstwie poczynionych w ramach starań o doprowadzenie do polubownego załatwienia sprawy.

3. W razie powiadomienia Izby przez Szefa Kancelarii o wyrażeniu przez strony zgody na polubowne załatwienie sprawy, Izba skreśla sprawę z listy Trybunału, zgodnie z Artykułem 43 ust. 3 Konwencji, po zbadaniu czy ugoda została osiągnięta z poszanowaniem praw człowieka w rozumieniu Konwencji i jej Protokołów.

4. Ustępy 2 i 3 stosuje się odpowiednio do procedury przewidzianej w Artykule 54A niniejszego Regulaminu.

Artykuł  62A ⁵⁵

(Jednostronne oświadczenie)

1. a) Jeżeli skarżący nie zgodził się na warunki zawarte w propozycji polubownego załatwienia sprawy złożonej zgodnie z Artykułem 62 niniejszego Regulaminu, zainteresowana Układająca się Strona może złożyć do Trybunału wniosek o wykreślenie skargi z listy zgodnie z Artykułem 37 ust. 1 Konwencji.

b) Do takiego wniosku należy załączyć oświadczenie wyraźnie uznające, iż doszło do naruszenia Konwencji w sprawie skarżącego wraz ze zobowiązaniem do zapewnienia odpowiedniego zadośćuczynienia oraz, tam gdzie to właściwe, do podjęcia niezbędnych środków naprawczych.

c) Złożenie deklaracji stosownie do ustępu 1 lit. b) niniejszego Artykułu musi nastąpić w ramach jawnego i kontradyktoryjnego postępowania prowadzonego odrębnie od postępowania ugodowego, o którym mowa w Artkule 39 ust. 2 Konwencji oraz Artykule 62 ust. 2 niniejszego Regulaminu, oraz z poszanowaniem dla jego poufności.

2. Jeżeli jest to usprawiedliwione wyjątkowymi okolicznościami, wniosek oraz towarzyszące mu oświadczenie mogą być złożone do Trybunału nawet bez uprzedniej próby osiągnięcia polubownego załatwienia sprawy.

3. Jeżeli zostanie stwierdzone, że oświadczenie stanowi wystarczającą podstawę do uznania, że poszanowanie praw człowieka określonych w Konwencji i jej Protokołach nie wymaga dalszego rozpoznawania skargi przez Trybunał, Trybunał może skreślić skargę z listy w całości lub w części, nawet jeżeli skarżący żąda dalszego rozpoznawania skargi.

4. Niniejszy Artykuł stosuje się odpowiednio do procedury przewidzianej w Artykule 54A niniejszego Regulaminu.

Rozdział  VI

Rozprawy

Artykuł  63 ⁵⁶

(Jawny charakter rozpraw)

1. Rozprawy są jawne, chyba że, zgodnie z ustępem 2 niniejszego Artykułu, w wyjątkowych okolicznościach Izba postanowi inaczej, z urzędu albo na wniosek strony lub innej osoby zainteresowanej.

2. Prasa i publiczność mogą zostać wykluczone z całości lub części rozprawy ze względu na moralność, porządek publiczny, bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub ochrona życia prywatnego stron, lub - w zakresie uznanym przez Izbę za bezwzględnie konieczny - w szczególnych okolicznościach, gdy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

3. Wniosek o przeprowadzenie rozprawy przy drzwiach zamkniętych złożony na podstawie ustępu 1 niniejszego Artykułu musi zawierać uzasadnienie i określać, czy dotyczy całości, czy tylko części rozprawy.

Artykuł  64 ⁵⁷

(Kierowanie rozprawami)

1. Przewodniczący Izby organizuje rozprawy i kieruje nimi oraz wyznacza porządek, w jakim mają zabrać głos osoby, które stają przed Izbą.

2. Każdy sędzia może zadawać pytania osobie, która staje przed Izbą.

Artykuł  65 ⁵⁸

(Niestawiennictwo)

W razie gdy strona lub inna osoba mająca się stawić, nie czyni tego lub odmawia stawienia się, Izba może pomimo tego prowadzić dalej rozprawę, o ile jest przekonana, że jest to zgodne z należytym wymiarem sprawiedliwości.

Artykuł  66

(skreślony)

Artykuł  67

(skreślony)

Artykuł  68

(skreślony)

Artykuł  69

(skreślony)

Artykuł  70 ⁵⁹

(Stenografowany protokół rozprawy)

1. Jeżeli Przewodniczący Izby tak zarządzi, Szef Kancelarii odpowiada za sporządzenie stenografowanego protokołu rozprawy. Protokół taki zawiera:

a) skład Izby;

b) listę osób występujących przed Izbą;

c) treść złożonych oświadczeń, zadanych pytań i udzielonych odpowiedzi;

d) treść każdej decyzji ogłoszonej podczas rozprawy.

2. Jeżeli całość lub część stenografowanego protokołu sporządzona jest w języku innym niż urzędowy, Szef Kancelarii zapewnia jej przekład na jeden z języków urzędowych.

3. Przedstawiciele stron otrzymują odpis stenografowanego protokołu w celu umożliwienia im dokonania sprostowań pod kontrolą Szefa Kancelarii lub Przewodniczącego Izby, które jednak w żadnym wypadku nie mogą wpływać na znaczenie i zakres dokonanych wypowiedzi. Szef Kancelarii wyznacza w tym celu, zgodnie z poleceniami Przewodniczącego Izby, terminy.

4. Sprostowany w ten sposób i podpisany przez Przewodniczącego Izby i Szefa Kancelarii stenografowany protokół, stanowi poświadczony tekst protokołu.

Rozdział  VII

Postępowanie przed Wielką Izbą

Artykuł  71 ⁶⁰

(Stosowanie przepisów proceduralnych)

1. Wszystkie przepisy regulujące postępowanie przed Izbami stosuje się odpowiednio do postępowania przed Wielką Izbą.

2. Uprawnienia przyznane Izbie przez Artykuły 54 ust. 5 oraz 59 ust. 3 niniejszego Regulaminu w związku z prowadzeniem rozprawy mogą, w postępowaniu przed Wielką Izbą, być również wykonywane przez Przewodniczącego Wielkiej Izby.

Artykuł  72 ⁶¹

(Zrzeczenie się właściwości na rzecz Wielkiej Izby)

1. Jeżeli sprawa zawisła przed Izbą rodzi poważne zagadnienie dotyczące interpretacji Konwencji lub jej Protokołów, Izba może zrzec się właściwości na rzecz Wielkiej Izby, chyba że sprzeciwiła się temu jedna ze stron w sprawie, zgodnie z ustępem 4 niniejszego Artykułu.

2. Jeżeli rozstrzygnięcie zagadnienia podniesionego w sprawie zawisłej przed Izbą mogłoby prowadzić do sprzeczności z orzecznictwem Trybunału, Izba zrzeka się właściwości na rzecz Wielkiej Izby, chyba że sprzeciwiła się temu jedna ze stron w sprawie, zgodnie z ustępem 4 niniejszego Artykułu.

3. Decyzja o zrzeczeniu się właściwości nie wymaga uzasadnienia.

4. Szef Kancelarii zawiadamia strony o zamiarze zrzeczenia się właściwości przez Izbę. Stronom służy jeden miesiąc od daty tego zawiadomienia na złożenie w Kancelarii należycie uzasadnionego sprzeciwu. Izba uznaje za nieważny sprzeciw niespełniający tych warunków.

Artykuł  73

(Wniosek strony o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby)

1. Zgodnie z Artykułem 43 Konwencji, każda strona w sprawie może wyjątkowo, w okresie trzech miesięcy od daty ogłoszenia wyroku przez Izbę, złożyć w Kancelarii na piśmie wniosek o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. W swoim wniosku strona wskazuje poważne zagadnienie dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji lub jej Protokołów, albo poważną kwestię o znaczeniu ogólnym, która jej zdaniem uzasadnia rozpatrzenie przez Wielką Izbę.

2. Zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby, utworzony zgodnie z Artykułem 24 ust. 5 niniejszego Regulaminu, bada wniosek wyłącznie na podstawie istniejących akt sprawy. Przyjmuje on wniosek tylko wtedy, gdy uzna, że sprawa rodzi takie zagadnienie lub kwestię. Odmowa przyjęcia wniosku nie wymaga uzasadnienia.

3. W razie przyjęcia wniosku przez zespół, sprawę rozstrzyga Wielka Izba w drodze wyroku.

Rozdział  VIII

Wyroki

Artykuł  74 ⁶²

(Treść wyroku)

1. Wyrok, o którym mowa w Artykułach 28, 42 i 44 Konwencji zawiera:

a) nazwiska Przewodniczącego i pozostałych sędziów wchodzących w skład danej Izby oraz nazwisko Szefa Kancelarii lub Zastępcy Szefa Kancelarii;

b) datę jego przyjęcia i ogłoszenia;

c) określenie stron;

d) nazwiska Pełnomocników, adwokatów lub doradców stron;

e) opis przebiegu postępowania;

f) stan faktyczny sprawy;

g) podsumowanie stanowisk stron;

h) sentencję;

i) decyzję w przedmiocie kosztów, jeżeli taką podjęto;

j) liczbę sędziów stanowiących większość; i

k) tam gdzie to właściwe, oświadczenie który z tekstów jest autentyczny.

2. Sędzia, który uczestniczył w rozpatrywaniu sprawy przez Izbę lub Wielką Izbę, jest uprawniony do załączenia do wyroku opinii odrębnej, zgodnej z tym wyrokiem albo różniącej się od niego, bądź samego oświadczenia, że nie zgadza się z wyrokiem.

Artykuł  75 ⁶³

(Orzekanie o słusznym zadośćuczynieniu)

1. Jeżeli Izba lub Komitet stwierdzi naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, orzeka w tym samym wyroku o zastosowaniu Artykułu 41 Konwencji, jeżeli zgłoszono wyraźne roszczenie zgodnie z Artykułem 60 niniejszego Regulaminu, a kwestia ta jest gotowa do rozstrzygnięcia; jeżeli nie jest ona gotowa do rozstrzygnięcia, Izba lub Komitet odracza jej rozpatrzenie w całości lub w części i wyznacza dalszą procedurę.

2. W celu wydania orzeczenia o zastosowaniu Artykułu 41 Konwencji, Izba lub Komitet zbierają się, o ile to możliwe, w tym samym składzie, w którym rozpatrywały przedmiot sprawy. Jeżeli nie jest możliwe utworzenie pierwotnego składu Izby lub Komitetu, Przewodniczący Trybunału uzupełnia lub tworzy skład Izby lub Komitetu w drodze losowania.

3. Izba lub Komitet może, przyznając słuszne zadośćuczynienie na podstawie Artykułu 41 Konwencji, zarządzić, że jeśli zapłata nie nastąpi w określonym terminie, od przysądzonych kwot zapłacić należy odsetki.

4. W razie powzięcia przez Trybunał wiadomości o osiągnięciu porozumienia pomiędzy stroną pokrzywdzoną i odpowiedzialną Układającą się Stroną, bada on sprawiedliwość tego porozumienia i, jeżeli stwierdzi, że jest ono sprawiedliwe, skreśla sprawę z listy zgodnie z Artykułem 43 ust. 3 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  76 ⁶⁴

(Język wyroku)

Wszystkie wyroki sporządza się w języku angielskim albo francuskim, chyba że Trybunał postanowi o sporządzeniu wyroku w obu językach urzędowych. Wyroki Wielkiej Izby sporządza się jednak w obu językach urzędowych, a obie wersje językowe są jednakowo autentyczne.

Artykuł  77 ⁶⁵

(Podpisanie, ogłoszenie i zawiadomienie o wyroku)

1. Wyroki podpisują Przewodniczący Izby lub Komitetu i Szef Kancelarii.

2. Wyrok wydany przez Izbę może zostać odczytany na rozprawie jawnej przez Przewodniczącego Izby lub innego sędziego przez niego upoważnionego. Pełnomocnicy i przedstawiciele stron powiadamiani są w odpowiednim terminie o dacie rozprawy. W przeciwnym razie oraz w przypadku wyroków wydanych przez Komitety zawiadomienie przewidziane w ustępie 3 niniejszego Artykułu stanowi ogłoszenie wyroku.

3. Wyrok przekazywany jest Komitetowi Ministrów. Szef Kancelarii przesyła poświadczone odpisy stronom, Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy, każdej stronie trzeciej, w tym Komisarzowi Praw Człowieka Rady Europy, i innej osobie bezpośrednio zainteresowanej. Należycie podpisany oryginał składa się w archiwum Trybunału.

Artykuł  78

(Publikacja wyroków i innych dokumentów)

Zgodnie z Artykułem 44 ust. 3 Konwencji, ostateczne wyroki Trybunału publikowane są w odpowiedniej formie, za co odpowiada Szef Kancelarii. Szef Kancelarii jest ponadto odpowiedzialny za publikację zbioru urzędowego z wybranymi wyrokami i decyzjami oraz jakiegokolwiek dokumentu, którego publikację Przewodniczący Trybunału uzna za przydatną.

Artykuł  79

(Wniosek o interpretację wyroku)

1. Strona może wystąpić z wnioskiem o interpretację wyroku w okresie roku od jego ogłoszenia.

2. Wniosek składa się w Kancelarii. Wskazuje on dokładnie punkt lub punkty sentencji wyroku, które wymagają interpretacji.

3. Izba, która wydała wyrok, może z urzędu zdecydować o odmowie przyjęcia wniosku ze względu na brak podstaw do jego rozpatrzenia. Jeżeli nie jest możliwe utworzenie pierwotnego składu Izby, Przewodniczący Trybunału uzupełnia lub tworzy skład Izby w drodze losowania.

4. Jeżeli Izba nie odmówiła przyjęcia wniosku, Szef Kancelarii podaje to do wiadomości drugiej strony lub pozostałych stron i zwraca się do nich o przedstawienie pisemnych uwag w terminie wyznaczonym przez Przewodniczącego Izby. Przewodniczący Izby wyznacza również datę rozprawy w razie, gdy Izba zdecydowała o jej przeprowadzeniu. Izba podejmuje decyzję w drodze wyroku.

Artykuł  80

(Wniosek o rewizję wyroku)

1. W przypadku ujawnienia faktu, który ze swej istoty mógłby mieć decydujący wpływ, a który w chwili ogłaszania wyroku nie był znany Trybunałowi i, oceniając rozsądnie, nie mógł być znany stronie, strona ta może, w okresie sześciu miesięcy od powzięcia przez nią wiadomości o tym fakcie, wystąpić do Trybunału z wnioskiem o rewizję tego wyroku.

2. Wniosek wskazuje wyrok, o którego rewizję strona występuje, oraz zawiera dane niezbędne do wykazania, że warunki ustanowione w ustępie 1 niniejszego Artykułu zostały spełnione. Do wniosku załącza się kopie wszystkich dokumentów na potwierdzenie. Wniosek i dokumenty na potwierdzenie składa się w Kancelarii.

3. Izba, która wydała wyrok, może z urzędu zdecydować o odmowie przyjęcia wniosku ze względu na brak podstaw do jego rozpatrzenia. Jeżeli nie jest możliwe utworzenie pierwotnego składu Izby, Przewodniczący Trybunału uzupełnia lub tworzy skład Izby w drodze losowania.

4. Jeżeli Izba nie odmówiła przyjęcia wniosku, Szef Kancelarii podaje to do wiadomości drugiej strony lub pozostałych stron i zwraca się do nich o przedstawienie pisemnych uwag w terminie wyznaczonym przez Przewodniczącego Izby. Przewodniczący Izby wyznacza również datę rozprawy w razie, gdy Izba zdecydowała o jej przeprowadzeniu. Izba podejmuje decyzję w drodze wyroku.

Artykuł  81

(Sprostowanie błędów w decyzjach i wyrokach)

Bez uszczerbku dla postanowień dotyczących rewizji wyroku oraz ponownego wpisania na listę skarg, Trybunał może, z urzędu lub na wniosek strony złożony w ciągu jednego miesiąca od ogłoszenia decyzji lub wyroku, sprostować błędy pisarskie, błędy w obliczeniach lub oczywiste omyłki.

Rozdział  IX

Opinie doradcze na podstawie Artykułów 47, 48 i 49 Konwencji  ⁶⁶

Artykuł  82  ⁶⁷

W postępowaniach dotyczących opinii doradczych będących przedmiotem wniosku Komitetu Ministrów Trybunał stosuje, w uzupełnieniu przepisów Artykułów 47, 48 i 49 Konwencji, poniższe postanowienia. Trybunał stosuje również inne postanowienia niniejszego Regulaminu w zakresie, w jakim uzna to za stosowne.

Artykuł  83 ⁶⁸

Wniosek o wydanie opinii doradczej składa się Szefowi Kancelarii. Wniosek wskazuje wyczerpująco i dokładnie zagadnienie, które ma być przedmiotem opinii Trybunału, a także:

a) datę podjęcia przez Komitet Ministrów decyzji określonej w Artykule 47 ust. 3 Konwencji;

b) nazwiska i adresy osoby lub osób wyznaczonych przez Komitet Ministrów do udzielenia Trybunałowi wszelkich wyjaśnień, jakich może on wymagać.

Do wniosku załącza się wszystkie dokumenty mogące wyjaśnić zagadnienie.

Artykuł  84 ⁶⁹

1. Po otrzymaniu wniosku Szef Kancelarii przekazuje po jednej kopii wniosku i załączonych dokumentów wszystkim członkom Trybunału.

2. Szef Kancelarii powiadamia Układające się Strony, że mogą one przedstawiać pisemne uwagi co do wniosku.

Artykuł  85 ⁷⁰

1. Przewodniczący Trybunału wyznacza terminy na składanie pisemnych uwag lub innych dokumentów.

2. Pisemne uwagi lub inne dokumenty składa się Szefowi Kancelarii. Szef Kancelarii przekazuje ich kopie wszystkim członkom Trybunału, Komitetowi Ministrów oraz każdej Układającej się Stronie.

Artykuł  86

Po zakończeniu procedury pisemnej, Przewodniczący Trybunału decyduje o tym, czy Układającym się Stronom, które przedstawiły pisemne uwagi, należy umożliwić ich rozwinięcie na wyznaczonej w tym celu ustnej rozprawie.

Artykuł  87 ⁷¹

1. W celu rozpatrzenia wniosku o wydanie opinii doradczej tworzy się Wielką Izbę.

2. Jeżeli Wielka Izba uzna, że wniosek nie mieści się w granicach jej kompetencji określonej w Artykule 47 Konwencji, stwierdza to w uzasadnionej decyzji.

Artykuł  88 ⁷²

1. Uzasadnione decyzje oraz opinie doradcze Wielka Izba podejmuje większością głosów. Wskazują one liczbę sędziów stanowiących większość.

1B. Uzasadnione decyzje i opinie doradcze sporządza się w obu językach urzędowych Trybunału, przy czym obie wersje językowe są jednakowo autentyczne.

2. Każdy sędzia może, według swojej woli, dołączyć do uzasadnionej decyzji lub opinii doradczej Trybunału opinię odrębną, zgodną albo odmienną od uzasadnionej decyzji lub opinii doradczej, bądź samo oświadczenie o tym, że nie zgadza się z uzasadnioną decyzją lub opinią doradczą.

Artykuł  89 ⁷³

Uzasadniona decyzja lub opinia doradcza może być odczytana w jedynym z dwóch języków urzędowych Trybunału przez Przewodniczącego Trybunału lub innego sędziego upoważnionego przez Przewodniczącego na rozprawie jawnej, po uprzednim powiadomieniu Komitetu Ministrów i każdej Układającej się Strony. W przeciwnym razie, zawiadomienie przewidziane w Artykule 90 niniejszego Regulaminu stanowi ogłoszenie opinii lub uzasadnionej decyzji.

Artykuł  90 ⁷⁴

Opinię doradczą lub uzasadnioną decyzję podpisują Przewodniczący Wielkiej Izby oraz Szef Kancelarii. Należycie podpisany oryginał składa się w archiwum Trybunału. Szef Kancelarii przesyła poświadczone odpisy Komitetowi Ministrów, Układającym się Stronom oraz Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

Rozdział  X ⁷⁵

Opinie doradcze na podstawie Protokołu nr 16 do Konwencjii

Artykuł  91

Postanowienia ogólne

W postępowaniach dotyczących opinii doradczych, o które zwracają się sądy lub trybunały wyznaczone przez Układające się Strony zgodnie z Artykułem 10 Protokołu nr 16 do Konwencji, Trybunał stosuje, oprócz postanowień tego Protokołu, poniższe postanowienia. Trybunał stosuje również inne postanowienia niniejszego Regulaminu w zakresie, w jakim uzna to za stosowne.

Artykuł  92

Złożenie wniosku o wydanie opinii doradczej

1. Zgodnie z Artykułem 1 Protokołu nr 16 do Konwencji, sąd lub trybunał Układającej się Strony tego Protokołu może zwrócić się do Trybunału o wydanie opinii doradczej w istotnych kwestiach dotyczących interpretacji lub stosowania praw i wolności określonych w Konwencji i jej Protokołach. Wniosek taki składa się do Szefa Kancelarii Trybunału.

2.1 Wniosek powinien być uzasadniony i określać:

a) przedmiot sprawy krajowej oraz jej stan prawny i faktyczny;

b) odpowiednie krajowe przepisy prawne;

c) istotne kwestie wynikające z Konwencji, w szczególności przedmiotowe prawa lub wolności;

d) w stosownych przypadkach, streszczenie argumentów stron postępowania krajowego w danej kwestii; oraz

e) jeżeli jest to możliwe i stosowne, oświadczenie sądu lub trybunału składającego wniosek o własnych poglądach na daną kwestię, w tym wszelkie analizy, które sąd lub trybunał sam przeprowadził w odniesieniu do danej kwestii.

2.2. Sąd lub trybunał składający wniosek przedkłada wszelkie dalsze dokumenty mające znaczenie dla stanu prawnego i faktycznego toczącej się sprawy.

2.3. Sąd lub trybunał składający wniosek zawiadamia Szefa Kancelarii o wycofaniu wniosku. Po otrzymaniu takiego zawiadomienia Trybunał umarza postępowanie.

Artykuł  93  ⁷⁶

Rozpatrywanie wniosku przez zespół pięciu sędziów

1.1. Wniosek o wydanie opinii doradczej rozpatruje zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby. W skład zespołu wchodzą:

a) Przewodniczący Trybunału. Jeżeli Przewodniczący Trybunału nie może obradować, zastępuje go Wiceprzewodniczący Trybunału mający pierwszeństwo;

b) sędzia wyznaczony na Sędziego Sprawozdawcę zgodnie z Artykułem 91 i odpowiednio Artykułem 49 niniejszego Regulaminu;

c) dwóch Przewodniczących Sekcji wyznaczonych rotacyjnie. Jeżeli Przewodniczący wyznaczonych w ten sposób Sekcji nie mogą brać udziału w sprawie, ich miejsce zajmują Wiceprzewodniczący ich Sekcji;

d) sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony lub, w stosownych przypadkach, sędzia wyznaczony zgodnie z Artykułem 29 niniejszego Regulaminu; oraz

e) co najmniej dwóch sędziów zastępców wyznaczonych rotacyjnie spośród sędziów wybranych przez Sekcje do zasiadania w zespole przez okres sześciu miesięcy.

1.2. Sędziowie zasiadający w zespole pięciu sędziów pełnią swoją funkcję nadal, jeżeli uczestniczyli w rozpatrywaniu wniosku o wydanie opinii doradczej, a w dniu upływu okresu ich wyznaczenia do zespołu nie została podjęta ostateczna decyzja w tej sprawie.

2. Wnioski o wydanie opinii doradczej są rozpatrywane priorytetowo zgodnie z Artykułem 41 niniejszego Regulaminu.

3. Zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby przyjmuje wniosek, jeżeli uzna, że spełnia on wymogi Artykułu 1 Protokołu nr 16 do Konwencji.

4. Zespół uzasadnia odmowę przyjęcia wniosku.

5. O decyzji zespołu w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia wniosku zawiadamia się sąd lub trybunał składający wniosek oraz zainteresowaną Układającą się Stronę.

Artykuł  94  ⁷⁷

Postępowanie po przyjęciu wniosku przez zespół pięciu sędziów

1. W przypadku przyjęcia przez zespół pięciu sędziów wniosku o wydanie opinii doradczej zgodnie z Artykułem 93 niniejszego Regulaminu, tworzy się Wielką Izbę w celu rozpatrzenia wniosku i wydania opinii doradczej, zgodnie z Artykułem 24 ust. 2 lit. g) niniejszego Regulaminu.

2. Przewodniczący Wielkiej Izby może zwrócić się do sądu lub trybunału składającego wniosek o przedłożenie dalszych informacji, które uzna za niezbędne do wyjaśnienia zakresu wniosku lub własnego sanowiska w kwestii podniesionej we wniosku.

3. Przewodniczący Wielkiej Izby może wezwać strony postępowania krajowego do przedstawienia uwag na piśmie oraz, w stosownych przypadkach, do wzięcia udziału w ustnej rozprawie.

4. Pisemne uwagi lub inne dokumenty składa się do Szefa Kancelarii w terminach wyznaczonych przez Przewodniczącego Wielkiej Izby. Procedurę pisemną uznaje się wówczas za zamkniętą.

5. Postanowienia Artykułów 59 ust. 3 i 71 ust. 2 niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio do postępowania przed Wielką Izbą utworzoną w celu wydawania opinii doradczych na podstawie Artykułu 2 Protokołu nr 16 do Konwencji. Najpóźniej po zamknięciu procedury pisemnej Przewodniczący Wielkiej Izby decyduje, czy należy przeprowadzić ustną rozprawę.

6. Kopie wszelkich wniosków złożonych zgodnie z postanowieniami Artykułu 44 niniejszego Regulaminu przekazuje się sądowi lub trybunałowi składającemu wniosek, który ma możliwość ustosunkowania się do tych wniosków, bez wpływu na zamknięcie procedury pisemnej.

7. Opinie doradcze Wielka Izba podejmuje większością głosów. Wskazują one liczbę sędziów stanowiących większość.

7B. Opinie doradcze sporządza się w obu językach urzędowych Trybunału, przy czym obie wersje językowe są jednakowo autentyczne.

8. Każdy sędzia może, według swojej woli, dołączyć do opinii doradczej Trybunału zdanie odrębne, zgodne albo odmienne od tej opinii doradczej, bądź samo oświadczenie, że nie zgadza się z opinią doradczą.

9. Opinię doradczą podpisuje Przewodniczący Wielkiej Izby oraz Szef Kancelarii. Należycie podpisany oryginał składa się w archiwum Trybunału. Szef Kancelarii przesyła poświadczone odpisy sądowi lub trybunałowi składającemu wniosek oraz zainteresowanej Układającej się Stronie.

10. Kopię opinii doradczej otrzymuje również każda strona trzecia, która przystąpiła do postępowania w charakterze interwenienta zgodnie z Artykułem 3 Protokołu nr 16 do Konwencji oraz Artykułem 44 niniejszego Regulaminu.

Artykuł  95

Koszty postępowania w sprawie opinii doradczej i pomocy prawnej

1. W przypadku, gdy Przewodniczący Wielkiej Izby zaprosił stronę postępowania krajowego do wzięcia udziału w postępowaniu w sprawie wydania opinii doradczej zgodnie z Artykułem 44 ust. 7 i Artykułem 94 ust. 3 niniejszego Regulaminu, o zwrocie kosztów i wydatków tej strony nie decyduje Trybunał, lecz jest on ustalany zgodnie z prawem i praktyką zainteresowanej Układającej się Strony.

2. Postanowienia Rozdziału XII niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy Przewodniczący Wielkiej Izby zaprosił na podstawie Artykułów 44 ust. 7 i 94 ust. 3 stronę postępowania krajowego do wzięcia udziału w postępowaniu w przedmiocie opinii doradczej, a strona ta nie posiada wystarczających środków na pokrycie całości lub części związanych z tym kosztów.

Rozdział  XI  ⁷⁸

Postępowanie na podstawie art. 46 ust. 3, ust. 4 i ust. 5 Konwencji

Podrozdział  I

ostępowanie na podstawie Artykułu 46 ust. 3 Konwencji

Artykuł  96 

(dawny Artykuł 91)

Wniosek o wykładnię na podstawie Artykułu 46 ust. 3 Konwencji składa się Szefowi Kancelarii. Wniosek wskazuje wyczerpująco i dokładnie charakter i źródło kwestii wykładni, która utrudniła wykonanie wyroku, o którym mowa we wniosku; do wniosku załącza się:

a) informację o postępowaniu wykonawczym przed Komitetem Ministrów w odniesieniu do wyroku, o ile ma miejsce;

b) kopię decyzji, o której mowa w Artykule 46 ust. 3 Konwencji;

c) nazwisko i adres osoby lub osób wyznaczonych przez Komitet Ministrów do udzielania Trybunałowi wymaganych wyjaśnień.

Artykuł  97 

(dawny Artykuł 92)

1. Wniosek rozpatruje Wielka Izba, Izba lub Komitet, który wydał dany wyrok.

2. Jeżeli nie jest możliwe odtworzenie pierwotnego składu Wielkiej Izby, Izby lub Komitetu, Przewodniczący Trybunału uzupełnia lub tworzy skład w drodze losowania.

Artykuł  98 

(dawny Artykuł 93)

Decyzja Trybunału w przedmiocie kwestii wykładni przekazanej mu przez Komitet Ministrów jest ostateczna. Nie są dopuszczalne odrębne opinie sędziów do takiej decyzji. Odpisy orzeczenia przekazuje się Komitetowi Ministrów oraz zainteresowanym stronom, jak również stronie trzeciej, w tym Komisarzowi Praw Człowieka.

Podrozdział  II

Postępowanie na podstawie Artykułu 46 ust. 4 i ust. 5 Konwencji

Artykuł  99 

(dawny Artykuł 94)

W postępowaniu dotyczącym przekazania Trybunałowi zapytania, czy Układająca się Strona nie wykonała swojego zobowiązania na podstawie Artykułu 46 ust. 1 Konwencji, Trybunał stosuje, obok postanowień Artykułu 31 lit. b) oraz Artykułu 46 ust. 4 i ust. 5 Konwencji, poniższe postanowienia. To samo dotyczy innych postanowień niniejszego Regulaminu w zakresie, w jakim Trybunał, uzna to za właściwe.

Artykuł  100 

(dawny Artykuł 95)

Wniosek składany zgodnie z Artykułem 46 ust. 4 Konwencji wymaga uzasadnienia i jest składany Szefowi Kancelarii. Do wniosku załącza się:

a) dany wyrok;

b) informację o postępowaniu wykonawczym przez Komitetem Ministrów w odniesieniu do wyroku, w tym, o ile występują, opinie wyrażone na piśmie przez zainteresowane strony oraz korespondencję złożoną w tym postępowaniu;

c) kopie formalnego zawiadomienia doręczonego Układającej się Stronie lub Układającym się Stronom, przeciwko którym skarga jest skierowana, oraz decyzji, o której mowa w Artykule 46 ust. 4 Konwencji;

d) nazwisko i adres osoby lub osób wyznaczonych przez Komitet Ministrów do udzielania Trybunałowi wymaganych wyjaśnień;

e) kopie wszelkich innych dokumentów, które mogą naświetlić problem.

Artykuł  101  ⁷⁹

 (dawny Artykuł 96)

Celem rozpatrzenia zapytania przekazanego Trybunałowi tworzy się Wielką Izbę, zgodnie z Artykułem 24 ust. 2 lit. e) niniejszego Regulaminu.

Artykuł  102 

(dawny Artykuł 97)

Przewodniczący Wielkiej Izby informuje Komitet Ministrów i zainteresowane strony o możliwości składania pisemnych komentarzy odnośnie przekazanego zapytania.

Artykuł  103 

(dawny Artykuł 98)

1. Przewodniczący Wielkiej Izby wyznacza terminy na składanie pisemnych komentarzy oraz innych dokumentów.

2. Wielka Izba może postanowić o przeprowadzeniu rozprawy.

Artykuł  104 

(dawny Artykuł 99)

Wielka Izba orzeka w formie wyroku. Odpisy wyroku przekazuje się Komitetowi Ministrów oraz zainteresowanym stronom, jak również stronie trzeciej, w tym Komisarzowi Praw Człowieka.

Rozdział  XIA  ⁸⁰

Publikacja wyroków, decyzji i opinii doradczych

Artykuł  104A 

Publikacja w bazie danych orzecznictwa Trybunału

Wszystkie wyroki, decyzje i opinie doradcze są publikowane, pod nadzorem Szefa Kancelarii, w bazie orzecznictwa Trybunału HUDOC. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do decyzji podejmowanych w składzie jednego sędziego, zgodnie z Artykułem 52A ust. 1 niniejszego Regulaminu, decyzji podejmowanych przez Przewodniczącego Sekcji lub Wiceprzewodniczącego Sekcji, działających w składzie jednego sędziego, zgodnie z Artykułem 54 ust. 3 i 4 niniejszego Regulaminu, oraz do decyzji Komitetu zawierających skrócone uzasadnienie, zgodnie z Artykułem 52A ust. 2 niniejszego Regulaminu; Trybunał okresowo udostępnia publicznie ogólne informacje o tych decyzjach.

Artykuł  104B 

Sprawy kluczowe

Ponadto Szef Kancelarii zwraca uwagę, w stosowny sposób, na te wyroki, decyzje i opinie doradcze, które zostały wybrane przez Biuro jako sprawy kluczowe.

Rozdział XII

Pomoc prawna

Artykuł  105 

(dawny Artykuł 100)

1. Przewodniczący Izby może, na wniosek skarżącego, który wniósł skargę na podstawie Artykułu 34 Konwencji albo z urzędu, przyznać bezpłatną pomoc prawną skarżącemu w związku z przedstawieniem jego sprawy po otrzymaniu od Układającej się Strony, przeciwko której skarga jest skierowana, pisemnych uwag dotyczących dopuszczalności tej skargi, zgodnie z Artykułem 54 ust. 2 lit. b) niniejszego Regulaminu albo po upływie terminu do ich przedstawienia.

2. Z zastrzeżeniem Artykułu 110 niniejszego Regulaminu, w razie przyznania skarżącemu pomocy prawnej w związku z przedstawieniem jego sprawy przed Izbą, pomoc ta pozostaje w mocy dla potrzeb jego reprezentacji przed Wielką Izbą.

Artykuł  106 

(dawny Artykuł 101)

Pomoc prawną przyznaje się wyłącznie wtedy, gdy Przewodniczący Izby jest przekonany, że:

a) jest to niezbędne dla właściwego przebiegu sprawy przed Izbą;

b) skarżący nie posiada wystarczających środków na pokrycie całości lub części wymaganych kosztów.

Artykuł  107 

(dawny Artykuł 102)

1. W celu ustalenia czy skarżący posiadają wystarczające środki na pokrycie całości lub części wymaganych kosztów, wymagane jest wypełnienie przez nich formularza deklaracji wskazującej ich dochody, środki kapitałowe oraz wszelkie zobowiązania finansowe względem osób będących na ich utrzymaniu, czy jakiekolwiek inne zobowiązania finansowe. Deklaracja wymaga poświadczenia przez właściwą władzę lub władze krajowe.

2. Przewodniczący Izby może zaprosić zainteresowaną Układającą się Stronę do przedstawienia jej uwag na piśmie.

3. Po otrzymaniu danych, o których mowa w ustępie 1 niniejszego Artykułu, Przewodniczący Izby podejmuje decyzję w przedmiocie przyznania pomocy prawnej. Szef Kancelarii powiadamia odpowiednio strony.

Artykuł  108 

(dawny Artykuł 103)

1. Honoraria wypłacane są adwokatom lub innym osobom wyznaczonym zgodnie z Artykułem 36 ust. 4 niniejszego Regulaminu. Tam gdzie to właściwe, honoraria mogą być wypłacane więcej niż jednemu takiemu przedstawicielowi.

2. Pomoc prawna może być przyznana na pokrycie nie tylko honorariów przedstawicieli, ale również wydatków na podróż i utrzymanie oraz innych niezbędnych wydatków poniesionych przez skarżącego lub wyznaczonego przedstawiciela.

Artykuł  109 

(dawny Artykuł 104)

Po wydaniu decyzji o przyznaniu pomocy prawnej Szef Kancelarii ustala:

a) wysokość honorariów do zapłaty zgodnie z obowiązującymi w pomocy prawnej stawkami;

b) wysokość wydatków do pokrycia.

Artykuł  110 

(dawny Artykuł 105)

Przewodniczący Izby może w każdym czasie, jeżeli jest przekonany, że warunki wskazane w Artykule 106 niniejszego Regulaminu już nie zachodzą, odwołać lub zmienić przyznaną pomoc prawną.

TYTUŁ  III

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE

Artykuł  111 

(dawny Artykuł 106)

(Postępowanie przed Izbą i Wielką Izbą)

1. W sprawach wniesionych do Trybunału na podstawie Artykułu 5 ust. 4 i 5 Protokołu Nr 11 do Konwencji, Trybunał może zwrócić się do Komisji o wyznaczenie jednego lub więcej spośród jej członków do uczestnictwa w rozpatrywaniu sprawy przed Trybunałem.

2. W sprawach określonych w ustępie 1 niniejszego Artykułu Trybunał bierze pod rozwagę sprawozdanie Komisji przyjęte zgodnie z dawnym Artykułem 31 Konwencji.

3. O ile Przewodniczący Izby nie postanowi inaczej, Szef Kancelarii udostępnia publicznie, sprawozdanie, o którym mowa, tak szybko jak to możliwe, po wniesieniu sprawy do Trybunału.

4. Pozostałe akta sprawy Komisji, w tym wszelkie pisma procesowe, w sprawach wniesionych do Trybunału na podstawie Artykułu 5 ust. 2 do 5 Protokołu Nr 11 pozostają poufne, o ile Przewodniczący Izby nie postanowi inaczej.

5. W sprawach, w których Komisja przeprowadziła dowody, ale nie zdołała przyjąć sprawozdania zgodnie z dawnym Artykułem 31 Konwencji, Trybunał bierze pod rozwagę stenografowane protokoły, dokumentację oraz opinię delegacji Komisji wynikające z takich dochodzeń.

Artykuł  112 

(dawny Artykuł 107)

(Stosunki pomiędzy Trybunałem i Komisją)

1. W sprawach przekazanych do Trybunału na podstawie Artykułu 5 ust. 4 Protokołu 11 do Konwencji, zespół Wielkiej Izby utworzony zgodnie z Artykułem 24 ust. 5 niniejszego Regulaminu decyduje, wyłącznie na podstawie istniejących akt sprawy, czy sprawę ma rozstrzygnąć Izba, czy Wielka Izba.

2. Jeżeli sprawę rozstrzyga Izba, wyrok Izby, zgodnie z Artykułem 5 ust. 4 Protokołu Nr 11 jest ostateczny, a Artykuł 73 niniejszego Regulaminu nie znajduje zastosowania.

3. Sprawy przekazane Trybunałowi na podstawie Artykułu 5 ust. 5 Protokołu Nr 11 Przewodniczący Trybunału przekazuje do Wielkiej Izby.

4. W każdej sprawie przekazanej do Wielkiej Izby na podstawie Artykułu 5 ust. 5 Protokołu Nr 11, skład Wielkiej Izby uzupełniają sędziowie wyznaczeni w drodze rotacji spośród członków jednej z grup, o których mowa w Artykule 24 ust. 3 niniejszego Regulaminu ⁸¹ ; sprawy przydzielane są grupom na przemian.

Artykuł  113 

(dawny Artykuł 108)

(Stosunki pomiędzy Trybunałem i Komisją)

Z zastrzeżeniem Artykułu 101 niniejszego Regulaminu, w sprawach wniesionych do Trybunału na podstawie Artykułu 5 ust. 2 do 5 Protokołu Nr 11 do Konwencji, pomoc prawna przyznana skarżącemu w postępowaniu przed Komisją lub dawnym Trybunałem pozostaje w mocy dla potrzeb jego reprezentacji przed Trybunałem.

Artykuł  114 

(dawny Artykuł 109)

(Wniosek o rewizję wyroku)

1. W razie wystąpienia przez stronę z wnioskiem o rewizję wyroku wydanego przez dawny Trybunał, Przewodniczący Trybunału przydziela wniosek do jednej z Sekcji, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Artykule 51 lub 52 niniejszego Regulaminu, w zależności od przypadku.

2. Niezależnie od Artykułu 80 ust. 3 niniejszego Regulaminu, Przewodniczący właściwej Sekcji tworzy nową Izbę do rozpatrzenia wniosku.

3. Jako członkowie z urzędu w skład tworzonej Izby wchodzą:

a) Przewodniczący Sekcji oraz, niezależnie od członkostwa we właściwej Izbie,

b) sędzia wybrany z ramienia zainteresowanej Układającej się Strony lub, jeśli jest on niezdolny do zasiadania, sędzia wyznaczony na podstawie Artykułu 29 niniejszego Regulaminu;

c) każdy sędzia Trybunału, który był członkiem Izby, która wydała wyrok w dawnym Trybunale.

4. a) Pozostałych członków Izby wyznacza w drodze losowania Przewodniczący Sekcji spośród członków właściwej Sekcji;

b) Członkowie Sekcji, którzy nie zostali wyznaczeni w powyższy sposób, biorą udział w sprawie jako sędziowie zastępcy.

TYTUŁ  IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł  115 

(dawny Artykuł 110)

(Zawieszenie Artykułu)

Artykuł dotyczący wewnętrznego funkcjonowania Trybunału może być zawieszony na wniosek złożony bez zapowiedzi, pod warunkiem, że decyzja ta podjęta zostanie przez właściwą Izbę jednomyślnie. W tym przypadku zawieszenie Artykułu jest ograniczone w skutku do konkretnego celu, dla którego zostało zawnioskowane.

Artykuł  116 

(dawny Artykuł 111)

(Zmiana Artykułu)

1. Każdy Artykuł może być zmieniony na wniosek złożony po zapowiedzi, jeżeli taki wniosek zostanie przyjęty na najbliższej sesji Zgromadzenia plenarnego Trybunału większością głosów wszystkich członków Trybunału. Zapowiedź takiego wniosku doręcza się na piśmie Szefowi Kancelarii co najmniej na miesiąc przed sesją, na której ma być poddany pod dyskusję. Po otrzymaniu takiej zapowiedzi wniosku, Szef Kancelarii powiadamia, jak szybko to możliwe, wszystkich członków Trybunału.

2. Szef Kancelarii informuje Umawiające się Strony o wszelkich propozycjach Trybunału dotyczących zmiany Regulaminu, które bezpośrednio odnoszą się do prowadzenia postępowań przed Trybunałem i wzywa je do przedstawienia pisemnych uwag na temat takich propozycji. Szef Kancelarii zwraca się również o przedstawienie pisemnych uwag do organizacji posiadających doświadczenie w reprezentowaniu skarżących przed Trybunałem, jak również do odpowiednich zrzeszeń adwokackich.

Artykuł  117 

(dawny Artykuł 112 ⁸² )

(Wejście w życie Regulaminu)

Niniejszy Regulamin wchodzi w życie dnia 1 listopada 1998 r.

ZAŁĄCZNIK  ⁸³

(dotyczący dochodzenia)

Artykuł  A1

(Środki dochodzeniowe)

1. Izba może, na wniosek strony lub z urzędu, zastosować każdy środek dochodzeniowy, który uzna za mogący wyjaśnić stan faktyczny sprawy. Izba może, między innymi, zwrócić się do stron o okazanie dokumentacji oraz zdecydować o przesłuchaniu w charakterze świadka lub biegłego albo w jakimkolwiek innym charakterze osoby, której zeznanie lub oświadczenia mogą być pomocne w wykonywaniu zadań Izby.

2. Izba może również zwrócić się do wybranej przez siebie osoby lub instytucji o wyrażenie opinii lub sporządzenie pisemnego sprawozdania w jakiejkolwiek kwestii, którą Izba uzna za istotną dla sprawy.

3. Po uznaniu sprawy za dopuszczalną lub, wyjątkowo, przed podjęciem decyzji w sprawie dopuszczalności, Izba może wyznaczyć jednego lub więcej spośród swoich członków lub pozostałych sędziów Trybunału jako jej delegata (delegatów) do przeprowadzenia przesłuchania, dochodzenia "na miejscu" ("on-site investigation") lub przeprowadzenia dowodu w inny sposób. Izba może również wyznaczyć wybraną przez siebie osobę lub instytucję do uczestniczenia w delegacji w sposób, jaki Izba uzna za właściwy.

4. Postanowienia niniejszego Rozdziału dotyczące środków dochodzeniowych podejmowanych przez delegację stosuje się odpowiednio do wszelkich czynności tego rodzaju podejmowanych przez samą Izbę.

5. Czynności dokonywane w ramach dochodzenia przez Izbę lub jej delegację przeprowadzane są przy drzwiach zamkniętych, wyjąwszy przypadki, gdy Przewodniczący Izby lub przewodniczący delegacji postanowi inaczej.

6. Przewodniczący Izby może, jeżeli uzna to za stosowne, zaprosić stronę trzecią do lub zezwolić jej na uczestniczenie w czynności dochodzeniowej. Przewodniczący ustala warunki takiego uczestnictwa i może ograniczyć to uczestnictwo w razie ich nieprzestrzegania.

Artykuł  A2

(Obowiązki stron dotyczące środków dochodzeniowych)

1. Skarżący oraz zainteresowana Układająca się Strona służą Trybunałowi niezbędną pomocą w stosowaniu wszelkich środków dochodzeniowych.

2. Układająca się Strona, na której terytorium odbywa się postępowanie "na miejscu" ("on-site proceedings") przed delegacją, udziela delegacji ułatwień i współpracy niezbędnych dla właściwego przebiegu postępowania. Obejmują one, w pełnym niezbędnym zakresie, swobodę przemieszczania się w granicach terytorium oraz wszelkie odpowiednie środki mające na celu bezpieczeństwo delegacji, skarżącego, wszystkich świadków, biegłych oraz innych osób, które mogą być przesłuchiwane przez delegację. Zainteresowana Układająca się Strona jest odpowiedzialna za podjęcie kroków zmierzających do zapewnienia, że żadna osoba lub organizacja nie poniesie ujemnych konsekwencji z powodu złożonych przed delegacją zeznań lub udzielonej jej pomocy.

Artykuł  A3

(Niestawiennictwo przed delegacją)

W razie gdy strona lub inna osoba mająca się stawić, nie czyni tego lub odmawia stawienia się, delegacja może, pomimo tego prowadzić dalej postępowanie, o ile jest przekonana, że jest to zgodne z należytym wymiarem sprawiedliwości.

Artykuł  A4

(Prowadzenie postępowania przed delegacją)

1. Delegaci wykonują każde odpowiednie uprawnienie przyznane Izbie Konwencją lub niniejszym Regulaminem oraz kierują postępowaniem toczącym się przed nimi.

2. Przewodniczący delegacji może zdecydować o przeprowadzeniu posiedzenia przygotowawczego z udziałem stron lub ich przedstawicieli przed odbyciem postępowania przed delegacją.

Artykuł  A5

(Wzywanie świadków, biegłych i innych osób do udziału w postępowaniu przed delegacją)

1. Świadków, biegłych i inne osoby, które mają zostać przesłuchane przez delegację, wzywa Szef Kancelarii.

2. W wezwaniu wskazuje się:

a) sprawę, w związku z którą zostało wydane;

b) przedmiot przesłuchania, opinii biegłego lub innego środka dochodzeniowego zarządzonego przez Izbę lub Przewodniczącego Izby;

c) postanowienia o zwrocie kosztów należnych osobie wezwanej.

3. Strony udzielają, o ile to możliwe, informacji wystarczających do ustalenia tożsamości i adresów świadków, biegłych lub innych osób, które mają być wezwane.

4. Zgodnie z Artykułem 37 ust. 2 niniejszego Regulaminu, Układająca się Strona, na której terytorium świadek zamieszkuje, odpowiada za doręczenie każdego wezwania przesłanego jej przez Izbę celem doręczenia. W przypadku gdy takie doręczenie nie jest możliwe, Układająca się Strona uzasadnia to na piśmie. Ponadto, Układająca się Strona podejmuje wszelkie rozsądne kroki w celu zapewnienia stawiennictwa osób wezwanych, które pozostają pod jej władzą lub kontrolą.

5. Przewodniczący delegacji może żądać stawiennictwa świadków, biegłych lub innych osób podczas postępowania "na miejscu" ("on-site proceedings") przed delegacją. Układająca się Strona, na której terytorium odbywa się takie postępowanie, podejmuje na żądanie wszelkie rozsądne kroki w celu ułatwienia ich stawiennictwa.

6. Jeżeli świadek, biegły lub inna osoba jest wezwana na wniosek lub na rzecz Układającej się Strony, koszty ich stawiennictwa ponosi ta Strona, o ile Izba nie postanowi inaczej. Koszty stawiennictwa takiej osoby, która jest pozbawiona wolności w Układającej się Stronie, na której terytorium odbywa się postępowanie "na miejscu" ("on-site proceedings") przed delegacją, ponosi ta Strona, o ile Izba nie postanowi inaczej. We wszystkich pozostałych przypadkach, Izba podejmuje decyzję, czy takie koszty ma ponieść Rada Europy, czy też mają one zostać nałożone na skarżącego lub stronę trzecią, na których wniosek lub rzecz osoba się stawia. We wszystkich przypadkach wysokość kosztów ustala Przewodniczący Izby.

Artykuł  A6

(Przysięga lub uroczyste oświadczenie składane przez świadków i biegłych przesłuchiwanych przez delegację)

1. Po ustaleniu tożsamości świadka a przed rozpoczęciem zeznań, każdy świadek składa przysięgę lub następujące uroczyste oświadczenie:

"Przysięgam," - lub "Uroczyście oświadczam na mój honor i sumienie," - "że będę mówił prawdę, całą prawdę i tylko prawdę."

Czynność ta podlega zaprotokołowaniu.

2. Po ustaleniu tożsamości biegłego a przed rozpoczęciem wykonywania przez niego zadania dla delegacji, każdy biegły składa przysięgę lub następujące uroczyste oświadczenie:

"Przysięgam," - lub "Uroczyście oświadczam," - "że jako biegły będę wykonywał swój obowiązek zgodnie z nakazami honoru i sumiennie."

Czynność ta podlega zaprotokołowaniu.

Artykuł  A7

(Przesłuchiwanie świadków, biegłych i innych osób przez delegację)

1. Każdy z delegatów może zadawać pytania Pełnomocnikom, adwokatom lub doradcom stron, skarżącemu, świadkom i biegłym oraz wszelkim innym osobom, które stają przed delegacją.

2. Świadków, biegłych i inne osoby, które stają przed delegacją, przesłuchiwać mogą, pod kontrolą przewodniczącego delegacji, Pełnomocnicy i adwokaci lub doradcy stron. W przypadku sprzeciwu wobec zadanego pytania, decyduje przewodniczący delegacji.

3. Z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności i zgody przewodniczącego delegacji, świadkowie, biegli i inne osoby, które mają być przesłuchane przez delegację, nie będą wpuszczone na salę przesłuchań przed złożeniem przez nich zeznań.

4. Jeżeli wymaga tego należyty wymiar sprawiedliwości, przewodniczący delegacji może podjąć specjalne kroki celem przesłuchania świadków, biegłych lub innych osób pod nieobecność stron.

5. Przewodniczący delegacji rozstrzyga w przypadku sporu wynikającego ze sprzeciwu wobec świadka lub biegłego. Delegacja może przesłuchać w celach informacyjnych osobę, która nie jest uprawniona do bycia przesłuchaną w charakterze świadka lub biegłego.

Artykuł  A8

(Stenografowany protokół postępowania przed delegacją)

1. Szef Kancelarii sporządza stenografowany protokół z każdego postępowania dotyczącego środka dochodzeniowego podejmowanego przez delegację. Protokół ten zawiera:

a) skład delegacji;

b) listę osób występujących przed delegacją, tj. uczestniczących Pełnomocników, adwokatów i doradców stron;

c) nazwisko, imiona, opis i adres każdego świadka, biegłego lub innej osoby przesłuchiwanej;

d) treść złożonych oświadczeń, zadanych pytań i udzielonych odpowiedzi;

e) treść każdej decyzji ogłoszonej podczas postępowania przed delegacją lub przez jej przewodniczącego.

2. Jeżeli całość lub część protokołu sporządzona jest w języku innym niż urzędowy, Szef Kancelarii zapewnia jej przekład na jeden z języków urzędowych.

3. Przedstawiciele stron otrzymują odpis stenografowanego protokołu w celu umożliwienia im dokonania sprostowań pod kontrolą Szefa Kancelarii lub przewodniczącego delegacji, które jednak w żadnym wypadku nie mogą wpływać na znaczenie i zakres dokonanych wypowiedzi. Szef Kancelarii wyznacza w tym celu terminy, zgodnie z poleceniami przewodniczącego delegacji.

4. Sprostowany w ten sposób i podpisany przez przewodniczącego delegacji i Szefa Kancelarii stenografowany protokół stanowi poświadczony tekst protokołu.

ZARZĄDZENIA PRAKTYCZNE

WNIOSKI O ZASTOSOWANIE ŚRODKÓW TYMCZASOWYCH ⁸⁴

(Artykuł 39 Regulaminu Trybunału)

Zgodnie z Artykułem 39 Regulaminu Trybunału, Trybunał może wskazać środki tymczasowe wiążące zainteresowane Państwo. Środki tymczasowe wskazuje się tylko w wyjątkowych przypadkach.

Trybunał zarządzi zastosowanie środka tymczasowego przez Państwo Członkowskie tylko wówczas, gdy po analizie wszystkich istotnych informacji uzna, że w razie jego braku skarżącemu groziłoby bezpośrednie ryzyko nieodwracalnej szkody.

Skarżący lub ich prawni przedstawiciele ⁸⁵  , którzy wnoszą o zastosowanie środka tymczasowego zgodnie z Artykułem 39 Regulaminu Trybunału, powinni przestrzegać poniżej wskazanych wymogów.

I. 

Załączone dane

Wniosek składany do Trybunału musi zawierać uzasadnienie. Skarżący musi zwłaszcza szczegółowo określić podstawy, na których opiera swe obawy, charakter domniemanych zagrożeń oraz postanowienia Konwencji, których naruszenie zarzuca.

Zwykłe odesłanie do argumentacji zgłoszonej w innych dokumentach lub w postępowaniu krajowym nie jest wystarczające. Jest rzeczą niezbędną, by do wniosku załączyć wszelkie konieczne dokumenty na potwierdzenie, w szczególności odpowiednie decyzje krajowego sądu, trybunału lub inne decyzje wraz z pozostałym materiałem uzasadniającym twierdzenia skarżącego.

Wnioski niezawierające informacji niezbędnych do podjęcia decyzji nie będą co do zasady przedkładane sędziemu do orzekania. Trybunał nie musi kontaktować się ze skarżącymi, których wnioski o zastosowanie środków tymczasowych są niekompletne.

Jeżeli sprawa jest już zawisła przed Trybunałem, należy powołać sygnaturę skargi jej przypisaną.

W sprawach dotyczących wydalenia lub ekstradycji, należy podać szczegółowe dane dotyczące oczekiwanej daty i czasu wydania lub wydalenia, adresu skarżącego lub miejsca pozbawienia wolności oraz urzędową sygnaturę jego sprawy.

Należy jak najszybciej zawiadamiać Trybunał o każdej zmianie tych danych (daty i czasu wydalenia lub ekstradycji, adresu itd.).

Wniosek powinien być, w miarę możliwości, sporządzony w jednym z języków urzędowych Układających się Stron.

Trybunał może zdecydować o podjęciu decyzji w sprawie dopuszczalności danej sprawy jednocześnie z rozpatrzeniem wniosków o zastosowanie środków tymczasowych.

II. 

Wnioski składane za pomocą strony internetowej "ECHR Rule 39 Site", faksu lub pocztą

Wnioski o zastosowanie środków tymczasowych na podstawie Artykułu 39 Regulaminu Trybunału należy przesyłać za pomocą strony internetowej "ECHR Rule 39 Site", faksu lub pocztą ⁸⁶ . Trybunał nie rozpatruje wniosków wysłanych pocztą elektroniczną. Wszystkie wnioski wysyłane faksem lub pocztą powinny być oznaczone w następujący sposób, pogrubioną czcionką na pierwszej stronie wniosku:

"Artykuł 39 Regulaminu Trybunału - Pilne

Osoba kontaktowa (nazwisko i dane kontaktowe): ...

[W sprawach deportacji lub ekstradycji]

Planowana data i czas wydania lub wydalenia oraz miejsce: ... "

III. 

Terminowe składanie wniosków

Co do zasady, wnioski o zastosowanie środków tymczasowych powinny być wysyłane tak szybko jak to możliwe po wydaniu ostatecznej krajowej decyzji, tak aby zapewnić Trybunałowi i jego Kancelarii wystarczający czas na zbadanie sprawy. Trybunał może nie być w stanie rozpatrzeć wniosków w sprawach o wydalenie lub ekstradycję, otrzymanych na mniej niż jeden dzień roboczy przed planowanym terminem wydalenia lub ekstradycji ⁸⁷ .

Gdy wydanie ostatecznej krajowej decyzji jest bliskie oraz zachodzi ryzyko natychmiastowego jej wykonania, zwłaszcza w sprawach wydalenia lub ekstradycji, skarżący oraz ich przedstawiciele powinni złożyć wniosek o zastosowanie środków tymczasowych nie czekając na tę decyzję, wskazując wyraźnie datę, w której zostanie ona podjęta oraz to, że wniosek jest składany z zastrzeżeniem negatywnej, ostatecznej decyzji krajowej.

IV. 

Środki krajowe o skutku zawieszającym

Trybunał nie rozpatruje odwołań od orzeczeń sądów krajowychh, a skarżący w sprawach o wydalenie i ekstradycję powinni korzystać ze środków krajowych, które mogą prowadzić do zawieszenia wydalenia lub ekstradycji przed wystąpieniem do Trybunału z wnioskiem o zastosowanie środków tymczasowych. Jeżeli wnioskujący ma otwartą możliwość skorzystania ze środków krajowych o skutku zawieszającym, Trybunał nie stosuje Artykułu 39 Regulaminu Trybunału dla zapobieżenia wydaleniu lub ekstradycji.

V. 

Kontynuacja

Skarżący, którzy wnoszą o zastosowanie środka tymczasowego zgodnie z Artykułem 39 Regulaminu Trybunału, powinni zadbać o to, by odpowiadać na korespondencję z Kancelarii Trybunału. W szczególności, jeżeli odmówiono zastosowania środka tymczasowego, skarżący winni informować Trybunał, czy życzą sobie dalszego rozpatrywania skargi. Jeżeli zastosowano środek tymczasowy, skarżący są obowiązani regularnie i niezwłocznie informować Trybunał o stanie jakiegokolwiek toczącego się postępowania krajowego. Naruszenie tego obowiązku może prowadzić do skreślenia sprawy z listy spraw Trybunału.

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA ⁸⁸

(skargi indywidualne na podstawie Artykułu 34 Konwencji)

I. 

Postanowienia ogólne

1. Skargę na podstawie Artykułu 34 Konwencji należy złożyć w formie pisemnej. Nie można składać skarg telefonicznie. Wyjąwszy odmienne unormowanie zawarte w Artykule 47 Regulaminu Trybunału, wyłącznie kompletny formularz skargi przerywa bieg czteromiesięcznego terminu określonego w Artykule 35 ust. 1 Konwencji. Formularz skargi jest dostępny on-line na stronie internetowej Trybunału ⁸⁹ . Skarżących zachęca się niniejszym do pobierania i drukowania formularzy skargi zamiast zwracania się do Trybunału o przesłanie pocztą papierowego egzemplarza formularza. W ten sposób skarżący oszczędzają czas i są w lepszej sytuacji pod względem zachowania czteromiesięcznego terminu do złożenia kompletnego formularza skargi. Pomoc w zakresie wypełnienia poszczególnych pól formularza jest dostępna on-line.

2. Skargę należy przesłać na następujący adres:

The Registrar

European Court of Human Rights

Council of Europe

67075 Strasbourg Cedex

FRANCE

3. Skargi przesyłane faksem nie przerywają biegu czteromiesięcznego terminu określonego w Artykule 35 ust. 1 Konwencji. Skarżący muszą również wysłać podpisany oryginał pocztą w tym samym, czteromiesięcznym terminie.

4. Skarżący powinien zachować pilność w korespondencji z Kancelarią Trybunału.

Zwłoka w odpowiedzi lub nieudzielenie odpowiedzi może zostać uznane za okoliczność świadczącą o tym, że skarżący nie jest już zainteresowany popieraniem swej skargi.

II. 

Forma i treść

5. Informacje w formularzu skargi, dotyczące stanu faktycznego, zarzutów oraz spełnienia wymogu wyczerpania krajowych środków odwoławczych i zachowania terminu określonego w Artykule 35 ust. 1 Konwencji muszą spełniać warunki określone w Artykule 47 Regulaminu Trybunału. Jakiekolwiek dodatkowe informacje, przedstawiane w osobnym dokumencie, nie mogą przekraczać 20 stron (zob. Artykuł 47 ust. 2 lit. b) Regulaminu Trybunału) oraz powinny:

a) być na stronie formatu A4 z marginesami nie mniejszymi niż na szerokość 3.5 cm;

b) być w całości czytelne, a jeśli są sporządzone pismem maszynowym, rozmiar czcionki w głównym tekście powinien wynosić 12 pkt, a w przypisach 10 pkt, zaś odstęp między wierszami powinien wynosić półtora linii;

c) wyrażać wszelkie liczby w cyfrach;

d) mieć ponumerowane kolejno strony;

e) być podzielone na ponumerowane akapity;

f) być podzielone na działy odpowiadające "Stanowi faktycznemu", "Zarzutom lub stwierdzeniom naruszeń" oraz "Informacji o wyczerpaniu krajowych środków odwoławczych oraz zachowaniu terminu określonego w Artykule 35 § 1".

6. Wszystkie odnośne pola w formularzu skargi muszą być wypełnione przy użyciu słów. Należy unikać stosowania symboli, znaków i skrótów. Należy złożyć słowne wyjaśnienie, nawet jeżeli odpowiedź jest negatywna lub pytanie wydaje się nieistotne.

7. Skarżący musi przedstawić okoliczności sprawy, swoje zarzuty oraz wyjaśnienia co do spełnienia wymogów dopuszczalności w miejscu na to przewidzianym w formularzu skargi. Informacje te powinny być wystarczające dla umożliwienia Trybunałowi ustalenia charakteru i zakresu skargi a, jako taki, sam wypełniony formularz skargi powinien wystarczyć. Niedopuszczalne jest poprzestanie na załączeniu oświadczenia o stanie faktycznym, zarzutach i spełnieniu wymogów do formularza skargi ze wzmianką "patrz załącznik" lub bez takiej wzmianki. Podanie tych informacji w formularzu skargi ma za zadanie pomóc Trybunałowi w szybkiej ocenie i przydziale wpływających spraw. Dodatkowe wyjaśnienia mogą zostać załączone, w razie potrzeby, w osobnym dokumencie, liczącym maksymalnie 20 stron: wyjaśnienia takie mogą jedynie rozwijać, lecz nie mogą zastępować oświadczeń co do faktów, zarzutów i spełnienia wymogów dopuszczalności, które to oświadczenia muszą być zawarte w samym formularzu skargi. Formularz skargi nie zostanie uznany za skargę odpowiadającą Artykułowi 47 Regulaminu Trybunału, jeżeli informacje te nie znajdą się w samym formularzu skargi.

8. Osoba prawna (w tym spółka, organizacja pozarządowa, stowarzyszenie), która występuje do Trybunału ze skargą, musi działać poprzez przedstawiciela tej osoby prawnej, wskazanego w odpowiedniej części formularza skargi, która zawiera dane kontaktowe i wyjaśnienie odnośnie funkcji i powiązania przedstawiciela z tą osobą prawną. Wraz z formularzem skargi należy przedłożyć dowód uprawnienia przedstawiciela do działania w imieniu osoby prawnej, np. wyciąg z rejestru handlowego lub protokół posiedzenia organu zarządzającego. Należy odróżnić przedstawiciela osoby prawnej od prawnika umocowanego do działania przed Trybunałem jako przedstawiciel prawny. Może zdarzyć się, że przedstawiciel osoby prawnej jest również prawnikiem lub specjalistą ds. prawnych i ma dodatkowo zdolność do działania w charakterze przedstawiciela prawnego. Obie części formularza skargi dotyczące reprezentacji muszą być mimo to wypełnione, a wymagany dokument potwierdzający uprawnienie do reprezentacji osoby prawnej musi być załączony do formularza skargi.

9. Skarżący nie musi posiadać reprezentacji prawnej na wstępnym etapie postępowania. Jeżeli jednak skarżący ustanawia prawnika, część formularza skargi dotycząca umocowania musi być wypełniona. Zarówno skarżący, jak i jego przedstawiciel muszą podpisać część formularza skargi dotyczącą umocowania. Odrębne pełnomocnictwo jest niedopuszczalne na tym etapie, ponieważ Trybunał wymaga, aby wszystkie istotne informacje były zawarte w formularzu skargi. Jeżeli podnosi się, że nie jest możliwe uzyskanie podpisu skarżącego w części skargi dotyczącej umocowania z powodu niemożliwych do pokonania trudności praktycznych, powinno to być wyjaśnione i wykazane Trybunałowi. Wymóg wniesienia skargi jak najszybciej w terminie czteromiesięcznym nie będzie uznany za wystarczające usprawiedliwienie.

10. Do formularza skargi należy załączyć stosowne dokumenty

a) dotyczące zaskarżonych orzeczeń lub środków;

b) wykazujące, że skarżący spełnił warunek wyczerpania krajowych środków odwoławczych oraz dochował terminu przewidzianego w Artykule 35 ust. 1 Konwencji;

c) zawierające, stosownie do sytuacji, informacje dotyczące innego międzynarodowego postępowania.

Jeżeli skarżący nie ma możliwości przedłożenia kopii któregokolwiek z tych dokumentów, musi wyjaśnić to w odpowiedni sposób: nie będzie wystarczające poprzestanie na stwierdzeniu, że skarżący napotkał trudności (w uzyskaniu dokumentów), jeżeli można rozsądnie oczekiwać poparcia wyjaśnienia stosownymi dowodami, takimi jak dowód ubóstwa, odmowa udostępnienia orzeczenia ze strony organu lub w inny sposób wykazującymi niezdolność skarżącego do uzyskania dostępu do dokumentu. Jeżeli wyjaśnienia brak lub jest ono niewystarczające, skarga nie będzie przydzielona do składu orzekającego.

Jeżeli dokumenty przekazywane są drogą elektroniczną, muszą one być w formacie wymaganym przez niniejsze zarządzenie praktyczne; muszą być również uporządkowane i ponumerowane zgodnie z listą dokumentów w formularzu zgłoszeniowym.

11. Skarżący, którego skarga lub skargi były już uprzednio rozpatrywane przez Trybunał lub którego skarga lub skargi są zawisłe przed Trybunałem, musi powiadomić o tym odpowiednio Kancelarię, wskazując numer/y skarg/i.

12. a) Jeżeli skarżący nie życzy sobie, by jego tożsamość została ujawniona, powinien przedstawić na piśmie przyczyny uzasadniające jego wniosek, zgodnie z Artykułem 47 ust. 4 Regulaminu Trybunału;

b) Skarżący powinien również wskazać, czy w przypadku wydania przez Przewodniczącego Izby zezwolenia na anonimowość życzy sobie, by określano go za pomocą jego inicjałów, czy pojedynczej litery (np. "X", "Y"lub "Z").

13. Skarżący lub ustanowiony przedstawiciel muszą podpisać formularz skargi. W przypadku reprezentacji, zarówno skarżący, jak i przedstawiciel, muszą podpisać część formularza skargi dotyczącą umocowania. Ani skarga ani jej część dotycząca umocowania nie mogą być podpisane per procurationem (p.p.)

III. 

Skargi grupowe i wielość skarżących

14. Jeżeli skarżący lub przedstawiciel wnosi zarzuty w imieniu dwóch lub więcej skarżących, których skargi są oparte na różnych stanach faktycznych, należy złożyć odrębny formularz skargi w odniesieniu do poszczególnych skarżących, podając wszystkie wymagane informacje. Dokumenty dotyczące poszczególnych skarżących należy także załączyć do odpowiednich formularzy skargi dotyczących tych skarżących.

15. Jeżeli skarżących jest więcej niż dziesięciu, przedstawiciel powinien złożyć - oprócz formularzy skarg i dokumentów - zestawienie zawierające wymagane dane osobowe w odniesieniu do każdego skarżącego; zestawienie to można pobrać ze strony internetowej Trybunału ⁹⁰ . Jeżeli przedstawiciel jest prawnikiem, zestawienie należy złożyć także w formie elektronicznej.

16. W przypadku dużych grup skarżących lub skargi, skarżący lub ich przedstawiciele mogą zostać wezwani przez Trybunał do złożenia treści ich oświadczeń lub dokumentów drogą elektroniczną lub w inny sposób. Trybunał może wydawać także inne zarządzenia co do czynności niezbędnych dla ułatwienia sprawnego i szybkiego rozpoznawania skarg.

IV. 

Niezastosowanie się do wezwania do złożenia informacji lub dokumentów

13. Niezłożenie, w wyznaczonym terminie, dalszych informacji lub dokumentów zgodnie z wezwaniem Trybunału lub niezastosowanie się do zarządzeń Trybunału odnośnie formy lub sposobu złożenia skarg - w tym skarg grupowych i skarg wnoszonych przez wielu skarżących - może skutkować, w zależności od etapu postępowania, na nierozpatrzeniu zarzutu(ów) przez Trybunał, uznaniu skargi(skarg) za niedopuszczalną(e) lub skreślenia z listy spraw Trybunału.

PISMA PROCESOWE ⁹¹

I. 

Składanie pism procesowych

Postanowienia ogólne

1. Pismo procesowe należy złożyć w Kancelarii w terminie wyznaczonym zgodnie z Artykułem 38 Regulaminu Trybunału oraz w sposób określony w ustępie 2 tego Artykułu.

2. Data otrzymania przez Kancelarię Trybunału pisma procesowego lub innego dokumentu jest utrwalana stemplem na tym dokumencie.

3. Wyjąwszy pisma procesowe i dokumenty dla których został ustanowiony system korespondencji elektronicznej (patrz odnośne zarządzenia praktyczne), wszelkie inne pisma procesowe, jak również wszystkie załączone do nich dokumenty należy składać w Kancelarii Trybunału w trzech egzemplarzach przesłanych pocztą bądź w jednym egzemplarzu przesłanym faksem ⁹²  oraz trzech egzemplarzach przesłanych następnie pocztą.

4. Pisma procesowe i inne dokumenty przesłane pocztą elektroniczną nie będą przyjmowane.

5. Dokumenty tajne należy składać za pomocą przesyłki poleconej.

6. Pisma procesowe złożone po terminie lub wbrew niniejszemu zarządzeniu nie są przyjmowane do akt sprawy, o ile Przewodniczący Izby nie postanowi inaczej (zob. Artykuł 38 ust. 1 Regulaminu Trybunału).

Składanie za pomocą faksu

7. Strona może składać do Trybunału pisma procesowe lub inne dokumenty przesyłając je faksem.

8. Nazwisko osoby podpisanej na piśmie procesowym należy na nim również wydrukować w celu umożliwienia identyfikacji tej osoby.

Korespondencja elektroniczna

9. Trybunał może upoważnić Rząd Układającej się Strony lub, po zawiadomieniu o skardze, skarżącego do składania pism procesowych i innych dokumentów elektronicznie. W takich przypadkach, zarządzenie praktyczne dotyczące pism procesowych stosuje się łącznie z zarządzeniem praktycznym o korespondencji elektronicznej.

II. 

Forma i treść

10. Pismo procesowe powinno zawierać:

a) sygnaturę skargi i nazwę sprawy;

b) tytuł wskazujący na charakter jego treści (np. uwagi dotyczące dopuszczalności [i przedmiotu]; odpowiedź na uwagi Rządu/skarżącego dotyczące dopuszczalności [i przedmiotu]; uwagi dotyczące przedmiotu; dodatkowe uwagi dotyczące dopuszczalności [i przedmiotu]; memoriał itp.).

11. Co do zasady, pismo procesowe powinno ponadto:

a) być sporządzone na papierze formatu A4 z zachowanym marginesem o szerokości co najmniej 3,5 cm;

b) być sporządzone pismem maszynowym i w całości czytelne, czcionką 12 pt w części głównej i 10 pt w przypisach, z odstępem między wierszami wynoszącym 1,5; c) zawierać wszystkie dane liczbowe w zapisie cyfrowym;

c) wyrażać wszelkie liczby w cyfrach;

d) mieć ponumerowane kolejno strony;

e) być podzielone na ponumerowane akapity;

f) być podzielone na rozdziały i/lub działy odpowiadające formie i nazewnictwu decyzji i wyroków Trybunału ("Stan faktyczny" / "Krajowe prawo [i praktyka]" / "Zarzuty" / "Prawo"; po ostatnim rozdziale powinny następować działy zatytułowane "Wstępny sprzeciw co do.."; "Zarzucane naruszenie Artykułu..", w zależności od przypadku);

g) zawierać w odrębnym dziale odpowiedź na pytanie Trybunału lub na argumenty drugiej strony;

h) odnosić się do każdego dokumentu lub środka dowodowego wspomnianego w piśmie i załączonego do niego;

i) w przypadku przesłania pocztą, mieć treść wydrukowaną jednostronnie, a kartki i załączniki połączone w taki sposób, aby umożliwić ich łatwe rozdzielenie (nie mogą być sklejone lub zszyte).

12. Jeżeli pismo procesowe wyjątkowo przekracza trzydzieści stron, należy również złożyć wraz z nim krótkie streszczenie.

13. Jeżeli strona przedkłada wraz z pismem procesowym dokumenty lub/i inne dowody rzeczowe, każdy środek dowodowy należy wymienić w odrębnym wykazie.

Treść

14. Pisma procesowe stron składane po zawiadomieniu o skardze powinny zawierać:

a) uwagi, jakie chcą poczynić odnośnie stanu faktycznego sprawy; jednakże,

i) jeżeli strona nie kwestionuje stanu faktycznego przedstawionego w sprawozdaniu przygotowanym przez Kancelarię, powinna ograniczyć swe uwagi do krótkiego oświadczenia tej treści;

ii) jeżeli strona kwestionuje tylko część faktów przedstawionych przez Kancelarię lub chce je uzupełnić, powinna ograniczyć swe uwagi do tych konkretnych punktów;

iii) jeżeli strona sprzeciwia się stanowi faktycznemu lub niektórym faktom przedstawionym przez drugą stronę, powinna wyraźnie wskazać, które fakty są niesporne oraz ograniczyć swoje uwagi do punków kwestionowanych;

b) argumenty prawne dotyczące, po pierwsze, dopuszczalności, a po drugie, przedmiotu sprawy; jednakże,

i) jeżeli stronie przedstawione zostały konkretne pytania dotyczące kwestii faktycznych lub prawnych, powinna ona, bez uszczerbku dla Artykułu 55, ograniczyć swe argumenty do takich pytań;

ii) jeżeli pismo jest odpowiedzią na argumenty drugiej strony, uwagi powinny odnosić się do konkretnych argumentów, w kolejności wyżej określonej.

15. a) Pisma procesowe stron składane po dopuszczeniu skargi powinny zawierać:

i) krótkie oświadczenie potwierdzające ustalone w decyzji o dopuszczalności stanowisko strony w przedmiocie stanu faktycznego;

ii) argumenty prawne dotyczące przedmiotu sprawy;

iii) odpowiedź na konkretne pytania dotyczące kwestii faktycznych lub prawnych przedstawione przez Trybunał;

b) Strona skarżąca zgłaszająca jednocześnie roszczenia o słuszne zadośćuczynienie powinna uczynić to w sposób określony w zarządzeniu praktycznym dotyczącym zgłaszania roszczeń o słuszne zadośćuczynienie.

16. Z uwagi na poufność postępowania ugodowego (zob. Artykuł 39 ust. 2 Konwencji i Artykuł 62 ust. 2 Regulaminu Trybunału), wszystkie wnioski i dokumenty złożone w ramach próby uzyskania ugodowego rozstrzygnięcia powinny być składane oddzielnie od pism procesowych.

17. W pismach procesowych składanych w postępowaniu spornym nie można powoływać się na oferty, ustępstwa lub inne oświadczenia złożone w związku z ugodą.

III. 

Terminy

Postanowienia ogólne

18. Obowiązkiem każdej ze stron jest dopilnowanie, aby pisma procesowe i wszelkie towarzyszące im dokumenty lub dowody zostały dostarczone do Kancelarii Trybunału w terminie.

Przedłużenie terminów

19. Termin wyznaczony zgodnie z Artykułem 38 Regulaminu Trybunału może zostać przedłużony na wniosek strony.

20. Strona ubiegająca się o przedłużenie terminu na złożenie pisma procesowego musi złożyć wniosek niezwłocznie po powzięciu wiadomości o okolicznościach uzasadniających takie przedłużenie, a w każdym razie przed upływem terminu. We wniosku należy wskazać przyczynę opóźnienia.

21. Jeżeli wniosek o przedłużenie terminu zostanie uwzględniony, przedłużenie terminu ma zastosowanie do wszystkich stron, dla których dany termin biegnie, w tym tych, które o to nie wnioskowały.

IV. 

Niespełnienie wymogów dotyczących pism procesowych

22. Jeżeli pismo procesowe nie zostało złożone zgodnie z wymogami określonymi w pkt 8-15 niniejszego zarządzenia praktycznego, Przewodniczący Izby może wezwać zainteresowaną stronę do ponownego złożenia pisma procesowego zgodnie z tymi wymogami.

23. Niespełnienie powyższych warunków może skutkować uznaniem, że pismo procesowe nie zostało prawidłowo wniesione (zob. Artykuł 38 ust. 1 Regulaminu Trybunału).

ROSZCZENIA O SŁUSZNE ZADOŚĆUCZYNIENIE ⁹³

I. 

Wprowadzenie

1. Przyznawanie skarżącym kwot pieniężnych tytułem słusznego zadośćuczynienia nie należy do głównych obowiązków Trybunału, lecz ma charakter uboczny w stosunku do jego zadania wynikającego z Artykułu 19 Konwencji, polegającego na zapewnieniu przestrzegania przez Państwa ich zobowiązań wynikających z Konwencji.

2. Celem zasądzenia przez Trybunał na podstawie Artykułu 41 Konwencji słusznego zadośćuczynienia za doznaną szkodę jest zrekompensowanie skarżącemu rzeczywistych szkodliwych konsekwencji naruszenia. Nie można zatem przyznać zadośćuczynienia za szkody spowodowane zdarzeniami lub' sytuacjami, które nie zostały uznane za naruszenie Konwencji, ani za szkody związane ze skargami uznanymi przez Trybunał za niedopuszczalne. Nie ma ono również na celu ukarania Układającej się Strony odpowiedzialnej za szkodę. W związku z tym Trybunał uznał za niewłaściwe przyjmowanie roszczeń o odszkodowanie określonych jako "karne" (ang. "punitive", "exemplary" lub "aggravated"); Trybunał nie przyznaje również zadośćuczynień symbolicznych.

3. Ponadto brzmienie Artykułu 41 pozostawia Trybunałowi swobodę decyzyjną w kwestii słusznego zadośćuczynienia. Stanowi on wyraźnie, że Trybunał przyznaje słuszne zadośćuczynienie tylko "jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji naruszenia", a nawet wtedy, wyłącznie "jeżeli zachodzi taka potrzeba" (s'il y a lieu w tekście francuskim). Ponadto, Trybunał przyznaje jedynie takie zadośćuczynienie, jakie uzna za "słuszne" (équitable w tekście francuskim), to znaczy takie, jakie wydaje mu się stosowne w danych okolicznościach. W związku z tym, badając sprawę przed podjęciem decyzji o wysokości ewentualnego zadośćuczynienia, należy wziąć pod uwagę szczególne cechy i kontekst każdej sprawy, przy czym istotną rolę odgrywa charakter i skutki stwierdzonego naruszenia (naruszeń), praktyka orzecznicza Trybunału w podobnych sprawach, a także różne uwarunkowania ekonomiczne w państwach, przeciwko którym skierowana jest skarga.

4. Trybunał może również ze względów słuszności przyznać mniejsze zadośćuczynienie aniżeli wartość szkody rzeczywiście odniesionej lub kosztów i wydatków rzeczywiście poniesionych; może też przyjąć, że ze względu na pewne aspekty dotyczące zarzucanego uszczerbku stwierdzenie, iż miało miejsce naruszenie, stanowi samo w sobie wystarczające słuszne zadośćuczynienie, bez potrzeby przyznania finansowego odszkodowania. W tym ostatnim względzie należy przypomnieć, że zgodnie z Artykułem 41 Trybunał zachowuje swobodę w podejmowaniu decyzji o nieprzyznawaniu zadośćuczynienia, na przykład, gdy istnieje możliwość wznowienia postępowania lub uzyskania innej rekompensaty na poziomie krajowym, gdy stwierdzone naruszenie miało drobny lub warunkowy charakter, gdy środki ogólne stanowiłyby najbardziej stosowne zadośćuczynienie, lub w innych przypadkach, ze względu na ogólny lub szczególny kontekst sytuacji, której dotyczy skarga. Należy pamiętać, że publiczne potwierdzenie krzywdy doznanej przez skarżącego, w wyroku wiążącym Państwo-Stronę Konwencji, jest samo w sobie potężną formą zadośćuczynienia.

II. 

Roszczenia o słuszne zadośćuczynienie: zakres

A. Zasady ogólne

5. Słuszne zadośćuczynienie jest przyznawane na mocy Artykułu 41 Konwencji w celu zrekompensowania skarżącemu rzeczywistej szkody stwierdzonej jako będącej rezultatem naruszenia; w tym względzie może ono obejmować szkodę majątkową, szkodę niemajątkową oraz koszty i wydatki (zob. poniżej). W zależności od szczególnych okoliczności sprawy, Trybunał może uznać za stosowne łączne zasądzenie zadośćuczynienia za szkodę majątkową i niemajątkową.

6. Ustalając wysokość zadośćuczynienia, Trybunał weźmie pod uwagę odnośne stanowiska skarżącego jako strony pokrzywdzonej naruszeniem oraz Układającej się Strony jako odpowiedzialnej za interes publiczny. W związku z tym i w zakresie, w jakim rozpatrywana sprawa ma charakter powtarzalny, Trybunał może oprzeć swoje decyzje w przedmiocie słusznego zadośćuczynienia na kwocie referencyjnej już przyznanej w odpowiedniej sprawie wiodącej lub pilotażowej, mając również na uwadze uproszczone i znormalizowane podejście do rozpatrywania takich spraw następczych.

7. Zgodnie z zasadą ne ultra petita Trybunał nie zasądza niczego ponad to, czego skarżący faktycznie się domagał.

B. Szkoda majątkowa

8. Zasadą w odniesieniu do szkody majątkowej jest to, że skarżącego należy, o ile to możliwe, postawić w sytuacji, w jakiej byłby, gdyby ustalone naruszenie nie miało miejsca, innymi słowy, należy zastosować wobec niego restitutio in integrum. Może to obejmować odszkodowanie za straty rzeczywiście poniesione (damnum emergens) oraz za straty lub pomniejszenie zysku spodziewanego w przyszłości (lucrum cessans).

9. Wykazanie, że szkoda majątkowa jest wynikiem zarzucanych naruszeń, należy do skarżącego. Pomiędzy szkodą a stwierdzonym naruszeniem musi istnieć bezpośredni związek przyczynowy. Nie wystarczy jedynie słabe lub spekulatywne powiązanie. Skarżący winien przedłożyć stosowne dokumenty dla wykazania, o ile to możliwe, nie tylko istnienia, ale również wysokości lub wartości szkody. Zadośćuczynienie przyznane przez Trybunał będzie zwykle odpowiadać pełnej wysokości obliczonej szkody, chyba że Trybunał znajdzie powody, aby zasądzić mniejszą kwotę (zob. punkt 4 powyżej). Jednakże, jeżeli rzeczywista szkoda nie może być precyzyjnie obliczona, lub jeśli istnieją znaczące rozbieżności między obliczeniami stron w tym zakresie, Trybunał dokona możliwie najdokładniejszego oszacowania na podstawie dostępnych mu faktów.

C. Szkoda niemajątkowa

10. Przyznane przez Trybunał zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową służy potwierdzeniu powstania szkody niemajątkowej, takiej jak cierpienie psychiczne lub fizyczne, do jakiej doszło w wyniku naruszenia podstawowego prawa człowieka, i odzwierciedla w najszerszym ujęciu powagę szkody. W związku z tym, że istnienie związku przyczynowego między domniemanym naruszeniem a krzywdą moralną można uznać często za uzasadnione, skarżący nie muszą przedstawiać żadnych dodatkowych dowodów na ich cierpienie.

11. Cechą charakterystyczną szkody niemajątkowej jest to, że nie poddaje się ona precyzyjnemu obliczeniu. Roszczenie z tytułu poniesionej szkody niemajątkowej nie musi być zatem określone ilościowo ani uzasadnione, a skarżący może pozostawić kwotę do uznania Trybunału.

12. Jeżeli Trybunał uważa przyznanie rekompensaty pieniężnej za konieczne, dokona oszacowania na zasadzie słuszności, co przede wszystkim wiąże się z elastycznością i obiektywną oceną tego, co jest sprawiedliwe, słuszne i uzasadnione we wszystkich okolicznościach sprawy, w tym nie tylko pozycji skarżącego, jak również jego własnej możliwej roli w okolicznościach będących przedmiotem skargi, ale także ogólnego kontekstu, w którym doszło do naruszenia.

13. Korzystając ze swobody uznania, Trybunał opiera się na swojej własnej praktyce orzeczniczej w odniesieniu do podobnych naruszeń w celu ustanowienia wewnętrznych zasad jako niezbędnego punktu wyjścia dla ustalenia odpowiedniego zadośćuczynienia w okolicznościach każdej sprawy. Wśród czynników branych pod uwagę przez Trybunał w celu określenia wysokości takiego zadośćuczynienia znajdują się: charakter i waga stwierdzonego naruszenia, jego czas trwania i skutki; to, czy doszło do większej ilości naruszeń chronionych praw; czy zostało już przyznane krajowe odszkodowanie lub czy państwo, przeciwko któremu skarga jest skierowana, podjęło inne środki, które można uznać za najbardziej odpowiednie środki zadośćuczynienia; wszelkie inne okoliczności kontekstowe lub specyficzne dla sprawy, które należy uwzględnić.

14. Ponadto, jako aspekt "słusznego zadośćuczynienia", Trybunał uwzględnia w swoich obliczeniach lokalną sytuację ekonomiczną w państwach, przeciwko którym skarga jest skierowana. Czyniąc to, uwzględnia publicznie dostępne i zaktualizowane dane makroekonomiczne, takie jak te opublikowane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW). W związku ze zmieniającą się sytuacją ekonomiczną w danych państwach, kwoty zadośćuczynienia zasądzone na rzecz poszkodowanych stron w podobnych okolicznościach mogą się różnić w odniesieniu do różnych państw, przeciwko którym skarga jest skierowana, i na przestrzeni czasu.

D. Koszty i wydatki

15. Trybunał może nakazać zwrot kosztów i wydatków, które z konieczności, a więc w sposób nieunikniony, poniósł skarżący - najpierw na poziomie krajowym, a następnie w postępowaniu przed samym Trybunałem - usiłując zapobiec zaistnieniu naruszenia lub uzyskać odszkodowanie za to naruszenie. Takie koszty i wydatki obejmują zazwyczaj koszty pomocy prawnej, opłaty sądowe i opłaty za tłumaczenia oraz koszty pocztowe. Mogą również obejmować wydatki na podróż i utrzymanie, zwłaszcza gdy zostały poniesione w związku z obecnością na rozprawie przed Trybunałem.

16. W przypadku, gdy skarżący jest reprezentowany przez osobę inną niż "adwokat uprawniony do wykonywania zawodu", opłaty mogą podlegać zwrotowi tylko wtedy, gdy osoba ta uzyskała wcześniej zezwolenie na taką reprezentację (Artykuł 36 ust. 2 i 4 lit. a) Regulaminu Trybunału).

17. Trybunał uwzględnia roszczenia o zwrot kosztów i wydatków tylko w takim zakresie, w jakim wiążą się one ze stwierdzonymi naruszeniami. Odrzuca je w takim zakresie, w jakim odnoszą się do skarg, które nie doprowadziły do stwierdzenia naruszenia, lub do skarg, które zostały uznane za niedopuszczalne. Z tego względu, skarżący mogą chcieć wiązać poszczególne pozycje roszczenia z konkretnymi skargami (zarzutami).

18. Koszty i wydatki muszą być rzeczywiście poniesione. Oznacza to, że skarżący poniósł je lub jest obowiązany je ponieść na mocy prawa lub zobowiązania umownego. Należy przedłożyć dokumenty potwierdzające, że skarżący poniósł takie opłaty lub jest zobowiązany do ich poniesienia. W konsekwencji za koszty faktycznie poniesione nie mogą być uznane godziny lub prace wykonane przez samych skarżących. Wszelkie kwoty uiszczone przez lub należne od władz krajowych lub Rady Europy w ramach pomocy prawnej zostaną odliczone.

19. Koszty i wydatki muszą być w rozsądnych granicach kwotowych. Jeżeli Trybunał uznaje je za nadmierne, przyznaje kwotę, która w jego szacunku, jest rozsądna. Biorąc pod uwagę różnice w wynagrodzeniach pobieranych przez prawników w różnych krajach, Trybunał może wziąć pod uwagę roszczenia i zadośćuczenia w podobnych sprawach przeciwko temu samemu krajowi. Trybunał może również uwzględnić, czy stwierdzone naruszenie należy do kategorii "ugruntowanego orzecznictwa".

III. 

Wymogi formalne

20. Terminy, szczegółowość danych, odpowiednie dokumenty uzupełniające oraz inne formalne wymogi zgłaszania roszczeń o słuszne zadośćuczynienie są określone w Artykule 60 Regulaminu Trybunału. Zgłaszających roszczenia ostrzega się, że zgodność z formalnymi i merytorycznymi wymogami wynikającymi z Konwencji i Regulaminu Trybunału jest podstawowym warunkiem wstępnym przyznania słusznego zadośćuczynienia.

21. O ile strony nie zostaną inaczej poinformowane (w szczególności w sprawach dotyczących powtarzających się zagadnień, zob. pkt 23 poniżej), Trybunał wymaga, po pierwsze, aby jasne, wyczerpujące roszczenia zostały złożone w terminach wyznaczonych przez Przewodniczącego Izby i wskazane stronom w piśmie informacyjnym; po drugie, aby roszczenia dotyczące szkód materialnych oraz kosztów i wydatków były poparte odpowiednimi dowodami z dokumentów (tj. ekspertyzami, szczegółowymi rachunkami, fakturami), o ile jest to możliwe i rozsądnie dostępne dla stron; oraz, po trzecie, że w przypadku niespełnienia tych warunków bez odpowiedniego uzasadnienia Trybunał zwykle nie przyzna zadośćuczynienia. Trybunał nie jest związany zaklasyfikowaniem roszczeń dokonanym przez skarżącego i może uznać za bardziej stosowne, na przykład, uznanie niektórych roszczeń za należące do szkody majątkowej, a nie do kosztów i wydatków.

22. Z zastrzeżeniem niektórych wyjątkowych przypadków, w których może podjąć decyzje według własnego uznania, Trybunał zwykle odrzuca roszczenia przedstawione w formularzu wniosku, lecz nie zgłoszone ponownie na właściwym etapie postępowania, zgodnie ze wskazaniem Przewodniczącego Izby, a także roszczenia bezzasadnie wniesione po terminie.

23. W sprawach dotyczących powtarzających się zagadnień, które są rozpatrywane w sposób uproszczony zgodnie z odpowiednim ugruntowanym orzecznictwem Trybunału, skarżący mogą zostać zwolnieni z wymogu składania odrębnego wniosku o słuszne zadośćuczynienie. W takim przypadku strony zostaną wyraźnie poinformowane w piśmie informacyjnym, że decyzja o przyznaniu słusznego zadośćuczynienia będzie oparta na stosownym zadośćuczynieniu w wiodącej sprawie, na propozycji ugody lub że Trybunał może zdecydować, iż stwierdzenie naruszenia samo w sobie stanowi słuszne zadośćuczynienie. Należy przypomnieć, że zadanie Trybunału wynikające z Artykułu 19 Konwencji polegające na "zapewnieniu przestrzegania zobowiązań wynikających dla Wysokich Układających się Stron z Konwencji i jej Protokołów" niekoniecznie jest najlepiej realizowane poprzez powtarzanie tych samych rozstrzygnięć i jednocześnie przyznawanie stosunkowo znaczących i zindywidualizowanych zadośćuczynień w dużych seriach powtarzających się spraw.

24. Skarżący proszeni są o wskazanie rachunku bankowego, na który mają zostać uiszczone wszelkie przyznane kwoty. Jeżeli skarżący życzą sobie, aby konkretne kwoty, takie jak kwoty przyznane tytułem zwrotu kosztów i wydatków, zostały uiszczone osobno, na przykład bezpośrednio na rachunek bankowy ich przedstawicieli, powinni to określić. W przypadku, gdy skarga została złożona przez kilku skarżących, powinni oni również określić, czy wnoszą o zasądzenie zadośćuczynienia na ich rzecz łącznie czy oddzielnie. Zazwyczaj Trybunał przyznaje wspólne zadośćuczynienie na rzecz członków tego samego gospodarstwa domowego.

IV. 

Forma zadośćuczynienia przyznanego przez Trybunał

25. Słuszne zadośćuczynienie może zostać przyznane ofiarom stwierdzonych naruszeń, w tym ofiarom pośrednim. Zadośćuczynienie można przyznać osobom prawnym. Trybunał może orzec o przekazaniu zadośćuczynienia pod zarząd powierniczy na rzecz skarżących, którzy z jakiegoś powodu nie mogą go otrzymać w określonym czasie.

26. Ewentualne przyznanie przez Trybunał zadośćuczynienia następuje zwykle w formie kwoty pieniężnej, którą Układająca się Strona, przeciwko której skierowana jest skarga, ma zapłacić osobom pokrzywdzonym stwierdzonymi naruszeniami. Zadośćuczynienie pieniężne na podstawie Artykułu 41 jest co do zasady przyznawane w euro (EUR, €), niezależnie od tego, w jakiej walucie wyrażone są roszczenia skarżącego. Jeżeli skarżący ma otrzymać zapłatę w walucie innej niż euro, Trybunał nakazuje przeliczenie przyznanej kwoty na tę inną walutę według kursu wymiany z daty zapłaty. Formułując swe roszczenia skarżący powinni, w razie potrzeby, rozważyć konsekwencje tej zasady w świetle przeliczania kwot wyrażonych w walucie innej niż euro na euro lub odwrotnie.

27. Trybunał z urzędu wyznacza termin zapłaty, jaka ma zostać dokonana; termin ten wynosi zwykle trzy miesiące od daty, w której wyrok Trybunału stał się ostateczny i wiążący. Trybunał z urzędu zasądza również odsetki za opóźnienie należne w przypadku przekroczenia tego terminu, zwykle wedle prostej stawki równej marginalnej stawce kredytowej Europejskiego Banku Centralnego w okresie opóźnienia powiększonej o trzy punkty procentowe.

V. 

Moc wiążąca i wykonanie wyroków

28. Wyroki Trybunału mają zasadniczo charakter deklaratywny. Ogólnie rzecz biorąc, to przede wszystkim do zainteresowanego państwa należy wybór, z zastrzeżeniem kontroli ze strony Komitetu Ministrów, indywidualnych i ogólnych środków, które należy zastosować w celu wywiązania się ze zobowiązań wynikających z Artykułu 46 Konwencji, pod warunkiem, że takie środki są zgodne z wnioskami zawartymi w wyroku Trybunału. W praktyce oznacza to, że tylko w pewnych szczególnych okolicznościach Trybunał uznał dotychczas za użyteczne wskazanie pozwanemu Państwu, przeciwko któremu wniesiono skargę, rodzaju środków, które można podjąć w celu położenia kresu sytuacji, która doprowadziła do stwierdzenia naruszenia, innych niż wypłata kwot pieniężnych w drodze słusznego zadośćuczynienia na podstawie Artykułu 41. Najczęściej ma to miejsce w sprawach dotyczących problemów systemowych, a w szczególności w przypadku yroków pilotażowych.

29. Wszelkie kwestie dotyczące tego, czy Rząd przeciwko któremu wniesiono skargę, wypełnił swoje zobowiązania określone w ostatecznym wyroku, rozpatruje Komitet Ministrów, a w razie potrzeby sam Trybunał (Artykuł 46 ust. 3-5 Konwencji).

ZABEZPIECZONE SKŁADANIE DOKUMENTÓW DROGĄ ELEKTRONICZNĄ PRZEZ RZĄDY ⁹⁴

I. 

Zakres zastosowania

1. Rządy Układających się Stron, które wybrały należący do Trybunału system zabezpieczonego składania dokumentów drogą elektroniczną, przekazują całą swoją pisemną korespondencję z Trybunałem przesyłając ją w tym celu poprzez zabezpieczoną stronę internetową oraz odbierają pisemną korespondencję kierowaną do nich przez Kancelarię Trybunału pobierając ją z tejże strony, z zastrzeżeniem następujących wyjątków:

a) w przypadku awarii zabezpieczonej strony internetowej, dokumenty dotyczące wniosku o zastosowanie środka tymczasowego zgodnie z Artykułem 39 Regulaminu Trybunału należy obowiązkowo przesyłać faksem lub pocztą elektroniczną; w takich przypadkach dokument należy wyraźnie opatrzyć nagłówkiem "Artykuł 39. Pilne";

b) załączniki, takie jak plany, instrukcje etc., które nie mogą być przeglądane w sposób wyczerpujący w formacie elektronicznym mogą być przesłane pocztą;

c) Kancelaria Trybunału może zażądać, aby papierowy dokument lub załącznik był przekazany pocztą.

2. Jeżeli Rząd przesłał dokument pocztą lub faksem, tak szybko jak to możliwe prześle drogą elektroniczną zawiadomienie o wysyłce pocztą lub faksem, opisując przesłany dokument, podając datę wysyłki i przyczyny, dla których wysyłka elektroniczna nie była możliwa.

II. 

Wymogi techniczne

3. Rząd posiada niezbędne urządzenia techniczne oraz stosuje się do instrukcji użytkownika przesłanej mu przez Kancelarię Trybunału.

III. 

Zasady dotyczące formatu i nazewnictwa

4. Dokument przesyłany elektronicznie ma format PDF, najlepiej przeszukiwalnego PDF.

5. Niepodpisane listy i pisma procesowe nie są przyjmowane. Podpisane dokumenty przesyłane elektronicznie generowane są poprzez zeskanowanie oryginalnego papierowego egzemplarza. Rząd zachowuje oryginalny papierowy egzemplarz w swych aktach.

6. Nazwa dokumentu przesyłanego elektronicznie będzie poprzedzona przedrostkiem w postaci sygnatury skargi, po której wymienia się nazwisko skarżącego w taki sposób, w jaki zapisuje je w alfabecie łacińskim Kancelaria Trybunału, oraz zawiera wskazanie co do treści dokumentu ⁹⁵ .

IV. 

Data istotna dla zachowania terminów

7. Dzień, w którym Rząd skutecznie przesłał dokument poprzez zabezpieczoną stronę internetową jest uważany za datę wysyłki w rozumieniu Artykułu 38 ust. 2 Regulaminu Trybunału lub datę złożenia dla celów Artykułu 73 ust. 1 tegoż Regulaminu.

8. Dla ułatwienia monitorowania wymiany korespondencji, codziennie na krótko przed północą zabezpieczony serwer generuje automatycznie wiadomość elektroniczną wyliczającą dokumenty, które zostały przesłane drogą elektroniczną w ciągu ostatnich dwudziestu czterech godzin.

V. 

Różne wersje jednego i tego samego dokumentu

9. Zabezpieczona strona internetowa nie pozwala na zmianę, zastąpienie lub usunięcie przesłanego dokumentu. W razie potrzeby zmiany przez Rząd dokumentu, który przesłał, stworzy on nowy dokument nazwany odmiennie (na przykład, poprzez dodanie słowa "zmieniony" w nazwie dokumentu). Możliwość ta powinna być wykorzystywana jedynie w rzeczywiście koniecznych przypadkach i nie powinna służyć poprawie drobnych pomyłek.

10. Jeżeli Rząd przesłał więcej niż jedną wersję tego samego dokumentu, pod uwagę brany jest tylko dokument przesłany w terminie. Jeżeli więcej niż jedna wersja została przesłana w terminie, pod uwagę brana jest tylko wersja ostatnia, chyba że Przewodniczący Izby postanowi inaczej.

WNIOSKI O ANONIMOWOŚĆ ⁹⁶

(Artykuł 33 i 47 Regulaminu Trybunału)

Zasady ogólne

Przypomina się stronom, że o ile nie uzyskano odstępstwa zgodnie z Artykułem 33 lub Artykułem 74 Regulaminu Trybunału, dokumenty w postępowaniu przed Trybunałem są jawne. Dlatego wszelkie informacje przedkładane w związku ze skargą, zarówno w postępowaniu pisemnym, jak i ustnym, włączając informacje o skarżącym i stronach trzecich, są publicznie dostępne.

Strony powinny również zdawać sobie sprawę z tego, że stan faktyczny, decyzje i wyroki Trybunału są zwykle publikowane w bazie HUDOC ⁹⁷  na stronie internetowej Trybunału (Artykuł 104A Regulaminu Trybunału).

Wnioski w sprawach zawisłych

Wniosek o anonimowość powinien zostać zgłoszony w ramach wypełniania formularza skargi lub później, tak szybko jak to możliwe. W obu przypadkach skarżący powinien podać uzasadnienie wniosku oraz określić wpływ, jaki może mieć dla niego upublicznienie.

Wnioski o skutkach wstecznych

Jeżeli skarżący chce wystąpić z wnioskiem o anonimowość w odniesieniu do sprawy lub spraw opublikowanych w bazie HUDOC przed dniem 1 stycznia 2010 roku, powinien przesłać do Kancelarii pismo podając uzasadnienie wniosku oraz określając wpływ, jaki miało lub może mieć dla niego upublicznienie. Skarżący powinien również złożyć wyjaśnienie, dlaczego nie ubiegał się o anonimowość, gdy sprawa była zawisła przed Trybunałem.

Decydując w przedmiocie wniosku Przewodniczący bierze pod uwagę wyjaśnienia złożone przez skarżącego, poziom rozgłosu, z jakim spotkała się dotychczas decyzja lub wyrok, oraz to, czy uwzględnienie wniosku byłoby stosowne lub wykonalne.

W przypadku uwzględnienia wniosku przez Przewodniczącego, decyduje on również o najwłaściwszych środkach, jakie winny być podjęte celem ochrony skarżącego przed identyfikacją. Przykładowo, decyzja lub wyrok mogą, między innymi, zostać usunięte ze strony internetowej Trybunału bądź dane osobowe mogą być usunięte z opublikowanego dokumentu.

Inne środki

Przewodniczący może również podjąć inne środki, które uważa za niezbędne lub wskazane, w odniesieniu do jakiegokolwiek materiału opublikowanego przez Trybunał, w celu zapewnienia poszanowania dla życia prywatnego.

SKŁADANIE DOKUMENTÓW DROGĄ ELEKTRONICZNĄ PRZEZ SKARŻĄCYCH ⁹⁸

I. 

Zakres zastosowania

1. Po zawiadomieniu o sprawie, skarżący, którzy zdecydowali się wnosić pisma procesowe drogą elektroniczną, przekazują całą pisemną korespondencję z Trybunałem za pośrednictwem Serwisu Komunikacji Elektronicznej Trybunału (SKE) oraz odbierają pisemną korespondencję kierowaną do nich przez Kancelarię Trybunału za pośrednictwem SKE, z zastrzeżeniem następujących wyjątków:

a) wszelka pisemna korespondencja dotycząca wniosku o zastosowanie środków tymczasowych na mocy Artykułu 39 Regulaminu Trybunału przesyłana jest jedynie faksem lub pocztą;

b) załączniki, takie jak plany, instrukcje etc., które nie mogą być przeglądane w sposób wyczerpujący w formacie elektronicznym, mogą być przesłane pocztą;

c) Kancelaria Trybunału może zażądać, aby papierowy dokument lub załącznik był przekazany pocztą.

2. Jeżeli skarżący przesłał dokument pocztą lub faksem, tak szybko jak to możliwe prześle drogą elektroniczną zawiadomienie o wysyłce pocztą lub faksem, opisując przesłany dokument, podając datę wysyłki i przyczyny, dla których wysyłka elektroniczna nie była możliwa.

II. 

Wymogi techniczne

3. Skarżący posiadają niezbędne urządzenia techniczne oraz stosują się do instrukcji użytkownika przesłanej im przez Kancelarię Trybunału.

III. 

Zasady dotyczące formatu i nazewnictwa

4. Dokument przesyłany elektronicznie ma format PDF, najlepiej przeszukiwalnego PDF.

5. Niepodpisane listy i pisma procesowe nie są przyjmowane. Podpisane dokumenty przesyłane elektronicznie generowane są poprzez zeskanowanie oryginalnego papierowego egzemplarza. Skarżący zachowują oryginalny papierowy egzemplarz w swych aktach.

6. Nazwa dokumentu przesyłanego elektronicznie będzie poprzedzona przedrostkiem w postaci sygnatury skargi, po której wymienia się nazwisko skarżącego w taki sposób, w jaki zapisuje je w alfabecie łacińskim Kancelaria Trybunału, oraz zawiera wskazanie co do treści dokumentu 95.

IV. 

Data istotna dla zachowania terminów

7. Dzień, w którym skarżący skutecznie przesłał dokument drogą elektroniczną do Trybunału, jest uważany za datę, w oparciu o czas w Strasburgu, wysyłki w rozumieniu Artykułu 38 ust. 2 Regulaminu Trybunału lub datę złożenia dla celów Artykułu 73 § 1 tegoż Regulaminu.

8. Dla ułatwienia monitorowania wymiany korespondencji i zapewnienia przestrzegania terminów wyznaczonych przez Trybunał, skarżący powinien regularnie sprawdzać swoje konto e-mail oraz konto w SKE.

V. 

Różne wersje jednego i tego samego dokumentu

9. SKE nie pozwala na zmianę, zastąpienie lub usunięcie przesłanego dokumentu. W razie potrzeby zmiany przez skarżącego dokumentu, który przesłał, stworzy on nowy dokument nazwany odmiennie (na przykład, poprzez dodanie słowa "zmieniony" w nazwie dokumentu). Możliwość ta powinna być wykorzystywana jedynie w rzeczywiście koniecznych przypadkach i nie powinna służyć poprawie drobnych pomyłek.

10. Jeżeli skarżący przesłał więcej niż jedną wersję tego samego dokumentu, pod uwagę brany jest tylko dokument przesłany w terminie. Jeżeli więcej niż jedna wersja została przesłana w terminie, pod uwagę brana jest tylko wersja ostatnia, chyba że Przewodniczący Izby postanowi inaczej.

Rozpatrywanie wniosków skarżących w przypadku masowego napływu skarg ⁹⁹

(Skargi indywidualne na podstawie Artykułu 34 Konwencji)

I. 

Wprowadzenie

1. W ciągu ostatnich lat Trybunał coraz częściej spotykał się z masowym napływem skarg, które zazwyczaj wynikały z różnych problemów strukturalnych lub systemowych ¹⁰⁰  lub konkretnych okoliczności faktycznych ¹⁰¹  dotyczących dużej liczby podmiotów w Państwie-Stronie. Oczywistym jest, że masowy napływ skarg może wpływać na zdolność Trybunału do wypełniania jego mandatu określonego w Artykule 19 Konwencji, chyba że zostaną podjęte specjalne środki w celu zarządzania rozpatrywaniem takich skarg od momentu ich wpłynięcia do Trybunału i przed ich przydzieleniem do Sekcji zgodnie z Artykułem 52 Regulaminu Trybunału.

II. 

Środki specjalne, z których można skorzystać w związku z otrzymaniem dużej liczby skarg

2. W przypadku napływu dużej liczby podobnych skarg, Szef Kancelarii, działający według poleceń Przewodniczącego Trybunału, może postanowić, w interesie wymiaru sprawiedliwości, o tymczasowym zawieszeniu rejestracji niektórych lub wszystkich tego rodzaju skarg, w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie składu orzekającego w jednej lub kilku wiodących sprawach o sposobie rozpatrzenia odnośnych skarg.

3. Jeżeli przedmiotowe skargi opierają się na podobnych okolicznościach faktycznych lub dotyczą podobnych zarzutów, Szef Kancelarii może, w razie potrzeby, zażądać skoordynowania przedstawienia skarg na szczeblu krajowym oraz ponownego złożenia zebranych skarg w ustalonym terminie, w określonym formacie ¹⁰² . Szef Kancelarii może wydać dalsze instrukcje, zgodnie z Artykułem 2 Regulaminu Trybunału i innymi odpowiednimi Praktycznymi zarządzeniami, co do kroków wymaganych w celu ułatwienia skutecznego i szybkiego rozpatrywania skarg.

4. Brak ponownego złożenia skargi zgodnie z instrukcjami może spowodować, że skarga nie zostanie rozpatrzona przez Trybunał.

III. 

Data wniesienia skargi

5. Datą wniesienia skargi dla celów Artykułu 35 ust. 1 Konwencji będzie, co do zasady, data złożenia wypełnionego formularza skargi zgodnie z warunkami określonymi w Artykułach 45 i 47 Regulaminu Trybunału lub dalszymi instrukcjami udzielonymi przez Szefa Kancelarii.

6. Jednakże, zgodnie z Artykułem 47 ust. 6 lit. b) Regulaminu Trybunału, Trybunał może, jeśli uzna to za uzasadnione, postanowić o uznaniu za datę wniesienia skargi innej daty.

IV. 

Komunikacja ze skarżącymi

7. Trybunał może postanowić o przekazaniu informacji dotyczących tych skarg za pomocą komunikatów prasowych, zamiast korespondować z poszczególnymi skarżącymi lub odpowiadać na indywidualne zapytania.

Wnioski na podstawie Artykułu 43 Konwencji ¹⁰³

1. Niniejsze praktyczne zarządzenie dotyczy wniosków o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby zgodnie z Artykułem 43 Konwencji i Artykułem 73 Regulaminu Trybunału.

2. Do wniosków na podstawie Artykułu 43 stosuje się wytyczne dotyczące składania pism procesowych określone w pkt 2, 3, 4, 7, 8 i 9 zarządzenia praktycznego dotyczącego pism procesowych.

Terminy

3. Zwraca się uwagę stron na fakt, że w celu zachowania terminu określonego w Artykule 43 ust. 1 wniosek musi wpłynąć do Trybunału przed upływem ostatniego dnia trzymiesięcznego okresu. Termin ten nie może zostać przedłużony. Po jego upływie wyrok Izby staje się automatycznie ostateczny (Artykuł 44 ust. 2 lit. b) Konwencji).

Treść

4. Wnioski składane na podstawie Artykułu 43 powinny być uzasadnione w świetle konkretnych postanowień tego przepisu. Powinny one wskazywać, pod jakim względem dana sprawa może być uznana za wyjątkową oraz określać poważne zagadnienie (zagadnienia) dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji i jej Protokołów i/lub poważną kwestię (kwestie) o znaczeniu ogólnym podniesione w sprawie. Zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby podejmuje decyzję wyłącznie na podstawie istniejących akt sprawy, tj. wyroku Izby oraz argumentów przedstawionych przez stronę (lub strony) uzasadniających przekazanie sprawy (Artykuł 73 ust. 2 Regulaminu Trybunału).

Język

5. Skarżący, któremu na podstawie Artykułu 34 Regulaminu Trybunału udzielono zezwolenia na używanie języka urzędowego Państwa-Strony Konwencji, może używać tego języka w swoim wniosku na podstawie Artykułu 43 Konwencji (zob. Artykuł 34 ust. 3 lit. d) Regulaminu Trybunału). W odniesieniu do tłumaczenia na jeden z języków urzędowych Trybunału stosuje się Artykuł 34 ust. 3 lit. b-c) Regulaminu Trybunału.

Forma i maksymalna objętość wniosku

6. Wnioski powinny co do zasady

a) być sporządzone na papierze formatu A4 z zachowanym marginesem o szerokości co najmniej 3,5 cm;

b) być sporządzone pismem maszynowym i w całości czytelne, czcionką 12 pt w części głównej i 10 pt w przypisach, z odstępem między wierszami wynoszącym półtora wiersza;

c) zawierać wszystkie dane liczbowe w zapisie cyfrowym;

d) mieć ponumerowane kolejno strony;

e) być podzielone na ponumerowane akapity;

f) w przypadku przesłania pocztą, mieć treść wydrukowaną jednostronnie, a kartki i załączniki połączone w taki sposób, aby umożliwić ich łatwe rozdzielenie (nie mogą być sklejone lub zszyte).

7. Wnioski składane na podstawie Artykułu 43 nie powinny zasadniczo przekraczać 10 stron.

Interwencja strony trzeciej na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji lub na podstawie Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 ¹⁰⁴

I. 

Cel niniejszego zarządzenia praktycznego

1. Celem niniejszego zarządzenia praktycznego jest wyjaśnienie sposobu, w jaki strony trzecie mogą interweniować na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji lub Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16, obowiązujących procedur i wymogów oraz roli tego rodzaju interwencji w pracy Trybunału.

II. 

Rola interwencji strony trzeciej w procedurze Trybunału

A. Interwencja strony trzeciej na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji

2. Interwencja strony trzeciej na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji jest środkiem proceduralnym, którego głównym celem jest umożliwienie Trybunałowi zapoznania się ze stanowiskami państw i innych osób, które nie są stronami w sprawie przed nim zawisłej, na kwestie podniesione w tej sprawie, a także przedstawienie informacji lub argumentów, które są szersze lub odmienne od tych przedstawionych przez strony. Taka interwencja może mieć miejsce albo z inicjatywy samego Trybunału (możliwość wyraźnie przewidziana w Artykule 36 ust. 2 Konwencji), albo z inicjatywy potencjalnej strony trzeciej. Rolą stron trzecich, które zaproszono lub którym udzielono zezwolenia na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji jest przedstawienie Trybunałowi, w sposób możliwie bezstronny i obiektywny, kwestii prawnych lub faktycznych, które mogą pomóc Trybunałowi w rozstrzygnięciu kwestii będących przedmiotem sporujeszcze bardziej je naświetlając. W związku z tym strony trzecie nie są uprawnione do wyrażania bezpośredniego poparcia dla jednej lub drugiej strony, składania wniosków dotyczących procedur przed Trybunałem, zwracania się do Trybunału o zastosowanie środka prawnego, uczestniczenia w negocjacjach mających na celu polubowne załatwienie sprawy między stronami lub ubiegania się o zrzeczenie się właściwości na rzecz Wielkiej Izby lub o przekazanie jej sprawy.

3. Wszystkie wnioski stron trzecich są zawsze umieszczane w aktach sprawy przedkładanych składowi orzekającemu Trybunału i mogą zostać przywołane, choćby w skróconej formie, w wydanej przez Trybunał decyzji lub wyroku.

B. Interwencja strony trzeciej na podstawie Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16

4. Interwencja strony trzeciej na podstawie Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 służy temu samemu celowi, ale musi być zgodna ze szczególnym charakterem postępowania na podstawie tego Protokołu. Wszystkie wnioski stron trzecich są wykorzystywane przez Trybunał w taki sam sposób, jak w postępowaniach spornych (zob. ustęp 3 powyżej).

III. 

Kto może interweniować jako strona trzecia na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji?

5. Możliwość interwencji w charakterze strony trzeciej jest otwarta dla "każdej [Wysokiej] Układającej się Strony, która nie jest stroną w postępowaniu" lub dla "każdej zainteresowanej osoby, innej niż osoba skarżąca" (Artykuł 36 ust. 2 Konwencji i Artykuł 44 ust. 3 lit. a) Regulaminu Trybunału). Wyrażenie "każda zainteresowana osoba" może obejmować: a) tak zwanych "amici curiae" ("przyjaciół Trybunału" - zob. pkt 10 poniżej) oraz b) tak zwane "zainteresowane strony trzecie" (zob. pkt 12 poniżej). W przeciwieństwie do interwencji na podstawie Artykułu 36 ust. 1 Konwencji przez Państwo-Stronę, którego obywatelem jest (są) skarżący, interwencja na podstawie Artykułu 36 ust. 2 nie ma charakteru uprawnienia; zależy od uznania Trybunału i jest możliwa tylko wtedy, gdy Trybunał jest przekonany, że byłoby to "w interesie wymiaru sprawiedliwości". W przeciwieństwie do sytuacji w niektórych innych jurysdykcjach, potencjalna strona trzecia nie musi mieć bezpośredniego interesu prawnego w rozstrzygnięciu sprawy.

6. Potencjalna strona trzecia może mieć pośredni interes prawny w sprawie, szerszy interes w jej rozstrzygnięciu lub w ogóle nie mieć żadnego konkretnego interesu. Może to zależeć od tego, czy jest nią Państwo-Strona, amicus curiae czy "zainteresowana strona trzecia" (zob. pkt 8, 10 i 12 poniżej).

7. Nie jest również formalnie wymagane, aby potencjalna strona trzecia była obywatelem Państwa-Strony, zamieszkiwała lub miała w nim siedzibę.

A. Państwa-Strony inne niż Państwa-Strony obywatelstwa skarżącego(-ych) oraz inne Państwa

8. W przypadku Państw-Stron innych niż Państwo-Strona, którego obywatelem jest (są) skarżący, interes w interweniowaniu w charakterze strony trzeciej zwykle polega na tym, że wyroki Trybunału, choć formalnie wiążące tylko dla Państwa-Strony, przeciwko któremu skarga jest skierowana, (Artykuł 46 ust. 1 Konwencji), wyjaśniają i rozwijają również zasady określone w Konwencji i jej Protokołach. Państwa-Strony, jako podmioty zobowiązane na mocy Konwencji i jej Protokołów, mają zatem zazwyczaj uzasadniony interes w przedstawieniu swoich stanowisk na temat kwestii prawnej pojawiającej się w sprawie rozpatrywanej przez Trybunał, nawet jeśli rozpatrywana skarga nie jest skierowana przeciwko nim.

9. Państwa niebędące Stronami mogą również wystąpić o zezwolenie na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji, ponieważ mogą one również być objęte terminem "każdej zainteresowanej osoby". Muszą one jednak również mieć ku temu uzasadniony powód.

B. Amici curiae

10. Termin "każda zainteresowana osoba" może obejmować organizacje pozarządowe, naukowców, osoby prywatne, przedsiębiorstwa, inne organizacje międzynarodowe, inne organy Rady Europy, niezależne krajowe instytucje praw człowieka i tak dalej. W ich przypadku interes w interweniowaniu polega zwykle na możliwości przedstawienia uwag, które mogą pomóc Trybunałowi, a tym samym na wspieraniu "interesu wymiaru sprawiedliwości". W tym sensie są oni "przyjaciółmi Trybunału" (amici curiae).

11. Chociaż mogą one również być objęte terminem "każda zainteresowana osoba", władze państwowe - takie jak organy ustawodawcze, sądy albo władze lokalne lub regionalne - zwykle nie są uważane za uprawnione do przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta. Wynika to z faktu, że w międzynarodowych sporach sądowych władze państwa powinny być co do zasady reprezentowane przez rząd centralny (zob. wyrok Wielkiej Izby w sprawie 71503/01, Assanidze przeciwko Gruzji, § 12, ECHR 2004-II). Dotyczy to zarówno władz Państwa, przeciwko któremu skierowana jest skarga, jak i władz innego Państwa-Strony lub Państwa niebędącego Stroną.

C. "Zainteresowane strony trzecie"

12. Termin "każda zainteresowana osoba" może również obejmować osoby, których prawa mogą zostać naruszone, choćby pośrednio, w przypadku stwierdzenia przez Trybunał naruszenia Konwencji lub jej Protokołów - na przykład przeciwnika(ów) skarżącego w krajowym postępowaniu cywilnym, które dało podstawę do złożenia indywidualnej skargi do Trybunału, lub drugiego rodzica w sprawach dotyczących opieki nad dziećmi. W przypadku takich "zainteresowanych stron trzecich" "interes wymiaru sprawiedliwości" może wymagać ich wysłuchania przed wydaniem przez Trybunał orzeczenia w sprawie, która może, nawet jeśli tylko pośrednio, wpływać na ich prawa. Zwykłym powodem, dla którego takie osoby domagają się możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta, jest to, że stwierdzenie naruszenia przez Trybunał może prowadzić do: a) wznowienia postępowania krajowego, w którym sprawa przed Trybunałem została wszczęta, lub b) innych indywidualnych środków w celu wykonania wyroku Trybunału, które mogą bezpośrednio wpłynąć na ich krajową sytuację prawną.

IV. 

Kto może interweniować jako strona trzecia na podstawie Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16?

13. W postępowaniu na podstawie Protokołu nr 16 wniosek o wydanie opinii doradczej pochodzi od sądu lub trybunału Państwa-Strony i musi odnosić się do sprawy toczącej się przed tym sądem lub trybunałem (Artykuł 1 ust. 1 i 2 Protokołu nr 16). Ponadto opinia doradcza Trybunału, choć nie jest wiążąca (Artykuł 5 Protokołu nr 16), ma na celu dostarczenie właściwemu sądowi krajowemu wskazówek dotyczących stosowania Konwencji lub jej Protokołów, a tym samym wpłynięcie na dalsze postępowanie i wynik sprawy krajowej, w związku z którą została wydana. Wynika z tego, że strony tej sprawy krajowej znajdują się w szczególnej sytuacji i zazwyczaj powinny mieć możliwość interweniowania jako strony trzecie w postępowaniu przed Trybunałem (Artykuł 94 ust. 3 Regulaminu Trybunału), nawet jeśli są organami państwowymi. Praktyką Trybunału jest systematyczne zachęcanie ich do tego.

14. Każde Państwo-Strona lub inna "osoba" może również zostać zaproszona lub uzyskać zezwolenie na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta (Artykuł 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 oraz Artykuł 44 ust. 7 w związku z Artykułem 44 ust. 3 lit. a) Regulaminu Trybunału). Ich powody ubiegania się o możliwość przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta będą zazwyczaj podobne do tych, które skłaniają do przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji.

V. 

Kiedy interwencja strony trzeciej jest dopuszczalna?

15. Interwencja strony trzeciej na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji lub Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy Trybunał jest przekonany, że jest ona "w interesie wymiaru sprawiedliwości" (Artykuł 36 ust. 2 Konwencji; Artykuł 3 zdanie drugie Protokołu nr 16; oraz Artykuł 44 ust. 3 lit. a) Regulaminu Trybunału).

16. Trybunał nie konsultuje się ze stronami przed podjęciem decyzji o zaproszeniu lub zezwoleniu na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta strony trzeciej.

VI. 

Reprezentacja osób trzecich

17. Jeżeli strona trzecia jest Państwem-Stroną, musi być reprezentowana przez swojego pełnomocnika, który może korzystać z pomocy adwokatów lub doradców (Artykuł 35 Regulaminu Trybunału). Inne strony trzecie interweniujące na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji lub Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 nie muszą być reprezentowane na żadnym etapie postępowania.

Jeśli strona trzecia zdecyduje się na bycie reprezentowaną, podlega ona takim samym zakazom jak strona w zakresie reprezentacji przez byłego sędziego Trybunału, przez aktualnego sędziego ad hoc lub przez osobę znajdującą się na aktualnej liście osób, które Państwo-Strona wyznaczyła jako uprawnione do pełnienia funkcji sędziego ad hoc (zob. Artykuł 4 ust. 2 i Artykuł 29 ust. 1 lit. a) in fine i lit. c) in fine Regulaminu Trybunału).

18. W odniesieniu do wspólnej reprezentacji stron trzecich na rozprawach, zob. pkt 43 poniżej.

VII. 

Na czym polega interwencja stron trzecich?

19. Stronie trzeciej interweniującej na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji lub Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 udziela się zazwyczaj zezwolenia jedynie na przedstawienie pisemnych uwag. Może ona uczestniczyć w rozprawie i składać ustne oświadczenia jedynie "w wyjątkowych okolicznościach" (Artykuł 44 ust. 3 lit. a) Regulaminu Trybunału).

W przypadku przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta strony trzeciej w dochodzeniu prowadzonym na podstawie Załącznika do Regulaminu Trybunału, strona trzecia może "uczestniczyć w czynności dochodzeniowej" (Artykuł A1 ust. 6 Załącznika do Regulaminu Trybunału). Charakter i zakres tego udziału będzie zależał od tego, jaka konkretna czynność dochodzeniowa jest przeprowadzana: okazanie dokumentacji, przesłuchanie świadka lub biegłego, przeprowadzenie śledztwa lub dochodzenia na miejscu. Strona trzecia może wnioskować o przesłuchanie świadka lub biegłego, ale taki wniosek podlega uznaniu Trybunału (Artykuł A1 ust. 1 w związku z Artykułem A5 ust. 6). Przewodniczący Izby lub delegaci prowadzący dochodzenie mogą określić warunki uczestnictwa strony trzeciej i ograniczyć uczestnictwo w razie ich nieprzestrzegania (Artykuł A1 ust. 6 i Artykuł A4 ust. 1).

VIII. 

Etapy postępowania przed Trybunałem, w których interwencja strony trzeciej jest możliwa, oraz terminy na wystąpienie o zezwolenie na interwencję

A. W postępowaniach spornych na podstawie Artykułu 33 lub 34 Konwencji

20. W postępowaniach spornych na podstawie Artykułu 33 lub 34 Konwencji interwencja strony trzeciej jest możliwa:

a) Po zawiadomieniu Państwa-Strony, przeciwko któremu skierowana jest skarga, o skardze (lub jej części) (Artykuł 44 ust. 3 lit. a) Regulaminu Trybunału). Termin na wystąpienie o zezwolenie na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta w tej sytuacji wynosi dwanaście tygodni i rozpoczyna bieg w momencie, gdy informacja o zawiadomieniu Państwa-Strony, przeciwko któremu skierowana jest skarga, o skardze zostanie opublikowana w bazie orzecznictwa Trybunału, HUDOC (Artykuł 44 ust. 3 lit. b)).

W niektórych przypadkach Przewodniczący Izby może jednak wyznaczyć krótszy lub dłuższy termin (Artykuł 44 ust. 3 lit. b) in fine).

b) W trakcie rozprawy przed Izbą (Artykuł 44 ust. 3 lit. a) in fine Regulaminu Trybunału). Jest to możliwe tylko w "wyjątkowych przypadkach" (tamże). Wnioski o zezwolenie na udział w rozprawie przed Izbą należy składać nie później niż cztery tygodnie po opublikowaniu na stronie internetowej Trybunału informacji o decyzji Izby o przeprowadzeniu rozprawy (Artykuł 44 ust. 3 lit. b)).

c) Po podjęciu przez Izbę decyzji o zrzeczeniu się właściwości na rzecz Wielkiej Izby (Artykuł 44 ust. 4 lit. a) Regulaminu Trybunału). Termin ten wynosi ponownie dwanaście tygodni, a jego bieg rozpoczyna się w dniu opublikowania informacji o decyzji Izby o zrzeczeniu się jurysdykcji na stronie internetowej Trybunału (tamże). W niektórych przypadkach Przewodniczący Wielkiej Izby może jednak wyznaczyć krótszy lub dłuższy termin (Artykuł 44 ust. 3 lit. b) in fine w związku z Artykułem 71 ust. 1).

d) Po przyjęciu przez zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby wniosku strony o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby (Artykuł 44 ust. 4 lit. a) Regulaminu Trybunału). Termin ten wynosi ponownie dwanaście tygodni, a jego bieg rozpoczyna się w dniu opublikowania na stronie internetowej Trybunału informacji o decyzji zespołu pięciu sędziów Wielkiej Izby o przyjęciu wniosku (tamże). W niektórych przypadkach Przewodniczący Wielkiej Izby może jednak wyznaczyć krótszy lub dłuższy termin (Artykuł 44 ust. 3 lit. b) in fine w związku z Artykułem 71 ust. 1).

e) W trakcie dochodzenia prowadzonego przez Trybunał (Artykuł A1 ust. 6 Załącznika do Regulaminu Trybunału). Termin jest ustalany przez Przewodniczącego Izby (tamże).

21. Interwencja strony trzeciej przed składem orzekającym na podstawie Artykułu 44 Konwencji w sprawie przyjęcia wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby nie jest możliwa. Zob. również pkt 42 poniżej.

B. W postępowaniu o wydanie opinii doradczej na podstawie Protokołu nr 16

22. W postępowaniu o wydanie opinii doradczej na podstawie Protokołu nr 16 interwencja strony trzeciej jest możliwa po przyjęciu wniosku o wydanie opinii doradczej przez zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby (Artykuł 3 zdanie drugie Protokołu nr 16). Strony w sprawie krajowej zaprasza się zwykle do przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta (Artykuł 94 ust. 3 Regulaminu Trybunału; zob. również pkt 13 powyżej), a zatem nie muszą występować o zezwolenie w tym zakresie. W przypadku innych stron trzecich, termin na wystąpienie o zezwolenie na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta wynosi zazwyczaj osiem tygodni, a jego bieg rozpoczyna się w dniu opublikowania na stronie internetowej Trybunału informacji o decyzji zespołu pięciu sędziów Wielkiej Izby w przedmiocie przyjęcia wniosku (Artykuł 44 ust. 7 w związku z Artykułem 44 ust. 4 lit. a)).

23. Interwencja osób trzecich przed zespołem pięciu sędziów Wielkiej Izby podejmującym decyzję o przyjęciu wniosku na podstawie Protokołu nr 16 nie jest możliwa.

C. Przestrzeganie terminu

24. Dla celów przestrzegania wyżej wymienionych terminów, istotną datą jest poświadczona data wysłania wniosku o przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta lub, w przypadku jej braku, data jego wpływu do Kancelarii Trybunału (Artykuł 38 ust. 2 Regulaminu Trybunału). Zachęca się jednak potencjalne strony trzecie, aby nie czekały na koniec odpowiedniego terminu na złożenie wniosku o dopuszczenie do sprawy, ale aby uczyniły to tak szybko, jak to możliwe.

D. Skutek udzielenia zezwolenia na dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta stronie trzeciej

25. Udzielenie zezwolenia na dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta stronie trzeciej polegające na możliwości przedstawienia pisemnych uwag zachowuje ważność na wszystkich kolejnych etapach postępowania przed Trybunałem (na przykład zezwolenie udzielone w toku postępowania przed Izbą pozostaje ważne w postępowaniu przed Wielką Izbą). Zob. również pkt 41 i 42 poniżej.

IX. 

Język, treść i sposób złożenia wniosku o zezwolenie na dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta

A. Język

26. Wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta musi być sporządzony w jednym z języków urzędowych Trybunału: angielskim lub francuskim (Artykuł 44 ust. 3 lit. b) Regulaminu Trybunału). Pierwotny wniosek może być jednak sporządzony w jednym z języków urzędowych Państw-Stron (Artykuł 44 ust. 3 lit. b) w związku z Artykułem 34 ust. 4). W takim przypadku musi on zostać przetłumaczony na jeden z języków urzędowych Trybunału i złożony w terminie wyznaczonym przez Przewodniczącego Izby (lub Wielkiej Izby) (Artykuł 34 ust. 4 lit. b)).

B. Treść

27. Wniosek musi być zwięzły, zwykle nie dłuższy niż dwie strony. Musi wskazywać nazwę i numer sprawy, do której się odnosi, oraz zawierać wystarczające informacje o:

a) potencjalnej stronie trzeciej;

b) wszelkich powiązaniach między potencjalną stroną trzecią a którąkolwiek ze stron w sprawie;

c) powodach, dla których potencjalna strona trzecia domaga się przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta;

d) w stosownych przypadkach, szczególnej wiedzy potencjalnej strony trzeciej na temat kwestii pojawiającej(-ych) się w sprawie;

e) zagadnieniu(-ach), w odniesieniu do którego(-ych) potencjalna strona trzecia zamierza przedstawić swoje stanowisko oraz, w miarę możliwości, powody, dla których uważa, że stanowisko to będzie użyteczne dla Trybunału i odmienne od stanowiska stron lub innych osób trzecich; oraz

f) tym, czy strona trzecia zamierza przedstawić pisemne uwagi, wziąć udział w rozprawie, czy też wykonać obie te czynności.

Wszystkie te szczegóły są niezbędne, aby umożliwić Trybunałowi ocenę, czy zezwolenie na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta byłoby "w interesie wymiaru sprawiedliwości".

C. Sposób złożenia wniosku

28. Wniosek musi być złożony na piśmie (Artykuł 44 ust. 3 lit. b) Regulaminu Trybunału) i wysłany pocztą lub faksem i pocztą. Złożenie wniosku pocztą elektroniczną nie jest dopuszczalne (pkt 3 i 4 Zarządzenia praktycznego dotyczącego pism procesowych).

X. 

Uwagi na piśmie osób trzecich

A. Termin na przedstawienie uwag

29. Pisemne uwagi strony trzeciej powinny zostać przedstawione w terminie wyznaczonym przez Przewodniczącego Izby (lub Wielkiej Izby) (Artykuł 44 ust. 5 Regulaminu Trybunału). Termin ten zazwyczaj określa pismo informujące stronę trzecią o udzieleniu jej zezwolenia na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta.

30. Na potrzeby stosowania tego terminu uwzględnia się poświadczoną datę wysłania pisemnych uwag lub, w przypadku jej braku, datę ich wpływu do Kancelarii Trybunału (Artykuł 38 ust. 2 Regulaminu Trybunału).

B. Język

31. Pisemne uwagi strony trzeciej należy sporządzić w jednym z urzędowych języków Trybunału, angielskim lub francuskim (Artykuł 44 ust. 6 Regulaminu Trybunału). Interwenienci mogą wystąpić o zezwolenie na użycie jednego z języków urzędowych Państw-Stron (Artykuł 34 ust. 4 lit. a) w związku z Artykułem 34 ust. 4 lit. d)).

W takim przypadku muszą oni dostarczyć tłumaczenie swoich pisemnych uwag na język angielski lub francuski w terminie wyznaczonym przez Przewodniczącego Izby (lub Wielkiej Izby) (Artykuł 34 ust. 4 lit. b) (i) w związku z Artykułem 34 ust. 4 lit. d)).

C. Forma i treść

32. Każde zaproszenie lub udzielenie zezwolenia na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji lub na podstawie Artykułu 3 Protokołu nr 16 podlega warunkom określonym przez Przewodniczącego Izby (lub Wielkiej Izby) (Artykuł 44 ust. 5 i 7 Regulaminu Trybunału).

33. Normalną praktyką Trybunału jest określenie następujących warunków dotyczących formy pisemnych uwag przedstawianych przez strony trzecie:

a) muszą one zawierać nazwę i numer sprawy, do której się odnoszą;

b) muszą być opatrzone tytułem, który wyraźnie wskazuje, że zostały sporządzone przez stronę trzecią, i który identyfikuje tę stronę trzecią;

c) nie mogą przekraczać dziesięciu stron (limit stron nie ma zastosowania do załączników, które jednak nie mogą stanowić kontynuacji samych uwag);

d) muszą być sporządzone pismem maszynowym w kolorze czarnym na białym tle, w formacie A4, z marginesami nie mniejszymi niż na szerokość 3,5 cm;

e) rozmiar czcionki w głównym tekście powinien wynosić 12 pkt, a w przypisach 10 pkt

f) ich strony muszą być kolejno ponumerowane;

g) muszą być podzielone na ponumerowane akapity;

h) w tekście cytaty przekraczające pięćdziesiąt słów muszą być wcięte; oraz

i) muszą zawierać odniesienie do każdego dokumentu lub dowodu w nich wymienionego oraz do wszelkich załączników.

34. Normalną praktyką Trybunału jest określenie następujących warunków dotyczących treści takich pisemnych uwag:

a) Uwagi Państwa-Strony lub Państwa niebędącego Stroną przystępującego do sprawy w charakterze interwenienta na podstawie Artykułu 36 ust. 2 Konwencji powinny odnosić się wyłącznie do tych aspektów sprawy, które są istotne dla jego interesu(-ów).

b) Uwagi amicus curiae nie powinny odnosić się do szczególnych okoliczności sprawy ani dopuszczalności lub zasadności skargi jako takiej, ale raczej powinny dotyczyć ogólnych kwestii podniesionych w sprawie, zwykle w oparciu o praktyczną lub teoretyczną wiedzę strony trzeciej.

c) Uwagi "zainteresowanej strony trzeciej" powinny odnosić się wyłącznie do faktycznych i prawnych aspektów sprawy, które wiążą się z jej szczególnym zainteresowaniem.

35. W sprawach, w których dwie lub więcej osób trzecich uzyskało zezwolenie na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta, Trybunał może nakazać im przedstawienie wspólnych pisemnych uwag, zamiast czynić to indywidualnie.

D. Sposób zgłoszenia

36. Pisemne uwagi strony trzeciej, jak również wszystkie załączniki do nich, muszą zostać złożone w trzech egzemplarzac przesłanych pocztą lub w jednym egzemplarzu przesłanym faksem, a następnie w trzech egzemplarzach przesłanych pocztą. Złożenie za pośrednictwem poczty elektronicznej nie jest dopuszczalne (pkt 3 i 4 Zarządzenia praktycznego dotyczącego pism procesowych).

E. Skutki niespełnienia powyższych warunków

37. Jeżeli powyższe warunki nie zostały spełnione, Przewodniczący Izby (lub Wielkiej Izby) może odmówić włączenia pisemnych uwag strony trzeciej do akt sprawy (Artykuł 44 ust. 5 Regulaminu Trybunału) lub, w stosownych przypadkach, może wezwać stronę trzecią do przedłożenia nowych pisemnych uwag spełniających te warunki.

F. Prawo do odpowiedzi stron (w postępowaniu spornym) lub sądu lub trybunału składającego wniosek (w postępowaniu o wydanie opinii doradczej)

38. W postępowaniach spornych pisemne uwagi strony trzeciej są przesyłane stronom sprawy, które są uprawnione, z zastrzeżeniem wszelkich warunków, w tym terminów, ustalonych przez Przewodniczącego Izby (lub Wielkiej Izby), do przedstawienia pisemnych uwag w odpowiedzi lub, w stosownych przypadkach, do udzielenia odpowiedzi na rozprawie (Artykuł 44 ust. 6 Regulaminu Trybunału). W praktyce strony są często proszone o włączenie odpowiedzi do swoich uwag dotyczących dopuszczalności lub meritum sprawy.

39. W postępowaniu o wydanie opinii doradczej pisemne uwagi strony trzeciej (w tym stron postępowania krajowego) są przesyłane do sądu lub trybunału składającego wniosek, który może się do nich ustosunkować (Artykuł 94 ust. 5 Regulaminu Trybunału).

40. Strony trzecie nie są uprawnione do ustosunkowywania się kolejno do uwag poczynionych w odpowiedzi na ich uwagi pisemne.

G. Uwagi pisemne zgłoszone już na wcześniejszym etapie postępowania

41. Jeżeli strona trzecia interweniowała w postępowaniu przed Izbą, a następnie doszło zrzeczenia się jurysdykcji na rzecz Wielkiej Izby lub przekazania jej sprawy przez zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby, pisemne uwagi strony trzeciej skierowane do Izby są zazwyczaj włączane do akt przedłożonych Wielkiej Izbie. Trybunał może jednak zwrócić się do strony trzeciej z pytaniem, czy zamierza ona przedłożyć Wielkiej Izbie nowe pisemne uwagi.

42. Wszelkie pisemne uwagi strony trzeciej, w tym strony trzeciej, której udzielono zezwolenia na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta w postępowaniu przed Izbą, nie przedkłada się natomiast zespołowi pięciu sędziów Wielkiej Izby podejmującemu decyzję na podstawie Artykułu 44 Konwencji o przyjęciu wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby.

XI. 

Ustne oświadczenia osób trzecich na rozprawach

43. Jeżeli stronie trzeciej w drodze wyjątku udzielono zezwolenia na udział w rozprawie, takie zezwolenie jest zazwyczaj uzależnione od spełnienia warunku, zgodnie z którym ustne oświadczenia strony trzeciej nie mogą trwać dłużej niż dziesięć minut.

Jeżeli dwóm lub więcej stronom trzecim (w szczególności Państwom-Stronom) udziela się zezwolenia na udział w rozprawie, mogą one zostać poproszone o wyznaczenie jednego lub dwóch mówców, którzy złożą oświadczenia ustne w imieniu ich wszystkich. Wszystkie te warunki nakłada się w celu zapewnienia poszanowania równości proceduralnej stron, która nie może zostać naruszona przez dopuszczenie strony trzeciej do udziału w rozprawie.

44. Treść ustnych oświadczeń strony trzeciej na rozprawie podlega tym samym warunkom, co treść pisemnych uwag strony trzeciej (zob. pkt 34 powyżej).

XII. 

Miscellanea

A. Słuszne zadośćuczynienie (w szczególności koszty i wydatki)

45. Stronom trzecim nie można przyznać słusznego zadośćuczynienia. Wynika to z brzmienia Artykułu 41 Konwencji, zgodnie z którym słuszne zadośćuczynienie może być przyznane jedynie "pokrzywdzonej stronie", czyli skarżącemu lub osobom, które złożyły skargę w imieniu skarżącego. Oznacza to w szczególności, że strony trzecie muszą ponieść własne koszty i wydatki.

46. Kwestia kosztów i wydatków poniesionych przez stronę postępowania krajowego zaproszoną do przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta na podstawie Artykułu 3 zdanie drugie Protokołu nr 16 w postępowaniu o wydanie opinii doradczej jest kwestią zastrzeżoną dla sądów krajowych Państwa-Strony, z którego pochodzi wniosek o wydanie opinii doradczej, i jest przez nie rozstrzygana zgodnie z prawem i praktyką tego Państwa-Strony (Artykuł 95 ust. 1 Regulaminu Trybunału).

47. Strona trzecia może zostać obciążona kosztami poniesionymi w związku ze stawiennictwem świadka, biegłego lub innej osoby wezwanej na jej wniosek w toku postępowania prowadzonego przez Trybunał (Artykuł A5 ust. 6 Załącznika do Regulaminu Trybunału).

B. Pomoc prawna

48. Strony trzecie interweniujące w postępowaniach spornych na podstawie Artykułu 33 lub 34 Konwencji nie są uprawnione do pomocy prawnej ze strony Trybunału; są nimi jedynie skarżący (Artykuł 105 Regulaminu Trybunału).

49. To samo dotyczy stron trzecich występujących w charakterze interwenienta w postępowaniu o wydanie opinii doradczej na podstawie Protokołu nr 16, z wyjątkiem stron w sprawie krajowej, gdy zostały one zaproszone do przystąpienia do sprawy w charakterze interwenienta przez Trybunał. W takim przypadku mogą one zwrócić się do Trybunału o pomoc prawną, jeśli nie posiadają wystarczających środków na pokrycie całości lub części kosztów związanych z ich interwencją w postępowaniu przed Trybunałem (Artykuł 95 ust. 2 Regulaminu Trybunału).

C. Prawo osób trzecich do otrzymania informacji o wyroku, decyzji lub opinii doradczej Trybunału oraz ich kopii

50. Wszystkie strony trzecie zostaną poinformowane o przyszłym wyroku, decyzji lub opinii doradczej Trybunału i otrzymają ich kopię (Artykuł 56 ust. 2, Artykuł 77 ust. 3 i Artykuł 94 ust. 10 Regulaminu Trybunału). Dotyczy to również wyroków interpretacyjnych na podstawie Artykułu 46 ust. 3 Konwencji oraz wyroków w postępowaniach o naruszenie na podstawie Artykułu 46 ust. 5 (Artykuł 99 i 104 Regulaminu Trybunału).

Wyłączenie sędziów ¹⁰⁵

I. 

Kontekst

1. Zachowanie niezawisłości i bezstronności sędziów ma kluczowe znaczenie dla utrzymania praworządności, ochrony praw człowieka oraz zapewnienia uczciwego i rzetelnego wymiaru sprawiedliwości. Jest to również jedna z kluczowych zasad charakteryzujących postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, zapisana w szeregu prawnie wiążących przepisów.

2. Zgodnie z Artykułem 21 Konwencji, w okresie sprawowania urzędu sędziowie nie mogą angażować się w żadną działalność, która byłaby niezgodna z ich niezawisłością lub bezstronnością.

3. W interesie jasnego i przejrzystego stosowania wymogu określonego w Artykule 21 Konwencji, w czerwcu 2021 r. Trybunał zaktualizował Rezolucję w sprawie etyki sędziowskiej, która określa szereg zasad dotyczących uczciwości, niezawisłości, bezstronności, ograniczeń swobody wypowiedzi sędziów, dodatkowej działalności, przyjmowania przysług, korzyści, odznaczeń i wyróżnień. Zgodnie z punktem III tej rezolucji sędziowie wykonują swoją funkcję bezstronnie, zapewniają pozory bezstronności, unikają konfliktów interesów, w tym sytuacji w Trybunale i poza nim, które mogą być racjonalnie postrzegane jako powodujące konflikt interesów. Sędziowie nie mogą być zaangażowani w rozpatrywanie sprawy, w której mają osobisty interes. Sędziowie powstrzymują się od wszelkich działań, wypowiedzi i stowarzyszeń, które mogą zostać uznane za negatywnie wpływające na zaufanie publiczne do ich bezstronności. Kilka postanowień uchwały ma również zastosowanie do byłych sędziów.

4. Dalsze gwarancje związane z niezawisłością i bezstronnością można znaleźć w Artykule 26 § 3 Konwencji i Artykule 27A § 3 Regulaminu Trybunału, zgodnie z którymi sędzia nie może zasiadać jako sędzia jednoosobowy w sprawach dotyczących Państwa-Strony, z ramienia którego został wybrany lub którego jest obywatelem. Ponadto Artykuł 13 stanowi, że sędziowie nie mogą przewodniczyć w sprawach, w których stroną jest Państwo-Strona, którego są obywatelami lub w odniesieniu do którego zostali wybrani. Artykuł 24 § 5 lit. c) wyklucza udział sędziego wybranego w odniesieniu do Państwa-Strony lub jego obywatela w składzie rozpatrującym wniosek o przekazanie do Wielkiej Izby sprawy przeciwko temu państwu.

5. Merytoryczne kryteria niemożności zasiadania sędziego w danej sprawie, jak również podstawowe ramy proceduralne, które mają być jednolicie stosowane przez wszystkie składy Trybunału we wszystkich sprawach, zostały określone w Regule 28 Regulaminu Trybunału, która ma na celu zapewnienie rygorystycznej realizacji zasady bezstronności sędziowskiej. Artykuł 28 regulaminu Trybunału został zmieniony i wzmocniony przez Sąd Plenarny w grudniu 2023 r.

6. Celem niniejszych praktycznych instrukcji jest doprecyzowanie zasad przewidzianych w tym artykule, które zapewniają, między innymi, praktyczną i skuteczną możliwość zgłaszania przez strony postępowania wszelkich zastrzeżeń co do bezstronności sędziego oraz procedurę, którą należy stosować w takich przypadkach.

II. 

Wycofanie sędziów z urzędu

7. To, czy sędzia zasiądzie w danej sprawie, co do zasady nie jest kwestią jego własnego uznania; jest to kwestia obowiązku. W związku z tym art. 28 § 1 Regulaminu Trybunału powtarza obowiązek sędziego do udziału, co do zasady, we wszystkich przydzielonych mu sprawach.

8. Powody, dla których sędzia nie może zasiadać w danej sprawie, zostały określone w art. 28 § 2 Regulaminu Trybunału. Obejmują one, między innymi, wszelkie sprawy, w których dany sędzia może mieć interes osobisty (małżeński, rodzicielski lub inny), w których wcześniej występował (w jakimkolwiek charakterze, takim jak sędzia, strona, przedstawiciel lub inny) lub w których wyraził opinię publiczną.

9. W przypadku, gdy sędzia uzna, że z jednego z powodów wymienionych w art. 28 § 2 Regulaminu Trybunału nie może zasiadać w danej sprawie, sędzia ten powiadomi Przewodniczącego Sekcji / Przewodniczącego Wielkiej Izby o swoich obawach, wyjaśniając odpowiednie powody. Do Przewodniczącego Sekcji/Przewodniczącego Wielkiej Izby należy podjęcie decyzji, czy zaistniała sytuacja rodzi podejrzenie stronniczości, a w przypadku, gdy tak jest, zaakceptowanie wniosku sędziego o wycofanie się z danej sprawy. W razie wątpliwości Przewodniczący Sekcji / Przewodniczący Wielkiej Izby może skierować sprawę do Izby / Wielkiej Izby w celu omówienia i podjęcia decyzji (art. 28 § 3 Regulaminu).

III. 

Zewnętrzny wniosek o wyłączenie

10. Stałą praktyką Trybunału jest zezwalanie stronom postępowania - tj. skarżącym (skarżącym) i pozwanemu Rządowi (pozwanym Rządom) - na kwestionowanie bezstronności sędziego wyznaczonego do orzekania w ich sprawie. Zgodnie z tą praktyką, Reguła 28 § 4 Regulaminu Trybunału wyraźnie stanowi, że strony postępowania - tj. skarżący (skarżący) i pozwany Rząd (pozwane Rządy) - mogą wnioskować o wyłączenie każdego sędziego Trybunału wyznaczonego do orzekania w ich sprawie (wniosek zewnętrzny). Wniosek o wyłączenie sędziego przez inną osobę, państwo lub podmiot, które nie są stroną w danej sprawie przed Trybunałem, nie jest dozwolony. Nie oznacza to, że informacje, na które zwróci uwagę Trybunał, nie będą brane pod uwagę w uzasadnionych przypadkach.

11. Jeżeli sędzia, którego bezstronność jest kwestionowana przez jedną ze stron, zaakceptuje powody wskazane w zewnętrznym wniosku o wyłączenie i natychmiast zechce zrezygnować z zasiadania w danej sprawie, zastosowanie ma procedura przewidziana dla wniosków o wyłączenie sędziego z urzędu (zob. powyżej pkt II).

12. We wszystkich innych przypadkach zewnętrzne wnioski o wyłączenie rozstrzyga się w następujący sposób.

13. We wszystkich sprawach przydzielonych Komitetowi lub Izbie, Izba Sekcji, do której sprawa została przydzielona, wysłuchuje opinii danego sędziego na temat wniosku o wyłączenie. Następnie Izba obraduje i głosuje nad wnioskiem, przy czym sędzia, którego bezstronność jest kwestionowana, nie jest obecny.

14. Podobnie, w sprawach Wielkiej Izby, odpowiedni skład Wielkiej Izby najpierw wysłuchuje opinii sędziego, którego bezstronność jest kwestionowana, a następnie obraduje i głosuje nad zewnętrznym wnioskiem o wyłączenie bez obecności tego sędziego.

15. Wnioski o wyłączenie w sprawach, które mają być rozstrzygane przez skład jednego sędziego, rozstrzyga Prezes Trybunału, czyli ten sam organ, który wyznacza poszczególnych sędziów do orzekania w składzie jednego sędziego w odniesieniu do jednej lub większej liczby Układających się Stron.

16. We wszystkich przypadkach strona, która wnioskowała o wyłączenie, jest informowana o decyzji Trybunału na piśmie we właściwym czasie, a wzmianka o każdej decyzji w sprawie wyłączenia jest należycie odnotowywana w wyroku lub decyzji Trybunału.

17. Trybunał prowadzi również rejestr spraw, w których sędzia wycofuje się z własnej inicjatywy i w których wpłynęły zewnętrzne wnioski o wyłączenie oraz decyzje podjęte w ich sprawie.

IV. 

Forma i termin złożenia wniosku o wyłączenie

18. Każdy zewnętrzny wniosek o wyłączenie sędziego musi być należycie uzasadniony i przedłożony Trybunałowi na piśmie w jednym z języków urzędowych, zgodnie z Regułą 34 Regulaminu Trybunału. Wniosek taki powinien zostać złożony niezwłocznie po powzięciu przez zainteresowaną stronę wiadomości o zaistnieniu jednej z przyczyn określonych w Regule 28 § 2 Regulaminu Trybunału, skutkującej niemożnością orzekania przez konkretnego sędziego w danej sprawie.

19. Trybunał wyjaśnił, że odpowiedzialność za wdrożenie Reguły 28, a w szczególności zasady obiektywnej bezstronności, nie może być pozostawiona wyłącznej inicjatywie stron1 . Jednakże, chociaż elastyczność może być przyznana, gdy jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami sprawy, Trybunał zapewni, że procedura wyłączenia nie będzie przedmiotem nadużyć (patrz dalej poniżej).

20. Dla skarżących oznacza to zazwyczaj, że powinni złożyć wniosek o wyłączenie w najwcześniejszym możliwym momencie. Mogą oni również złożyć wniosek o wyłączenie na późniejszym etapie postępowania, na przykład jeśli w międzyczasie nowy sędzia obejmie urząd lub w ich sprawie zostanie wyznaczony sędzia ad hoc. Najlepiej byłoby, gdyby pozwany Rząd zgłosił wszelkie obawy dotyczące stronniczości w momencie składania uwag do Trybunału, a później tylko wyjątkowo.

V. 

Skład orzekający w sprawie

21. Aby mieć rzeczywistą i skuteczną możliwość podniesienia ewentualnych zastrzeżeń co do bezstronności konkretnego sędziego przed rozpatrzeniem ich sprawy, strony postępowania muszą mieć możliwość dowiedzenia się, którzy sędziowie prawdopodobnie będą orzekać w ich sprawie. Ze względu na ilość spraw, którymi Trybunał musi się zajmować, oraz jego metody pracy, nie jest możliwe informowanie stron z wyprzedzeniem o nazwiskach sędziów, którzy będą orzekać w każdej sprawie. W rzeczywistości takie powiadomienie może być i jest systematycznie dokonywane tylko w sprawach Wielkiej Izby.

22. Jednakże, w celu zapewnienia możliwie najpełniejszej przejrzystości i dostępności postępowania sądowego przed Trybunałem, Trybunał opublikował w Internecie pełne listy różnych składów sędziowskich działających w każdej z jego pięciu sekcji, w tym listę sędziów wyznaczonych przez państwo, umożliwiając w ten sposób stronom w większości spraw wcześniejsze zidentyfikowanie sędziów, którzy najprawdopodobniej będą orzekać w ich sprawie.

23. W praktyce oznacza to, że wszyscy skarżący mogą zapoznać się z listą sędziów wyznaczonych do orzekania w sprawach przeciwko jednej lub kilku pozwanym Umawiającym się Stronom. W ten sposób są oni w stanie wcześniej ustalić, który sędzia może rozstrzygać ich sprawę, jeżeli nie zostanie ona zgłoszona pozwanej Umawiającej się Stronie zgodnie z art. 54 § 2 (b) Regulaminu Trybunału.

24. W odniesieniu do spraw, które zostały zgłoszone pozwanej Układającej się Stronie zgodnie z Regułą 54 § 2 (b) Regulaminu Trybunału, najpóźniej w tym momencie strony są informowane o przydzieleniu ich sprawy do konkretnej Sekcji. Strony mogą zapoznać się z publicznie dostępnymi listami składów izb i komitetów działających w ramach danej sekcji w celu zweryfikowania możliwych składów sędziowskich, które mogą orzekać w ich sprawie. Jeżeli uznają, że dany sędzia nie powinien brać udziału w rozstrzyganiu ich sprawy z jednego z powodów wymienionych w art. 28 Regulaminu Trybunału, mogą złożyć wniosek o wyłączenie tego sędziego, podając należycie uzasadnione powody.

25. W przypadku wyznaczenia sędziego ad hoc w sprawie przeciwko Umawiającej się Stronie, strony zostaną o tym poinformowane pismem niezwłocznie po dokonaniu takiego wyznaczenia. Mogą one następnie wnioskować o wyłączenie sędziego ad hoc z tych samych powodów i zgodnie z tą samą procedurą przewidzianą w art. 28 Regulaminu Trybunału.

VI. 

Wyjątkowe możliwości po rozstrzygnięciu sprawy

26. Mogą wystąpić bardzo rzadkie sytuacje, w których strony nie miały obiektywnych możliwości dowiedzenia się, który sędzia (sędziowie) będzie (będą) zaangażowany (zaangażowani) w rozstrzygnięcie ich sprawy.

27. W odniesieniu do wyroków, zgodnie z Regułą 80 Regulaminu Trybunału, strony mogą wnioskować o rewizję wyroku w przypadku odkrycia faktu, który ze względu na swój charakter może mieć decydujący wpływ, a który w chwili wydania wyroku nie był znany Trybunałowi i nie mógł być znany tej stronie. Biorąc pod uwagę zasadę ostateczności wyroków zawartą w art. 44 Konwencji oraz w zakresie, w jakim kwestionuje ona ostateczny charakter wyroków Trybunału, rewizja, która nie jest przewidziana w Konwencji, ale została wprowadzona przez Regulamin Trybunału, jest procedurą wyjątkową. Wnioski o rewizję wyroków podlegają zatem ścisłej kontroli (zob. Pardo przeciwko Francji (rewizja - dopuszczalność), 10 lipca 1996 r., § 21, Zbiór Orzeczeń 1996-III). Jak potwierdza najnowsze orzecznictwo Trybunału, możliwość rewizji może obejmować kwestie bezstronności (zob. X przeciwko Republice Czeskiej (rewizja), nr 64886/19, §§ 7-21, 30 marca 2023 r.). Imperatyw rygorystycznego stosowania zasady obiektywnej bezstronności może wyjątkowo wymagać rewizji wyroku Trybunału w przypadku wykazania istnienia podstaw do niezdolności sędziego do zasiadania w składzie orzekającym.

28. Jednocześnie nie jest możliwe wnioskowanie o rewizję w odniesieniu do decyzji o niedopuszczalności, które ze swej natury są ostateczne i nie podlegają odwołaniu. W takich sytuacjach Trybunał może jednak ponownie rozpatrzyć sprawę. Chociaż ani Konwencja, ani Regulamin Trybunału nie przewidują wyraźnie takiego wznowienia, zgodnie z jego orzecznictwem, w bardzo wyjątkowych okolicznościach, gdy wystąpił oczywisty błąd w ustaleniach faktycznych lub w ocenie odpowiednich wymogów dopuszczalności, w interesie wymiaru sprawiedliwości Trybunał ma nieodłączne uprawnienie do wznowienia sprawy, która została uznana za niedopuszczalną i do naprawienia wszelkich takich błędów (zob. na przykład Boelens i inni przeciwko Belgii (dec.), nr 20007/09 i in., § 21, 11 września 2012 r.). Nie można wykluczyć, że takie błędy mogą również odnosić się do bezstronności sędziego.

29. Należy jednak podkreślić, że żadna z tych dróg nie jest dostępna jako środek odwoławczy od wyroków lub decyzji Trybunału. Jak opisano powyżej, należy z nich korzystać tylko w tych bardzo rzadkich i wyjątkowych okolicznościach, w których strony nie miały możliwości dowiedzenia się, że dany sędzia będzie rozstrzygał ich sprawę oraz o jego niezdolności do zasiadania w składzie orzekającym z jednego z powodów wymienionych w art. 28 Regulaminu Trybunału. Trybunał dokładnie przeanalizuje wszelkie wnioski budzące wątpliwości co do bezstronności złożone po rozstrzygnięciu sprawy. Zapewni, że wszelkie obraźliwe, niepoważne, dokuczliwe lub nieuzasadnione skargi w tym zakresie nie będą brane pod uwagę (patrz, mutatis mutandis, Reguła 36 § 4 (b) Regulaminu Trybunału).

______

Tłumaczyli:

– Maria Nowakowska (Regulamin wraz ze zmianami przyjętymi do 5 października 2015 r.)

– Rafał Bujalski (Zmiany w Regulaminie przyjęte od 19 września 2016 r. do 18 stycznia 2024 r.)

1 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r. oraz dnia 13 listopada 2006 r.

2 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r. oraz dnia 2 kwietnia 2012 r.

3 Zmieniony przez Trybunał dnia 29 marca 2010 r.

4 Zmieniony przez Trybunał dnia 14 maja 2007 r.

5 Zmieniony przez Trybunał dnia 23 czerwca 2023 r.

6 Dodany przez Trybunał dnia 23 czerwca 2023 r.

7 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

8 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 listopada 2005 r., dnia 20 lutego 2012 r., dnia 14 stycznia 2013 r., dnia 14 kwietnia 2014 r., dnia 1 czerwca 2015 r., dnia 19 września 2016 r., dnia 2 czerwca 2021 r. oraz dnia 30 maja 2022 r.

9 Dodany przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

10 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

11 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r.

12 Zmieniony przez Trybunał dnia 14 kwietnia 2014 r.

13 Zmieniony przez Trybunał dnia 14 kwietnia 2014 r.

14 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r.

15 Dodany przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r. i zmieniony dnia 14 stycznia 2013 r.

16 Dodany przez Trybunał dnia 23 czerwca 2014 r.

17 Dodany przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r.

18 Zmieniony przez Trybunał dnia 8 grudnia 2000 r., dnia 13 grudnia 2004 r., dnia 4 lipca i 7 listopada 2005 r., dnia 29 maja i 13 listopada 2006 r., dnia 6 maja 2013 r., dnia 19 września 2016 r. oraz dnia 11 października 2021 r.

19 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r. oraz dnia 6 maja 2013 r.

20 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r. i dnia 2 kwietnia 2012 r.

21 Dodany przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r. i zmieniony dnia 14 stycznia 2013 r. oraz dnia 9 września 2019 r.

22 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 13 grudnia 2004 r., dnia 13 listopada 2006 r., dnia 6 maja 2013 r. oraz dnia 15 grudnia 2023 r.

23 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 13 listopada 2006 r., dnia 29 marca 2010 r., dnia 6 maja 2013 r., dnia 19 września 2016 r., dnia 16 kwietnia 2018 r. i dnia 3 czerwca 2019 r.

24 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

25 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 7 lipca 2003 r., dnia 4 lipca 2005 r., dnia 13 listopada 2006 r., dnia 14 maja 2007 r., dnia 4 listopada 2019 r. oraz dnia 25 września 2023 r.

26 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r. i dnia 19 września 2016 r.

27 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r. i dnia 7 lutego 2022 r.

28 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

29 Dodany przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

30 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r., dnia 16 stycznia 2012 r. oraz dnia 14 stycznia 2013 r.

31 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r. oraz dnia 29 czerwca 2009 r.

32 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 7 lipca 2003 r.,dnia 13 listopada 2006 r. oraz dnia 2 kwietnia 2012 r.

33 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r., dnia 13 listopada 2006 r., dnia 19 września 2016 r., dnia 3 czerwca 2022 r. oraz 3 marca 2023 r.

34 Dodany przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r.

35 Dodany przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r.

36 Dodany przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r. i zmieniony dnia 7 lutego 2022 r.

37 Dodany przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r.

38 Dodany przez Trybunał dnia 25 września 2023 r.

39 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 11 grudnia 2007 r., dnia 22 września 2008 r., dnia 6 maja 2013 r., dnia 1 czerwca i 5 października 2015 r. oraz dnia 18 stycznia 2024 r.

40 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

41 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 4 lipca 2005 r., dnia 13 listopada 2006 r. oraz dnia 14 maja 2007 r.

42 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

43 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

44 Dodany przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r. i zmieniony dnia 9 września 2019 r. oraz dnia 4 listopada 2019 r.

45 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r., dnia 4 lipca 2005 r., dnia 14 maja 2007 r., dnia 16 stycznia 2012 r. oraz dnia 4 listopada 2019 r.

46 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r. oraz dnia 14 stycznia 2013 r.

47 Dodany przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r. oraz zmieniony dnia 13 grudnia 2004 r. i dnia 13 listopada 2006 r.

48 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca, 8 lipca 2002 r., dnia 13 listopada 2006 r. i 4 listopada 2019 r.

49 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca, dnia 8 lipca 2002 r. i dnia 4 listopada 2019 r.

50 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

51 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

52 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r.

53 Dodany przez Trybunał dnia 21 lutego 2011 r.

54 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r. oraz dnia 13 listopada 2006 r.

55 Dodany przez Trybunał dnia 2 kwietnia 2012 r.

56 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

57 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

58 Zmieniony przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

59 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

60 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r.

61 Zmieniony przez Trybunał dnia 6 lutego 2013 r.

62 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r.

63 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r. oraz dnia 13 listopada 2006 r.

64 Zmieniony przez Trybunał dnia 17 czerwca, dnia 8 lipca 2002 r. i dnia 4 listopada 2019 r.

65 Zmieniony przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r., dnia 1 grudnia 2008 r. oraz dnia 1 czerwca 2015 r.

66 Dodany przez Trybunał dnia 19 września 2016 r.

67 Zmieniony przez Trybunał dnia 19 września 2016 r.

68 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r.

69 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r.

70 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r.

71 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r.

72 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r. i 4 listopada 2019 r

73 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r.

74 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 lipca 2005 r. i dnia 1 czerwca 2015 r.

75 Dodany przez Trybunał dnia 19 września 2016 r.

76 Zmieniony przez Trybunał dnia 11 października 2021 r.

77 Zmieniony przez Trybunał dnia 4 listopada 2019 r. i 11 października 2021 r.

78 Dodany przez Trybunał dnia 13 listopada 2006 r. oraz dnia 14 maja 2007 r.

79 Zmieniony przez Trybunał dnia 11 października 2021 r.

80 Dodany przez Trybunał dnia 4 listopada 2019 r.

81Zmieniony przez Trybunał dnia 13 grudnia 2004 r.

82 Zmiany przyjęte dnia 8 grudnia 2000 r. weszły w życie bezzwłocznie. Zmiany przyjęte dnia 17 czerwca i 8 lipca 2002 r. weszły w życie dnia 1 października 2002 r. Zmiany przyjęte dnia 7 lipca 2003 r. weszły w życie dnia 1 listopada 2003 r. Zmiany przyjęte dnia 13 grudnia 2004 r. weszły w życie dnia 1 marca 2005 r. Zmiany przyjęte dnia 4 lipca 2005 r. weszły w życie dnia 3 października 2005 r. Zmiany przyjęte dnia 7 listopada 2005 r. weszły w życie dnia 1 grudnia 2005 r. Zmiany przyjęte dnia 29 maja 2006 r. weszły w życie dnia 1 lipca 2006 r. Zmiany przyjęte dnia 14 maja 2007 r. weszły w życie dnia 1 lipca 2007 r. Zmiany przyjęte dnia 11 grudnia 2007 r., dnia 22 września i 1 grudnia 2008 r. weszły w życie dnia 1 stycznia 2009 r. Zmiany przyjęte dnia 29 czerwca 2009 r. weszły w życie dnia 1 lipca 2009 r. Zmiany dotyczące Protokołu Nr 14 do Konwencji, przyjęte dnia 13 listopada 2006 r. i dnia 14 maja 2007 r. weszły w życie dnia 1 czerwca 2010 r. Zmiany przyjęte dnia 21 lutego 2011 r. weszły w życie dnia 1 kwietnia 2011 r. Zmiany przyjęte dnia 16 stycznia 2012 r. weszły w życie dnia 1 lutego 2012 r. Zmiany przyjęte 20 lutego 2012 r. weszły w życie dnia 1 maja 2012 r. Zmiany przyjęte dnia 2 kwietnia 2012 r. weszły w życie dnia 1 września 2012 r. Zmiany przyjęte dnia 14 stycznia i dnia 6 lutego 2013 r. weszły w życie dnia 1 maja 2013 r. Zmiany przyjęte dnia 6 maja 2013 r. weszły w życie dnia 1 lipca 2013 r. i dnia 1 stycznia 2014 r. Zmiany przyjęte dnia 14 kwietnia i 23 czerwca 2014 r. weszły w życie dnia 1 lipca 2014 r. Niektóre ze zmian przyjętych dnia 1 czerwca 2015 r. weszły w życie ze skutkiem natychmiastowym. Zmiany Artykułu 47, które zostały przyjęte dnia 1 czerwca i 5 października 2015 r., weszły w życie dnia 1 stycznia 2016 r. Zmiany Artykułu 8, które zostały przyjęte dnia 19 września 2016 r., weszły w życie tego samego dnia. Zmiany przyjęte dnia 14 listopada 2016 r. weszły w życie tego samego dnia. Zmiany artykułu 29, które zostały przyjęte dnia 16 kwietnia 2018 r., weszły w życie tego samego dnia. Zmiany, które zostały przyjęte dnia 19 września 2016 r., weszły w życie dnia 1 sierpnia 2018 r. Zmiana Artykułu 29 ust. 1, która została przyjęta dnia 3 czerwca 2019 r., weszła w życie tego samego dnia. Zmiany Artykułów 27A i 52A, które zostały przyjęte dnia 9 września 2019 r., weszły w życie tego samego dnia. Zmiany przyjęte dnia 4 listopada 2019 r. weszły w życie dnia 1 stycznia 2020 r. Zmiany Artykułu 8, które zostały przyjęte dnia 2 czerwca 2021 r., weszły w życie tego samego dnia. Zmiany Artykułów 24, 93, 94 i 101, które zostały przyjęte dnia 11 października 2021 r., weszły w życie dnia 18 października 2021 r. Zmiany Artykułów 36 i 44D, które zostały przyjęte dnia 7 lutego 2022 r., weszły w życie tego samego dnia. Zmiana Artykułu 8 ust. 5 została przyjęta dnia 30 maja 2022 r. i weszła w życie w tym samym dniu. Zmiany Artykułu 44 ust. 4 zostały przyjęte dnia 3 czerwca 2022 r. i weszły w życie tego samego dnia. Zmiany Artykułu 44 ust. 2 i 3 lit. b) zostały przyjęte dnia 3 marca 2023 r. i weszły w życie tego samego dnia. Zmiany Artykułu 7 i Artykułu 7A zostały przyjęte dnia 23 czerwca 2023 r. i weszły w życie tego samego dnia. Zmiany dotyczące Artykułów 33 § 1 i 44F zostały przyjęte dnia 25 września 2023 r. i weszły w życie dnia 30 października 2023 r. Zmiany dotyczące Artykułu 28 zostały przyjęte dnia 15 grudnia 2023 r. i weszły w życie dnia 22 stycznia 2024 r. Zmiany Artykułu 47 § 1 lit. c) zostały przyjęte dnia 18 stycznia 2024 r. i weszły w życie dnia 22 stycznia 2024 r.

83 Dodany przez Trybunał dnia 7 lipca 2003 r.

84 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 5 marca 2003 r. oraz zmienione dnia 16 października 2009, dnia 7 lipca 2011 r. i dnia 3 maja 2022 r.

85 Istotne znaczenie ma podanie pełnych danych kontaktowych.

86 Należy pamiętać, że wnioski składane pocztą nie mogą być przesyłane zwykłą pocztą.

87 Listę dni wolnych od pracy urzędowo oraz innych dni wolnych od pracy, podczas których Kancelaria Trybunału jest nieczynna, można sprawdzić na stronie internetowej Trybunału: www.echr.coe.int/contact.

88 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 1 listopada 2003 r. oraz zmienione dnia 22 września 2008 r., dnia 24 czerwca 2009 r., dnia 6 listopada 2013 r., dnia 5 października 2015 r. dnia 27 listopada 2019 r., dnia 25 stycznia 2021 r. i dnia 1 lutego 2022 r. Niniejsze zarządzenie praktyczne stanowi uzupełnienie Artykułów 45 i 47 Regulaminu Trybunału.

89 www.echr.coe.int.

90 www.echr.coe.int.

91 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z art. 32 Regulaminu Trybunału dnia 1 listopada 2003 r. oraz zmienione dnia 22 września 2008 r. i dnia 29 września 2014 r.

92 Numer faksu [phone]; pozostałe numery faksów znaleźć można na stronie internetowej Trybunału (www.echr.coe.int).

93 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 28 marca 2007 r. i zmienione dnia 9 czerwca 2022 r.

94 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 22 września 2008 r. i zmienione dnia 29 września 2014 r. i dnia 5 czerwca 2018 r.

95 Na przykład, 65051/01 Karagyozov Observ Adm Merits.

96 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z art. 32 Regulaminu Trybunału dnia 14 stycznia 2010 r.

97 www.echr.coe.int/echr/en/hudoc

98 Wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 29 września 2014 r. Niniejsze zarządzenie praktyczne stosuje się od dnia 6 września 2018 r.

99 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 25 sierpnia 2022 r.

100 Zob. np. wyrok Wielkiej Izby z dnia 12 października 2017 r. w sprawach 46852/13 i in., Burmych i inni przeciwko Ukrainie, (wykreślenie skarg), §§ 8-44.

101 Zob. np. decyzja z dnia 21 września 2021 r. w sprawie 41994/21, Zambrano przeciwko Francji, §§ 4-11,20, 36 i 37.

102 Dalsze instrukcje dotyczące składania skarg grupowych i skarg składanych przez wielu skarżących znajdują się w Zarządzeniu praktycznym dotyczącym wszczęcia postępowania.

103 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 3 lutego 2023 r.

104 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 13 marca 2023 r.

105 Zarządzenie praktyczne wydane przez Przewodniczącego Trybunału zgodnie z Artykułem 32 Regulaminu Trybunału dnia 22 stycznia 2024 r.

• Identyfikator: Dz.U.1993.61.284/1
• Rodzaj: Regulamin
• Tytuł: Regulamin Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC).
• Data aktu: 11/01/1993
• Data ogłoszenia: 10/07/1993
• Data wejścia w życie: 01/11/1998