Narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1986-1990.

UCHWAŁA

SEJMU POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ

z dnia 18 grudnia 1986 r.

o narodowym planie społeczno-gospodarczym na lata 1986-1990

Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, po rozpatrzeniu przedstawionego przez Radę Ministrów projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego na lata 1986-1990, uwzględniając:

- postanowienia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie wyboru drugiego wariantu koncepcji narodowego planu społeczno-gospodarczego na lata 1986-1990 oraz głównych problemów społecznego, gospodarczego i przestrzennego rozwoju kraju w latach 1986-1995,

- kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego wytyczone w Programie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uchwalonym na X Zjeździe,

- wyniki konsultacji społecznej koncepcji narodowego planu społeczno-gospodarczego do roku 1990,

uchwala narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1986-1990, zwany dalej w skrócie npsg.

Sejm stwierdza, że głównym, strategicznym celem npsg jest tworzenie i utrwalanie zdolności gospodarki narodowej do zrównoważonego i efektywnego rozwoju, jako niezbędnej przesłanki dla zapewnienia stałej poprawy warunków życia społeczeństwa oraz pozycji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w rozwoju społeczno-gospodarczym krajów wspólnoty socjalistycznej oraz w międzynarodowym podziale pracy.

Rozwój ekonomiczny naszego kraju i podniesienie poziomu życia narodu wymagać będzie aktywności społecznej, politycznej i zawodowej społeczeństwa, w tym również zwiększonego własnego udziału społeczeństwa w zaspokajaniu potrzeb ogólnospołecznych oraz lokalnych.

CZĘŚĆ  I

PODSTAWOWE CELE I KIERUNKI POLITYKI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ.

Rozdział  I ¹

Uwarunkowania rozwoju.

Lata 1986-1990 będą okresem, w którym przy wzroście liczby ludności kraju o ok. 1,0 mln osób liczba ludności w wieku produkcyjnym zwiększy się o około 0,3 mln osób (w porównaniu z 1,6 mln w latach 1971-1975, i 1,2 mln w latach 1976-1980), co będzie najniższym przyrostem w całej historii Polski Ludowej.

Strukturę tego przyrostu cechuje wysoki udział ludności w młodszych grupach wieku (18-44 lat), a więc o najwyższym poziomie aktywności zawodowej, i spadek liczby ludności w starszych grupach wieku produkcyjnego.

Jednocześnie nastąpi bardzo szybki wzrost liczby młodzieży w wieku 7-18 lat (o ok. 820 tys.) oraz ludności w wieku nieprodukcyjnym (o ok. 700 tys.). Pogorszy się więc relacja pomiędzy liczbą ludności w wieku przed- i poprodukcyjnym a ludnością w wieku produkcyjnym. Jeżeli w 1985 r. na 1000 osób w wieku produkcyjnym przypadało ok. 715 osób w wieku nieprodukcyjnym, to w 1990 r. wielkość ta wyniesie ok. 740 osób.

Ogólny przychód surowców i materiałów ze źródeł krajowych, które stanowią obecnie ok. 80% dysponowanych przez gospodarkę krajową podstawowych zasobów, może być w 1990 r. o ok. 6,4% większy niż w 1985 r. Przyrost ten będzie jednak silnie zróżnicowany w poszczególnych grupach surowców i materiałów.

Biorąc pod uwagę niezbędny do funkcjonowania gospodarki poziom importu, jak też konieczność przeznaczenia części przyrostu produkcji na eksport - podaż podstawowych surowców, materiałów i paliw na zaopatrzenie kraju może w skali 5-lecia wzrosnąć w granicach 9%, w tym dostawy paliw o ok. 9%.

Wysoki stopień zużycia i starzenie się majątku trwałego wpływa na wzrost kosztów działalności gospodarczej, utrzymywanie się wysokiej energo- i materiałochłonności produkcji oraz utrudnia wzrost wydajności pracy, co w sumie utrudnia poprawę efektywności gospodarowania. Według stanu na koniec 1985 r. stopień zużycia (określony miarą finansową) produkcyjnych środków trwałych w grupie maszyn i urządzeń technicznych był szacowany na 64%, a dla środków transportu 53%. W niektórych gałęziach stopień ten był szczególnie wysoki. I tak np. w przemyśle tworzyw sztucznych sięgał 77%, w środkach informatyki 74,5%, w przemyśle optycznym 72%, w przemyśle obrabiarek 71%, w przemyśle lekkim 70%.

Zaangażowanie inwestycyjne związane z kontynuowanym programem budownictwa inwestycyjnego w istotny sposób ogranicza swobodę wyboru przedsięwzięć rozwojowych w najbliższym 5-leciu. Rachunek ekonomiczny wymaga, by skoncentrować wysiłki na możliwie szybkim i sprawnym ukończeniu kontynuowanego programu po to, by uzyskać efekty z poniesionych już nakładów. Zmniejszy to oczywiście elastyczność działania w sferze inwestycji, zwłaszcza w pierwszych latach 5-latki, ponieważ oznacza konieczność ograniczenia rozpoczynania nowych inwestycji.

Dla zakończenia rozpoczętego przed 1986 r. i kontynuowanego budownictwa inwestycyjnego w gospodarce uspołecznionej jest niezbędna kwota ok. 4,2 bln zł (w tym nakłady do poniesienia do 1990 r. wyniosą ok. 3,1 bln zł).

Z coraz większą ostrością stają problemy ochrony środowiska. Na znacznym obszarze kraju występują zagrożenia ekologiczne, powodowane nadmiernym zanieczyszczeniem wód, emisją gazowych zanieczyszczeń powietrza, złym stanem sanitarnym lasów. Na niektórych obszarach, zwłaszcza w obrębie wielkich aglomeracji, uwarunkowania ekologiczne stanowią barierę dalszego rozwoju działalności gospodarczej. Zahamowanie procesów pogarszania stanu środowiska wymaga znacznego zwiększenia nakładów na jego ochronę.

Innym elementem uwarunkowań rozwojowych jest stosunkowo wysokie zadłużenie zagraniczne Polski. W krajach socjalistycznych osiągnęło ono na koniec 1985 r. ponad 5 mld rubli, w krajach kapitalistycznych zaś ponad 29 mld dolarów. Wielkość ta jest sumą zaciągniętych kredytów, jak i wynika ze zmian kursu dolara w relacji do innych walut. W stosunkach z ZSRR przewiduje się wyrównanie bieżących obrotów handlowych w skali pięciolecia 1986-1990, co oznacza konieczność przejścia z ujemnego ich salda w pierwszej połowie pięciolecia do dodatniego w drugiej.

Konieczność wygospodarowania dodatniego salda obrotów towarowych w obu obszarach płatniczych będzie wpływać na pomniejszenie dochodu narodowego do podziału w stosunku do dochodu wytworzonego.

W stosunkach z krajami kapitalistycznymi osiągnięta nadwyżka eksportu nad importem pomimo dużego wysiłku gospodarki nie pokrywa potrzeb obsługi zadłużenia, co powoduje dalsze jego narastanie.

Nasilające się w krajach kapitalistycznych tendencje protekcjonistyczne, a także podyktowane względami politycznymi ograniczenia wymiany towarów i stosunków finansowych z zagranicą, utrudniają normalizację stosunków finansowych i wzrost wzajemnych obrotów towarowych, a tym samym obniżają zdolność naszego kraju do obsługi zadłużenia. Na możliwości rozwoju PRL nie pozostanie również bez wpływu utrzymujące się napięcie w stosunkach międzynarodowych i nakręcanie spirali zbrojeń przez USA.

W rezultacie stosunki Polski z tymi krajami są nacechowane dużym stopniem niepewności, pomimo konsekwentnego podejmowania przez nasz kraj wysiłków w kierunku ich pełnej normalizacji.

Istotnym czynnikiem zewnętrznym, umacniającym tendencje rozwojowe w naszej gospodarce, będzie coraz intensywniej rozwijająca się wszechstronna współpraca gospodarcza z ZSRR i pozostałymi krajami wspólnoty socjalistycznej.

Pomimo osłabienia potencjał gospodarczo-społeczny Polski stwarza przesłanki realizacji założonych na pięciolatkę celów. Duże możliwości rozwojowe kryją się w lepszym wykorzystaniu posiadanych czynników produkcji, poprawie dyscypliny i organizacji pracy, zwiększeniu stopnia wykorzystania majątku produkcyjnego, efektywniejszym wykorzystaniu surowców i materiałów, poprawie jakości produkcji.

Wielkie szanse tkwią w zmniejszeniu strat czasu pracy, spowodowanych niedomogami w organizacji i niedostateczną dyscypliną pracy. Szacuje się je obecnie na 15-20% nominalnego czasu pracy. Sprawniejsza organizacja obsługi stanowisk pracy oraz poprawa dyscypliny może przynieść istotne zwiększenie czasu efektywnie przepracowanego.

Poprawa rzeczywista wskaźnika zmianowości w przemyśle, który spadł z 1,38 w 1975 r. i 1,18 w 1980 r. do 1,01 w 1985 r., może przynieść znaczny przyrost produkcji i obniżkę jej kosztów. Przeprowadzenie powszechnego przeglądu funkcjonowania struktur organizacyjnych w gospodarce przyczyni się do unowocześnienia i usprawnienia zarządzania, racjonalizacji poziomu i struktury zatrudnienia oraz ograniczenia zjawisk biurokratycznych.

Zjawiskiem korzystnym dla procesów gospodarczych będzie dalszy wzrost przeciętnego poziomu wykształcenia społeczeństwa, poprawiający strukturę kwalifikacyjną pracowników. Dopływ ponad 1,8 mln absolwentów, legitymujących się wykształceniem ponadpodstawowym, jest czynnikiem, który - pod warunkiem racjonalnego i efektywnego wykorzystania tego potencjału - należy traktować jako istotny czynnik rozwoju kraju.

Wyeliminowanie choćby części strat z tytułu niewłaściwej jakości produkcji przyczyniłoby się nie tylko do poprawy zaopatrzenia, ale także do obniżki kosztów i złagodzenia napięć materiałowych, a w efekcie do wzrostu produkcji.

Skutki braków w zaopatrzeniu materiałowym mogą być osłabione przez większą aktywność w zagospodarowywaniu surowców wtórnych i odpadowych. Dla przykładu według aktualnych szacunków jest możliwe zwiększenie zagospodarowania: złomu o ok. 200 tys. ton, makulatury o ok. 130 tys. ton, wtórnych surowców włókienniczych o ok. 50 tys. ton, stłuczki szklanej o ok. 70 tys. ton, tłuszczów technicznych o ok. 10 tys. ton i zwiększenie ilości bieżnikowanych opon o ok. 0,5 mln szt.

Wymienione uwarunkowania w znacznej mierze mają charakter obiektywny. Jednakże na procesy gospodarowania wpływają także warunki subiektywne, mające swoje źródło w postawach jednostek, kolektywów, instytucji i organizacji.

Obok ciężkiego wysiłku fizycznego, twórczej i odpowiedzialnej pracy umysłowej, sumiennego stosunku do pracy i majątku narodowego występują przejawy niedbałości i niegospodarności, złej organizacji i braku dyscypliny, marnotrawstwa oraz niskich wymagań w stosunku do siebie i innych. Poprawa sytuacji w tych dziedzinach, zależna tylko od postaw społecznych, sprawnej organizacji i zarządzania, może być źródłem lepszego wykorzystania zasobów kraju, zwiększonego tempa wzrostu produkcji, podniesienia jej efektywności i jakości, a w rezultacie przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego. Temu celowi będzie służyć umocnienie społecznej samorządności i systemu planowania na wszystkich szczeblach, zwiększenie udziału ludzi pracy w organizacji i zarządzaniu produkcją, umacnianie praw obywatelskich i pogłębienie dyscypliny społecznej, ulepszenie pracy administracji państwowej, podnoszenie poziomu kultury politycznej i prawnej, urzeczywistnienie idei porozumienia narodowego.

Rozdział  2

Podstawowe założenia npsg.

Zgodnie z uchwałą Sejmu z dnia 24 lipca 1985 r. głównym, strategicznym celem npsg na lata 1986-1990 jest tworzenie i utrwalanie zdolności gospodarki do zrównoważonego i efektywnego rozwoju jako niezbędnej przesłanki dla zapewnienia stałej poprawy warunków życia społeczeństwa.

Realizacja tak określonego celu wymaga przede wszystkim:

1) przywrócenia w możliwie najkrótszym czasie ogólnej równowagi ekonomicznej, w szczególności na rynku dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych, oraz równowagi finansowej państwa. Jest to niezbędny warunek powszechnego stosowania przymusu ekonomicznego jako przesłanki dążenia podmiotów gospodarczych do poprawy efektywności swoich działań;

2) przyspieszenia modernizacji majątku produkcyjnego, przede wszystkim przez zmianę struktury nakładów inwestycyjnych;

3) przyspieszenia postępu naukowego, technicznego, organizacyjnego, a zwłaszcza zastosowań jego efektów w praktyce, przez ściślejsze powiązanie kierunków badań i wdrożeń z potrzebami gospodarki oraz zapewnienie odpowiednich środków na te cele, tak aby zwiększyć zasilanie gospodarki w nowoczesne technologie, konstrukcje, materiały i wyroby;

4) zwiększenia zdolności eksportowej gospodarki, pogłębienia integracji ekonomicznej z krajami RWPG, umożliwiających wzrost udziału naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy;

5) przyspieszenia zmian strukturalnych w gospodarce, głównie poprzez selektywną modernizację aparatu wytwórczego, wdrażanie osiągnięć postępu naukowo-technicznego, wzrost wymiany towarowej z zagranicą, zwiększenie udziału przetwórstwa w produkcji przemysłowej;

6) pełniejszego wykorzystania zasobów pracy, zasobów energetyczno-surowcowych, maszyn i urządzeń oraz eliminowania marnotrawstwa z powodu złej jakości wyrobów;

7) unowocześnienia i usprawnienia systemu kierowania gospodarką narodową.

Jako podstawowe cele społeczne na lata 1986-1990 przyjmuje się:

1) dalszą poprawę zaopatrzenia rynku w żywność i artykuły przemysłowe,

2) osiągnięcie postępu w rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych,

3) skuteczne ograniczanie inflacji,

4) postęp w rozwoju opieki zdrowotnej oraz zahamowanie degradacji środowiska naturalnego,

5) rozbudowę bazy materialnej oświaty, szkolnictwa wszystkich szczebli i kultury,

6) realizację polityki kształtowania dochodów pieniężnych ludności w oparciu o zasadę socjalistycznej sprawiedliwości społecznej.

Rozdział  3 ²

Prognoza tworzenia i podziału dochodu narodowego.

1. Tworzenie dochodu narodowego.

Z przeprowadzonych analiz obejmujących zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania rozwoju kraju istniejące w latach 1986-1988 i przewidywane na lata 1989 i 1990 wynika, że wzrost dochodu narodowego wytworzonego może wynieść w całym okresie 1986-1990 około 20-21%. Odpowiada to średniorocznemu wzrostowi około 3,7-3,9%.

Osiągnięcie takiego tempa będzie uzależnione od wzrostu produkcji oraz poprawy efektywności gospodarowania. Przy założeniu, że wartość produkcji sprzedanej przemysłu uspołecznionego wzrośnie o ok. 21,5%, produkcja czysta w tym dziale gospodarki narodowej musiałaby zwiększyć się o ok. 25-27% w ciągu całego 5-lecia, tj. ok. 4,5-4,7% średniorocznie.

Z prognoz wynika, że produkcja czysta rolnictwa zwiększy się średniorocznie o około 0,5-0,7%, a więc wolniej niż produkcja globalna. Wynika to ze spadku produkcji globalnej i produkcji czystej w 1987 r. oraz z konieczności zwiększenia nakładów materialnych, umożliwiających intensyfikację i wzrost produkcji rolniczej w latach następnych.

W rezultacie zmianom ulegnie struktura wytwarzania dochodu narodowego. Udział przemysłu w dochodzie narodowym wytworzonym zwiększy się do ok. 50-51% w 1990 r. wobec 48,6% w 1985 r., a udział rolnictwa zmniejszy się w tym czasie z 14,4% w 1985 r. do ok. 12% w 1990 r.

2. Podział dochodu narodowego.

Ocenia się, że wzrost dochodu narodowego do podziału wyniesie w latach 1986-1990 21-22%, tzn. 3,9-4,1% średniorocznie.

Wyższy nieco wzrost dochodu narodowego do podziału niż dochodu narodowego wytworzonego wynika z przewidywanego szybszego tempa wzrostu importu niż eksportu, licząc w cenach stałych.

Udział funduszu spożycia w dochodzie narodowym podzielonym w 1990 r. może wynieść około 80%. Szacuje się, że fundusz spożycia ogółem wzrośnie w tym samym tempie co dochód narodowy podzielony, a więc w wysokości 21-22% przy średniorocznym tempie 3,9-4,1%. Natomiast wzrost spożycia ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca powinien wynieść ok. 18-19%. Szacuje się, że udział inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału wyniesie ok. 14% w 1990 r. wobec ok. 12% w 1985 r.

3. Efektywnościowe wymogi osiągnięcia wzrostu dochodu narodowego

Założony przyrost produkcji i dochodu narodowego w warunkach spodziewanego wzrostu podaży paliw o 9%, energii elektrycznej o 16,8%, a surowców i materiałów ogółem z produkcji krajowej i importu o ok. 7,5% do roku 1990 wskazuje, że może on zostać osiągnięty tylko przy istotnym obniżeniu jednostkowej energochłonności i materiałochłonności. Aby osiągnąć zakładane na 5-latkę wskaźniki rozwojowe, niezbędne jest zmniejszenie (biorąc pod uwagę tylko surowce i materiały bilansowane centralnie) materiałochłonności dochodu narodowego o ok. 6,0 do 8,2%, produkcji przemysłowej o 7,5 do 9,5%, produkcji budowlano-montażowej o 9,5 do 12,0%. Energochłonność dochodu narodowego powinna zmniejszyć się o 9,0 do 11,0%. Uzyskanie tej skali oszczędności paliw, energii, metali, surowców i materiałów jest zadaniem szczególnie trudnym. Jednakże nie ma alternatywy uzyskania założonego przyrostu dochodu narodowego. Stąd też doceniając powagę tego problemu przygotowany został "Program działań na rzecz podniesienia wykorzystania zasobów materiałowych i paliwowo-energetycznych na lata 1986-1990".

Zakłada się, że ok. 2/3 końcowych efektów będzie osiągnięte przez działania racjonalizujące i oszczędnościowe podejmowane w przedsiębiorstwach. Pozostałe efekty powinny być osiągnięte w rezultacie podjęcia przedsięwzięć, imiennie wymienionych w Programie.

Realizacja przyjętych zadań dotyczących wzrostu dochodu narodowego, jego podziału, a w ślad za tym poszczególnych elementów tworzonego i dzielonego dochodu narodowego (produkcja przemysłowa, rolnictwo, transport, budownictwo, spożycie, dostawy na rynek, inwestycje itd.), obarczona jest znacznym stopniem niepewności. Wynika to z trudności trafnego przewidzenia kształtowania się wielu uwarunkowań, w jakich będą przebiegać realne procesy gospodarcze. Dotyczy to m.in. koniunktury i cen na rynku światowym, warunków klimatycznych, dostosowania się przedsiębiorstw do wymogów dyktowanych przez reformę gospodarczą. Szczególnie duży wpływ na osiągnięcie celów społeczno-gospodarczych będą miały zachowania społeczne. Wzrost zaangażowania społecznego w układach lokalnych i w przedsiębiorstwach, zdolność i gotowość do zaakceptowania podejmowanych na różnych szczeblach decyzji podyktowanych racjami ekonomicznymi będą czynnikami sprzyjającymi osiąganiu zamierzonych celów.

Bierność, brak zrozumienia i akceptacji dla skutków stosowania przymusu ekonomicznego mogą stać się przyczyną niewykorzystania potencjalnych możliwości i nieosiągnięcia zakładanego wzrostu gospodarczego i poprawy warunków życia.

Inne, niż to jest obecnie przyjmowane, kształtowanie się obiektywnych i subiektywnych warunków gospodarowania będzie w odpowiedni sposób oddziaływało na osiąganie założonych celów społecznych i gospodarczych. Mniej korzystny splot rzeczywistych uwarunkowań będzie działał ograniczająco na realizowane cele, a korzystniejszy będzie sprzyjał ich pełnemu osiąganiu lub nawet przekraczaniu.

Plan w obecnych warunkach funkcjonowania gospodarki nie stwarza żadnych ograniczeń dla przyspieszenia wzrostu dochodu narodowego, a w ślad za tym jego poszczególnych składników, na drodze uzyskania wyższej, niż to obecnie jest przyjmowane, efektywności gospodarowania lub też w przypadku wystąpienia bardziej sprzyjających uwarunkowań zewnętrznych.

Rozdział  4 ³

Kierunki zmian strukturalnych.

1. Założenia

Polityka zmian strukturalnych w gospodarce narodowej będzie nastawiona przede wszystkim na przyspieszenie procesów poprawy efektywności gospodarowania. Osiąganiu tego celu podporządkowana będzie polityka rozwoju poszczególnych działów, gałęzi i branż, polityka inwestycyjna, polityka naukowo-techniczna, jak również rozwiązania systemu ekonomiczno-finansowego. W celu unowocześnienia struktury gospodarki niezbędne jest tworzenie warunków dla rozwoju stosunków rynkowych, zapewnienie równoprawności wszystkich sektorów, usuwanie ograniczeń w podejmowaniu działalności produkcyjnej, popieranie wzrostu opłacalnego eksportu, większe wdrażanie postępu naukowo-technicznego. Realizacja zmian strukturalnych w gospodarce pozwoli na przyspieszenie rozwoju dziedzin bezpośrednio wpływających na warunki życia ludności: rolnictwa i gospodarki żywnościowej, budownictwa mieszkaniowego, ochrony środowiska naturalnego.

Zmiany w strukturze gospodarki będą polegać przede wszystkim na:

1) przyspieszonym rozwoju tych gałęzi i branż, które charakteryzują się wytwarzaniem dóbr wysoce uszlachetnionych, niskim zużyciem paliw, energii i materiałów na jednostkę produkcji. Dotyczy to w szczególności takich branż, jak elektrotechnika i elektronika, aparatura kontrolno-pomiarowa, farmaceutyka, chemia małotonażowa, wysokojakościowe przetwórstwo artykułów rolno-spożywczych. Wzrost udziału takich gałęzi i branż w całości produkcji będzie powodował ogólne obniżenie materiało- i energochłonności tworzenia dochodu narodowego,

2) poszerzeniu zastosowań już istniejących oraz wdrożeniu nowych materiało- i energooszczędnych technologii, materiałów i konstrukcji. Wymagać to będzie odpowiedniego zwiększenia krajowej produkcji, a także importu. Rezultatem tego kierunku działań będzie podwyższenie efektywności u wszystkich odbiorców nowych rozwiązań. Ich wdrożenie będzie się dokonywało w ramach inwestycji odtworzeniowo-modernizacyjnych,

3) zwiększeniu udziału eksportu w produkcji przemysłu przetwórczego głównie poprzez pogłębienie specjalizacji produkcji, co z punktu widzenia poprawy efektywności powinno przynieść obniżenie kosztów wytwarzania w wyniku zwiększenia skali produkcji, a także w wyniku stworzenia możliwości rezygnacji z wytwarzania w kraju produktów niezbędnych gospodarce, lecz charakteryzujących się w naszych warunkach niską efektywnością,

4) pełniejszym wykorzystaniu krajowych surowców poprzez pogłębienie ich przetwórstwa i zmniejszenie strat. Dotyczy to w głównej mierze lepszego zagospodarowania surowców rolnych, przetwórstwa produktów koksochemii, szerszego wykorzystania surowców lokalnych oraz surowców wtórnych i odpadowych.

Zmiany strukturalne w gospodarce będą dokonywać się w wyniku odpowiednich działań centralnych, jak też samodzielnych decyzji przedsiębiorstw.

Centrum będzie oddziaływać przy pomocy instrumentów ekonomicznych na realizację wybranych przedsięwzięć z zakresu nauki i techniki, drogą uruchamiania produkcji nowoczesnych materiałów i podzespołów, obejmując je zamówieniami rządowymi, pomocy finansowej z funduszu wspomagania wdrożeń, w dostępie do kredytów inwestycyjnych, a także rozwiązań systemu ekonomiczno-finansowego.

Obowiązkiem przedsiębiorstw jest wykorzystanie własnego potencjału kadrowego, potencjału zaplecza naukowo-badawczego, a także własnych zasobów finansowych dla podejmowania przedsięwzięć zmierzających do obniżenia energo- i materiałochłonności produkcji i zwiększenia wydajności pracy.

2. Przemysł

Z oceny podaży czynników produkcji oraz skutków działań efektywnościowych wynika, że produkcja przemysłu uspołecznionego powinna wzrosnąć w 5-leciu o ponad 21,5%. W przekroju gałęziowo-branżowym wzrost ten będzie znacznie zróżnicowany. Najszybsze tempo rozwoju osiągną następujące gałęzie i branże: przemysł precyzyjny, elektrotechniczny i elektroniczny, maszynowy, chemiczny. Szczególny nacisk należy położyć na rozwój produkcji materiałów budowlanych.

Produkcja przemysłu elektromaszynowego wzrośnie o ok. 39%. Szczególnie szybko będzie wzrastać produkcja przemysłu precyzyjnego (ok. 76%) oraz elektrotechnicznego i elektronicznego (ok. 52%). W ramach przemysłu elektromaszynowego zwiększy się produkcja ciągników i maszyn rolniczych, samochodów dostawczych oraz części zamiennych. Rozwijana będzie produkcja elementów kooperacyjnych, zwłaszcza nowoczesnych podzespołów, co wpłynie na poprawę jakości i unowocześnienie produkcji finalnej. Szczególnie wysokie tempo osiągnie produkcja materiałów i podzespołów elektronicznych (wzrost 2-krotny) oraz środków elektronizacji (wzrost o ok. 75%). Stworzy to warunki do upowszechnienia technik elektronicznych, stosowania nowoczesnych technologii oraz automatyzacji procesów wytwórczych. Wpłynie to na oszczędności w zużyciu materiałów i nośników energii, obniżenie kosztów wytwarzania, poprawę jakości oraz wzrost wydajności pracy. Wpłynie również na podniesienie konkurencyjności produkowanych wyrobów, a tym samym na wzrost eksportu. Podjęta zostanie modernizacja samochodów osobowych oraz samochodów dostawczych w kierunku obniżenia ich materiałochłonności oraz zmniejszenia zużycia paliwa. Produkcja przemysłu maszynowego wzrośnie o 40%, w tym głównie wysokowydajnych maszyn i urządzeń, jak: nowych generacji obrabiarek, robotów i manipulatorów, maszyn górniczych oraz wybranych maszyn budowlanych. Rozwijana będzie produkcja zaopatrzeniowo-kooperacyjna, głównie łożysk, silników elektrycznych, elementów automatyki i narzędzi. Ustabilizowana lub ograniczona produkcja będzie dotyczyć przemysłu: okrętowego, konstrukcji metalowych, wysokomateriałochłonnych maszyn i urządzeń hutniczych i odlewniczych.

W ramach przemysłu elektromaszynowego produkcja maszyn powinna wzrosnąć o około 28%. Szczególnie szybko wzrośnie produkcja wysokowydajnych maszyn i urządzeń (nowe generacje obrabiarek, robotów i manipulatorów, elastycznych systemów obróbczych, maszyn górniczych itp.). Podjęta zostanie modernizacja samochodów osobowych i dostawczych w kierunku obniżenia ich materiałochłonności oraz zmniejszenia zużycia paliwa. Zwiększy się ilość produkowanych ciągników i maszyn rolniczych, działać się będzie w kierunku rozwiązania problemu produkcji i dostaw części zamiennych. Rozwijana będzie produkcja zaopatrzeniowo-kooperacyjna (m.in. łożyska, silniki elektryczne, elementy pneumatyki i hydrauliki).

Wzrost produkcji przemysłu chemicznego powinien wynieść ok. 27,4%. W przemyśle tym pierwszeństwo uzyskają branże pracujące na rzecz poprawy ochrony zdrowia, zaopatrzenia rolnictwa i wzrostu eksportu oraz przedsięwzięcia ukierunkowane na rozwój bazy półproduktów. Preferowane będą przedsięwzięcia sprzyjające zmianom struktury produkcji na korzyść chemikaliów i wyrobów wysoko przetworzonych.

Zostanie zwiększona produkcja i dostawy środków produkcji dla rolnictwa, w pierwszym rzędzie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin przy znacznym rozszerzeniu ich asortymentu. Wzrośnie o 81% produkcja wyrobów farmaceutycznych. Rozwiązany zostanie problem zwiększenia produkcji i dostaw środków higieny i czystości. Zostaną utrzymane zdolności wydobywcze i eksport siarki. Uruchomiona zostanie produkcja nowego tworzywa konstrukcyjnego - politrioksanu. Rozwój produkcji surowców do wyrobów lakierowych, chemizacja tłuszczów technicznych, pełniejsze wykorzystanie smoły koksowniczej - spowodują zmniejszenie potrzeb importowych, a także stworzą możliwości eksportu wyrobów produkowanych na bazie surowców krajowych.

Produkcja przemysłu mineralnego wzrośnie o ok. 18%. W związku z potrzebami budownictwa mieszkaniowego przewiduje się wyższą dynamikę rozwoju przemysłu materiałów budowlanych. Znaczne tempo wzrostu produkcji przemysłu ceramiki szlachetnej wynika z potrzeb dostaw wyrobów dla budownictwa, na zaopatrzenie ludności i na eksport. Podjęte zostaną niezbędne środki zmierzające do zwiększenia produkcji i dostaw dla rolnictwa nawozów wapniowych, zwłaszcza wapniowo-magnezowych.

W przemyśle mineralnym będą podjęte szerokie działania zmierzające do obniżenia jego energo- i materiałochłonności.

W wyniku modernizacji przemysłu cementowego będzie stopniowo eliminowana metoda mokra w produkcji klinkieru. Rozszerzenie skali produkcji m.in.: betonów komórkowych, wełny mineralnej, spoiw budowlanych (gips, wapno, cement), płyt gipsowych, osłonowych płyt cementowo-drzewnych pozwoli na zwiększenie dostaw dla budownictwa uspołecznionego i ludności materiałów ściennych i izolacyjnych, poprawi zaopatrzenie w materiały wiążące. Będzie także wpływać na zmiany w technologiach budownictwa na rzecz technologii mniej materiało- i energochłonnych.

Wzrost produkcji przemysłu lekkiego przewiduje się o ok. 26%. Wzrost ten uzależniony będzie przede wszystkim od możliwości importu podstawowych surowców dla tego przemysłu, modernizacji niektórych zakładów, jak również zwiększenia zmianowości.

W wyniku kontynuacji programów modernizacyjnych i wzrostu zdolności produkcyjnych nastąpi m.in. zwiększenie produkcji skór miękkich, przędzy bawełnianej i wełnianej, dzięki czemu poprawi się zaopatrzenie produkcyjne zakładów w pozostałych branżach przemysłu lekkiego. Będą kontynuowane przedsięwzięcia w zakresie modernizacji parku maszynowego, mające na celu zwiększenie wydajności pracy i rekompensowania tą drogą spadku zatrudnienia, jaki miał miejsce w przemyśle lekkim. Zostaną stworzone lepsze warunki dla produkcji wyrobów z lnu i konopi, zwiększy się udział tkanin lnianych wykończonych o wysokim stopniu uszlachetnienia. Istotnie będzie rozszerzona małoseryjna produkcja wyrobów atrakcyjnych na rynek krajowy i eksport.

Produkcja przemysłu drzewno-papierniczego powinna wzrosnąć o ok. 25%. W przemyśle tym nastąpi znaczne zwiększenie produkcji w podstawowej branży produkującej na potrzeby rynku i eksportu, tj. w przemyśle meblarskim. Wobec ograniczonych możliwości pozyskania tarcicy iglastej będzie to wymagać rozwoju przemysłu płytowego. Wzrost produkcji płyt wiórowych, które stanowią podstawowy substytut tarcicy, będzie wyprzedzać dynamikę produkcji mebli.

W wyniku przeprowadzonych modernizacji i uruchomienia produkcji z inwestycji kontynuowanych znacznie wzrośnie produkcja niektórych asortymentów papieru i tektury. Wzrośnie produkcja papieru toaletowego oraz kartonów do wytwarzania specjalistycznych opakowań do żywności. Umiarkowany będzie wzrost produkcji tektury falistej, worków i kartonaży. Dokonywana będzie modernizacja celulozowni, m.in. w trosce o ochronę środowiska.

Rozwój przemysłu paliwowo-energetycznego będzie pod względem tempa bardzo zróżnicowany. Przy zakładanym dla całej grupy gałęzi wskaźniku wzrostu o ok. 8% najbardziej, bo ok. 17%, wzrośnie produkcja przemysłu energetycznego.

W latach 1986-1990 będzie realizowany długookresowy zwrot w polityce rozwoju bazy paliwowo-energetycznej, polegający na wydatnym zwiększeniu udziału węgla brunatnego w bilansie paliwowo-energetycznym, a następnie wprowadzeniu energetyki jądrowej. Począwszy od przełomu lat 80 i 90-tych przyrosty mocy energetycznej będą związane w coraz większym stopniu z budową elektrowni jądrowych.

Stabilizacja wydobycia węgla kamiennego dyktuje konieczność bardzo oszczędnego gospodarowania tym paliwem.

Zwiększenie wykorzystania węgla brunatnego poza energetyką zawodową będzie realizowane przez preferowanie budowy sortowni oraz uruchamianie produkcji urządzeń do spalania węgla brunatnego i gorszych gatunków węgla kamiennego.

Produkcja przemysłu metalurgicznego zwiększy się w latach 1986-1990 o ok. 3%, przy czym w przemyśle hutnictwa żelaza wzrost wyniesie ok. 0,5%, a w przemyśle metali nieżelaznych ok. 6%.

W przemyśle hutnictwa żelaza i stali zostanie rozpoczęty proces modernizacji technik wytwarzania w kierunku poprawy struktury produkcji, poprawy parametrów jakościowych produkowanych stali, lepszego dostosowania wytwarzanych asortymentów do potrzeb odbiorców, rozwoju technologii energo- i materiałooszczędnych, poprawy warunków pracy i ochrony środowiska.

Zostanie podjęta rekonstrukcja i modernizacja Huty im. Lenina oraz zwiększy się produkcja w nowoczesnych jednostkach Huty "Katowice". Działania te umożliwią dalszą, stopniową likwidację przestarzałych i kosztownych w eksploatacji wydziałów w hutnictwie żelaza i stali.

W przemyśle metali nieżelaznych stopniowo będą likwidowane dysproporcje pomiędzy zdolnościami produkcyjnymi hutnictwa a możliwościami górnictwa rud miedzi, cynku i ołowiu. Nastąpi poprawa warunków pracy i ochrony środowiska. Przewiduje się m.in. dalszą rozbudowę kopalni miedzi "Lubin" i "Sieroszowice", poprawę technicznego wyposażenia zakładów hutniczych i przetwórczych cynku i ołowiu, rozpoczęcie modernizacji przemysłu aluminiowego.

Przyjmując średnioroczne tempo wzrostu przemysłu uspołecznionego w latach 1986-1990 za 100, wskaźniki wyprzedzenia lub opóźnienia rozwoju poszczególnych grup gałęzi w stosunku do całego przemysłu będą kształtować się następująco:

1) elektromaszynowy 170

w tym:

- precyzyjny 300

- elektrotechniczny i elektroniczny 217

- maszynowy 170

2) chemiczny 125

3) mineralny 85

w tym: materiałów budowlanych 100

4) drzewno-papierniczy 112

5) lekki 117

w tym: skórzany 132

6) spożywczy 83

w tym:

- olejarski 194

- mięsny 100

7) paliwowo-energetyczny 38

8) metalurgiczny 12

3. Gospodarka żywnościowa

Zmiany strukturalne w gospodarce żywnościowej będą podporządkowane głównemu celowi, jakim jest poprawa wyżywienia społeczeństwa. Będzie ona osiągana w warunkach samowystarczalności wyżywieniowej, realizowanej przy możliwie najwyższym poziomie obrotów artykułami żywnościowymi w handlu zagranicznym. W tym celu będzie utrzymany priorytet dla rozwoju gospodarki żywnościowej. Znajdzie to odzwierciedlenie w strukturze nakładów inwestycyjnych, w bieżącym zasilaniu rzeczowym i finansowym oraz w rozwiązaniach ekonomiczno-finansowych. Będą tworzone warunki zapewniające wzrost nakładów inwestycyjnych na gospodarkę żywnościową w tempie, jakie przewiduje się w całej gospodarce narodowej, a na przemysł spożywczy w tempie wyższym niż w sferze produkcji materialnej.

W roku 1990 globalna produkcja rolnicza wzrośnie o ok. 8% w stosunku do 1985 r., w tym produkcja roślinna o ok. 11%, a zwierzęca o ok. 5%. Produkcja przedsiębiorstw przemysłu spożywczego wzrośnie o ponad 12%. Wydatnie zwiększy się eksport artykułów rolno-spożywczych.

Będzie to wymagać osiągnięcia w 1990 r. zbiorów zbóż w wysokości 27,5 mln ton, buraków cukrowych ok. 15 mln ton, ziemniaków ok. 35 mln ton, produkcji żywca na poziomie 4,3 mln ton, a mleka około 15,3 mld litrów.

Osiąganiu celów i zadań rozwojowych kompleksu żywnościowego służyć będzie doskonalenie struktur i powiązań wewnętrznych w ramach kompleksu, szersze wykorzystanie intensywnych czynników wzrostu, doskonalenie systemu zarządzania oraz dalszy postęp w rozwiązywaniu spraw socjalno-bytowych zatrudnionych w gospodarce żywnościowej.

W nakładach inwestycyjnych preferencje otrzymają dziedziny o największym znaczeniu dla intensyfikacji produkcji żywności, a mianowicie: przemysł chemiczny pracujący dla gospodarki żywnościowej, produkcja wapna nawozowego, melioracje oraz zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę, reelektryfikacja, przemysł rolno-spożywczy, rybołówstwo śródlądowe. Nakłady na przemysł spożywczy i paszowy w latach 1986-1990 zwiększą się o ok. 72% (łącznie z przemysłem spożywczym w dziale "Handel") w porównaniu z okresem 1981-1985, a nakłady na przemysł chemiczny pracujący na rzecz gospodarki żywnościowej o ok. 45%.

W przemysłach pracujących na rzecz rolnictwa zostanie m.in. zakończona budowa kompleksu nawozowego w Policach (polifoska, mocznik), wspierane będą inwestycje mające na celu poprawę zaopatrzenia rolnictwa w nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe. Niezależnie od tych przedsięwzięć trzeba zapewnić pełne wykorzystanie lokalnych zasobów wapna i wapieni odpadowych, m.in. organizując w tym celu terenowe jednostki ich utylizacji.

Kontynuowana będzie rozbudowa kompleksu ciągnikowego "Ursus", wydatnie zwiększy się produkcję maszyn i narzędzi rolniczych.

W odniesieniu do rolnictwa w latach 1986-1990 przewiduje się m.in.:

- zmeliorowanie co najmniej 700 tys. ha użytków rolnych, tj. o około 56% więcej niż w latach 1981-1985,

- rozbudowę sieci wodociągowej na wsi, limitującej poprawę warunków pracy i życia ludzi na wsi, oraz zwiększenie koncentracji i specjalizacji produkcji zwierzęcej. Nakłady inwestycyjne na zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę zostaną zwiększone z 62 mld zł w latach 1981-1985 do 95 mld zł w latach 1986-1990,

- zwiększenie poziomu nawożenia mineralnego z 175 kg NPK na 1 ha w 1985 r. do 212 kg NPK w 1990 r., przy zwiększeniu udziału nawozów azotowych, nawozów skoncentrowanych i wieloskładnikowych oraz granulowanych,

- rozwiązanie problemu nawozów wapniowych poprzez zwiększenie ich dostaw z 2,82 mln ton w 1985 r. do 3,8-4,0 mln ton w 1990 r. Dostawy nawozów wapniowo-magnezowych ulegną przy tym co najmniej podwojeniu,

- zwiększenie dostaw środków ochrony roślin z 12,4 tys. ton w 1985 r. do około 25,0 tys. ton w 1990 r., przy poprawie ich jakości: powierzchnia robocza zabiegów zwiększy się z 14,4 mln ha w 1985 r. do 26 mln ha w 1990 r., tj. o 80,5%,

- zwiększenie dostaw pasz treściwych z zasobów państwowych z 4,9 mln ton w 1985 r. do 5,3 mln ton w 1990 r., w tym koncentratów wysokobiałkowych odpowiednio z 0,9 do 1,9 mln ton przy zmniejszeniu w 1990 r. importu zbóż do 2,2 mln ton oraz zwiększeniu importu pasz wysokobiałkowych do 2,0 mln ton,

- zwiększenie dostaw ciągników i sprzętu rolniczego ze 120 mld zł w 1985 r. do co najmniej 136 mld zł w 1990 r. (w cenach 1984 r.), przy wydatnej poprawie ich jakości, oraz rozwiązanie problemu części zamiennych,

- dokonanie znacznego postępu w reelektryfikacji wsi poprzez zwiększenie nakładów na ten cel z 14,0 mld zł w latach 1981-1985 do 25,0 mld w latach 1986-1990.

Konsekwentna realizacja tych zamierzeń stworzy materialne podstawy dla osiągnięcia założonego wzrostu produkcji rolniczej.

Wydatnie zwiększy się też rola czynników efektywnościowych związanych z postępem naukowo-technicznym, zmianami strukturalnymi, tworzeniem infrastruktury technicznej i społecznej oraz z postępem naukowo-technicznym, w tym zwłaszcza przez wykorzystanie środków postępu biologicznego.

W produkcji roślinnej zwiększony zostanie areał uprawy bardziej wydajnych gatunków zbóż, tj. pszenicy, jęczmienia i pszenżyta, kosztem zmniejszenia areału uprawy owsa, żyta i ziemniaków. Rozszerzy się do 3,6 mln ha w 1990 r. stosowanie kompleksowych systemów upraw zbóż, rzepaku i innych roślin. Zostaną podjęte intensywne prace umożliwiające w przyszłości masowe wdrożenie biotechnologii przez zastosowanie bakterii i mikroorganizmów do nawożenia azotem i biologicznej ochrony roślin.

W produkcji zwierzęcej zapewni się warunki dla wzrostu chowu trzody chlewnej i powstrzymania spadku pogłowia bydła, zwłaszcza krów, oraz przywrócenia tendencji rozwojowych w chowie owiec. Podejmowane będą dalsze wszechstronne działania zmierzające do zwiększenia intensywności chowu zwierząt gospodarskich, wzrostu wydajności jednostkowej, w tym zwłaszcza mleczności krów oraz poprawy efektywności pasz, m.in. przez zwiększenie udziału w nich pasz białkowych.

Dla zwiększenia produkcji rolniczej, a zwłaszcza poprawy jej efektywności, przewiduje się szersze wykorzystanie nauki rolniczej, doradztwa i oświaty rolniczej. Działania w tym kierunku znajdą odbicie w centralnych i resortowych programach badawczo-rozwojowych, zamówieniach rządowych z zakresu nauki i techniki oraz w doskonaleniu systemu doradztwa rolniczego.

Wzrostowi produkcji rolniczej i poprawie jej efektywności sprzyjać także będą:

- zmiany struktury agrarnej, co powinno umożliwić postęp w racjonalnym wykorzystaniu czynników produkcji,

- rozwiązania ekonomiczne i system zasilania rzeczowego.

Intensyfikacja produkcji rolniczej w gospodarstwach drobnych, w tym w gospodarstwach chłopo-robotników, osiągana będzie zwłaszcza poprzez rozwój upraw intensywnych. Sprzyjać temu będzie zapewnienie usług mechanizacyjnych oraz kooperacja produkcyjna z gospodarstwami uspołecznionymi.

Poprawi się stan infrastruktury technicznej i społecznej wsi, co polepszy warunki życia i pracy oraz będzie mieć również istotne znaczenie dla rozwoju produkcji rolniczej.

Lepszemu wykorzystaniu płodów rolnych, w tym także obniżeniu strat w skupie, transporcie, przechowalnictwie i przetwórstwie, sprzyjać będzie rozbudowa i modernizacja zdolności przerobowych przemysłu rolno-spożywczego. Znaczne zwiększenie nakładów inwestycyjnych na rozwój tego przemysłu koncentrowane będzie przede wszystkim na rozbudowie potencjału przetwórczego w takich branżach, jak: mleczarska, olejarska, zbożowo-młynarska, piekarnicza, ziemniaczana, owocowo-warzywna i chłodnicza. W pozostałych branżach główny nacisk zostanie położony na modernizację aparatu wytwórczego. Wpłynie to również na unowocześnienie technologii produkcji, rozszerzenie asortymentu i poprawę jakości produkowanych wyrobów, w tym półfabrykatów i produktów gotowych, ułatwiających prowadzenie gospodarstw domowych.

W polityce lokalizacyjnej będzie się dążyć do poprawy przestrzennego rozmieszczenia zakładów przetwórczych w stosunku do rozmieszczenia bazy surowcowej. Prowadzona będzie ochrona użytków rolnych i leśnych przed przeznaczeniem na inne cele.

Planowany na lata 1986-1990 przyrost produkcji przemysłu spożywczego zostanie osiągnięty głównie przez wzrost wydajności pracy. Nastąpi wzmożenie działań na rzecz unowocześnienia procesów technologicznych (m.in. wykorzystanie biotechnologii) w celu poprawy jakości żywności, ograniczenia zużycia energii i materiałów na jednostkę wyrobu. Ocenia się, że 20% przyrostu produkcji przemysłu spożywczego uzyska się w drodze szeroko rozumianej racjonalizacji gospodarowania, w tym pełniejszego zagospodarowania odpadów produkcyjnych.

Będzie przestrzegana zasada trwałej opłacalności produkcji rolniczej oraz parytetu dochodów. Doskonalone będą systemy cen, kredytów, podatków, subwencji oraz system wynagrodzeń i inne systemy motywacyjne. Likwidowane będą bariery i ograniczenia w skupie, przetwórstwie i obrocie poprzez likwidację monopolu w tym zakresie.

4. Gospodarka leśna

W gospodarce leśnej będą podejmowane dalsze działania w kierunku organizowania intensywnego gospodarstwa leśnego, zdolnego do zaspokajania rosnących potrzeb gospodarki narodowej na produkty leśne i drzewne oraz do spełniania rosnących funkcji ekologicznych i społecznych. Polegać one będą głównie na dalszym porządkowaniu stanu sanitarnego lasów, wzmożeniu zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych, powiększeniu i pełniejszym zagospodarowaniu powierzchni leśnej na terenach poklęskowych i zdegradowanych przez emisje przemysłowe, a także zwiększeniu odporności lasów poprzez ich przebudowę oraz na racjonalnym pozyskaniu surowca drzewnego.

W celu odbudowy zasobności drzewostanów i ich struktury ograniczać się będzie rozmiary pozyskania drewna w lasach państwowych do wielkości wynikających z możliwości bazy surowcowej; pozyskanie drewna ogółem będzie w 1990 r. mniejsze niż w 1985 r.

Nastąpi wzrost (o ok. 5%) zalesień i odnowień oraz prac pielęgnacyjnych w lasach państwowych, zmierzających do zwiększenia lesistości i potencjału produkcyjnego lasów.

5. Budownictwo

Wartość produkcji budownictwa powinna zwiększyć się o ok. 18%. Podstawowymi zadaniami budownictwa są:

- zapewnienie sprawnej realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych poprzez skrócenie cykli realizacji inwestycji,

- obniżenie kosztów inwestowania przez wdrożenie nowoczesnych materiało- i energooszczędnych rozwiązań projektowych, zarówno w budownictwie ogólnym, jak i przemysłowym.

Zmiany strukturalne w budownictwie obejmą potencjał wykonawczy, technologie wznoszenia obiektów i organizację jednostek wykonawczych.

Zmiany strukturalne potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych będą polegały na znacznym przyspieszeniu wzrostu mocy wykonawczych terenowych przedsiębiorstw budownictwa ogólnego oraz przedsiębiorstw budownictwa specjalistycznego, tzn. instalacyjnych, inżynieryjnych oraz robót wykończeniowych.

Zmiany w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstw budowlanych polegać będą na zwiększeniu udziału małych przedsiębiorstw budowlanych - państwowych, spółdzielczych i rzemieślniczych.

Zmiany w stosowanych technologiach wznoszenia obiektów będą dokonywane równolegle ze zmianami w strukturze wytwarzanych materiałów budowlanych i wdrażaniem postępu technicznego w budownictwie. Działania te powinny przynieść w efekcie zmniejszenie energochłonności, materiałochłonności i pracochłonności oraz podniesienie jakości budownictwa.

W wielorodzinnym budownictwie mieszkaniowym nadal będą dominowały technologie prefabrykowane, z tym że zakłada się spadek udziału "wielkiego bloku", natomiast podwojeniu ulegnie udział technologii wykonywanych na budowie, zwłaszcza technologii monolitycznej, które charakteryzują się niższą energochłonnością i możliwością szerokiego stosowania w różnych warunkach realizacji.

W budownictwie jednorodzinnym obniży się udział systemu tradycyjnego, natomiast wydatnie wzrośnie udział systemu technologicznego z użyciem elementów prefabrykowanych i drewnopochodnych.

W wyniku projektowanych zmian w budownictwie będą stworzone warunki dla systematycznego wzrostu liczby przekazywanych do użytku mieszkań.

6. Transport

Podstawowym kierunkiem działania w transporcie w latach 1986-1990 będzie zwiększanie wykorzystania posiadanych zasobów i środków, poprawa efektywności pracy oraz racjonalizacja przewozów.

Następować będzie stopniowe unowocześnianie transportu. Zakłada się, że w miarę postępu w procesie zmian strukturalnych gospodarki obniżać się będzie transportochłonność.

W rozwoju transportu priorytet uzyska transport kolejowy, w którym do najważniejszych zadań będzie należeć: modernizacja i rozbudowa kolejowych stacji rozrządowych, rozbudowa zdolności remontowej zaplecza eksploatacyjnego, zwiększenie zakresu kapitalnych remontów nawierzchni oraz zwiększenie stanu środków trakcyjnych i wagonów. Postępować będzie dalsze unowocześnienie systemu trakcyjnego kolei poprzez elektryfikację linii, co powinno zapewnić obniżenie energochłonności oraz oszczędności w zużyciu węgla i oleju napędowego.

Zwiększone będą zdolności kolei do wywozu towarów z portów morskich, głównie przez zastosowanie wagonów spełniających wymogi nowoczesnej techniki przeładunkowej i stosowną modernizację urządzeń kolejowych w rejonach portów.

W transporcie samochodowym nastąpi przede wszystkim zwiększenie zdolności przewozowych wyspecjalizowanych przedsiębiorstw, co pozwoli na bardziej racjonalne zaspokajanie potrzeb przewozowych gospodarki narodowej i lepsze wykorzystanie środków transportu. Poprawi się wyposażenie zaplecza technicznego. Zwiększony zostanie udział samochodów wyposażonych w silniki wysokoprężne.

W zakresie konteneryzacji w latach 1986-1990 będą podejmowane przedsięwzięcia zmierzające do usprawnienia obsługi transportowej ładunków handlu zagranicznego. Organy założycielskie jednostek, które uczestniczą w Kontenerowym Systemie Transportowym, spowodują wzajemne skoordynowanie rozwoju konteneryzacji w tych latach.

W drogownictwie głównym zadaniem jest utrzymanie istniejącej sieci dróg w należytym stanie technicznym, do czego przyczyni się intensyfikacja kapitalnych remontów.

W transporcie lotniczym dokonana zostanie wymiana znacznej części taboru latającego na nowocześniejszy i bardziej ekonomiczny w eksploatacji. Prowadzona będzie modernizacja lotnisk.

W transporcie wodnym śródlądowym, w szczególności na Odrze, podstawowym zadaniem jest powstrzymanie dalszej dekapitalizacji urządzeń i taboru dla sprostania potrzebom przewozowym krajowym i tranzytowym.

7. Łączność

W telekomunikacji nastąpi przyłączenie ok. 750 tys. nowych abonentów telefonicznych (tj. ponad 40% więcej niż w latach 1981-1985) oraz kontynuowana będzie automatyzacja systemów łączności dalekosiężnej. Przyspieszona zostanie telefonizacja wsi. Modernizacji istniejących towarzyszyć będzie oddanie do użytku ok. 200 nowych placówek pocztowo-telekomunikacyjnych.

Podjęte zostaną działania dla poprawy warunków odbioru programów telewizyjnych oraz radiofonicznych na falach średnich i UKF.

Rozszerzone zostaną działania usprawniające działalność usługową poczty i telekomunikacji, przede wszystkim przez modernizację i uzupełnienie wyposażenia technicznego węzłów pocztowych i modernizację central telefonicznych.

W bezpośredniej obsłudze ludności, oprócz planowego rozwoju sieci placówek pocztowych i telekomunikacyjnych, wprowadzane będą odpowiednie, nowoczesne urządzenia i środki techniczne zmniejszające pracochłonność i usprawniające czynności związane z obsługą klientów poczty i telekomunikacji.

Niezbędną poprawę jakości usług poczty i telekomunikacji powinien przynieść dalszy rozwój kształcenia i dokształcania kadr na wyższym niż obecnie poziomie w zawodach i specjalnościach związanych z tym działem. Odpowiednie usprawnienie systemu organizacji i obrotu przesyłkami, zwiększanie odpowiedzialności pracowników za terminowe doręczanie zmierzać będą do skrócenia okresów ich doręczania adresatom.

8. Gospodarka morska

Podstawowym zadaniem w gospodarce morskiej w latach 1986-1990 będzie umacnianie materialnej bazy jej rozwoju oraz kształtowanie racjonalnych powiązań wewnętrznych i zewnętrznych, co pozwoli na zwiększenie efektywności posiadanego potencjału produkcyjno-usługowego.

We flocie handlowej, przy niezmiennym poziomie ogólnej zdolności przewozowej całej floty, nastąpi przekształcenie struktury floty liniowej w kierunku zwiększenia liczby i tonażu nowoczesnych statków do przewozu ładunków zjednostkowanych.

W portach morskich zostanie przyspieszona modernizacja obiektów infrastruktury technicznej. Będzie kontynuowana rozbudowa zdolności portów do obsługi ładunków drobnicowych oraz zdolności składowej dla ładunków masowych.

W gospodarce rybnej zostaną podjęte działania na rzecz unowocześnienia floty rybackiej oraz zaplecza lądowego, co umożliwi wyższe wykorzystanie zdolności połowowych, w tym również na Bałtyku, i bardziej racjonalne zagospodarowanie ryb na cele spożywcze, m.in. przez zwiększanie udziału innych, poza przedsiębiorstwem przemysłowo-handlowym "Centrala Rybna", przedsiębiorstw handlowych, a także przedsiębiorstw przetwórczych w handlu rybami i przetworami rybnymi.

W przemyśle okrętowym podjęte działania restrukturyzacyjne powinny zapewnić lepsze wykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych. Nastąpi rozwój zdolności remontowych stoczni z myślą o potrzebach floty, jak i wzroście eksportu efektywnych usług remontowych.

9. Drobna wytwórczość

Aktywizowany będzie nadal rozwój drobnej wytwórczości, spółdzielczości pracy (zwłaszcza spółdzielni inwalidów oraz spółdzielni rękodzieła ludowego i artystycznego), państwowego przemysłu terenowego i innych form drobnej wytwórczości, w tym także sektora nie uspołecznionego.

Rady narodowe powinny sprzyjać powstawaniu drobnych przedsiębiorstw usługowo-produkcyjnych w miastach i na wsi, w szczególności celem lepszego wykorzystania surowców rolnych, pełniejszego spożytkowania surowców miejscowych w produkcji materiałów budowlanych. Popierana będzie działalność innowacyjna, polegająca na wprowadzaniu nowych technologii w powiązaniu z działalnością dużych zakładów przemysłowych oraz w powiązaniu z przedsiębiorstwami zagranicznymi.

Rady narodowe rozwijając w swych planach założenia npsg powinny tworzyć warunki i zachęty do lokalizowania nowo tworzonych jednostek drobnej wytwórczości w szczególności w rejonach, miastach i osiedlach posiadających nie wykorzystane zasoby siły roboczej.

Drobna wytwórczość powinna odegrać rolę aktywizującą zatrudnienie, z korzyścią dla ogólnego bilansu siły roboczej w kraju.

Przewiduje się więc, że na tle ogólnego wzrostu produkcji materialnej rozwój działalności gospodarczej drobnej wytwórczości będzie stosunkowo szybszy. Przyrost wartości produkcji sprzedanej powinien wynieść minimum 25% w pięcioleciu.

Wzrost produkcji powinien nastąpić głównie drogą podniesienia wydajności pracy. Przewiduje się uzyskanie stosunkowo szybkiego powiększenia zatrudnienia w pracy nakładczej.

W rozwoju drobnej wytwórczości rzemieślniczej będą preferowane usługi, zwłaszcza budowlane, oraz produkcja materiałów budowlanych. Przewiduje się, że produkcja rzemieślnicza wzrośnie w ciągu pięciolecia o ok. 50-60%.

Rada Ministrów opracuje kompleksowy program rozwoju usług jako ważnej dziedziny dla osiągnięcia równowagi rynkowej.

Rozdział  5

Nauka i technika.

1. Polityka naukowa i techniczna

Postęp naukowo-techniczny uznaje się za jeden z głównych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Będą tworzone warunki do pełniejszego włączenia potencjału naukowo-badawczego w rozwiązywanie najważniejszych problemów rozwoju gospodarki w dłuższym horyzoncie czasowym i do podniesienia efektywności działalności badawczej i rozwojowej zgodnie z uchwałą X Zjazdu PZPR i postulatami III Kongresu Nauki Polskiej. Podjęte zostaną działania dla rozwoju potencjału kadrowego i materialnego w celu osiągnięcia stanu umożliwiającego prowadzenie badań zgodnie z potrzebami społeczno-gospodarczymi kraju. W tym celu zakłada się znaczne zwiększenie nakładów na prace badawcze i rozwojowe. W latach 1986-1990 będą podejmowane działania w kierunku sprawniejszego wdrażania do praktyki osiągnięć naukowo-technicznych, a także w kierunku upowszechnienia efektywnych form technicznego wychowania społeczeństwa i kształtowania świadomości społecznej, odpowiednio do potrzeb, jakie narzuca rozwój współczesnej cywilizacji technicznej.

Kierunki rozwoju nauki i techniki będą przede wszystkim podporządkowane rozwiązywaniu zasadniczych perspektywicznych i bieżących problemów społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza poprawie efektywności wykorzystania zasobów materiałowych i paliwowo-energetycznych, szybszemu wdrożeniu nowych technologii i kompleksowych metod produkcji, zwiększeniu zdolności eksportowych gospodarki i związanym z tym zmianom strukturalnym oraz poprawie stanu środowiska naturalnego. Kierunki badań naukowych będą ściśle skorelowane z zadaniami wynikającymi z porozumień o współpracy naukowo-technicznej z ZSRR i innymi państwami RWPG. Szczególną rolę odgrywać będą wspólne przedsięwzięcia realizowane w ramach Kompleksowego Programu Postępu Naukowo-Technicznego krajów członkowskich RWPG do 2000 r. oraz Długofalowego Polsko-Radzieckiego Kompleksowego Programu Postępu Naukowo-Technicznego.

Polityka naukowa i techniczna państwa realizowana będzie poprzez krajowy system sterowania rozwojem nauki i techniki, na który składają się programy centralne, programy resortowe, badawczo-rozwojowa działalność jednostek, przedsiębiorstw i organizacji naukowo-badawczych oraz zmodyfikowane formy finansowania rozwoju nauki i techniki. System ten powinien zapewnić zasadnicze zwiększenie efektywności realizacji zadań oraz koncentrację środków finansowych na najważniejszych przedsięwzięciach realizowanych w pełnym cyklu - od badań począwszy, na wdrożeniach kończąc.

W centralnych programach badań podstawowych i centralnych programach badawczo-rozwojowych uwzględnione są również zadania, które wymagają prac wybiegających poza 1990 r. Centralne programy badawczo-rozwojowe są formułowane pod kątem osiągnięcia ściśle określonych celów użytkowych.

Zamówienia rządowe z zakresu rozwoju nauki i techniki, uzupełniane corocznie w kolejnych centralnych planach rocznych, będące nowym elementem systemu, ułatwią proces wdrażania nowych rozwiązań naukowo-technicznych. Ich głównym celem jest sprawne przekazywanie do praktyki gospodarczej wyników uzyskanych w trakcie realizacji centralnych programów badawczo-rozwojowych. Sprzyjać temu będzie specjalny Fundusz Wspomagania Wdrożeń.

Szczególna uwaga będzie poświęcona tworzeniu warunków prawno-ekonomicznych, sprzyjających zwiększeniu zainteresowania jednostek gospodarczych tworzeniem i wdrażaniem nowej techniki. Dotyczy to zwłaszcza oddziaływania na kadrę kierowniczą przedsiębiorstw oraz działań na rzecz rozbudowy zakładowego lub międzyzakładowego zaplecza rozwojowego. Zakłada się, że istotną rolę we wdrażaniu nowych rozwiązań naukowo-technicznych odgrywać będą przedsiębiorstwa innowacyjne, tworzone i funkcjonujące na korzystnych warunkach formalnoprawnych.

2. Obszary koncentracji prac badawczych, badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych

Program rozwoju nauki i techniki na lata 1986-1990 jest integralną częścią działań na rzecz poprawy efektywności gospodarowania, przyspieszania procesów modernizacji gospodarki, w tym zwłaszcza przemysłu, rozwoju produkcji i zastosowań nowych materiałów oraz materiałooszczędnych i energooszczędnych technologii.

Określa się następujące obszary koncentracji centralnych zadań z zakresu nauki i techniki, wokół których powinno się prowadzić działania badawcze, badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe:

1) Elektronizacja gospodarki narodowej.

Prace badawcze i rozwojowe w dziedzinie elektroniki powinny zapewnić:

- wzrost zastosowań nowoczesnych układów i systemów elektronicznych w przemyśle maszynowym, energetyce, górnictwie, w transporcie i łączności, w rolnictwie oraz w powszechnie dostępnych wyrobach rynkowych,

- upowszechnienie informatyki w gospodarce narodowej, zwłaszcza w zakresie zarządzania, w pracach projektowych i w automatyzacji procesów technologicznych.

Dla realizacji tych celów zakłada się intensyfikację prac badawczych w zakresie bazy elektronicznej, rozwój produkcji materiałów, podzespołów mikroelektronicznych i urządzeń technologicznych odpowiadających aktualnym standardom światowym. Zakłada się również zorganizowanie systemu kształcenia, który umożliwiłby powszechne korzystanie z systemów informatycznych.

2) Mechanizacja, automatyzacja i robotyzacja, w tym zwłaszcza:

- mechanizacja prac ciężkich i niebezpiecznych,

- mechanizacja prac w rolnictwie oraz robót wykończeniowych w budownictwie,

- automatyzacja prac spawalniczych, obróbki cieplnej metali i nakładania powłok ochronnych,

- automatyzacja obróbki plastycznej, obróbki skrawaniem oraz prac montażowych,

- środki automatyzacji w energetyce, górnictwie, transporcie,

- rozwój zastosowań i produkcji robotów przemysłowych jako podstawy elastycznych systemów automatyzacji,

- rozwój produkcji urządzeń technologicznych i narzędzi do bezpośredniej współpracy z robotami, w tym silników i układów napędowych, hydrauliki i pneumatyki, urządzeń spawalniczych i zgrzewalniczych, obrabiarek, środków pomiarowych.

3) Rozwój energetyki, zastosowań energii i techniki jądrowej. Realizacja zadań pozwoli uzyskać między innymi:

- nowe technologie spalania węgli zasiarczonych i niskokalorycznych, spełniające wymagania ochrony środowiska,

- rozwój specjalizacji w zakresie produkcji urządzeń dla energetyki jądrowej w ramach kooperacji z krajami RWPG,

- rozwój urządzeń opartych na zasadach techniki jądrowej dla lecznictwa, przemysłu, ochrony środowiska, geologii itp.,

- rozwój urządzeń energotechnologicznych, służących racjonalizacji użytkowania paliw i energii,

- rozwój produkcji urządzeń dla małej energetyki.

4) Nowe materiały i technologie, a zwłaszcza:

- rozwój produkcji uszlachetnionych materiałów ze stali i stopów metali kolorowych,

- rozwój produkcji materiałów polimerowych wielko- i małotonażowych, rozwój zastosowań kompozytów polimerowych opartych na wykorzystaniu włókien szklanych, węglowych itp.,

- rozwój produkcji małotonażowych produktów chemicznych, zwłaszcza wszelkiego rodzaju dodatków uszlachetniających,

- rozwój materiałów ceramicznych, konstrukcyjnych, narzędziowych, elektrotechnicznych i elektronicznych.

5) Rozwój zastosowań biotechnologii, szczególnie dla potrzeb lecznictwa, rolnictwa, przemysłu spożywczego, ochrony środowiska, a także rozwój inżynierii genetycznej i bioinżynierii procesowej.

6) Nowe technologie pozyskiwania i przetwórstwa surowców, a zwłaszcza:

- zwiększenie wykorzystania krajowych zasobów surowców mineralnych,

- rozwój efektywnych technologii wydobywczych,

- rozwój technologii umożliwiających kompleksowe wykorzystanie kopalin i surowców towarzyszących,

- rozwój technologii mało- i bezodpadowych w przemyśle, rolnictwie itp.

7) Rozwój nowoczesnych środków i systemów transportowych. Znaczący postęp przewiduje się uzyskać poprzez:

- unowocześnienie taboru kolejowego i samochodowego oraz rozwój techniki okrętowej i lotniczej,

- zwiększenie przepustowości szlaków kolejowych poprzez automatyzację systemów rozrządu i sterowania ruchem,

- rozwój technicznych i ekonomicznych systemów gospodarki morskiej.

8) Unowocześnienie gospodarki żywnościowej, zwłaszcza poprzez:

- udoskonalenie materiału genetycznego i metod produkcji rolniczej,

- rozwój maszyn rolniczych i urządzeń dla przemysłu spożywczego,

- przyspieszenie rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego i poprawę jakości jego produktów,

- ograniczenie strat drogą rozwoju urządzeń przechowalniczych i chłodniczych.

9) Ochrona zdrowia, warunków pracy i środowiska naturalnego. Prace w tej dziedzinie będą się koncentrować na:

- zwalczaniu najniebezpieczniejszych zagrożeń: chorób nowotworowych, układu krążenia, ochronie zdrowia dzieci i matek, zwalczaniu alkoholizmu i narkomanii,

- produkcji nowych leków, rozwoju aparatury i informatyki medycznej,

- ochronie człowieka w środowisku pracy, dalszego rozwoju medycyny pracy,

- rozwoju nowoczesnych technologii ochrony powietrza i wód oraz zastosowaniach nowych urządzeń oczyszczających.

3. Działania na rzecz poprawy jakości oraz kierunki prac normalizacyjnych i metrologicznych

Liczba wyrobów poddanych państwowej obowiązkowej kwalifikacji jakości wzrośnie z ok. 120 tys. w latach 1981-1985 do ok. 150 tys. w okresie 1986-1990. Kontynuowane będą prace nad rozszerzeniem kryteriów kwalifikacji jakości wyrobów. Przewiduje się opracowanie około 100 nowych i znowelizowanych kryteriów grupowych.

Państwowa obowiązkowa kwalifikacja jakości koncentrować się będzie w pierwszym rzędzie na wyrobach rynkowych o podstawowym znaczeniu dla życia rodzin oraz na grupie wyrobów katalogowych, stanowiących przedmiot powszechnego zaopatrzenia materiałowo-technologicznego.

Niezbędne jest zaostrzenie wymagań jakościowych wobec wyrobów stanowiących lub mogących stanowić przedmiot eksportu.

Kwalifikacji obowiązkowej do znaku bezpieczeństwa powinny podlegać w dalszym ciągu wyroby mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia czy życia użytkownika bądź dla środowiska naturalnego.

Będzie kontynuowane również (na zasadach dobrowolności zgłoszeń) oznaczanie wyrobów państwowymi znakami jakości.

Zakłada się opracowanie około 3.000 nowych norm państwowych, co w stosunku do okresu 1981-1985 stanowi wzrost o ok. 27%. Równocześnie około 3.600 norm ulegnie nowelizacji. Zostanie przeprowadzony kompleksowy przegląd aktualności zbioru polskich norm.

Normy planowane i przewidziane do nowelizacji będą uwzględniać ustalenia około 3.000 norm międzynarodowych, w tym norm ISO, RWPG oraz norm IEC, harmonizujących ustalenia normalizacyjne między krajami członkowskimi RWPG oraz w przekroju międzynarodowym.

Działalność metrologiczna będzie się koncentrować na zapewnieniu poprawności i wymaganej dokładności wyników pomiarów, rzetelności i odpowiedniej jakości narzędzi pomiarowych.

4. Kierunki polityki patentowej i licencyjnej, rozwój wynalazczości i racjonalizacji

Przewiduje się zaktywizowanie twórczości wynalazczej i racjonalizatorskiej we wszystkich jednostkach gospodarki uspołecznionej oraz ukierunkowanie tej twórczości na realizację zadań wynikających z aktualnych potrzeb gospodarki narodowej i bieżących potrzeb jednostek gospodarki uspołecznionej. Sprzyjać temu powinny nowe systemowe rozwiązania prawno-ekonomiczne, motywujące działalność racjonalizatorską i wynalazczą załóg pracowniczych.

Przewiduje się rozszerzenie działań w zakresie ochrony własności przemysłowej i obrotu licencyjnego. W szczególności niezbędne jest zapewnienie ochrony prawnej tym opracowaniom, na podstawie których ma być uruchamiana lub modernizowana produkcja przemysłowa, przeznaczona na eksport.

Równolegle należy usprawnić działalność akwizycyjną w celu rozszerzenia eksportu polskich osiągnięć naukowo-technicznych.

Rozwijany będzie import licencji, zgodnie z najpilniejszymi potrzebami gospodarki. Nabywane licencje powinny umożliwić:

- zwiększenie eksportu i poprawę jego konkurencyjności,

- wdrożenie technologii i konstrukcji oszczędzających energię, paliwa i materiały oraz racjonalne wykorzystanie krajowych zasobów,

- poprawę jakości produkcji.

5. Nakłady na rozwój nauki i techniki

Udział nakładów na prace badawcze i rozwojowe w dochodzie narodowym podzielonym będzie wzrastał z 1,7% w roku 1985 do co najmniej 3% w 1990 r., co będzie oznaczać ponad dwukrotny wzrost tych nakładów w okresie pięciolecia.

Nie wyklucza się możliwości zwiększenia nakładów w przypadku pojawienia się realnych szans opracowania i wdrożenia szczególnie efektywnych rozwiązań o istotnym znaczeniu dla społecznego i gospodarczego rozwoju kraju.

Import z państw zaliczonych do II obszaru płatniczego na realizację centralnych i resortowych programów oraz zakupy literatury naukowej będzie finansowany z centralnego funduszu dewizowego, określanego corocznie w centralnych planach rocznych.

W centralnych planach rocznych ustalana będzie również kwota centralnego funduszu wspomagania wdrożeń z przeznaczeniem na pomoc zwrotną lub bezzwrotną jednostkom gospodarki uspołecznionej, przy wdrażaniu przede wszystkim zadań realizowanych w trybie zamówień rządowych z zakresu rozwoju nauki i techniki.

Obok środków z funduszów centralnych postęp naukowo-techniczny będzie finansowany tak jak dotychczas z odpisów na fundusz postępu naukowo-technicznego, pozostających w dyspozycji przedsiębiorstw.

Rozdział  6 ⁴

Polityka zatrudnienia.

1. Główne kierunki

Najważniejszym zadaniem polityki zatrudnienia w ramach ustrojowej zasady utrzymania pełnego zatrudnienia jest zwiększenie efektywności jego wykorzystania. Służyć temu powinno przyspieszenie postępu technicznego, unowocześnienie organizacji pracy, ścisłe wiązanie płacy z jakością pracy, poprawa dyscypliny pracy, lepsze dostosowanie kształcenia i dokształcania pracowników do zapotrzebowania gospodarki narodowej na kadry kwalifikowane.

W tym celu organizacje gospodarcze powinny tworzyć warunki pełnego i racjonalnego wykorzystania kwalifikacji pracowniczych przez stosowanie zachęt ekonomicznych dla zwiększenia zainteresowania absolwentów szkół podejmowaniem pracy w miejscowych zakładach pracy, dbać o właściwą adaptację zawodową i społeczną absolwentów przystępujących do pracy, a także zapewnienie im pracy zgodnie z zawodem wyuczonym lub pokrewnym. Przedsiębiorstwa powinny zapewnić zachowanie właściwej struktury zatrudnienia w relacji: inżynierowie - średni personel techniczny - robotnicy wykwalifikowani oraz - niewykwalifikowani, jako podstawowego warunku racjonalnego wykorzystania kwalifikacji kadr.

2. Aktywizacja zawodowa ludności

W celu zwiększenia stopnia aktywizacji zawodowej ludności będą tworzone ułatwienia i zachęty do podejmowania pracy zarobkowej przez osoby trwale lub czasowo bierne zawodowo. W szczególności stwarzane będą szersze możliwości pracy osobom, które przeszły na emeryturę lub rentę, między innymi przez podnoszenie dla nich progów zarobków nie powodujących zawieszenia świadczeń emerytalno-rentowych. Wprowadzane będą silniejsze zachęty ekonomiczne i ułatwienia formalnoprawne skłaniające zakłady pracy do zatrudniania w większym stopniu inwalidów oraz osób o ograniczonej zdolności do pracy. Tworzone będą nowe stanowiska i oddziały pracy chronionej w zakładach pracy poza spółdzielczością inwalidzką.

Dla zwiększenia aktywności zawodowej kobiet czasowo biernych zawodowo przedsiębiorstwa, zwłaszcza w sferze handlu i usług, będą tworzyć warunki do podejmowania pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, szczególnie przez kobiety przebywające na urlopach wychowawczych. Przyczyniać się do tego będzie m.in. rozwijanie zatrudnienia w systemie pracy nakładczej, a także w niepełnym wymiarze czasu pracy w szeroko rozumianej sferze usług.

Przedsiębiorstwa będą miały możliwość zawierania z pracownikami dodatkowych umów o pracę w macierzystym zakładzie pracy (poza normalnymi godzinami pracy) na wykonywanie innej pracy niż określona w umowie podstawowej, a także zawierania z pracownikami - indywidualnie lub grupowo - umów zlecenia i umów o dzieło na wykonywanie czynności dodatkowych.

3. Zwiększenie efektywności gospodarowania czynnikiem ludzkim w zakładach pracy

W polityce zatrudnienia w latach 1986-1990 przeciwdziałać się będzie takim negatywnym zjawiskom, jak: nadmierna fluktuacja, nieuzasadniona faktycznymi przyczynami absencja chorobowa, niskie wykorzystanie czasu pracy, co powinno doprowadzić do koncentracji wysiłków na wzroście indywidualnej wydajności pracy.

Wzrostowi wydajności pracy będą sprzyjały również działania zmierzające do poprawy organizacji pracy poprzez:

1) systematyczne przeprowadzanie przeglądów i atestacji stanowisk pracy w przedsiębiorstwach i w sferze poza produkcją materialną,

2) upowszechnianie metody wartościowania pracy,

3) upowszechnianie zakładowych systemów wynagradzania jako formy zakładowej polityki płac,

4) upowszechnianie nowych form organizacji pracy - takich jak: brygadowe systemy, grupy partnerskie, zespoły zadaniowe,

5) zmiany w przepisach prawa pracy, uwzględniające wymagania reformy gospodarczej.

Ważnym zadaniem polityki zatrudnienia jest działanie na rzecz przywrócenia społecznego uznania dobrej pracy. Dla realizacji tego celu niezbędne jest nadanie właściwego znaczenia sprawie humanizacji pracy oraz problemom adaptacji społeczno-zawodowej, w szczególności młodzieży podejmującej pracę po raz pierwszy. W rozwiązywaniu tych zadań powinny aktywnie uczestniczyć, oprócz kierownictw zakładów, organizacje społeczno-polityczne, samorządy pracownicze oraz same załogi.

Ograniczeniu fluktuacji służyć będą środki motywujące stabilizację załóg, m.in. przez uzależnienie wysokości niektórych uprawnień i świadczeń od stażu pracy w jednym zakładzie.

4. Prognoza podziału przyrostu zasobów siły roboczej

Szacuje się, że w latach 1986-1990 łączny przyrost zasobów siły roboczej w gospodarce narodowej z tytułu przyrostu ludności w wieku produkcyjnym oraz zmian w aktywności zawodowej może wynieść ok. 640 tys. osób.

Potrzeby restrukturyzacji gospodarki narodowej oraz tworzone zasady kształtowania równości poszczególnych sektorów gospodarki narodowej powodować będą, że przeważająca część przyrostu zasobów siły roboczej podejmie pracę poza gospodarką uspołecznioną (ok. 560 tys. osób).

W gospodarce uspołecznionej przyrost zatrudnienia wyniesie ok. 80 tys. osób przy zróżnicowanych zmianach poziomu zatrudnienia w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej. W sferze produkcji materialnej przyrost zatrudnienia powinien być skoncentrowany przede wszystkim w transporcie, handlu, gospodarce komunalnej i łączności (czyli w dziedzinach, gdzie istnieją ograniczone możliwości rekompensowania przyrostu zatrudnienia wzrostem wydajności), a także w przemyśle wydobywczym. W przemyśle oraz przedsiębiorstwach budowlano-montażowych kluczową sprawą jest natomiast przyspieszenie tempa wzrostu wydajności pracy.

Na wzrost zatrudnienia w sferze poza produkcją materialną oddziałują przede wszystkim, z uwagi na uwarunkowania demograficzne, potrzeby działów: ochrona zdrowia i opieka społeczna oraz oświata i wychowanie.

5. Gospodarowanie siłą roboczą na lokalnych rynkach pracy

Podejmowane będą działania na rzecz stworzenia prawidłowo funkcjonujących lokalnych rynków pracy. Chodzi z jednej strony o przełamanie bariery braku siły roboczej, a z drugiej o lepsze wykorzystanie istniejących zasobów pracy przez zwolnienie zbędnych i nieefektywnie wykorzystywanych zasobów na rzecz zakładów, które mogą je lepiej wykorzystać. Osiągnięciu tych celów będą służyć:

- zmiany w przepisach prawa pracy zapewniających większą swobodę podejmowania przez pracowników dodatkowego zatrudnienia, zwiększenie uprawnień zakładów pracy do elastycznego kształtowania warunków umowy o pracę oraz nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy,

- eliminowanie dotychczasowej praktyki różnicowania uprawnień stron stosunku pracy w zależności od zatrudnienia w jednostce gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej i tworzenie jednolitych zasad postępowania w odniesieniu do wszystkich podmiotów gospodarujących,

- rozszerzenie zakresu tworzenia i wykorzystywania środków Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej w celu zapewnienia okresowego bezpieczeństwa socjalnego osobom tracącym pracę, finansowania przekwalifikowania osób, które będą musiały zmienić zawód, tworzenia nowych miejsc pracy oraz wspomagania różnorodnych działań mających na celu zwiększenie mobilności siły roboczej. Powinno to przyczyniać się do wspomagania restrukturyzacji gospodarki narodowej procesami efektywnych przemieszczeń zatrudnienia.

Największe napięcia na rynku pracy wystąpią w dużych aglomeracjach miejsko-przemysłowych, gdzie rozwój naturalny ludności nie zapewni nawet prostej reprodukcji siły roboczej. Dlatego też rady narodowe będą podejmować i organizować przedsięwzięcia sprzyjające złagodzeniu deficytu siły roboczej, a w szczególności:

- wprowadzać zakaz rozbudowy miejsc pracy nie związanych z poprawą infrastruktury miejskiej i sytuacją bytową mieszkańców,

- kierować przyrost zasobów siły roboczej do pracy w zakładach o najbardziej nowoczesnej technice wytwarzania, będących nośnikami postępu dla poszczególnych gałęzi i branż gospodarki narodowej,

- wprowadzać elementy deglomeracji czynnej dla tej produkcji, która w tych aglomeracjach nie znajduje uzasadnienia ekonomicznego ani społecznego i jest uciążliwa dla środowiska,

- wyprowadzać część produkcji zakładów pracy do małych miast i wsi, gdzie istnieją możliwości aktywizacji zawodowej ludności, co pozwoli na uzyskanie dodatkowego zatrudnienia bez konieczności zapewnienia mieszkań pracownikom,

- dokonywać przemieszczeń siły roboczej między zakładami pracy w obrębie danej miejscowości, co eliminuje barierę braku mieszkań dla pracowników.

Rozdział  7 ⁵

Polityka inwestycyjna.

1. Podstawowe cele

Polityka inwestycyjna w latach 1986-1990 będzie podporządkowana podstawowemu celowi planu, jakim jest tworzenie i utrwalanie zdolności gospodarki do zrównoważonego i efektywnego rozwoju. W związku z tym jako generalne zadanie działalności inwestycyjnej przyjmuje się:

1) zwiększenie ogólnego poziomu inwestowania i zwiększenie udziału inwestycji odtworzeniowo-modernizacyjnych, a także inwestycji w sferze produkcji materialnej w całości nakładów i tworzenie tym samym warunków dla przyspieszonego rozwoju gospodarki narodowej w ostatniej dekadzie XX wieku,

2) realizację przedsięwzięć inicjujących zmiany strukturalne w gospodarce, ukierunkowanych na poprawę efektywności gospodarowania, w szczególności zużycia materiałów i energii,

3) polepszenie struktury rodzajowej nakładów inwestycyjnych poprzez zwiększenie udziału nakładów na maszyny i urządzenia,

4) poprawę sprawności procesów inwestycyjnych, a w szczególności skrócenie cykli ich realizacji oraz koncentrację nakładów, co powinno sprzyjać zmniejszaniu zamrożenia i zaangażowania w budownictwie inwestycyjnym,

5) usprawnienie eksploatacji środków trwałych w gospodarce narodowej,

6) systemowe sterowanie poziomem i rozdziałem środków na inwestycje pod kątem efektywnego wykorzystania tych środków, głównie w kierunku proeksportowej restrukturyzacji i rozwoju przemysłów wysokiego przetwarzania, pracujących w oparciu o surowce krajowe, z jednoczesnym ograniczeniem nakładów inwestycyjnych w przemysłach surowcowym i ciężkim do wysokości nakładów niezbędnych na restrukturyzację branż: hutnictwa, chemii oraz energetyki.

Rady narodowe poprzez odpowiednie kształtowanie własnych planów inwestycyjnych powinny wspierać przyjęte założenia generalne polityki inwestycyjnej.

2. Szacunek nakładów inwestycyjnych i ich struktura

Biorąc pod uwagę zakładane tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego, założenia dotyczące jego podziału, a także rzeczowe ograniczenia wzrostu poziomu inwestowania, przyjmuje się, że nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej w latach 1986-1990 wyniosą najwyżej 10,0-10,5 biliona zł.

Ze względu na zaangażowanie nakładów na inwestycje kontynuowane w działalności inwestycyjnej w latach 1986-1990 wyróżnia się dwa okresy. W latach 1986-1988 decydująca część nakładów w gospodarce uspołecznionej na budownictwo inwestycyjne zostanie przeznaczona na dokończenie inwestycji kontynuowanych. W latach następnych istotnie wzrosną nakłady na inwestycje nowo rozpoczynane, w tym zwłaszcza związane z polityką zmian strukturalnych poprawą wyżywienia narodu, budownictwa mieszkaniowego i ochrony środowiska oraz programem działań na rzecz podniesienia efektywności wykorzystania zasobów materiałowych i paliwowo-energetycznych.

Utrzyma się rosnący udział nakładów na sferę produkcji materialnej oraz przemysł; udział ten w latach 1986-1990 dla sfery produkcji materialnej wzrośnie z 66,5% do 68,5%, a dla przemysłu odpowiednio z 29% do 31,5%. W połączeniu z ogólnym zwiększeniem poziomu inwestowania w latach 1986-1990 w stosunku do okresu 1981-1985 stworzy to warunki do zahamowania procesu dekapitalizacji w skali gospodarki, jak i gałęzi przemysłu. Nie oznacza to jednakowego tempa odtwarzania majątku trwałego w poszczególnych działach, gałęziach i branżach gospodarki narodowej. Zróżnicowanie tempa przeciwdziałania dekapitalizacji będzie jednym ze środków realizacji procesów zmian strukturalnych w gospodarce narodowej.

Nakłady inwestycyjne, jakie zostaną poniesione w latach 1986-1990, pozwolą na przyrost majątku trwałego brutto w gospodarce narodowej o ponad 15%, w tym w przemyśle o ponad 21%.

W wyniku reorientacji nakładów inwestycyjnych na modernizację i odtworzenie aparatu wytwórczego oraz w miarę kończenia inwestycji o długich cyklach realizacji powinno nastąpić zmniejszenie udziału robót budowlano-montażowych w całości nakładów z ok. 64% w 1985 r. do ok. 61% w r. 1990. W sferze produkcji materialnej udział robót budowlano-montażowych obniży się z 52% do 49%, a w przemyśle z 51% do 46%. W latach 1986-1990 wzrastać będzie likwidacja zużytych maszyn i urządzeń. Jednocześnie ze względu na rosnący udział luźnych zakupów w nakładach inwestycyjnych ogółem w tym okresie nastąpi przyspieszone instalowanie nowego parku maszynowego. Udział maszyn i urządzeń w wartości brutto środków trwałych produkcyjnych w 1990 r. nie ulegnie istotnym zmianom w stosunku do 1985 r. i wyniesie ok. 33%. Materiały uzyskane dzięki zmniejszeniu udziału robót budowlano-montażowych w inwestycjach produkcyjnych będą kierowane na rzecz budownictwa mieszkaniowego i remontów mieszkań.

Realizacja zadań polityki inwestycyjnej w latach 1986-1990 wymaga zmian w strukturze źródeł finansowania. Generalnie będą one polegały na zmniejszeniu udziału dotacji z budżetu oraz kredytu. Przewiduje się, że udział dotacji w skali pięciolecia wyniesie około 19%, a kredytu bankowego ok. 30%.

W strukturze inwestycji według szczebla podejmowania decyzji zaznaczą się w ciągu pięciolecia korzystne zmiany, polegające na zwiększeniu do około 47% udziału inwestycji przedsiębiorstw i zmniejszeniu z 11% do około 7% udziału inwestycji centralnych. Udziały inwestycji władz terenowych i spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego ukształtują się na tym samym poziomie po około 10%. Udział inwestycji gospodarki nie uspołecznionej wyniesie około 17%.

3. Podstawowe instrumenty realizacji polityki inwestycyjnej

Mając na względzie strukturę źródeł finansowania inwestycji, decydującymi czynnikami kształtowania poziomu i kierunków inwestowania będą środki własne przedsiębiorstw i kredyt. O wielkości środków własnych przedsiębiorstw zadecyduje efektywność ich gospodarowania. Powinno to zapewnić większe uzależnienie możliwości rozwojowych od efektów działania przedsiębiorstw, a dla tych, które osiągają wysoką efektywność, pewność zasilania w środki na rozwój. Wprowadzane uregulowania prawne dotyczące przekazywania środków pomiędzy przedsiębiorstwami i emitowania obligacji stwarzają możliwości koncentrowania środków na większe przedsięwzięcia, a także zmianę międzybranżowej i międzygałęziowej struktury przeznaczania środków inwestycyjnych względem miejsc ich powstawania. Powinno to sprzyjać dokonywaniu zmian strukturalnych.

Kredyt bankowy wykorzystany zostanie jako ważny instrument selekcji projektów inwestycyjnych z punktu widzenia kierunków inwestowania i efektywności podejmowanych przedsięwzięć. Pierwszeństwo w dostępie do kredytu będą mieć przedsięwzięcia sprzyjające zmianom strukturalnym, a więc służące pobudzeniu eksportu, wdrożeniu osiągnięć postępu naukowo-technicznego, przyspieszeniu rozwoju wybranych branż przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, spożywczego i drobnej wytwórczości, oraz inwestycje służące obniżeniu energo- i materiałochłonności produkcji i charakteryzujące się krótkimi cyklami realizacji.

Poprawie stanu eksploatacji środków trwałych w gospodarce narodowej sprzyjać będzie racjonalizacja struktury nakładów inwestycyjnych oraz odpowiednie zmiany w instrumentach realizacji polityki inwestycyjnej. Eksploatacja majątku trwałego musi być zatem brana pod uwagę jako istotny czynnik przy kształtowaniu i realizacji polityki inwestycyjnej. Zostanie opracowany i wdrożony krajowy system eksploatacji majątku trwałego. Nastąpi uporządkowanie przepisów regulujących zagadnienia dotyczące eksploatacji środków trwałych.

Rozdział  8 ⁶

Polityka współpracy gospodarczej z zagranicą.

Podstawowym celem w dziedzinie współpracy gospodarczej z zagranicą i handlu zagranicznego jest wykorzystanie stosunków gospodarczych Polski z zagranicą dla przezwyciężenia zewnętrznych i wewnętrznych barier rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz podniesienia jego efektywności.

W szczególności chodzi o:

1) zapewnienie dopływu do gospodarki krajowej innowacji technicznych i technologicznych umożliwiających unowocześnienie potencjału gospodarczego PRL,

2) zapewnienie zaopatrzenia kraju w podstawowe surowce i paliwa z importu,

3) uzyskanie środków dewizowych na obsługę zadłużenia zagranicznego na warunkach umożliwiających utrzymanie w latach 1986-1990 tendencji wzrostowych w gospodarce narodowej,

4) wzrost produkcji krajowej i obniżenie jej kosztów własnych poprzez korzyści wynikające z międzynarodowego podziału pracy, przy tym zwłaszcza w wyniku wydłużenia serii produkcyjnych,

5) poprawę nowoczesności i jakości produkowanych towarów zgodnie z wymogami rynków zagranicznych, ze skutkiem pozytywnym zarówno dla potrzeb eksportu, jak i rynku krajowego,

6) wzrost w pięcioleciu eksportu o około 32% i importu o około 38%.

1. Kraje socjalistyczne

W latach 1986-1990 nastąpi zwiększenie udziału naszego kraju w międzynarodowym socjalistycznym podziale pracy. Polska będzie w latach 1986-1990 aktywnie działać na rzecz umacniania socjalistycznej integracji gospodarczej, zmniejszania zależności naukowo-technicznej i technologicznej od krajów kapitalistycznych, zgodnie z ustaleniami przyjętymi na naradzie gospodarczej krajów RWPG na najwyższym szczeblu w czerwcu 1984 r. w Moskwie oraz XLI sesji RWPG.

Podstawowym instrumentem kształtowania współpracy gospodarczej z państwami RWPG w latach 1986-1990 jest koordynacja pięcioletnich planów społeczno-gospodarczych, będąca procesem ciągłym.

W wyniku przeprowadzonych konsultacji koordynacyjnych nad planami pięcioletnimi na lata 1986-1990 uzyskano korzystną dla Polski makrostrukturę obrotów, tzn. szybszy od ogólnego tempa wymiany wzrost eksportu maszyn i urządzeń oraz wysokie, dodatnie dla PRL saldo obrotów w tej grupie towarowej, pozwalające równoważyć ujemne saldo w grupie paliw, surowców i materiałów. Zapewniono utrzymanie dostaw podstawowych paliw, surowców i materiałów na poziomie końcowych lat ubiegłej pięciolatki. Uzgodniono nowe formy współpracy prowadzące do pogłębienia integracji gospodarczej, polegającej m.in. na powoływaniu wspólnych przedsiębiorstw oraz podejmowaniu wieloletniej bezpośredniej współpracy między przedsiębiorstwami oraz jednostkami naukowo-badawczymi i konstrukcyjnymi.

W pracach koordynacyjnych stworzono przesłanki dalszego istotnego pogłębienia i poszerzenia powiązań ekonomicznych z głównym partnerem PRL - Związkiem Radzieckim.

Uzgodnienia dokonane w toku koordynacji planów, obok umacniania socjalistycznej integracji ekonomicznej, prowadzą do umacniania potencjału gospodarczego Polski, a tym samym również do ułatwienia procesu normalizacji stosunków ekonomicznych z wysoko rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi.

Długofalowe kierunki rozwijania współpracy ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi są określone w podpisanych przez Polskę z większością krajów wspólnoty socjalistycznej programach kształtowania współpracy naukowej, technicznej, produkcyjnej i przemysłowej do 2000 roku.

2. Kraje kapitalistyczne

We współpracy gospodarczej z krajami kapitalistycznymi dążyć się będzie do normalizacji stosunków na zasadach równouprawnienia i wzajemnych korzyści. Zakłada się stopniowe umacnianie zdolności gospodarki PRL do obsługi zadłużenia na warunkach umożliwiających wzrost gospodarczy kraju i niezbędny po temu import inwestycyjny i zaopatrzeniowy.

W stosunkach z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi w latach 1986-1990 będzie się dążyć do pełnej normalizacji współpracy finansowo-kredytowej. Będą podejmowane działania zmierzające do odbudowania i rozwinięcia przedsięwzięć kooperacyjnych z partnerami przemysłowymi. Nastąpi zintensyfikowanie przedsięwzięć handlowych i przemysłowych zmierzających do oparcia współpracy na zasadach kontraktów i porozumień wieloletnich. Zakłada się dalsze możliwości aktywizowania stosunków z firmami państw kapitalistycznych w wyniku wprowadzenia przepisów prawnych, umożliwiających tworzenie na terenie PRL przedsiębiorstw mieszanych z udziałem kapitału zagranicznego.

W stosunkach z krajami rozwijającymi się głównym celem będzie rozszerzanie zakresu i form współpracy, zwiększanie na warunkach handlowych udziału PRL w ich procesach rozwojowych, z uwzględnieniem postępujących procesów industrializacji tych krajów. Będzie się dążyć do rozszerzenia możliwości współpracy w zwiększaniu produkcji ich przemysłów wydobywczych oraz w rozwijaniu przetwórstwa surowców i materiałów, w powiązaniu z naszym udziałem inwestycyjnym (również kapitałowym), głównie w postaci dostaw maszyn, urządzeń i wyposażenia, know-how, dokumentacji projektowej, jak również świadczenia usług budowlano-montażowych.

Rozdział  9 ⁷

Polityka finansowa.

1. Polityka finansowa państwa będzie się koncentrować na:

- zwiększeniu skuteczności oddziaływania finansów na efektywność gospodarki,

- przywracaniu globalnej równowagi gospodarczej,

- poprawie równowagi zewnętrznej,

- stymulowaniu założonych zmian w strukturze gospodarki, przede wszystkim zaś na stworzeniu warunków umożliwiających przyspieszenie rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej, budownictwa mieszkaniowego oraz ochrony środowiska naturalnego.

2. Fundamentalnej przebudowie w latach 1989 i 1990 ulegnie system finansowy przedsiębiorstw państwowych. Przedsiębiorstwa będą przekształcane w spółki z udziałem Skarbu Państwa. Nastąpi zmiana funduszy przedsiębiorstw poprzez przekształcenie dotychczasowych funduszy w fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa. Fundusz założycielski odpowiadać będzie wkładowi Skarbu Państwa w majątek przedsiębiorstw. Z tego tytułu przedsiębiorstwa będą zobowiązane do opłacania dywidendy na rzecz Skarbu Państwa. Zniesione zostaną fundusze tworzone w ciężar kosztów działalności, z wyjątkiem funduszy: szkód górniczych i rekultywacji oraz socjalnego i mieszkaniowego.

Środki na finansowanie inwestycji przedsiębiorstw będą mogły pochodzić z: funduszy przedsiębiorstw, środków pieniężnych uzyskanych w drodze emisji obligacji lub przez zaciągnięcie bankowego kredytu inwestycyjnego, a także w uzasadnionych przypadkach z funduszu założycielskiego lub należnych Skarbowi Państwa dywidend. Dotacje z budżetu na finansowanie inwestycji będą zwiększały fundusz założycielski.

W ten sposób ujednolicony zostanie system finansowy wszystkich podmiotów gospodarczych posiadających osobowość prawną.

3. Zmiany w zasadach opodatkowania działalności gospodarczej będą również zmierzać do praktycznej realizacji zasady równorzędnych i stabilnych warunków funkcjonowania i rozwoju wszystkich podmiotów gospodarczych. W pierwszym etapie ujednolicony zostanie system opodatkowania jednostek gospodarczych posiadających osobowość prawną. W tym zakresie podstawowe znaczenie będą mieć regulacje dotyczące podatku dochodowego. Przedmiotem opodatkowania tym podatkiem będzie różnica między sumą osiągniętych w danym roku przychodów a poniesionymi wydatkami, z wyjątkiem tych, które zostaną ustawowo określone jako nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów. Podstawę obliczenia podatku stanowić będzie dochód osiągnięty w roku podatkowym po odliczeniu od niego:

- połowy wydatków na budowę, rozbudowę i modernizację budynków i budowli oraz na zakup maszyn i urządzeń związanych z preferowanymi dziedzinami rozwoju gospodarki,

- wydatków na modernizację technik wytwarzania przynoszących zmniejszenie zużycia energii,

- wydatków na zakup osiągnięć naukowych i technicznych, a także na zakup maszyn i urządzeń służących wdrażaniu tych osiągnięć,

- wydatków na zakup i montaż urządzeń służących ochronie środowiska,

- darowizn na cele społecznie użyteczne (w wysokości nie przekraczającej 10% dochodów).

Podatek dochodowy wynosić będzie maksymalnie 40% podstawy opodatkowania.

Ujednolicony zostanie podatek obrotowy poprzez znaczne ograniczenie liczby obowiązujących stawek tego podatku i uwzględnienie w tych nowych stawkach wpłat na Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego. Przewiduje się różne stawki podatku obrotowego dla działalności produkcyjnej i usługowej.

Ujednolicone zostaną zasady poboru innych, wliczanych w ciężar kosztów, podatków i opłat od osób prawnych, tj. podatku od płac, podatku od nieruchomości, opłat skarbowych oraz świadczeń na fundusz gminny i fundusz miejski.

W latach 1989 i 1990 zlikwidowany zostanie podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń, natomiast wypłaty wynagrodzeń zaliczanych w ciężar kosztów, przekraczających dopuszczalny próg wzrostu, będą powiększać podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

4. Podstawowym celem polityki budżetowej będzie dążenie do zminimalizowania stanu nierównowagi budżetu państwa, co będzie wspomagać procesy wyhamowania tempa inflacji oraz umacniania pieniądza. Budżet nabierze charakteru faktycznie aktywnego instrumentu polityki finansowej państwa, co powinno wyrażać się w dostosowywaniu strony rzeczowej realizacji planu do wydolności budżetu.

Ograniczeniu ulegnie redystrybucyjna funkcja budżetu, przede wszystkim w wyniku:

- zahamowania wzrostu dotacji, m.in. przez rozszerzenie stosowania jednolitych przedmiotowych stawek dotacji,

- wprowadzenia zasady, że ponadstandardowy poziom świadczeń powinien być w większym stopniu opłacany przez korzystających z usług,

- zmniejszenia udziału budżetu w finansowaniu inwestycji centralnych.

Reforma systemu budżetowego powinna:

- zwiększyć samodzielność dysponentów kredytów budżetowych i ułatwić funkcjonowanie sfery usług niematerialnych,

- umożliwić przejście jednostek budżetowych, realizujących dochody własne, na samofinansowanie w formie zakładów budżetowych,

- zwiększyć swobodę jednostek w zakresie podejmowania odpłatnej działalności gospodarczej,

- zwiększyć samodzielność rad narodowych przez podział budżetu państwa na odrębne budżety komunalne oraz budżety terenowe i budżet centralny.

Ograniczeniu ulegnie liczba funduszy pozabudżetowych, których decydującym źródłem zasilania są dotacje z budżetu. Fundusze powinny przejmować wydatki budżetowe, jeśli ich charakter odpowiada ustawowemu przeznaczeniu funduszu.

5. Sprawą kluczową jest racjonalne kształtowanie podaży pieniądza, tak aby nie dopuścić do nadmiernej emisji, ponieważ trudny dostęp do pieniądza dla wszystkich podmiotów kreujących popyt jest warunkiem powodzenia urynkowienia gospodarki bez niszczącej ją inflacji. W tym celu przyjęta zostanie zasada, że dynamika podaży pieniądza kreowanego przez system bankowy będzie niższa od tempa wzrostu dochodu narodowego podzielonego w cenach bieżących.

Polityka pieniężno-kredytowa będzie ukierunkowana na poprawę efektywności poprzez stosowanie jednolitych zasad polityki kredytowej wobec wszystkich podmiotów gospodarczych. W polityce kredytowej banki będą się kierować głównie kryterium efektywności gospodarowania poprzez:

- stosowanie, przy ocenie zdolności kredytowej, kryterium płynności finansowej. Podmioty gospodarcze, które nie wywiązują się terminowo ze swych zobowiązań pieniężnych wobec wierzycieli, oraz podmioty, w których występuje trwałe zamrożenie środków w przeterminowanych należnościach, nie będą traktowane jako wiarygodni kredytobiorcy;

- udzielanie kredytów w pierwszej kolejności na realizację zadań gwarantujących osiągnięcie w krótkim czasie efektów ekonomicznych i w rezultacie szybką spłatę kredytu.

Banki będą prowadzić działania w kierunku urealniania oprocentowania lokat i kredytów, stosując zmienną stopę procentową, uwzględniającą ruch cen. Oprocentowanie środków gromadzonych w bankach będzie zróżnicowane w zależności od czasu, na jaki jest wkład wnoszony, przy czym oprocentowanie środków płatnych na każde żądanie będzie niższe od oprocentowania wkładów terminowych, co powinno skłaniać podmioty gospodarcze i ludność do racjonalnej, oszczędnej gospodarki posiadanymi zasobami pieniężnymi.

Tworzone będą warunki do konkurencji między bankami depozytowo-kredytowymi. Zniesione zostaną ograniczenia administracyjne i podziały przedmiotowo-podmiotowe oraz terytorialne w działalności banków. Finansowanie przedsięwzięć przekraczających zdolność kredytową poszczególnych banków będzie prowadzone poprzez zawieranie przez banki porozumień w formie konsorcjum.

6. Jednym z głównych problemów i ograniczeń rozwoju gospodarczego Polski jest zadłużenie zagraniczne, a ściślej koszty obsługi tego zadłużenia. Jego skala jest tak wielka, że przezwyciężanie problemów z nim związanych wymaga działań długofalowych. Niezbędne jest wypracowanie określonych zasad współdziałania z wierzycielami w celu ukształtowania odpowiednich, zewnętrznych warunków dla obsługi zadłużenia. Jednym z zasadniczych czynników przezwyciężania ograniczeń wynikających z zadłużenia jest dynamizacja eksportu. Istnieje konieczność wypracowania zwiększającej się nadwyżki bilansu handlowego stanowiącego podstawowe źródło finansowania kosztów obsługi zadłużenia. Niezbędne jest także poszukiwanie nowych źródeł dochodów dewizowych poprzez aktywizację form przyciągania kapitału zagranicznego do kraju. Problem obsługi zadłużenia, oprócz strony dewizowej, to kwestia znalezienia wewnętrznych źródeł pokrycia wydatków na ten cel. Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego będzie finansowany z dochodów budżetu państwa.

Rozdział  10

Polityka przestrzennego zagospodarowania kraju i rozwoju regionalnego.

Lata 1986-1990 będą stanowić pierwszy etap realizacji polityki przestrzennej państwa sformułowanej w założeniach planu przestrzennego zagospodarowania kraju. Generalnym celem tej polityki jest osiągnięcie i utrzymanie ładu przestrzennego poprzez takie zmiany w przestrzennym zagospodarowaniu kraju, które uwzględniając społeczne, ekonomiczne i ekologiczne aspekty rozwoju, będą sprzyjały podwyższeniu efektywności gospodarowania oraz poziomu życia ludności. Zgodnie z wynikami prac diagnostycznych przyjmuje się przy tym, że cel ten może być osiągnięty w drodze modyfikacji i korektur istniejącej struktury funkcjonalno-przestrzennej kraju, bez konieczności jej radykalnej przebudowy. Działania na rzecz poprawy ładu przestrzennego będą koncentrować się w skalach regionalnej i lokalnej oraz będą zmierzać do poprawy funkcjonowania istniejących już struktur i układów osadniczych. Pierwszoplanowa rola realizacji tak ujętych celów polityki przestrzennej będzie przypadać terytorialnym organom władzy i administracji państwowej, których działania będą wspierane przez organy centralne środkami ekonomicznymi i prawno-administracyjnymi.

Pierwszoplanowym zadaniem polityki przestrzennej państwa w latach 1986-1990 jest osiągnięcie poprawy funkcjonowania gospodarki i warunków życia ludności na obszarach największej koncentracji sił wytwórczych, tj. w aglomeracjach miejskich i okręgach wydobywczo-przetwórczych, gdzie występują obecnie największe dysproporcje, przejawiające się generalnie w niedorozwoju infrastruktury technicznej i społecznej w stosunku do produkcyjnych elementów zagospodarowania. Efektywność przedsięwzięć zmierzających do stopniowego niwelowania tych dysproporcji, w tym efektywność inwestycji rozpoczętych w poprzednich latach, będzie zależeć jednak od równoczesnego zwolnienia tempa wzrostu miejsc pracy i liczby mieszkańców w tych aglomeracjach. W związku z tym w aglomeracjach gdańskiej, katowickiej, krakowskiej, łódzkiej i warszawskiej będą utrzymane ograniczenia możliwości budowy nowych i rozbudowy istniejących zakładów przemysłowych, powodujących istotniejszy wzrost zatrudnienia.

W aglomeracji łódzkiej i warszawskiej, gdzie występować będzie szczególnie ostry deficyt siły roboczej, zakłada się możliwość zastosowania dodatkowych narzędzi ekonomicznych dla poprawy efektywności wykorzystania tych zasobów i szerszej substytucji pracy żywej przez wysokowydajne maszyny i urządzenia.

Ochrona użytków rolnych o najwyższych wskaźnikach bonitacji gleb przejawiać się będzie m.in. w ograniczeniach rozwoju przestrzennego oraz funkcji nie związanych z obsługą rolnictwa i ludności wiejskiej w miastach, położonych na kompleksach gleb dobrych i najlepszych.

W celu poprawy funkcjonowania gospodarki oraz warunków życia ludności na terenie woj. katowickiego prowadzone będą inwestycje centralne służące zmniejszeniu występującej tam luki infrastrukturalnej, zwłaszcza dotyczącej ochrony środowiska.

W celu stworzenia alternatywy wobec dalszej koncentracji sił wytwórczych w największych aglomeracjach wprowadzone zostaną w planie przestrzennego zagospodarowania kraju preferencje dla lokalizacji nowych i rozbudowy istniejących zakładów produkcyjnych w wybranych miastach średniej wielkości o dogodnych warunkach rozwoju, położonych przede wszystkim w północnej i we wschodniej części kraju, przy spełnieniu wszystkich wymagań związanych z zagwarantowaniem ochrony unikalnych walorów środowiska.

Wprowadza się preferencje dla miast małych, położonych poza zasięgiem oddziaływania aglomeracji, w zakresie rozwoju usług i drobnej wytwórczości związanych przede wszystkim z obsługą rolnictwa i ludności wiejskiej.

Dla złagodzenia międzyregionalnych dysproporcji w poziomie i warunkach życia ludności zostanie przyspieszony rozwój niektórych regionów kraju. Wyrazem polityki wyrównywania rozpiętości regionalnych w sferze infrastruktury technicznej i społecznej będą preferencje w zakresie dotacji z budżetu centralnego na inwestycje rad narodowych dla województw północno-wschodniej i środkowo-wschodniej części kraju, a także dla województw: jeleniogórskiego i wałbrzyskiego, gdzie proces dekapitalizacji majątku trwałego jest najbardziej zaawansowany.

W polityce lokalizacji będą stosowane preferencje i ograniczenia związane z cechami układu przyrodniczego kraju. Zakłady wodochłonne będą lokalizowane przede wszystkim w rejonach dolnych odcinków Wisły, Odry i Warty. Będzie utrzymany zakaz lokalizowania zakładów o wysokiej uciążliwości w rejonach koncentracji ludności, przede wszystkim zaś - na obszarach ekologicznego zagrożenia. Obszary składające się na potencjalny pasmowy system osłony ekologicznej kraju będą chronione przed takimi formami zagospodarowania, które powodowałyby degradację ich walorów przyrodniczych.

Rozdział  11 ⁸

Cele społeczne i sposoby ich realizacji.

1. Polityka rozwoju konsumpcji i rynek wewnętrzny

Przewiduje się, że w latach 1986-1990 średnioroczny wzrost spożycia przez ludność dóbr materialnych i usług niematerialnych wyniesie 3,4% (licząc na mieszkańca).

W ciągu pięciolecia nastąpią zmiany w poziomie i strukturze wyżywienia, polegające na zwiększeniu ilości i asortymentu oferowanej żywności oraz poprawie funkcjonowania rynku. Ocenia się, że spożycie mięsa i podrobów w 1990 r. ukształtuje się w granicach 67 kg (licząc na mieszkańca) wobec 60,2 kg w 1985 r. W pozostałych grupach artykułów żywnościowych poziom produkcji i dostaw będzie lepiej dostosowany do potrzeb rynku zarówno przez wzrost podaży, jak i jakości wyrobów. Obok zwiększenia podaży podstawowych grup towarowych nastąpi wzbogacenie oferty asortymentowej, zwłaszcza w zakresie przetwórstwa rolno-spożywczego, koncentratów, przypraw i używek oraz napojów bezalkoholowych.

Osiągnięcie zamierzonej poprawy wyżywienia powinno następować wraz z procesami wdrażania reformy systemu ekonomiczno-finansowego gospodarki żywnościowej, stwarzającej warunki rozwoju przedsiębiorczości i konkurencji w obrocie i przetwórstwie, a tym samym wzrost podaży, przy jednoczesnym wykorzystaniu aktywnej polityki cen.

Przewiduje się, że w globalnym spożyciu wzrośnie udział wydatków na towary nieżywnościowe i usługi. Dostawy rynkowe wielu artykułów będą wyższe od przeciętnego wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności. Do tej grupy artykułów należy zaliczyć wyroby przemysłu lekkiego, takie jak okrycia i ubiory, bielizna osobista, obuwie, oraz wyroby przemysłu elektromaszynowego będące nośnikami najnowszej techniki (osprzęt elektroniczny, audiowizualny itd.).

Ocenia się, że podaż towarów na zaopatrzenie rynku wzrośnie w granicach 26%, w tym towarów nieżywnościowych o 31%.

Zakłada się przyspieszenie rozwoju usług dla ludności. Szacuje się, że w latach 1986-1990 średnie tempo wzrostu kształtować się będzie w granicach ok. 6%, z czego w gospodarce uspołecznionej ok. 5% i w sektorze nie uspołecznionym ok. 8%. Przewiduje się, że liczba placówek usługowych powiększy się o ok. 5 tysięcy obiektów, a zatrudnienie w usługach wzrośnie o blisko 26 tysięcy pracowników. Wolnej nieco będą wzrastać usługi bytowe (ok. 4% średniorocznie).

Będą tworzone warunki ekonomiczne i rzeczowe dla osiągnięcia wyższej dynamiki wzrostu usług. Duża rola przypada tu inicjatywie i przedsiębiorczości władz lokalnych i terenowych struktur organizacyjnych. Będą preferowane usługi związane z zaspokojeniem potrzeb remontowo-budowlanych, napraw sprzętu domowego, higienicznosanitarnego itp.

Podejmowane będą działania dla poprawy funkcjonowania handlu, głównie poprzez rozwiązania systemowe. Będą one skłaniać samodzielne jednostki obrotu towarowego do usprawnienia obsługi klientów, w tym drogą rozwoju bazy technicznej handlu, obejmujące w szczególności rozwój agencji.

Będzie także rozszerzony profil działalności jednostek handlu zarówno terytorialnie, jak i branżowo, co powinno osłabiać istniejące jeszcze struktury o charakterze monopolistycznym.

Wszystko to razem powinno spowodować umocnienie pozycji konsumenta na rynku oraz odczuwalną poprawę warunków życia rodzin przez zmniejszenie codziennych trudności rynkowych.

2. Polityka kształtowania dochodów

Głównymi celami polityki kształtowania dochodów ludności w latach 1986-1990 będą:

- utrzymanie założonej w planie relacji przychodów pieniężnych i dostaw rynkowych,

- zapewnienie motywacyjnej funkcji dochodów pracowniczych, prowadzącej do stymulowania wzrostu produkcji i usług w drodze zwiększenia wydajności pracy, ściślejszego powiązania wynagrodzeń z efektami pracy i wynikami pracy przedsiębiorstwa oraz niwelowania nieuzasadnionych dysproporcji płacowych poprzez zobiektywizowane metody oceny i wartościowania pracy,

- stymulowanie produkcji żywności oraz wybranych usług preferowanych zgodnie z potrzebami społecznymi poprzez odpowiednią politykę dochodową w odniesieniu do rolnictwa indywidualnego i rzemiosła,

- ochrona grup ekonomicznie najsłabszych, nie mogących pracą poprawić warunków życia.

Zakłada się, że realne dochody pieniężne ludności na osobę w 1990 r. będą o blisko 5% wyższe w stosunku do roku 1985. Wzrosną zasoby pieniężne ludności o 13,4%. Systematycznie ulegać będzie poprawie relacja przeciętnej emerytury i renty do przeciętnego wynagrodzenia.

Kształtowanie się płac realnych poszczególnych grup pracowniczych będzie zależeć od wyników działalności przedsiębiorstw. Zakłada się, że przeciętna płaca realna nie ulegnie obniżeniu.

Podstawowymi celami centralnej polityki płac jest stymulowanie wzrostu wydajności pracy i efektywności wykorzystania czynników wytwórczych. Polityka ta będzie realizowana przy zachowaniu samodzielności przedsiębiorstw w kształtowaniu zakładowych systemów wynagradzania oraz pełnej ich odpowiedzialności za efektywność gospodarowania.

Urzeczywistnienie centralnej polityki płac, jak i polityki płac w przedsiębiorstwach, wymagać będzie konsekwentnego przestrzegania następujących zasad:

- podziału według pracy, co oznacza równość miar i ocen, zarówno dla wszystkich podmiotów gospodarczych, jak i poszczególnych pracowników,

- stabilizacji i wydłużenia horyzontu czasowego polityki płac, co stworzy warunki dla długofalowej racjonalizacji decyzji płacowych przedsiębiorstw.

W celu racjonalizacji polityki płac przewiduje się:

- zmianę zasady kształtowania najniższego wynagrodzenia i wprowadzenie jego indeksacji,

- uchylenie obowiązujących obecnie zróżnicowanych mechanizmów waloryzacji wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej i zastąpienie ich jednolitym systemem kształtowania środków na wynagrodzenia,

- nierozszerzanie wymiaru i zakresu stosowania deputatów i innych świadczeń branżowych oraz ekwiwalentów pieniężnych za deputaty i świadczenia,

- nieuwzględnianie we wskaźniku kosztów utrzymania, będącym podstawą kształtowania płac i dochodów realnych, wzrostu cen napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych.

W jednostkach sfery budżetowej wynagrodzenia będą kształtowane w odpowiedniej relacji do wynagrodzeń w sferze produkcji materialnej.

Zakłada się przebudowę zasad wynagradzania kadry kierowniczej przedsiębiorstw z myślą o zwiększeniu jej zainteresowania wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstwa.

W rolnictwie indywidualnym, podobnie jak w gospodarce uspołecznionej, wzrost realnych dochodów będzie konsekwencją wzrostu produkcji rolniczej i jej towarowości. Polityka dochodowa w odniesieniu do rolnictwa indywidualnego opierać się będzie o zasadę opłacalności produkcji rolniczej oraz parytet dochodów w warunkach efektywności produkcji.

Generalny kierunek polityki świadczeń społecznych będzie wyznaczać zasada koncentrowania pomocy i środków dla tych grup ludności, które z tytułu specyficznych uwarunkowań demograficznych i zdrowotnych znajdują się w szczególnie niekorzystnej sytuacji materialnej.

Szczególnej ochronie podlegać będą przede wszystkim emerytury i renty. Wzrost wypłat emerytur i rent w okresie 1986-1990 będzie wyznaczony przez następujące czynniki:

- waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych, która zgodnie z ustawą weszła w życie z dniem 1 marca 1986 r.,

- zakładane na lata 1986-1989 dodatkowe, etapowe podwyżki emerytur i rent przyznanych do końca 1983 r.,

- stały wzrost liczby świadczeniobiorców.

Elementem uzupełniającym dochody emerytów i rencistów będzie dalsza możliwość uzyskiwania dochodów z pracy.

Rozszerzane będą systematycznie możliwości uzyskania dodatkowych dochodów przez kobiety korzystające z zasiłków wychowawczych, bez zawieszania uprawnień do zasiłku.

Propozycje generalnego uporządkowania systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego Rada Ministrów przedstawi - po konsultacji społecznej - do rozpatrzenia na Krajowej Konferencji Delegatów PZPR.

Polityka dochodowa wobec nie uspołecznionej gospodarki nierolniczej zmierzać będzie do zapewnienia dalszej poprawy warunków jej rozwoju, a zarazem przeciwdziałania - nie uzasadnionemu wkładem pracy - wzrostowi dochodów.

Realizacja wyżej wymienionych celów polityki kształtowania dochodów ludności będzie wymagać dokonania modyfikacji istniejących ustaw i aktów wykonawczych do ustaw.

3. Polityka cen

Polityka cen w latach 1986-1990 będzie zmierzać do:

- ograniczenia inflacji,

- tworzenia warunków dla obiektywizacji rachunku ekonomicznego zarówno w skali gospodarki narodowej, jak i w skali przedsiębiorstwa poprzez odpowiednie zmiany poziomu i relacji cen,

- likwidowania istniejącej i niedopuszczenia do powstawania w przyszłości luki inflacyjnej oraz osiągnięcia równowagi przede wszystkim na rynku konsumpcyjnym oraz dóbr i usług inwestycyjnych. Polityka cen w tym zakresie będzie uzupełniana odpowiednimi przedsięwzięciami w zakresie stymulowania podaży oraz sterowania wielkością dochodu przedsiębiorstw, ludności i budżetu.

Dla osiągnięcia tych celów podejmowane będą następujące działania:

1) ceny podstawowych surowców i materiałów będących przedmiotem obrotu towarowego z zagranicą będą ustalane według cen transakcyjnych,

2) ceny produktów poza surowcami i materiałami będzie się ustalać w zasadzie na poziomie cen równowagi, wykorzystując do osiągnięcia tego celu instrument podatku obrotowego. W pierwszej kolejności dążyć się będzie do ustalenia cen równowagi na dobra ponadstandardowe,

3) doskonalony będzie system udzielania dotacji poprzez wprowadzanie jednolitych dotacji kwotowych w miejsce dotacji procentowych. Ograniczeniu ulegnie zakres udzielanych dotacji podmiotowych,

4) dotacje utrzymane zostaną jedynie w stosunku do dóbr i usług o ważnym społecznym znaczeniu, w odniesieniu do których kształtowany poziom cen nie zapewni producentom środków na samofinansowanie.

4. Polityka mieszkaniowa

Rozwiązywaniu problemu mieszkaniowego w latach 1986-1990 służyć będą wielokierunkowe działania. Koncentrować się one będą na:

1) ochronie i lepszym wykorzystaniu istniejącej substancji mieszkaniowej,

2) zwiększeniu nowego budownictwa oraz podejmowaniu przedsięwzięć zapewniających zmniejszenie kosztów budowy i eksploatacji,

3) tworzeniu warunków dla istotnego zwiększenia programu budownictwa mieszkaniowego po 1990 r.

W celu powstrzymania procesu dekapitalizacji istniejącej substancji mieszkaniowej, a także poprawy jej standardu, zakłada się objęcie remontami około 1.400 tys. mieszkań, tj. o ponad 130% więcej niż w ubiegłym 5-leciu. Na modernizację i remonty zostaną zapewnione niezbędne środki materiałowe oraz środki budżetowe i kredyty dla ludności.

Odpowiednie zadania i środki na te cele powinny być ujęte w planach terytorialnych wszystkich szczebli.

Lepsze wykorzystanie substancji mieszkaniowej będzie możliwe także dzięki usprawnieniu trybu zamiany mieszkań. Służyć temu będzie, obok uproszczenia procedury formalnej, także odpowiednie kształtowanie opłat za użytkowanie mieszkań.

Przewiduje się zwiększenie rozmiarów nowego budownictwa w skali umożliwiającej wybudowanie w ciągu 5-lecia 1.000-1.050 tys. mieszkań. Realizacja tego zamierzenia w decydującym stopniu będzie zależeć od zmniejszenia kosztów budownictwa. Z oceny środków rzeczowych i finansowych, którymi będzie mogło dysponować budownictwo mieszkaniowe, wynika, że wybudowanie 1.050 tys. mieszkań będzie wymagać zmniejszenia jednostkowego zużycia materiałów o ok. 2% średniorocznie. Każdy dalszy postęp w obniżaniu kosztów pozwoli na odpowiednie powiększanie programu budownictwa mieszkaniowego.

Niezbędnym warunkiem dla osiągnięcia pożądanej obniżki kosztów jest zwiększenie zainteresowania spółdzielni mieszkaniowych i przyszłych użytkowników mieszkań poprawą pracy przedsiębiorstw budowlanych.

Powinna zostać zachowana równoległość budownictwa mieszkaniowego oraz towarzyszącego: obiektów handlowych, usługowych, placówek służby zdrowia, szkół, przedszkoli i żłobków.

Rady narodowe powinny pełniej korzystać z uprawnień gospodarza terenu w koordynowaniu planów inwestorów i użytkowników budowanych obiektów.

W efekcie realizacji powyższych zadań zasoby mieszkaniowe kraju wzrosną o ok. 10%, a powierzchnia użytkowa mieszkań o ok. 12-13%. Doprowadzi to jednocześnie do zmniejszenia deficytu mieszkań w stosunku do liczby gospodarstw domowych z obecnie szacowanego na ok. 1,4 mln mieszkań do ok. 1,1 mln w 1990 r.

Będą tworzone warunki dla wzrostu efektywności budownictwa przede wszystkim przez modernizację i rozbudowę przemysłu wytwarzającego materiały i wyroby dla budownictwa, pozyskiwanie i zbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe oraz powiększanie mocy wykonawczych w budownictwie.

W miarę osiągania szybszego tempa wzrostu dochodu narodowego Rada Ministrów i rady narodowe powinny zapewnić powiększenie nakładów oraz osiągniecie wyższego poziomu efektów rzeczowych budownictwa mieszkaniowego, a także infrastruktury komunalnej.

Równolegle do realizacji powyższych zadań Rada Ministrów powinna stworzyć nowe instytucjonalne warunki dla gromadzenia środków ludności i środków z innych źródeł pozabudżetowych przeznaczonych na gospodarkę mieszkaniową. Środki te powiększyłyby nakłady na kompleks gospodarki mieszkaniowej, a ich wykorzystanie powinno się znajdować pod społeczną kontrolą.

W celu złagodzenia deficytu materiałów budowlanych, a także zdolności wykonawczych, będą tworzone warunki dla rozwoju przedsiębiorstw uspołecznionych i nie uspołecznionych. Preferowane będą zwłaszcza przedsiębiorstwa wykorzystujące lokalne zasoby surowców, a także przedsiębiorstwa remontowo-budowlane. W większym niż dotąd zakresie zakłady pracy powinny uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych swoich pracowników.

W celu poprawy jakości budowanych mieszkań będą doskonalone technologie i systemy realizacji budowy, między innymi będą eliminowane technologie materiało- i energochłonne. Istotnym źródłem zmniejszenia zużycia materiałów powinny być również działania rad narodowych i spółdzielczości budownictwa mieszkaniowego w kierunku ograniczenia powierzchni projektowanych osiedli, skrócenia ich odległości od istniejącej infrastruktury komunalnej (źródła wody, ciepła itp.) oraz zwiększenia stopnia wykorzystania powierzchni na terenach już zabudowanych.

Rozwiązywanie problemu mieszkaniowego jest ściśle uzależnione od wprowadzenia nowych rozwiązań organizacyjnych i finansowych zwiększających udział środków ludności i zakładów pracy w finansowaniu budowy i eksploatacji mieszkań. Zakłada się modyfikację obecnego systemu finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego, zapewniającą przede wszystkim wzrost udziału środków własnych ludności w kosztach budowy, między innymi poprzez podwyższenie wkładów własnych na mieszkania spółdzielcze (lokatorskie i własnościowe) i budownictwo jednorodzinne, skrócenie okresu spłaty kredytów udzielanych na budowę.

Dążyć się będzie również do stopniowego wprowadzania zasady upodmiotowienia pomocy państwa na cele mieszkaniowe w formie kredytu bankowego. Zróżnicowanie warunków udzielania tej pomocy będzie uzależnione od sytuacji materialnej i rodzinnej osób starających się o mieszkanie.

Wprowadzone też będą dalsze zmiany w systemie opłat za użytkowanie mieszkań, które zapewnią ograniczenie i docelowo likwidację dotacji budżetowych udzielanych na pokrycie kosztów eksploatacji budynków mieszkalnych. Jednocześnie zostanie rozszerzona pomoc finansowa dla użytkowników mieszkań, mających bardzo niskie dochody. Pomoc ta nie będzie udzielana na opłacanie powierzchni ponadnormatywnej.

Realizacja założeń planu wymagać będzie aktywnej współpracy ze strony związków zawodowych, organizacji młodzieżowych, politycznych i społecznych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych i twórczych.

5. Polityka rozwoju gospodarki komunalnej

Podstawowym zadaniem gospodarki komunalnej w latach 1986-1990 jest przygotowanie terenów uzbrojonych pod budownictwo mieszkaniowe, ze szczególnym uwzględnieniem jego przyspieszenia w latach 90-tych, i zaopatrzenie go w niezbędne usługi komunalne. Zwiększy się ogólny poziom usług świadczonych przez gospodarkę komunalną.

Ocenia się, że przyrost zdolności produkcyjnych wodociągów wyniesie około 2 mln m³ na dobę, a przepustowość komunalnych oczyszczalni ścieków zwiększy się o 1,2 mln m³ na dobę. Przewiduje się, że ścieki odprowadzane do kanalizacji miejskiej w 1990 r. zwiększą się o około 6% w porównaniu z rokiem 1985, a ścieki oczyszczane o około 24%. W rezultacie odsetek ludności miejskiej korzystającej z wodociągów zwiększy się z 88,8% w 1985 r. do 90,4% w 1990 r., a z kanalizacji miejskiej z 79,7% w 1985 r. do 81,7% w 1990 r.

W efekcie realizacji w pięcioleciu 1986-1990 dużych systemów wodociągowych przewiduje się uzyskanie poprawy zaopatrzenia w wodę na obszarze aglomeracji katowickiej, m.st. Warszawy, m. Krakowa, Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego oraz w województwie wałbrzyskim.

Realizacji inwestycji związanych z zaopatrzeniem w wodę największych aglomeracji miejskich i innych obszarów deficytowych towarzyszyć będzie współzależny proces budowy komunalnych oczyszczalni ścieków, z których największe kontynuowane będą jako inwestycje centralne.

Ze względów ekonomicznych i wymogów ochrony środowiska rozwój ciepłownictwa w miastach oparty będzie na dużych systemach sieci cieplnych, zasilanych przez elektrociepłownie zawodowe i centralne ciepłownie miejskie. Ilość energii cieplnej dostarczanej na cele komunalno-bytowe wzrośnie o 12,9%. W latach 1986-1990 w energetyce zawodowej może być rozpoczęta budowa 8 nowych elektrociepłowni w: Gdańsku, Kielcach, Bydgoszczy, Bielsku-Białej, Szczecinie, Zielonej Górze, Krakowie i Chorzowie.

Rozwój komunikacji miejskiej w dużych miastach i aglomeracjach będzie oparty głównie na różnych formach trakcji elektrycznej. W miastach mniejszych podstawowym środkiem komunikacji pozostaną autobusy. Z ważniejszych inwestycji komunikacyjnych w latach 1986-1990 będzie budowana I linia metra w Warszawie oraz Drogowa Trasa Średnicowa Katowice-Gliwice. Będą prowadzone prace z myślą o usprawnieniu regionalnego kolejowego ruchu pasażerskiego w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym.

6. Polityka rozwoju oświaty i wychowania

Rozwój oświaty i wychowania traktowany jest priorytetowo w polityce społeczno-gospodarczej lat 1986-1990. Dotyczy to zarówno procesu dydaktyczno-wychowawczego, jak i zwiększenia oraz doskonalenia kadr dla oświaty, a także rozwoju bazy materialnej. Priorytety te uzasadnia wysoka dynamika wzrostu liczby dzieci i młodzieży w wieku szkolnym do 1990 r. Oczekuje się, że w realizacji zadań związanych z rozwojem oświaty i wychowania aktywnie będzie uczestniczyć całe społeczeństwo, zwłaszcza poprzez Narodowy Czyn Pomocy Szkole.

Za podstawowe cele planu przyjmuje się podniesienie poziomu wiedzy i świadomości obywatelskiej dzieci i młodzieży, zapewnienie wyższego stopnia przygotowania młodzieży do pracy zawodowej, rozwój sieci obiektów szkolnych i przedszkolnych oraz poprawę zaopatrzenia uczniów w podręczniki i pomoce dydaktyczne, doskonalenie i rozszerzenie opieki socjalnej poprzez modyfikację systemu stypendialnego, rozwój świetlic szkolnych, zmodernizowanie stołówek i rozszerzenie zakresu żywienia dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Realizacja tych zadań wymagać będzie m.in. umocnienia funkcji wychowawczej szkół, wdrożenia reformy programowej do szkół ponadpodstawowych oraz opracowania długofalowych kierunków rozwoju systemu edukacji narodowej. Zakłada się również opracowanie i wdrożenie koncepcji wychowania do pracy poprzez pracę, osiągnięcie dalszych postępów w wyrównywaniu szans oświatowych dzieci i młodzieży z różnych środowisk. Rozwijany będzie system kształcenia nauczycieli w celu pełniejszego zaspokojenia potrzeb kadrowych oświaty oraz lepszego przygotowania nauczycieli do zadań wychowawczych. Doskonalone także będą warunki pracy i zasady wynagradzania nauczycieli.

Dzięki wybudowaniu 112 tys. nowych miejsc w przedszkolach i pozyskaniu blisko 28 tys. miejsc w wyniku działań pozainwestycyjnych, nastąpi przyspieszenie procesu upowszechniania wychowania przedszkolnego. Udział dzieci objętych tym wychowaniem zwiększy się, mimo wyżu demograficznego, z 50,2% w 1985 r. do 58,5% w roku 1990. Będzie utrzymana zasada powszechności obejmowania wychowaniem przedszkolnym dzieci 6-letnich w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych.

Głównym zadaniem w szkolnictwie podstawowym będzie zahamowanie procesu pogarszania się warunków pracy szkół i nauczania, co jest zadaniem trudnym, zważywszy zwiększenie się liczby uczniów tylko w tych szkołach o około 515 tys. Budowa co najmniej 15,9 tys. nowych pomieszczeń do nauki oraz pozyskanie ok. 2 tys. takich pomieszczeń ze źródeł pozainwestycyjnych pozwoli jednak poprawić tzw. współczynnik zmianowości z 1,18 w 1985 r. do 1,16 w 1990 r. Uzyskanie planowanych efektów inwestycyjnych będzie wymagać wydatnego skracania cykli inwestycyjnych obiektów oświatowych, zwiększenia dyscypliny w zakresie terminowej realizacji budownictwa oświatowego oraz powstrzymania wzrostu kosztów tego budownictwa.

W roku szkolnym 1986/1987 rozpocznie się proces wdrażania reformy programowej w szkolnictwie ponadpodstawowym. Ulegać będzie m.in. zmianom struktura kształcenia w tych szkołach, w coraz większym stopniu absolwenci szkół podstawowych będą podejmować naukę w pełnych szkołach średnich. Liczba uczniów w szkołach ponadpodstawowych zwiększy się o około 350 tys., a liczba pomieszczeń do nauki o ok. 1,5 tys. W szkolnictwie zawodowym wprowadzone będą szersze profile kształcenia, zwiększające skalę możliwości zatrudnienia i zdobywania nowych specjalności.

W latach 1986-1990 będzie doskonalony system zaopatrywania uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych oraz studentów w podręczniki i książki szkolne w ramach planowanych priorytetów dla zwiększonych nakładów podręczników szkolnych i akademickich oraz poprawy ich jakości.

Zostanie nadana szczególna ranga problemowi kształcenia nauczycieli.

Poprawa efektywności kształcenia i wychowania będzie głównym problemem szkolnictwa wyższego w nadchodzących latach. Działalność uczelni koncentrować się będzie na przemianach jakościowych w kształceniu studentów i kadr naukowych, dyscyplinowaniu procesów nauczania, modernizacji programów, planów studiów, umacnianiu funkcji wychowawczych szkół wyższych, ściślejszym sprzężeniu działalności naukowo-badawczej z praktyką społeczno-gospodarczą kraju.

Ilościowy rozwój szkolnictwa wyższego wyrazi się we wzroście rekrutacji na I rok studiów z 65,4 tys. osób w 1985 r. do 76,6 tys. w 1990 r. (w tym 18 tys. na studia dla pracujących, w których największy udział będą miały kierunki nauczycielskie) oraz we wzroście liczby studentów z 331,5 tys. w 1985 r. do 348,6 tys. w 1990 r. W wyniku działalności inwestycyjnej zostaną oddane do użytku pomieszczenia dydaktyczne o kubaturze ok. 900 tys. m³. O 12,5 tys. wzrośnie liczba miejsc w internatach oraz o 6,5 tys. liczba miejsc w domach akademickich.

W ramach znowelizowanego programu poprawy startu życiowego i zawodowego młodzieży będą kontynuowane działania w zakresie poprawy opieki nad dzieckiem oraz pomocy materialnej dla młodzieży szkolnej i studenckiej. Zostanie zapewniona realna wartość pomocy materialnej do 1990 r. Stopniowej poprawie będą ulegać warunki opieki zdrowotnej i badań profilaktycznych, a także warunki żywienia i dożywiania rosnącej liczby dzieci i młodzieży w szkołach.

7. Polityka ochrony zdrowia

Przyjmuje się, że głównymi kierunkami rozwoju opieki zdrowotnej będą:

- usprawnienie podstawowej opieki zdrowotnej w miejscu zamieszkania i pracy, a także opieki nad matką i dzieckiem,

- zapobieganie i zwalczanie chorób cywilizacyjnych (choroby układu krążenia, nowotwory, wypadki, urazy i zatrucia),

- zapobieganie i zwalczanie głównych zagrożeń zdrowotnych, takich jak uzależnienie od alkoholu i środków odurzających oraz palenia tytoniu.

Zostaną wybudowane i oddane do użytku nowe szpitale na co najmniej 16 tys. łóżek. W rezultacie liczba łóżek szpitalnych wyniesie w 1990 r. 221 tys., co stanowi na 10 tys. mieszkańców 57,7 łóżek w porównaniu z 56,4 w 1985 r. Wzrośnie o ok. 370 liczba przychodni i ośrodków zdrowia, a liczba miejsc w żłobkach zwiększy się do 1990 r. o ok. 8 tys.

Poprawa stanu bazy materialnej w dużym stopniu będzie zależeć od terminowego oddania do użytku obiektów służby zdrowia, w szczególności szpitali, a także innych obiektów finansowanych zarówno z budżetu, jak i Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. W nadchodzących latach zrealizowanych zostanie szereg przedsięwzięć organizacyjnych i innych mających na celu usprawnienie dostępności świadczeń służby zdrowia, poprawę efektywności pracy personelu medycznego i wykorzystania bazy materialnej. Zwiększone zostaną środki materialne na cele związane z podnoszeniem poziomu kultury zdrowotnej ludności. Doskonalić się będzie funkcjonowanie opieki zdrowotnej w miejscu zamieszkania, m.in. poprzez rozszerzanie systemu wolnego wyboru lekarza.

Zapobieganiu i zwalczaniu chorób cywilizacyjnych służyć będzie intensyfikacja i rozwój działań służby zdrowia w zakresie wczesnego ich wykrywania. Rozwijana będzie rehabilitacja lecznicza, umożliwiająca przywracanie ludziom utraconej sprawności, a tym samym ich powrót do aktywności zawodowej i społecznej.

W latach 1986-1990 liczba lekarzy medycyny wzrośnie z 73,2 tys. do 84,4 tys., lekarzy dentystów z 17,4 tys. do 18,4 tys., pielęgniarek ze 179,7 tys. do 212 tys.

Rozszerzenie świadczeń opieki środowiskowej i rzeczowej pomocy socjalnej oraz zwiększenie liczby miejsc w domach opieki społecznej - to główne kierunki rozwoju pomocy społecznej w stosunku do powiększającej się liczby osób starszych, zwłaszcza samotnych i niepełnosprawnych.

Liczba miejsc w domach pomocy społecznej zwiększy się w 5-leciu co najmniej o ok. 4,5 tys., a liczba pracowników socjalnych zatrudnionych w terenowych jednostkach opieki społecznej osiągnie ok. 15 tys. osób. Należy wydatnie zwiększyć liczbę miejsc w domach dla przewlekle chorych.

Istotnej poprawie ulegnie stan zaopatrzenia służby zdrowia. Znacznie wzrosną dostawy wyrobów farmaceutycznych z produkcji krajowej oraz aparatury i sprzętu medycznego. Zwiększony będzie import leków oraz sprzętu i aparatury nie produkowanej w kraju, jak również surowców i komponentów do produkcji krajowych wyrobów farmaceutycznych. Poprawie stanu sanitarnego kraju służyć będzie zapewnienie odpowiedniej produkcji i dostaw na rynek środków czystości oraz środków dezynfekcyjnych i technicznych, a także wzmocnienie działalności służb sanitarno-epidemiologicznych i stacji diagnostycznych w zakresie badania skażeń wody, żywności, powietrza itp.

8. Bezpieczeństwo i higiena pracy

W okresie 1986-1990 r. podejmowane będą działania na rzecz dalszej poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, zmniejszenia liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ograniczenia o co najmniej 10% liczby osób zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

W tym celu konieczne jest:

- likwidowanie zagrożeń wypadkami przy pracy, zmniejszenie narażenia pracowników na czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy oraz ograniczenie prac szczególnie uciążliwych przez stosowanie właściwych środków technicznych i organizacyjnych,

- rozwijanie produkcji urządzeń niezbędnych dla zapewnienia właściwych warunków pracy, jak urządzenia wentylacyjne, klimatyzacyjne, odpylające, oświetleniowe, urządzenia transportu wewnętrznego i przeładunkowe,

- mechanizowanie i automatyzowanie prac na stanowiskach pracy o najwyższym zagrożeniu zdrowia, a w miarę postępu technicznego wykonywanie prac najbardziej szkodliwych przy stosowaniu robotów mechanicznych,

- rozszerzanie badań i pomiarów zagrożeń występujących w zakładach i na stanowiskach pracy,

- rozszerzanie wykazu maszyn i urządzeń produkcyjnych objętych obowiązkiem oznaczania znakiem bezpieczeństwa oraz ujawnianie przypadków kwalifikujących się do stosowania sankcji za wprowadzanie do obrotu maszyn i urządzeń podlegających oznaczeniu znakami bezpieczeństwa, a nie posiadających takiego oznakowania,

- egzekwowanie stosowania norm bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu obiektów, maszyn i urządzeń produkcyjnych,

- zdyscyplinowanie przeprowadzania okresowych badań stanu zdrowia pracowników, szczególnie zatrudnionych na stanowiskach zagrożonych czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,

- zapewnienie pełnego wyposażenia pracowników w środki ochrony osobistej oraz poprawa ich jakości i funkcjonalności,

- poprawa gospodarki ochronami osobistymi i odzieżą roboczą w zakładach pracy,

- wzmożenie i rozszerzenie zakresu kontroli warunków bhp oraz szkolenia pracowników i osób kierujących zespołami pracowniczymi w dziedzinie przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

- zaostrzenie sankcji wobec kierownictw zakładów pracy nie zapewniających załogom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, pomimo istnienia takich możliwości oraz w stosunku do pracowników nie przestrzegających przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

W celu zapewnienia należytego zaopatrzenia załóg w odzież ochronną, roboczą i sprzęt ochrony osobistej utrzymane będą zamówienia rządowe na te wyroby.

Prowadzona będzie działalność naukowo-badawcza dotycząca bezpieczeństwa, higieny i ochrony pracy oraz ergonomii w ramach centralnych programów badawczo-rozwojowych oraz zamówień rządowych.

Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych poprawiających warunki bezpieczeństwa i higieny pracy finansowana będzie ze środków własnych przedsiębiorstw oraz kredytu bankowego przyznawanego na warunkach preferencyjnych, tj. przy wyższym udziale kredytu w finansowaniu przedsięwzięcia, wydłużonym okresie jego spłaty i niskim oprocentowaniu.

W celu wspierania realizacji inwestycji służących poprawie warunków pracy:

- zastosowane zostaną zwolnienia z wpłat amortyzacji do budżetu centralnego lub na scentralizowane rachunki amortyzacji przedsiębiorstw o szczególnym zagrożeniu zawodowym, określonych w wykazie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych,

- utrzymane zostaną zwolnienia inwestycji służących poprawie warunków pracy z obowiązku uiszczania kaucji.

W sytuacji szczególnego zagrożenia życia i zdrowia pracowników inwestycje służące likwidacji tych zagrożeń mogą być na podstawie odrębnych, indywidualnych decyzji wspierane dotacją z budżetu centralnego lub z scentralizowanych rachunków amortyzacji przedsiębiorstw.

Stosowane będą także ulgi w podatku dochodowym, polegające w szczególności na refundacji kosztów inwestycji poprawiających warunki pracy, oraz:

- z tytułu zastosowania krajowych wynalazków i wyników prac badawczo-rozwojowych, które zmierzają do poprawy warunków pracy,

- z tytułu przyrostu produkcji urządzeń, aparatury i ochron indywidualnych, niezbędnych do ochrony pracy.

Ulgi w podatku dochodowym, przeznaczone na refundację kosztów inwestycji służących poprawie warunków pracy, przyznawane będą dla przedsięwzięć realizowanych nie dłużej niż w cyklu 5-letnim i będą przysługiwać również w tym przypadku, gdy suma ulg w podatku dochodowym przysługujących przedsiębiorstwu w roku podatkowym przekroczy 20%.

Podwyższone zostaną ulgi w podatku dochodowym z tytułu zastosowania krajowych wynalazków oraz takich projektów wynalazczych i wyników prac badawczo-rozwojowych, które zmierzają do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Realizacja tych przedsięwzięć, wsparta zaangażowanym działaniem związków zawodowych, społecznej inspekcji pracy i ogółu zatrudnionych, powinna spowodować odczuwalną przez załogi poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w okresie do 1990 r.

9. Polityka rozwoju kultury

Za główne cele rozwoju kultury w latach 1986-1990 uznaje się tworzenie warunków dla powszechnego uczestnictwa w kulturze, rozwoju twórczości artystycznej, przezwyciężania dysproporcji w zaspokojeniu potrzeb kulturalnych pomiędzy środowiskami i regionami oraz ochronę dziedzictwa kulturalnego. Rozwój działalności kulturalno-oświatowej i ideowo-wychowawczej jednostek kultury powinien sprzyjać kształtowaniu i umacnianiu socjalistycznych stosunków i norm współżycia społecznego, zwiększaniu wpływu nauki, oświaty, kultury i sztuki na kształtowanie racjonalnych postaw społeczeństwa oraz etyki zawodowej i stosunku do pracy. Efektem tej działalności powinno być podniesienie ogólnej kultury społeczeństwa i ograniczanie zasięgu negatywnych zjawisk społecznych.

Materialne warunki upowszechniania i rozwoju kultury oparte będą na intensyfikacji wykorzystania istniejącej bazy materialnej oraz wzroście produkcji artykułów użytku kulturalnego. Będą wspierane pozainwestycyjne sposoby rozwijania sieci placówek kultury, zwłaszcza w szkołach i osiedlach mieszkaniowych.

Jednocześnie ustala się priorytet dla inwestycji kulturalno-oświatowych (domy kultury, kluby, biblioteki) w zakresie zaopatrzenia w nowoczesny sprzęt wideofoniczny, magnetowidy i zestawy wideokaset.

Liczba bibliotek publicznych i ich filii wzrośnie o około 685 jednostek, a liczba domów i ośrodków kultury zwiększy się do poziomu około 3.300 placówek.

Za podstawowe zadanie uznaje się rozwój bazy poligraficznej. Będzie on polegał na modernizacji i rozbudowie istniejących drukarń, wspieranych inwestycjami odtworzeniowymi. Dążyć się będzie do systematycznego wzrostu nakładów książek i broszur.

Ważnym zadaniem jest rekonstrukcja i modernizacja przestarzałej obecnie i nie odpowiadającej zadaniom rozwoju twórczości filmowej bazy produkcyjnej kinematografii tak w zakresie produkcji filmów fabularnych, jak dokumentalnych i oświatowych.

Niezbędne jest rozpoczęcie produkcji płyt do odtwarzania przy pomocy systemu "compact" i wykorzystanie innych najnowszych rozwiązań technologicznych związanych z rozwojem elektroniki. Rozwój produkcji sprzętu magnetowidowego i kaset wideo sprzyjać będzie realizacji programu edukacji kulturalnej całego społeczeństwa. Stopniowo będzie modernizowana baza materialno-techniczna radia i telewizji, między innymi w celu poprawy słyszalności programów na obszarach o słabych warunkach odbioru. W ramach współpracy państw socjalistycznych tworzone będą warunki dla uruchomienia emisji i odbioru programu telewizyjnego w oparciu o technikę satelitarną.

W trybie inwestycji centralnych imiennie wymienionych będzie kontynuowana budowa pomieszczeń dla Biblioteki Narodowej w Warszawie. Ponadto w trosce o zachowanie dóbr kultury tworzone będą warunki dla rozwoju państwowej i społecznej opieki nad zabytkami narodowego dziedzictwa cywilizacyjnego i kulturalnego. Kontynuowane będą prace rewaloryzacyjne w Krakowie i innych miastach, wzmożone będą działania na rzecz ochrony zabytków przed niszczeniem, opracowywane będą plany renowacji zabytkowych zespołów architektonicznych.

Ważnym czynnikiem oddziaływania na upowszechnienie kultury będzie Fundusz Rozwoju Kultury. Środki gromadzone na tym funduszu, zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, będą systematycznie wzrastały (przeznacza się na Fundusz Rozwoju Kultury następujące stawki odpisów z podatku od płac w gospodarce uspołecznionej: 1987 - 14,0%, 1988 i 1989 - 14,5%, 1990 - 15,0%). Powinny być one możliwie najlepiej wykorzystywane nie tylko na cele bieżące, ale także na modernizację i rozwój placówek kultury. Aktywizacja działalności związków zawodowych, organizacji społecznych i stowarzyszeń kulturalnych powinna sprzyjać upowszechnianiu wartości kultury w zakładach pracy w mieście i na wsi.

10. Polityka rozwoju kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku

Podstawowym celem w zakresie rozwoju kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku będzie tworzenie warunków dla dalszego wzrostu uczestnictwa społeczeństwa w korzystaniu z usług oraz bazy turystycznej i sportowej, przy zwróceniu szczególnej uwagi na zwiększanie aktywności ruchowej młodzieży szkolnej i osób w wieku produkcyjnym.

Tworzenie warunków do upowszechniania kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku będzie polegało przede wszystkim na bardziej efektywnym wykorzystaniu bazy materialnej oraz realizacji rozpoczętych obiektów i urządzeń: stadionów, boisk do gier, sal gimnastyczno-sportowych, pływalni, campingów oraz innych obiektów turystyczno-wypoczynkowych i rekreacyjnych. Zakres inwestycji nowo rozpoczynanych będzie niewielki, wspomagany między innymi udziałem środków Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku oraz Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej. Zakłada się, że ogólny stan bazy kultury fizycznej do 1990 r. powiększy się między innymi o 432 sale gimnastyczne, 48 hal sportowych oraz 80 pływalni krytych i otwartych. Zwrócona zostanie szczególna uwaga na rozwój działalności remontowej, związanej z przeciwdziałaniem procesom dekapitalizacji bazy turystycznej i sportowej, oraz na jej modernizację i poprawę jakości usług.

Zwiększeniu ulegnie produkcja podstawowych artykułów sportowych i turystycznych, w tym zwłaszcza sprzętu, ubiorów i obuwia dla młodzieży.

Zapewnione zostaną warunki sprzyjające dalszemu rozwojowi turystyki zagranicznej oraz zwiększeniu wpływów dewizowych z tytułu sprzedaży usług turystycznych, hotelarskich i campingowych.

11. Polityka ochrony i kształtowania środowiska, gospodarka wodna

1) Ochrona i kształtowanie środowiska

Przyjmuje się trzy podstawowe i równorzędne cele ochrony środowiska. Celami tymi są: tworzenie warunków dla stopniowej poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych, zmniejszanie tempa wzrostu zanieczyszczenia środowiska, w tym zwłaszcza dalsze ograniczenie emisji pyłów, a także wdrożenie technologii odsiarczania paliw i spalin dla tworzenia warunków do ograniczania po 1990 r. emisji związków siarki, ze szczególnym uwzględnieniem działań na obszarach ekologicznego zagrożenia oraz na obszarach o specjalnych wartościach przyrodniczych.

W latach 1986-1990 będzie kontynuowana budowa oczyszczalni ścieków objętych planem centralnym oraz planami terytorialnymi przedsiębiorstw. W ramach planu centralnego będą budowane oczyszczalnie ścieków dla Warszawy, Łodzi. Chorzowa, Siemianowic, Sosnowca, Lublina, Gdyni i Elbląga. Zostanie położony nacisk na usprawnienie procesów wykonawczych na tych budowach. W zakładach przemysłowych będą preferowane przedsięwzięcia zmniejszające ilość nie oczyszczonych ścieków. Szacuje się, że poza inwestycjami centralnymi będzie prowadzona budowa, rozbudowa i modernizacja 920 urządzeń do oczyszczania ścieków miejskich lub przemysłowych.

Działania zmierzające do: zmniejszenia emisji pyłów i gazów, zrzutu nie oczyszczonych ścieków oraz utylizacji i neutralizacji odpadów przemysłowych i komunalnych, będą koncentrowane na obszarach szczególnego zagrożenia środowiska. Podjęte zostaną przedsięwzięcia pilotujące, umożliwiające redukcję emisji związków siarki (głębokie wzbogacanie węgla energetycznego, instalacje kotłów fluidalnych, instalacje dla odsiarczania spalin).

W stosunku do obszarów szczególnie zagrożonych, jak również obszarów o wyjątkowo cennych wartościach przyrodniczych, będą obowiązywać zakazy budowy i rozbudowy zakładów pogarszających stan środowiska.

Przy pomocy środków ekonomicznych będą preferowane rozwiązania techniczne i technologiczne, zmniejszające uciążliwość działalności produkcyjnej dla środowiska, oraz rozwój produkcji odpowiednich urządzeń.

Ocenia się, że łączne nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska wyniosą w pięcioleciu 330 mld zł, a średnioroczne tempo ich wzrostu wynosić będzie 12,7%. W strukturze rzeczowej dominować będą nakłady na ochronę wód (bez nakładów na retencję i zaopatrzenie w wodę) - 200 mld zł. Najwyższe tempo wzrostu nakładów przewiduje się natomiast w sferze ochrony powierzchni ziemi - 17,1% średniorocznie oraz odpowiednio ochrony powietrza - 15,4%.

Przewiduje się, iż średnioroczny wzrost nakładów na inwestycje przedsiębiorstw związanych z ochroną środowiska w latach 1986-1990 wyniesie 14,5%. Podobnie znaczna dynamika inwestowania w tym zakresie, wynosząca średniorocznie 12,3%, dotyczyć będzie inwestycji realizowanych w ramach planów terytorialnych. Ocenia się, iż udział nakładów na inwestycje ochrony środowiska w nakładach ogółem władz terenowych w pięcioleciu osiągnie w skali kraju około 9%.

W rezultacie udział nakładów na ochronę środowiska w nakładach inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej powinien wzrosnąć z 2,8% w 1985 r. do 4% w 1990 r., a w nakładach na inwestycje przedsiębiorstw - odpowiednio z 3,1% do 5,0%.

2) Gospodarka wodna

Działania inwestycyjne w gospodarce wodnej będą skoncentrowane na zakończeniu i uruchomieniu obecnie kontynuowanych obiektów umożliwiających ograniczenie najbardziej dotkliwych deficytów wody. W latach 1986-1990 zostanie zakończona budowa m.in. następujących zbiorników wodnych: Dobczyce na rz. Rabie, Klimkówka na rz. Ropie, Jeziorsko na rz. Warcie, Mietków na rz. Bystrzycy, Bukówka na rz. Bóbr, Dobromierz na rz. Strzegomce, Łąka na rz. Pszczynce. Wraz z innymi zbiornikami zwiększy to stopień zretencjonowania zasobów wodnych o 1% średniego odpływu rocznego, czyli pojemność zbiorników retencyjnych wzrośnie o 666 mln m³, tj. o ok. 23%. Będzie kontynuowana ponadto budowa zespołu zbiorników wodnych Czorsztyn-Nidzica-Sromowce Wyżne na rz. Dunajec.

Na całym obszarze kraju przewiduje się osiągnięcie wyraźnej poprawy efektywności gospodarowania zasobami wodnymi i ich ochrony poprzez sukcesywne wprowadzanie zintegrowanej gospodarki w zlewniowych obszarach wodnogospodarczych. Pozwoli to na postęp w zakresie oszczędności i wielokrotności zużycia, poprawy eksploatacji i konserwacji urządzeń, modernizacji i rozbudowy obiektów w miarę wzrostu potrzeb i przestrzegania prawa wodnego. Ze względu na tkwiące w tym układzie rezerwy w szeregu zlewni spowoduje to poprawę zaopatrzenia w wodę i ochronę jej jakości.

W okresie pięciolecia 1986-1990 zostanie zakończona, realizowana jako inwestycja centralna, budowa I etapu "Wodociągu Północnego" dla m.st. Warszawy, a także - realizowanych w planach terytorialnych: systemu "Wielka Woda" dla Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego oraz I etapu wodociągu "Sudety" w województwie wałbrzyskim. Podjęta będzie budowa zbiornika wodnego "Świnna Poręba" na rz. Skawie, związanego także z zaopatrzeniem w wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, a w miarę powstających możliwości inwestycyjnych, zbiornika "Rzymówka" na rz. Kaczawie oraz II etapu "Wodociągu Północnego" dla m.st. Warszawy. Ponadto w ramach planowanych nakładów na inwestycje jednostek budżetowych resortu ochrony środowiska i zasobów naturalnych przewiduje się rozpoczęcie budowy zbiorników: "Sosnówka" na rzece Czerwonce, "Wióry" na rzece Świślinie, "Oleśniki" na rzece Wieprz oraz zbiorników kojarzonych z eksploatacją kruszywa: "Kozielno", "Kamieniec Ząbkowicki", "Topola" na rzece Nysie Kłodzkiej oraz "Racibórz" na Odrze, a także stopnia wodnego "Malczyce" na Odrze.

Ocenia się, ze łączne nakłady na inwestycje gospodarki wodnej (bez nakładów na ochronę wód) wyniosą 430 mld zł, a średnioroczne tempo ich wzrostu osiągnie 9,8%.

W strukturze rzeczowej dominować będą nakłady na budowę i rozbudowę ujęć i doprowadzeń wody.

CZĘŚĆ  II

SZCZEGÓŁOWE USTALENIA PLANU

Rozdział  1 ⁹

Inwestycje centralne.

1. Zasady kreowania

Inwestycjami centralnymi są przedsięwzięcia inwestycyjne, mające strategiczne znaczenie dla gospodarki narodowej. W szczególności zaliczono do nich ważniejsze inwestycje: surowcowo-energetyczne, z zakresu infrastruktury technicznej, konsumpcji społecznej oraz ochrony środowiska naturalnego. W kolejnych centralnych planach rocznych w miarę powstających możliwości Rada Ministrów będzie włączać do inwestycji centralnych nowe przedsięwzięcia, głównie w obszarze gospodarki żywnościowej i ochrony środowiska.

2. Wykaz inwestycji centralnych

Maksymalny poziom nakładów na inwestycje decydowane centralnie w latach 1986-1990 ustala się w kwocie 1.300 mld zł, w tym na inwestycje imiennie wymienione w kwocie 800 mld zł.

W latach 1986-1990 będą kontynuowane następujące inwestycje centralne:

INWESTYCJE ROZPOCZĘTE DO 1988 R.

Lp.	Nazwa inwestycji	Przyrost zdolności produkcyjnych (usługowych)			Termin zakończenia (rok)	Wartość kosztorysowa (ceny 1984 r.) mld zł
		nazwa wyrobu	jednostka miary	ogółem
1	2	3	4	5	6	7
1	Kopalnia Węgla Kamiennego XXX-lecia PRL - pole Warszowice	węgiel koksowy	mln t/r	1,8	1996	22,1
2	Kopalnia Węgla Kamiennego "Krupiński"	węgiel koksowy	"	3,6	1989	22,8
3	Kopalnia Węgla Kamiennego "Morcinek"	węgiel koksowy	"	1,8	1992	38,6
4	Kopalnia Węgla Kamiennego "Budryk"	węgiel koksowy	"	6,0	2000	69,1
5	Kopalnia Węgla Kamiennego "Czeczott"	węgiel energetyczny	"	7,2	1991	49,3
6	Kopalnia Węgla Kamiennego "Bogdanka K-1"	węgiel energetyczny	"	2,4	1992	47,7
	Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów"
7	- budowa odkrywki Bełchatów	węgiel brunatny	"	38,5	1990	134,2
8	- budowa odkrywki Szczerców	węgiel brunatny	"	12,0	2002	185,3
9	Kopalnia Węgla Brunatnego "Konin"	węgiel brunatny	"	6,0	1990	14,5
10	Układ przesyłowy dla importu gazu ziemnego z ZSRR z rejonu Brześcia, łącznie z tłocznią w Hołowczycach	rurociąg przepustowość	km mld Nm3/r	310 6,0	1992	22,5
11	Elektrownia "Bełchatów"	moc elektryczna	MW	4.320	1992	208,5
12	Elektrownia "Opole"	moc elektryczna	MW	2.160	1997	159,5
13	Elektrownia Jądrowa "Żarnowiec" - I etap	moc elektryczna	MW	930	1995	155,7
14	Elektrownia "Połaniec" Elektrownia "Stalowa Wola"	moc elektryczna	MW	1.600	1987	29,4
15	- rozbudowa elektrowni dla potrzeb ciepłej wody dla kopalni siarki	moc cieplna	MW	220	1987	4,3
16	- budowa kotła WP 120	moc cieplna	MW	140	1986	1,6
17	Elektrociepłownia "Kawęczyn"	moc cieplna	MW	740	1990	17,6
18	Elektrociepłownia "Katowice-Dąbrówka"	moc cieplna	MW	510	1991	12,8
	Stacje wysokiego napięcia:
19	- Widełka	stacja 750 kV	MVA	2.502	1988	5,5
		stacja 400 kV	MVA	250
20	- Tarnów III	pola 400 kV	szt.	2	1986	0,4
		pola 110 kV	szt.	3
21	- Tucznawa III etap	pola 400 kV	szt.	2	1986	0,2
22	- Ostrów Świętokrzyski	stacja transform.	MVA	250	1987	0,2
23	- Krosno-Iskrzynia	stacja transform.	MVA	250	1991	1,2
24	- Płock II zad. 2	pola 400 kV	szt.	5	1986	0,3
25	- Płock II zad. 3	stacja transform.	MVA	250	1988	0,4
26	- Rokitnica	stacja transform.	MVA	500	1991	1,7
27	- Grudziądz-Węgrowo z wyprowadzeniem linii 400 kV	stacja transform.	MVA	500	1989	1,2
	Grudziądz-Węgrowo	linia	km	1
28	- Trębaczew	stacja transform.	MVA	500	1990	1,0
29	- Mościska	stacja transform.	MVA	250	1992	1,8
30	- Żarnowiec	stacja transform.	MVA	250	1991	1,4
31	- Wierna Rzeka k. Kielc	stacja transform.	MVA	750	1991	1,5
32	- Olsztyn Mątki	stacja transform.	MVA	330	1991	1,2
33	- Czarna (Lubin)	stacja transform.	MVA	500	1989	0,5
	Linie wysokiego napięcia:
34	- Widełka-Tarnów	linia 400 kV	km	99	1986	1,8
35	- ZSRR-Widełka	linia 400 kV	km	114	1986	3,8
36	- Skawina-Tarnów	linia 400 kV	km	189	1986	2,0
37	- Byczyna-Tucznawa	linia 400 kV	km	33	1986	0,8
38	- Byczyna-Skawina	linia 400 kV	km	107	1986	1,4
39	- Rogowiec-Łódź	linia 400 kV	km	71	1987	1,4
40	- Krajnik - granica NRD	linia 400 kV	km	12	1987	0,4
41	- Płock-Łódź	linia 400 kV	km	135	1988	2,0
42	- Pasikurowice- Dobrzeń-Trębaczew	linia 400 kV	km	108	1988	1,3
43	- Mikułowa-Pasikurowice-St. Czarna k. Lubina	linia 400 kV	km	66	1988	1,1
44	- Kampina-Ołtarzew	linia 400 kV	km	49	1988	0,9
45	- Rogowiec-Trębaczew-Miedzno	linia 400 kV	km	70	1990	2,0
46	- Widełka-Krosno	linia 400 kV	km	68	1990	1,4
47	- Połaniec-Kielce	linia 400 kV	km	121	1990	1,6
48	Zakład koksowniczy w Hucie "Katowice"	koks metalurgiczny	tys. t/r	3.040	1989	107,2
		gaz koksowniczy	mln Nm3/r	880
49	Zakłady Metalurgiczne "Ursus" w Lublinie	odlewy żeliwne	tys. t/r	63	1990	34,6
50	Zakłady Mechaniczne "Ursus" w Warszawie	ciągnik rolniczy	tys. szt./r	85	1993	106,2
		w tym licencyjny		75
51	Walcownia drobna w Hucie im. M. Nowotki w Ostrowcu Świętokrzyskim	wyroby walcowane	tys. t/r	660	1987	19,0
52	Wytwórnia nawozów azotowo-fosforowych	nawozy NPK (w masie)	tys. t/r	823	1990	75,8
	"Police II"	amoniak	tys. t/r	500
		mocznik	tys. t/r	400
		kwas siarkowy	tys. t/r	500
		kwas fosforowy	tys. t/r	143
53	Kompleks polichlorku winylu w Zakładach Azotowych "Włocławek"	polichlorek winylu granulat PCW	tys. t/r tys. t/r	200 30	1992	59,0
54	Wytwórnia antybiotyków w Tarchominie	antybiotyki	t/r	443	1988	20,6
55	Kopalnia Soli "Siedlec-Moszczenica"	solanka	mln m3/r	1,0	1988	5,2
56	Kopalnia Soli "Mogilno"	solanka	mln m3/r	5,5	1986	2,6
57	Wytwórnia OXO w Zakładach Azotowych "Kędzierzyn"	alkohole OXO	tys. t/r	133,5	1987	15,2
58	Garbarnia skór	skóry miękkie	tys. m2/r	2.890	1988	7,5
	miękkich	wtórna skóra	tys. m2/r	833
	w Bieżanowie	skóry wet. blue	t/r	5.000
59	Kombinat	papier	tys. t/r	274,0	1990	49,5
	Celulozowo-Papierniczy w	celuloza siarczanowa	tys. t/r	170,0
	Kwidzynie	masa półchemiczna	tys. t/r	50,0
60	Wytwórnia papieru toaletowego w Kwidzynie	papier toaletowy	tys. t/r	24,0	1991	7,5
61	Zakłady Płyt Wiórowych w Żarach	płyty wiórowe	tys. m3/r	245,0	1989	7,3
62	Zakłady wełny mineralnej w Małkini	wyroby z wełny mineralnej	tys. m3/r	60,0	1988	5,6
63	Zakłady wełny mineralnej w Cigacicach	wyroby z wełny mineralnej	tys. m3/r	60,0	1988	6,6
64	Zakłady płyt i kaset "Polskie Nagrania" w Warszawie	płyty gramofonowe	mln szt./r	15	1990	3,2
		kasety magnetofonowe	mln szt./r	7
		wideokasety	mln szt./r	3
65	Zakłady Graficzne w Gdańsku	koloroodbitki książkowe i akcydensowe	mln szt./r	640	1986	1,3
66	Cukrownia w Glinojecku	cukier	tys. t/r	67,0	1986	9,9
	Elewatory zbożowe w:
67	- Gądkach	pojemność	tys. t	50,0	1989	2,4
68	- Lubyczy Królewskiej	pojemność	tys. t	50,0	1990	2,2
69	- Malborku	pojemność	tys. t	50,0	1990	2,4
70	- Kępnie	pojemność	tys. t	50,0	1990	2,3
71	- Oleśnicy	pojemność	tys. t	25,5	1989	1,0
72	- Ząbkowicach Śląskich	pojemność	tys. t	25,5	1989	0,8
73	- Brzegu	pojemność	tys. t	22,0	1990	1,1
74	- Koronowie	pojemność	tys. t	50,0	1990	1,8
75	- Strzelcach Krajeńskich	pojemność	tys. t	50,0	1989	2,0
76	- Krasnymstawie	pojemność	tys. t	50,0	1990	2,1
77	- Lasocicach	pojemność	tys. t	50,0	1990	2,5
78	- Gołańczy	pojemność	tys. t	50,0	1989	1,7
79	- Włocławku	pojemność	tys. t	50,0	1990	1,8
80	- Bielsku Podlaskim	pojemność	tys. t	25,0	1990	1,9
81	- Krzystkowicach	pojemność	tys. t	25,5	1990	1,2
82	- Rzeszowie-Załężu	pojemność	tys. t	25,5	1991	1,5
83	- Proboszczewicach	pojemność	tys. t	50,0	1991	2,1
84	- Chojnie	pojemność	tys. t	50,0	1992	1,7
85	Budowa chłodni i	pojemność	tys. m3	60,0	1992	22,2
	zakładów	ubój	tys. t/r	60,0
	przetwórstwa w Krakowie	wędliny i konserwy	tys. t/r	26,0
86	Biblioteka Narodowa w Warszawie	woluminy	mln szt.	5,0	1991	4,6
87	Centrum Onkologii w Warszawie	łóżka	szt.	700	1992	14,6
88	Zbiornik wodny "Dobczyce" na rzece Rabie	pojemność	mln m3	127	1986	5,7
89	Zbiornik wodny "Mietków" na rzece Bystrzycy	pojemność	mln m3	70	1986	3,4
90	Zbiornik wodny "Dobromierz" na rzece Strzegomce	pojemność	mln m3	12	1986	2,0
91	Zbiornik wodny "Świnna Poręba" na rzece Skawie	pojemność	mln m3	161	1996	53,0
92	Zespół zbiorników wodnych "Czorsztyn-Nidzica-Sromowce Wyżne" na rzece Dunajcu	pojemność	mln m3	240	1991	20,0
93	Zbiornik wodny "Klimkówka" na rzece Ropie	pojemność	mln m3	44	1990	4,5
94	Zbiornik wodny "Jeziorsko" na rzece Warcie	pojemność	mln m3	203	1991	11,4
95	Zbiornik wodny "Bukówka" na rzece Bóbr	pojemność	mln m3	17	1989	2,2
	Wodociąg Północny w Warszawie
96	etap I	woda pitna	tys. m3/d	300	1987	9,4
97	etap II	woda pitna	tys. m3/d	300	1996	21,6
98	Wodociąg "Dziećkowice"	woda pitna	tys. m3/d	345	1991	42,2
99	Wodociąg "Raba II"	woda pitna	tys. m3/d	173	1991	14,8
100	Metro w Warszawie	linia metra	km	23,1	1996	114,1
		stacje	szt.	23
101	Oczyszczalnia ścieków "Czajka" w Warszawie	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	400	1989	6,4
102	Oczyszczalnia ścieków "Klimzowiec" w Chorzowie	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	109	1991	2,7
103	Oczyszczalnia ścieków "Radocha" w Sosnowcu	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	217	1993	6,0
104	Oczyszczalnia ścieków "Centrum" w Siemianowicach	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	147	1991	3,6
	Oczyszczalnia ścieków w Łodzi I etap
105	- zad. 1	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	90	1987	1,3
106	- zad. 2 i 3	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	390	1994	9,9
107	Oczyszczalnia ścieków "Hajdów" w Lublinie I etap	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	165	1989	5,3
108	Oczyszczalnia ścieków w Gdyni-Dębogórze I etap	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	86	1990	4,8
	Oczyszczalnia ścieków w Elblągu
109	- I etap	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	68	1986	0,6
110	- II etap	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	68	1990	0,9
111	Instytut Energii Atomowej w Otwocku-Świerku (modernizacja bazy technicznej Ośrodka Reaktorów i Produkcji Izotopów)	x	x	x	1991	5,7
112	Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (rozbudowa zaplecza na potrzeby Państwowego Dozoru Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony Radiologicznej)	x	x	x	1991	0,7

INWESTYCJE, KTÓRE MOGĄ BYĆ REALIZOWANE W LATACH 1989 I 1990

Lp.	Nazwa inwestycji	Przyrosty zdolności produkcyjnych (usługowych)			Termin zakończenia (rok)	Wartość kosztorysowa (ceny 1984 r.) mld zł
		nazwa wyrobu	jednostka miary	ogółem
1	2	3	4	5	6	7
1	Elektrownia "Młoty"	moc elektryczna	MW	750	1998	58,4
2	Elektrownia Jądrowa "Żarnowiec" II etap	moc elektryczna	MW	930	1995	115,7
	Stacje wysokich napięć:
3	- Narew	stacja transform.	MVA	250	1992	3,1
4	- Ostrów-Wschód	stacja transform.	MVA	250	1991	0,8
5	- Gdańsk-Leźno	stacja transform.	MVA	500	1993	1,7
6	- Koszalin-Dunowo	pola	szt.	2	1991	0,2
7	- Byczyna	stacja transform.	MVA	1.000	1992	3,1
8	- Tucznawa	stacja transform.	MVA	250	1990	0,3
9	- Studzionka	stacja transform.	MVA	500	1995	2,0
10	- Garaszewo	stacja transform.	MVA	250	1992	3,0
11	- Olsztyn	stacja transform.	MVA	500	1992	1,8
12	- Pasikurowice	pole	szt.	1	1992	0,3
	Linie wysokich napięć:
13	- Żarnowiec-Gdańsk-Błonia	linia energetyczna	km	82	1991	1,5
14	- Gdańsk-Błonia-Olsztyn-Mątki	linia energetyczna	km	134	1992	3,7
15	- Miłosna-Białystok	linia energetyczna	km	173	1992	3,4
16	- Dobrzeń-Wielopole	dwutorowa linia energetyczna	km	105	1992	2,8
17	- Plewiska-Ociąż	linia energetyczna	km	130	1992	3,1
18	Wytwórnia materiałów szewnych w Poznańskich Zakładach Farmaceutycznych "Polfa"	nici szewne "Dexon"	mln mb	12,3	1993	6,3
19	Zakłady Graficzne im. M. Kasprzaka w Poznaniu	książki	mln egz.	29	1995	5,1
20	Chłodnia składowa w Łodzi	pojemność	tys. m3	50	1992	5,4
21	Chłodnia składowa w Szczecinie	pojemność	tys. m3	50	1992	5,6
22	Chłodnia składowa w Warszawie	pojemność	tys. m3	25	1993	1,4
23	Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Szamotułach	przerób nasion oleistych	tys. t/r	150	1991	18,3
		margaryna	tys. t/r	50
24	Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w	przerób nasion	tys. t/r	150	1993	20,8
	Grajewie	oleistych
		margaryna	tys. t/r	25
25	Wytwórnia lizyny we Wschowie	lizyna	tys. t/r	5	1993	11,1
26	Wytwórnia kwasu cytrynowego w Krasnymstawie	kwas cytrynowy	t/r	5.500	1992	5,5
	Elewator zbożowy w:
27	- Jaworze	pojemność	tys. t	50	1992	2,5
28	- Dobrym Mieście	pojemność	tys. t	50	1992	2,1
29	- Toruniu	pojemność	tys. t	25	1992	2,0
30	- Chmielowie	pojemność	tys. t	25	1992	1,1
31	- Prudniku	pojemność	tys. t	31	1992	2,4
	(wraz z młynem)	przemiał	t/d	100
32	- Mietkowie- Oleśnicy	pojemność	tys. t	47	1991	1,0
33	- Ciechanowie	pojemność	tys. t	25	1993	1,6
34	- Dzierżoniowie	pojemność	tys. t	50	1994	2,6
35	- Koninie	pojemność	tys. t	17	1992	1,3
36	- Kędzierzynie-	pojemność	tys. t	37	1994	6,3
	Koźlu (wraz z młynem i piekarnią)	przemiał	t/d	300
37	- Stożnem	pojemność	tys. t	25	1993	1,6
38	Zbiornik wodny "Rzymówka" na rzece Kaczawie	pojemność	mln m3	58	2001	25,8
39	Zbiornik wodny "Oleśniki" na rzece Wieprz	pojemność	mln m3	68	1999	15,9
40	Wodociąg dla Poznania	woda pitna	mln m3	68	1999	15,9
			tys. m3/d	220	1998	16,0
41	Oczyszczalnia ścieków Gdańsk-Wschód	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	180	1994	10,3
42	Oczyszczalnia ścieków Gdynia-Dębogórze - II etap	oczyszczanie ścieków	tys. m3/d	86	1995	4,4

3. W wyniku realizacji inwestycji centralnych zostaną uzyskane w latach 1986-1990 następujące efekty produkcyjne i usługowe:

1)	węgiel energetyczny	mln t/r	8,0
2)	węgiel koksowy	mln t/r	4,2
3)	węgiel brunatny	mln t/r	21,2
4)	moc elektryczna	MW	2.160
5)	moc cieplna	MW	690
6)	rurociąg gazowy dla gazu ziemnego z ZSRR
	- długość	km	140
	- przepustowość	mld m3/r	4,9
7)	koks metalurgiczny	tys. t/r	3.040
8)	gaz koksowniczy	mln m3/r	880
9)	wyroby walcowane	tys. t/r	90
10)	nawozy NPK (w masie)	tys. t/r	823
11)	kwas fosforowy	tys. t/r	143
12)	skóry miękkie	tys. m3/r	2.890
13)	papier do druku i pisania	tys. t/r	66
14)	papier pakowy i podłożowy	tys. t/r	40,5
15)	papier wielowarstwowy	tys. t/r	91,3
16)	płyty wiórowe	tys. m3/r	245
17)	wełna mineralna	tys. t/r	120
18)	przemysł fonograficzny
	- płyty	mln szt/r	15,0
	- kasety	mln szt/r	7,0
	- wideokasety	mln szt/r	3,0
19)	15 elewatorów o pojemności	tys. t	623
20)	1 chłodnia składowa o pojemności	tys. m3	60
21)	łóżka szpitalne w Centrum Onkologii w Warszawie	szt.	139
22)	6 zbiorników wodnych o pojemności	mln m3	473
23)	1 ujęcie wody pitnej o zdolności poboru	tys. m3/d	300
24)	5 oczyszczalni ścieków	tys. m3/d	914;

Rozdział  2 ¹⁰

Zadania i efekty wynikające z umów międzynarodowych z krajami socjalistycznymi.

1. Dostawy towarów i usług

W latach 1986-1990 będą realizowane dostawy materiałów i surowców z tytułu wcześniej podjętych przedsięwzięć o charakterze surowcowym, a mianowicie:

1) gazu ziemnego z ZSRR w latach 1986 i 1987 - 4,1 mld m³, w 1988 r. - 4,4 mld m³, w 1989 r. - 4,9 mld m³, w 1990 r. - 5,3 mld m³ - z tytułu udziału PRL w budowie gazociągu "Orenburg", gazociągów magistralnych na terenie ZSRR, gazociągu Jamburg - zachodnia granica ZSRR oraz z tytułu udziału ZSRR w budowie obiektów hutniczych w PRL,

2) azbestu w wysokości 50 tys. t z ZSRR z tytułu udziału PRL w rozwoju zdolności produkcyjnych azbestu w Kijembajewskich Zakładach,

3) celulozy w wysokości 40 tys. t z tytułu udziału PRL w rozbudowie zdolności produkcyjnych w zakładach Ust Ilimskich w ZSRR,

4) surowców żelazonośnych w wysokości 2,5 mln t (100% Fe) z ZSRR z tytułu udziału w rozbudowie zdolności produkcyjnych,

5) żelazostopów w wysokości 61,75 tys. t z tytułu udziału PRL w rozbudowie zdolności produkcyjnych w ZSRR,

6) energii elektrycznej z ZSRR w wysokości narastająco od 3,6 do 6,0 mld kWh/r z tytułu udziału w budowie Chmielnickiej Elektrowni Atomowej.

2. Wspólne przedsięwzięcia

W trakcie koordynacji planów na lata 1986-1990 z krajami RWPG uzgodniono realizację szeregu przedsięwzięć mających na celu:

1) wzrost poziomu technicznego produkcji,

2) umocnienie niezależności technicznej i technologicznej od importu z rozwiniętych krajów kapitalistycznych,

3) zwiększenie wzajemnych dostaw surowców, w tym na zasadzie udziału stron w rozwoju bazy surowcowej,

4) utworzenie nowego potencjału produkcyjnego i dokończenie budowy rozpoczętych inwestycji w PRL poprzez udział kredytowy zainteresowanych krajów.

Ustala się realizację następujących przedsięwzięć w latach 1986-1990:

W zakresie paliw, surowców i materiałów:

1. Udział PRL w budowie obiektów przemysłowych na terenie ZSRR w zamian za przyszłe dostawy gazu ziemnego w latach 1986-1990, w tym w:

- budowie gazociągu Jamburg - zachodnia granica ZSRR i innych obiektów przemysłu naftowego i gazowego,

- budowie elektrowni atomowych na terenie ZSRR,

- budowie walcowni "2000" w Magnitogorsku (zakład hutniczy).

2. Udział PRL w budowie Zakładów Tworzyw Sztucznych w Prikumsku (ZSRR) w zamian za przyszłe dostawy polietylenu.

3. Udział PRL w rozwoju upraw kauczuku naturalnego, herbaty i kawy w SRW w zamian za dostawy tych produktów do PRL.

4. Utrzymanie zdolności produkcyjnych siarki w PRL, przy udziale kredytowym NRD, CSRS, WRL, oraz SRR, w celu kontynuowania dotychczasowych dostaw siarki do tych krajów.

5. Kontynuacja budowy koksowni przy udziale kredytowym ZSRR w zamian za przyszłe dostawy z PRL koksu.

6. (skreślona).

7. (skreślona).

8. (skreślona).

9. Kontynuowanie poszukiwań ropy naftowej pod dnem Bałtyku we współpracy z ZSRR i NRD - Petrobaltic.

W zakresie udziału kredytowego dotyczącego rozwoju zdolności produkcyjnych:

1) Przedsięwzięcia realizowane przy udziale kredytowym ZSRR:

- rozwój produkcji kooperacyjnej samojezdnych żurawi hydraulicznych i wyrobów kompletujących do nich,

- uruchomienie w hucie "Stalowa Wola" seryjnej produkcji hydromechanicznych skrzyń biegów nowych generacji do maszyn budowlanych i drogowych,

- rozbudowa produkcji mostów do ciężkich dźwigów samojezdnych oraz mostów typu "Clark" do koparek w Zakładach "Stalowa Wola" w Radomsku,

- uruchomienie w zakładach hydrauliki siłowej w Łodzi seryjnej produkcji przekładni hydrokinetycznych do żurawi i maszyn budowlano-drogowych,

- rekonstrukcja i modernizacja stoczni remontowych,

- budowa instalacji do produkcji poliformaldehydu o zdolności 10 tys. t/r.,

- budowa instalacji do produkcji inicjatora polimeryzacji polichlorku winylu i styrenu o zdolności 600 ton rocznie,

- zakończenie budowy wytwórni okleiny meblowej w fabryce tworzyw sztucznych "Krywałd-Erg" w Żorach,

- zakończenie budowy zakładów produkcji stolarki budowlanej w Tucholi,

- zakończenie budowy Zakładów Aparatury Chemicznej w Opolu,

2) Realizacja dostaw do WRL kineskopów kolorowych, w ramach porozumienia, za otrzymany kredyt wolnodewizowy w WRL. Dostawy kineskopów do WRL będą rozliczane na zasadach wolnodewizowych i rublowych. W ramach tego porozumienia dostawy do WRL kineskopów kolorowych wyniosą ok. 1 mln szt.

3) Przedsięwzięcia realizowane w innych krajach przy udziale kredytowym PRL:

- realizacja w latach 1986-1990 na Kubie 11 tematów inwestycyjnych w ramach przyznanego kredytu w wysokości 90 mln rbl.,

- realizacja w latach 1986-1990 w Mongolii 4 tematów inwestycyjnych w ramach przyznanego kredytu w wysokości 16,5 mln rbl.

W zakresie wspólnych przedsiębiorstw:

1. Przewiduje się utworzenie we współpracy z ZSRR następujących wspólnych przedsiębiorstw:

- produkcji sprzęgieł elektromagnetycznych i hamulców nowej generacji na bazie Fabryki Urządzeń Mechanicznych w Ostrzeszowie,

- chemii gospodarczej na bazie Fabryki "Pollena-Miraculum" w Krakowie,

2. Będzie kontynuowana działalność:

- Przędzalni w Zawierciu, będącej wspólnym przedsiębiorstwem PRL i NRD,

- wspólnego polsko-węgierskiego przedsiębiorstwa "Haldex" do wykorzystania hałd odpadów węgla kamiennego.

W zakresie rozwoju kooperacji i specjalizacji produkcji:

Będą kontynuowane prace służące realizacji uzgodnień wynikających z:

1) umowy polsko-radzieckiej o rozwoju produkcji i dostawach do ZSRR statków,

2) porozumienia polsko-radzieckiego o rozwoju produkcji i kooperacji w zakresie wytwarzania maszyn budowlanych i drogowych,

3) uruchomienia produkcji samochodu dostawczego o masie całkowitej 3,5 ton - wspólnie z ZSRR,

4) umowy z CSRS o kooperacji w produkcji ciężkich ciągników rolniczych,

5) umowy kooperacyjnej z CSRS w produkcji radiomagnetofonów,

6) kooperacji z SRW w produkcji narzędzi,

7) kooperacji z WRL przy produkcji w Polsce autobusów na bazie kompletnych podwozi węgierskich.

Rozdział  3 ¹¹

Środki na realizację planu jednostek sfery budżetowej.

1. Zatrudnienie i wynagrodzenia w sferze budżetowej

Wzrost zatrudnienia w jednostkach sfery budżetowej wyniesie około 240 tys. osób.

W dziale oświata i wychowanie zatrudnienie wzrośnie o ok. 75 tys. osób. Wzrost ten pozwoli na zaspokojenie potrzeb placówek oświaty i wychowania, wynikających ze zwiększonej liczby uczniów.

W dziale ochrona zdrowia i opieka społeczna wzrost zatrudnienia wyniesie ok. 93 tys. osób, co zaspokoi potrzeby związane z oddawaniem do użytku nowych zadań rzeczowych i umożliwi zatrudnienie wszystkich absolwentów szkół medycznych.

W pozostałych działach sfery budżetowej przyrost zatrudnienia wyniesie ok. 72 tys. osób. Nastąpi on głównie w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej, usługach komunalnych, kulturze i wypoczynku oraz w instytucjach finansowych i wymiaru sprawiedliwości.

Od 1989 r. zatrudnienie w sferze budżetowej będzie miało charakter informacyjny.

Wynagrodzenia w jednostkach sfery budżetowej będą kształtowane w odpowiedniej relacji do wynagrodzeń w sferze produkcji materialnej.

2. Nakłady inwestycyjne jednostek budżetowych ministerstw

Ustala się, że nakłady inwestycyjne jednostek budżetowych ministerstw wyniosą w pięcioleciu 407 mld zł, przy czym w drugiej połowie tego okresu nastąpi zmniejszenie globalnych rozmiarów inwestycji. W rezultacie w 1990 r. powinny one być określone na poziomie zrealizowanym w 1985 r.

W miarę możliwości zostaną zaspokojone potrzeby rozwojowe resortów: ochrony środowiska i zasobów naturalnych, zdrowia i opieki społecznej, edukacji narodowej oraz Polskiej Akademii Nauk.

3. Nakłady inwestycyjne władz terenowych

Ustala się, że nakłady inwestycyjne władz terenowych wyniosą w latach 1986-1990 - 1.057 mld zł.

Sposób wykorzystania nakładów inwestycyjnych, określony przez plany terytorialne, powinien być zgodny z głównymi kierunkami polityki społeczno-gospodarczej, ustalonymi niniejszym planem.

W gospodarce żywnościowej środki inwestycyjne należy kierować w pierwszej kolejności na realizację programu melioracji i zaopatrzenia wsi w wodę oraz poprawę stanu sieci elektroenergetycznej na wsi.

W celu realizacji programu melioracji gruntów rolnych Rada Ministrów zobowiąże wojewodów do ujęcia w projektach wojewódzkich planów społeczno-gospodarczych rzeczowych zadań melioracji według poniższego zestawienia:

Województwo	Melioracje w tys. ha
1	2
stołeczne warszawskie	8,0
bialskopodlaskie	15,0
białostockie	32,0
bielskie	4,5
bydgoskie	24,0
chełmskie	10,0
ciechanowskie	20,0
częstochowskie	7,0
elbląskie	19,0
gdańskie	9,0
gorzowskie	12,0
jeleniogórskie	5,0
kaliskie	11,5
katowickie	3,0
kieleckie	13,0
konińskie	22,0
koszalińskie	14,0
krakowskie	2,9
krośnieńskie	7,0
legnickie	5,0
leszczyńskie	9,0
lubelskie	8,6
łomżyńskie	33,0
łódzkie	6,0
nowosądeckie	6,5
olsztyńskie	37,0
opolskie	8,0
ostrołęckie	17,2
pilskie	17,5
piotrkowskie	11,0
płockie	26,0
poznańskie	25,0
przemyskie	10,0
radomskie	17,5
rzeszowskie	7,0
siedleckie	24,0
sieradzkie	17,0
skierniewickie	19,0
słupskie	9,0
suwalskie	32,0
szczecińskie	24,0
tarnobrzeskie	10,0
tarnowskie	13,0
toruńskie	14,9
wałbrzyskie	3,2
włocławskie	16,0
wrocławskie	9,2
zamojskie	13,0
zielonogórskie	12,5

Dla wspomagania realizacji tego zakresu melioracji tworzy się centralną rezerwę środków finansowych w wysokości 65 mld zł. Środki te zwiększają ogólną wielkość nakładów inwestycyjnych władz terenowych. Rada Ministrów określi wielkość udziału poszczególnych województw w tej rezerwie. W przypadku realizacji zadań rzeczowych przy niższych kosztach, środki rezerwy centralnej pozostają w dyspozycji rad narodowych, w razie zaś niewykonania zadań rzeczowych środki te podlegają zwrotowi i będą wykorzystane do finansowania zadań z zakresu melioracji w innych województwach.

W dziale oświata i wychowanie priorytet powinno uzyskać zwiększenie efektów rzeczowych, przede wszystkim w zakresie szkół podstawowych.

W celu tworzenia warunków wzrostu budownictwa mieszkaniowego należy zapewnić odpowiedni poziom inwestowania w uzbrojenie terenów i gospodarkę komunalną oraz rozwój produkcji materiałów budowlanych.

W dziedzinie ochrony zdrowia i opieki społecznej, w celu osiągnięcia zakładanych efektów rzeczowych należy skoncentrować środki na inwestycjach kontynuowanych, usprawnieniu ich realizacji, a zwłaszcza skróceniu cykli budowy.

W dziedzinie ochrony środowiska priorytet powinna uzyskać ochrona wód przed zanieczyszczeniem i utylizacja odpadów.

4. Dochody zasilające dla budżetów terenowych

Poziom dochodów zasilających dla budżetów terenowych oraz stawki procentowe naliczania udziałów w dochodach budżetu centralnego, a także udziały budżetu centralnego w dochodach budżetów wojewódzkich ustala się na lata 1989 i 1990 w ustawach budżetowych.

Rozdział  4 ¹²

Centralne programy rozwoju nauki i techniki.

Ustala się wykazy centralnych programów badań podstawowych oraz centralnych programów badawczo-rozwojowych. W uzasadnionych przypadkach zmiany w tych wykazach będą dokonywane przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów na wniosek Prezydium Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów.

1. Centralne programy badań podstawowych

1. 1. Centralne programy badań podstawowych wspomagające rozwój gospodarki narodowej w sferze materialnej

Lp.	Numer programu	Nazwa programu	Nakłady 1986-1990 (mln zł)
1) Elektronizacja gospodarki narodowej
1.	01.04	Fizyka i technologia ciała stałego ze szczególnym uwzględnieniem nowych materiałów półprzewodnikowych i magnetycznych	2.528
2.	01.05	Fizyka wzrostu kryształów półprzewodnikowych grupy III-IV	1.467
3.	01.08	Własności fizyczne powierzchni warstwy przypowierzchniowej	1.924
4.	02.14	Rozwój teorii oraz nowoczesnych metod analiz i projektowania układów i systemów elektronicznych	350
5.	02.16	Rozwój technik przekazywania informacji	1.232
6.	02.20	Wybrane zagadnienia podstawowych problemów współczesnej metrologii oraz technologii i konstrukcji systemów i urządzeń pomiarowo-kontrolnych	2.113
7.	02.21	Podstawy i mechanizmy racjonalnej gospodarki energetycznej budownictwa mieszkaniowego	1.404
2) Automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych
1.	02.04	Teoretyczne podstawy technologii maszyn oraz konstrukcji obrabiarek, urządzeń technologicznych i narzędzi	973
2.	02.05	Rozwój teoretycznych podstaw konstrukcji, technologii i badań maszyn roboczych i budowlanych	1.323
3.	02.13	Układy ze sztuczną inteligencją do maszyn roboczych i pojazdów	1.487
4.	02.15	Rozwój badań systemowych i ich priorytetowych zastosowań	909
5.	02.17	Podstawy teoretyczne i nowe koncepcje architektury, oprogramowania systemowego i zastosowań komputerów	1.363
3) Energetyka i technika jądrowa
1.	01.09	Badania cząstek elementarnych i procesów jądrowych	4.143
2.	01.10	Diagnostyczne badania plazmy wysokotemperaturowej	2.919
3.	02.18	Wybrane zagadnienia poznawcze energetyki	1.930
4.	02.22	Badanie przemysłowych procesów termodynamicznych
4) Nowe materiały i technologie
1.	01.12	Struktura, przejścia fazowe i własności układów skondensowanych i molekularnych	3.750
2.	01.13	Synteza, struktura i własności związków organicznych - rozwój chemii organicznej z uwzględnieniem potrzeb przemysłu, medycyny, rolnictwa i biotechnologii	2.073
3.	01.14	Chemiczne i fizyczne podstawy syntezy i właściwości nowych układów wielocząsteczkowych i biopolimerów	677
4.	01.15	Badania procesów elektrochemicznych ukierunkowanych na wykorzystanie ich w technice	836
5.	01.16	Struktura i własności węgli oraz podstawy metod ich przetwórstwa	1.817
6.	01.18	Substancje nieorganiczne wysokiej czystości o specjalnych własnościach dla nauki i techniki	600
7.	02.01	Podstawy mechaniki materiałów, maszyn, konstrukcji i procesów technologicznych	1.141
8.	02.07	Podstawy doskonalenia procesów metalurgicznych	388
9.	02.08	Rozwój nowych materiałów i energooszczędnych procesów oraz metod ich kontroli i regulacji w metalurgii żelaza	681
10.	02.09	Krzepnięcie i krystalizacja metali (odlewnictwo)	559
11.	02.10	Badania i zastosowania plazmy niskotemperaturowej	692
5) Biotechnologie
1.	04.02	Aktywność drobnoustrojów, ich wykorzystanie i zwalczanie	388
2.	04.11	Doskonalenie procesów biotechnologicznych	1.543
3.	04.12	Biologia molekularna i inżynieria genetyczna roślin	615
6) Nowe technologie pozyskiwania surowców
1.	03.01	Dynamika procesów geofizycznych obszaru Polski ze specjalnym uwzględnieniem zagłębi górniczych	1.390
2.	03.02	Dynamika płyt litosferycznych i budowa struktur wgłębnych w Polsce	991
3.	03.03	Badania zasobów żywych, litosfery i środowiska rejonów polarnych	2.348
4.	03.04	Wskaźniki i modele procesów ewolucji skorupy ziemskiej	661
5.	03.05	Rozpoznanie, zagospodarowanie i utylizacja deficytowych surowców mineralnych i kopalin towarzyszących	799
6.	03.06	Górotwór jako ośrodek wielofazowy	734
7.	03.07	Badania podstaw procesów wzbogacania kopalin	496
8.	03.08	Odzysk nieorganicznych surowców i odpadów przemysłu i górnictwa	912
9.	03.09	Metody analizy i użytkowania zasobów wodnych	603
10.	04.04	Poznanie i wykorzystanie zasobów roślinnych	1.156
7) Środki i systemy transportowe
1.	02.19	Podstawy rozwoju systemów i środków transportu	1.240
8) Gospodarka żywnościowa
1.	02.06	Rozwój maszyn i urządzeń chłodniczych	783
2.	05.01	Genetyczne doskonalenie roślin uprawnych	620
3.	05.02	Fizjologiczne podstawy produktywności roślin	730
4.	05.03	Podstawy agrofizyczne produktywności gleb i roślin uprawnych	578
5.	05.04	Gromadzenie, opracowywanie i przechowywanie materiałów roślin użytkowych dla potrzeb hodowli twórczej i badań genetycznych	449
6.	05.05	Genetyczne i fizjologiczne podstawy wzrostu zwierząt gospodarskich	1.972
7.	05.06	Fizjologia i patologia rozrodu zwierząt gospodarskich	1.634
8.	05.07	Fizjologiczne podstawy żywienia zwierząt gospodarskich	537
9.	05.08	Higiena i toksykologia zwierząt oraz produktów pochodzenia zwierzęcego	334
10.	05.09	Podstawowe problemy żywności i żywienia człowieka	728
9) Ochrona zdrowia, pracy i środowiska
1.	02.12	Mechanika środowiska morskiego oraz podstawy ochrony brzegu morskiego	694
2.	03.10	Podstawy bioprodukcji i ochrony środowiska morskiego oraz prognozy oceanograficzno-meteorologiczne	760
3.	03.11	Biogeochemiczne i fizyczne przemiany zanieczyszczeń i odpadów przemysłowych oraz ich interakcja ze środowiskiem	991
4.	04.07	Biologiczne mechanizmy pasożytnictwa i podstawy zwalczania parazytów ludzi i zwierząt	289
5.	04.09	Układy ekologiczne i ich rola w sterowaniu procesami przyrodniczymi i kształtowaniu środowiska	2.073
6.	04.10	Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego	3.710
7.	06.01	Badania podstawowych mechanizmów odpowiedzi immunologicznej i ich wykorzystanie w medycynie	1.966
8.	06.02	Neurobiologiczne mechanizmy adaptacyjne	2.148
9.	06.03	Substancje endogenne o wysokiej aktywności biologicznej	826
10) Pozostałe kierunki
1.	01.01	Metody matematyczne i ich zastosowania	1.082
1a.	01.02	Wykorzystanie metod matematycznych w technice
2.	01.03	Pola, cząsteczki, czasoprzestrzeń - badania podstawowe	654
3.	01.06	Procesy oddziaływania promieniowania z materią	2.371
4.	01.07	Badania oddziaływań promieniowania laserowego z układami atomowymi metodami elektrodynamiki kwantowej	99
5.	01.11	Ewolucja materii we wszechświecie	504
6.	01.17	Nowe metody w chemii analitycznej i ich zastosowania w gospodarce narodowej	463
7.	01.19	Szybkie procesy i krótkożyjące produkty przejściowe w chemii, fizyce i biologii	760
8.	02.02	Pola elektromagnetyczne i mechaniczne w ośrodkach ciągłych	661
9.	02.03	Zagadnienia akustyki w technice, medycynie i kulturze oraz ich wykorzystanie do projektowania urządzeń i procesów	1.033
10.	02.11	Membrany i procesy membranowe dla wiodących kierunków rozwoju gospodarczego	578
11.	03.12	Uwarunkowania przestrzennego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski	454
12.	03.13	Ewolucja środowiska geograficznego Polski	454
13.	04.01	Fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy regulacji funkcji komórki i organizmu	1.512
14.	04.03	Mechanizmy i przebieg procesów ewolucyjnych	273
15.	04.05	Założenia narodowej kolekcji zagrożonych gatunków roślin ze szczególnym uwzględnieniem dzikich gatunków i form wyjściowych drzew i krzewów owocowych	867
16.	04.06	Poznanie i wykorzystanie zasobów fauny Polski	518
17.	01.20	Rozwój i wykorzystanie badań kosmicznych	4.064

1. 2. Centralne programy badań podstawowych z zakresu nauk społecznych i humanistycznych

18.	04.08	Antropologiczne przejawy uwarstwienia społecznego ludności Polski	124
19.	08.07	Kultura materialna i artystyczna Polski w aspekcie powszechnodziejowym	896
20.	08.08	Nauka i edukacja w rozwoju narodu i państwa polskiego	222
21.	08.09	Języki, literatura i kultura Słowian z uwzględnieniem literatury radzieckiej - rozwój, wzajemne związki i znaczenie w świecie współczesnym	396
22.	08.10	Literatura polska - tendencje rozwojowe, formy i funkcje społeczne	624
23.	08.11	Język polski - źródła, słownictwo, gramatyka, odmiany i związki z innymi językami	372
24.	08.12	Historia kultury Polski w średniowieczu i w dobie nowożytnej	107
25.	08.13	Warsztat badawczy dyscyplin historycznych	186
26.	08.14	Dokumentacja kultury materialnej i artystycznej w Polsce	867
27.	08.15	Struktura logiczna rozumowań niesformalizowanych	207
28.	07.01	Siły napędowe, bariery i zagrożenia rozwoju socjalizmu w Polsce
29.	07.02	Główne zagadnienia filozofii w perspektywie historycznej ze szczególnym uwzględnieniem kultury filozoficznej w Polsce XIV-XX w.	124
30.	07.03	Marksizm a współczesne problemy filozoficzne	158
31.	08.01	Człowiek i praca w społeczeństwie socjalistycznym	342
32.	08.02	Społeczno-psychologiczne mechanizmy funkcjonowania i zmian osobowości w społeczeństwie współczesnym	202
33.	08.03	Patologia społeczna - etiologia, fenomenologia, profilaktyka, resocjalizacja
34.	08.04	Szkolnictwo wyższe w procesie kształtowania socjalistycznej integracji	319
35.	08.05	Polska kultura narodowa, jej tendencje rozwoju i percepcja	445
36.	08.06	Turystyka jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego	458
37.	08.16	Optymalizacja systemu kultury fizycznej jako podstawy kształtowania zdrowia i sprawności fizycznej 1986-1990	494
38.	08.17	Funkcjonowanie i kierunki rozwoju systemu oświaty i wychowania w Polsce Ludowej	570
39.	09.01	Uwarunkowania demograficzne rozwoju społeczno-gospodarczego Polski	199
40.	09.02	Stan i przeobrażenia współczesnych rodzin polskich	289
41.	09.03	Przemiany w społecznościach Ziem Zachodnich i Północnych Polski	205
42.	09.04	Rola systemów wartości i aspiracji w dynamizowaniu rozwoju ekonomiczno-społecznego	213
43.	09.05	Społeczno-gospodarcze uwarunkowania modernizacji wsi i rolnictwa w Polsce	258
44.	09.06	Przeobrażenia społeczne w pierwszym dwudziestopięcioleciu Polski Ludowej (l. 1944-1970)	83
45.	09.07	Przeobrażenia społecznej świadomości i struktury jako czynnik rozwoju społeczno-ekonomicznego polskiego społeczeństwa socjalistycznego	330
46.	09.08	Polska lokalna i samorząd terytorialny w warunkach reformy gospodarczej	391
47.	10.01	Kierunki zmian struktury gospodarki Polski	155
48.	10.02	Metodologiczne problemy ekonomicznej efektywności gospodarowania w socjalizmie	133
49.	10.03	Wpływ mechanizmów funkcjonowania gospodarki narodowej na jej przekształcenia strukturalne (ze szczególnym uwzględnieniem promocji proeksportowej)	144
50.	10.05	Konsumpcja i rynek w procesach rozwoju gospodarczego
51.	10.06	Kierunki i czynniki rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej	780
52.	10.07	Funkcjonowanie państwa jako ośrodka sterującego polską gospodarką
53.	10.08	Kierunki doskonalenia reformy gospodarczej	454
54.	10.09	Modelowanie ekonometryczne i metody prognozowania procesów gospodarczych	452
55.	11.01	Funkcjonowanie państwa i kultura polityczna społeczeństwa polskiego	162
56.	11.02	Prawo jako instrument rozwoju państwa i umocnienia socjalistycznych stosunków społecznych w PRL	330
57.	(skreślona)
58.	11.04	Ideologiczne i polityczno-prawne aspekty współistnienia państw o różnych systemach politycznych	243
59.	11.05	Węzłowe problemy stosunków Polski z zagranicą	190
60.	11.06	Polacy - Niemcy. Tradycje, dążenia	304
61.	11.07	Tendencje rozwoju społeczno-gospodarczego krajów słabo rozwiniętych i ich znaczenie dla Polski	125
62.	11.08	Zewnętrzne uwarunkowania ukierunkowania ekonomicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski	118
63.	11.09	Przemiany zbiorowości polonijnych na tle przeobrażeń innych grup etnicznych w krajach osiedlenia Polonii	136
64.	11.10	Prawidłowość rozwoju światowego systemu socjalistycznego ze szczególnym uwzględnieniem procesów współpracy i integracji krajów wspólnoty socjalistycznej	293
65.	08.18	Świadomość polityczna młodzieży oraz jej uwarunkowania
66.	09.09	Polityka społeczna w PRL
67.	11.11	Zadłużenie międzynarodowe a rozwój gospodarczy.
68.	11.12	Teoretyczne podstawy oraz społeczne i polityczne uwarunkowania zmian Konstytucji PRL

2. Centralne programy badawczo-rozwojowe

Lp.	Numer programu	Nazwa programu	Nakłady 1986-1990 (mln zł)
1) Elektronizacja gospodarki narodowej
1.	8.1	Materiały i podzespoły czynne	18.338
2.	8.2	Podzespoły bierne i stykowe	5.531
3.	8.3	Urządzenia technologiczne i pomiarowe elektroniki	6.612
4.	8.4	Elektroniczny sprzęt powszechnego użytku	2.651
5.	8.5	Telekomunikacja	4.325
6.	8.6	Mikrokomputerowe systemy wspomagania pracy twórczej	1.446
7.	8.7	Technika komputerowa	6.726
8.	8.8	Systemy wspomagania prac inżynierskich i eksperymentu naukowego	4.295
9.	8.9	Techniczne przygotowanie i zarządzanie produkcją	3.032
10.	8.10	Doskonalenie i informatyzowanie systemu rachunkowości	684
11.	(skreślona)
12.	8.12	Optoelektronika - materiały i elementy bazowe	2.603
13.	8.13	Budowa krajowej akademickiej sieci komputerowej. Rozwój metod i środków informatycznych w procesach nauczania i badaniach naukowych.
14.	8.14	Podstawy rozwoju techniki laserowej	3.235
2) Automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych
1.	6.1	Oszczędne techniki wytwarzania części maszyn	14.764
2.	7.1	Roboty przemysłowe	2.653
3.	7.2	Elementy i systemy automatyki	3.911
4.	7.3	Techniki spawalnicze	2.204
5.	7.4	Mechanizacja i automatyzacja procesów montażu	4.545
6.	7.5	Elastyczne systemy produkcyjne	11.074
3) Energetyka i technika jądrowa
1.	5.1	Kompleksowy rozwój energetyki	19.738
2.	5.4	Rozwój systemu gazowniczego	742
3.	5.7	Maszyny i urządzenia elektrotechniczne	5.011
4.	5.8	Technika jądrowa	6.936
5.	5.9	Racjonalizacja użytkowania paliw i energii	2.271
6.	5.2	Ciepłownictwo i systemy ciepłownicze
7.	5.3	Energetyka jądrowa
8.	5.10	Bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna
4) Nowe materiały i technologie
1.	2.1	Zmniejszenie stalochłonności gospodarki narodowej	3.901
2.	2.2	Rozwój produkcji i zastosowania metali nieżelaznych	5.586
3.	2.3	Procesy energo- i materiałooszczędne w odlewnictwie	2.280
4.	2.4	Nowe materiały i ich technologie	2.789
5.	3.1	Procesy koksownicze i technologie koksochemiczne	3.330
6.	3.2	Surowce i półprodukty syntezy organicznej	2.887
7.	3.3	Technologie związków nieorganicznych	2.652
8.	3.4	Tworzywa sztuczne	1.886
9.	3.5	Pogłębiony przerób ropy naftowej	1.156
10.	3.6	Technologia szkła i ceramiki	2.719
11.	3.8	Technologia leków i półproduktów farmaceutycznych	3.086
12.	3.9	Surowce i technologie włókiennicze	2.448
13.	3.10	Nawozy mineralne, surowce i półfabrykaty	2.335
14.	3.11	Synteza pestycydów	2.969
15.	3.12	Kompozytowe tworzywa polimerowe i polimery o specjalnych właściwościach	2.313
16.	3.14	Inżynieria i aparatura procesów chemicznych i biotechnologicznych	6.492
17.	3.16	Środki pomocnicze dla przemysłu chemicznego i lekkiego	3.724
18.	3.17	Kompleksowe przetwórstwo węgla	2.668
19.	3.18	Zwiększenie efektywności nawożenia mineralnego i organicznego	1.953
20.	3.19	Doskonalenie kompleksowych metod ochrony roślin	2.922
21.	3.20	Naukowe podstawy chemicznych procesów technologicznych	4.047
22.	4.1	Poprawa wartości użytkowych i efektywności budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego	3.572
23.	4.2	Nowoczesne technologie wytwarzania materiałów budowlanych pochodzenia mineralnego	3.040
24.	4.3	Nowoczesne maszyny budowlane dla potrzeb krajowych i eksportu	6.604
25.	4.4	Rozwój zunifikowanych żurawi samojezdnych i samochodowych	3.205
26.	6.2	Powłoki antykorozyjne i obróbka cieplna	3.800
27.	6.3	Szybkoobrotowe silniki wysokoprężne	4.646
28.	6.4	Oszczędne technologie budowlane	3.580
29.	6.5	Materiałooszczędny przerób drewna	2.252
30.	6.6	Metody i środki ochrony przed korozją	1.855
5) Biotechnologie
1.	3.7	Biotechnologie w przemyśle chemicznym	2.370
2.	3.13	Molekularne podstawy biotechnologii	4.279
3.	3.15	Biotechnologia w rolnictwie i przemyśle spożywczym	2.541
6) Nowe technologie pozyskiwania surowców
1.	1.1	Maszyny i urządzenia wydobywczo-przeróbcze dla górnictwa węgla kamiennego	5.813
2.	1.2	Urządzenia elektrotechniczne i automatyki dla górnictwa węgla kamiennego	2.278
3.	1.3	Bezpieczna eksploatacja kopalń węgla kamiennego	2.498
4.	1.4	Maszyny i urządzenia dla górnictwa węgla brunatnego	2.280
5.	1.5	Technika poszukiwań i eksploatacji ropy naftowej i gazu ziemnego	2.782
6.	1.6	Racjonalizacja wydobycia, przetwórstwa i wykorzystania surowców skalnych	2.337
7.	1.7	Zwiększenie efektywności pozyskiwania i wykorzystania surowców mineralnych	909
8.	1.8	Budowa geologiczna Polski i poszukiwanie złóż surowców mineralnych	4.180
7) Środki i systemy transportowe
1.	9.1	Samoloty lekkie	6.055
2.	9.2	Technika okrętowa	6.536
3.	9.3	Obsługa transportowa społeczeństwa i gospodarki	11.488
4.	9.4	Środki transportu samochodowego	7.224
5.	9.5	Rozwój technicznych i ekonomicznych systemów gospodarki morskiej	3.924
8) Gospodarka żywnościowa
1.	10.1	Zboża i rośliny oleiste	7.696
2.	10.2	Produkcja pasz i żywienie zwierząt	6.939
3.	10.3	Hodowla drobiu	2.250
4.	10.4	Ochrona zdrowia zwierząt	2.327
5.	10.5	Hodowla i przetwórstwo ziemniaka	2.645
6.	10.6	Hodowla i przerób buraka cukrowego	1.920
7.	10.7	Przetwórstwo surowców zwierzęcych i tłuszczowych	3.990
8.	10.8	Melioracja i gospodarka wodna w rolnictwie	3.147
9.	10.9	Maszyny i ciągniki rolnicze	5.635
10.	10.10	Maszyny spożywcze i urządzenia chłodnicze	7.258
11.	10.11	Wykorzystanie mórz i oceanów	8.056
12.	10.12	Technika opakowań	2.814
13.	10.13	Metody radiacyjne w rolnictwie	1.711
14.	10.14	Produkcja mleka oraz mięsa wołowego i wieprzowego	6.733
15.	10.15	Zastosowanie energo- i materiałooszczędnych maszyn i urządzeń w rolnictwie	6.566
16.	10.16	Optymalizacja procesów technologicznych w mleczarstwie i innych działach gospodarki żywnościowej	1.794
17.	10.17	Metody intensyfikacji produkcji zwierzęcej w oparciu o bazę paszową w gospodarstwach indywidualnych	2.034
18.	10.18	Doskonalenie metod produkcji warzyw i grzybów uprawnych	5.700
19.	10.19	Doskonalenie metod produkcji i przechowalnictwa owoców	5.063
20.	10.20	Doskonalenie gospodarki rolnej i leśnej na terenach górskich	1.559
9) Ochrona zdrowia, pracy i środowiska
1.	11.1	Ochrona człowieka w środowisku pracy	2.660
2.	11.2	Technika ochrony powietrza	2.603
3.	11.3	Aparatura medyczna	1.645
4.	11.4	Ochrona środowiska	3.071
5.	11.5	Zwalczanie chorób nowotworowych	7.220
6.	11.6	Zwalczanie chorób układu krążenia	8.561
7.	11.7	Ochrona zdrowia matki, dziecka i rodziny	4.180
8.	11.8	Zapobieganie skutkom alkoholizmu i narkomanii	380
9.	11.9	Podstawowe problemy biocybernetyki, techniki i informatyki biomedycznej	3.304
10.	11.10	Gospodarka wodna	3.648
11.	11.11	Medycyna pracy	2.677
12.	11.12	Zapobieganie niekorzystnym skutkom zdrowotnym skażeń środowiska człowieka	1.900
10) Pozostałe kierunki
1.	12.1	Aparatura pomiarowa	1.815
2.	12.2	Aparatura naukowo-badawcza i środki wspomagające	2.974
3.	12.3	Rozwój konstrukcji, metod wytwarzania oraz zastosowań aparatury naukowo-badawczej i dydaktycznej	3.032
4.	13.1	Poprawa funkcjonowania gospodarki miejskiej	2.280
5.	13.2	Doskonalenie eksploatacji środków trwałych	12.269
6.		(skreślona)
7.		(skreślona)
8.		(skreślona)
9.	15.1	Maszyny włókiennicze	1.921
10.	15.2	Elementy i zespoły maszyn	2.768
11.	15.3	Gospodarka leśna	1.978
12.	15.4	Technologie celulozy i papieru	829
13.	15.6	Wykorzystanie kriogeniki w gospodarce narodowej	1.292

Rozdział  5

Preferencje i ograniczenia lokalizacji inwestycji przemysłowych.

1. Miasta preferowane

Stosowane będą preferencje dla lokalizacji nowych i rozbudowy istniejących zakładów przemysłowych w następujących miastach:

	Miasto	Województwo
1.	Braniewo	elbląskie
2.	Chojna	szczecińskie
3.	Chmielnik	kieleckie
4.	Ćmielów	tarnobrzeskie
5.	Dąbrowa Tarnowska	tarnowskie
6.	Ełk	suwalskie
7.	Grajewo	łomżyńskie
8.	Grodzisk Wlkp.	poznańskie
9.	Gryfice	szczecińskie
10.	Gubin	zielonogórskie
11.	Janów Lubelski	tarnobrzeskie
12.	Kazimierza Wielka	kieleckie
13.	Kłodawa	konińskie
14.	Krosno Odrzańskie	zielonogórskie
15.	Kostrzyn nad Odrą	gorzowskie
16.	Kolno	łomżyńskie
17.	Lipno	włocławskie
18.	Lębork	słupskie
19.	Łuków	siedleckie
20.	Międzyrzec Podlaski	bialskopodlaskie
21.	Ostrołęka	ostrołęckie
22.	Koniecpol	częstochowskie
23.	Sierpc	płockie
24.	Siedlce	siedleckie
25.	Słubice	gorzowskie
26.	Sokółka	białostockie
27.	Siemiatycze	białostockie
28.	Włodawa	chełmskie

Zasady preferencji lokalizacyjnych określi projekt planu przestrzennego zagospodarowania kraju.

2. Ograniczenia lokalizacji inwestycji przemysłowych w aglomeracjach

Wprowadza się zakaz lokalizacji nowych i rozbudowy istniejących zakładów powodujących przyrost zatrudnienia powyżej 200 osób w następujących aglomeracjach miejskich obejmujących:

I. Gdańska (bez miasta i gminy Tczew)

1. woj. gdańskie:

m.: Gdańsk, Gdynia, Pruszcz Gdański, Puck, Reda, Rumia, Sopot, Wejherowo

gm.: Kolbudy Górne, Kosakowo, Luzino, Pruszcz Gdański, Pszczółki, Wejherowo, Żukowo

II. Katowicka

1. woj. częstochowskie:

m.: Kalety, Woźniki

gm.: Koszęcin, Woźniki

2. woj. katowickie:

m.: Będzin, Bukowno, Bytom, Chorzów, Chrzanów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Katowice, Knurów, Kuźnia Raciborska, Leszczyny, Libiąż, Łaziska Górne, Łazy, Mikołów, Mysłowice, Ogrodzieniec, Olkusz, Orzesze, Piekary Śląskie, Pyskowice, Racibórz, Ruda Śląska, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Siewierz, Sosnowiec, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Toszek, Trzebinia, Tychy, Wodzisław Śląski, Zabrze, Zawiercie, Żory

gm.: Babice, Bobrowniki, Bukowno, Chrzanów, Gaszowice, Gierałtowice, Godów, Gorzyce, Klucze, Krzanowice, Krzyżanowice, Kuźnia Raciborska, Leszczyny, Libiąż, Lubomia, Lyski, Łazy, Mierzęcice, Mszana, Nędza, Ogrodzieniec, Olkusz, Pawłowice, Pietrowice Wielkie, Pilchowice, Psary, Rudnik, Rudziniec, Siewierz, Sośnicowice, Świerklaniec, Świerklany, Tąpkowice, Toszek, Trzebinia, Tworóg, Wielowieś, Zbrosławice, Zebrzydowice, Żory

III. Krakowska

1. woj. krakowskie:

m.: Kraków, Krzeszowice, Niepołomice, Skawina, Wieliczka

gm.: Alwernia, Biskupice, Czernichów, Krzeszowice, Liszki, Mogilany, Niepołomice, Siepraw, Skawina, Świątniki Górne, Wieliczka, Zabierzów

IV. Łódzka

1. woj. łódzkie:

m.: Aleksandrów Łódzki, Głowno, Konstantynów Łódzki, Ozorków, Pabianice, Stryków, Zgierz

gm.: Andrespol, Pabianice, Rzgów, Zgierz

2. woj. piotrkowskie:

m.: Koluszki, Tuszyn

gm.: Koluszki

3. woj. sieradzkie:

m.: Łask

gm.: Dobroń, Łask

4. woj. skierniewickie:

m.: Brzeziny

gm.: Rogów

V. Warszawska

1. woj. ostrołęckie:

m.: Tłuszcz

gm.: Klembów, Poświętne, Tłuszcz

2. woj. siedleckie:

m.: Mińsk Mazowiecki

gm.: Cegłów, Dębe Wielkie

3. woj. skierniewickie:

m.: Mszczonów, Żyrardów

gm.: Jaktorów, Radziejowice, Żabia Wola

4. woj. stołeczne warszawskie:

m.: Błonie, Brwinów, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Józefów, Karczew, Kobyłka, Konstancin-Jeziorna, Legionowo, Marki, Milanówek, Nowy Dwór Mazowiecki, Otwock, Ożarów Maz., Piaseczno, Piastów, Podkowa Leśna, Pruszków, Radzymin, Serock, Sulejówek, Warszawa, Wesoła, Wołomin, Zakroczym, Ząbki, Zielonka.

gm.: Brwinów, Celestynów, Góra Kalwaria, Grodzisk Maz., Halinów, Jabłonna, Karczew, Łomianki, Michałowice, Piaseczno, Radzymin, Strzeszew, Stare Babice, Wołomin, Zakroczym.

Zakaz ten nie dotyczy zakładów przemysłowych bezpośrednio związanych z obsługą aglomeracji i jej mieszkańców oraz przedsięwzięć polegających na wykorzystaniu surowców miejscowych i odpadowych.

Rozdział  6

Zadania związane z obronnością i bezpieczeństwem państwa.

Przy określaniu zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa na lata 1986-1990 kierowano się generalnymi dyrektywami, wynikającymi z ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL oraz potrzebami umacniania bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku publicznego.

Zadania te są skorelowane z założeniami rozwoju ekonomicznego kraju, określonymi w planie na bieżące pięciolecie.

Przewidywane nakłady na obronę i bezpieczeństwo państwa zostały ujęte w odpowiednich częściach npsg (produkcji przemysłu krajowego, bilansach materiałowych, planie eksportu i importu, nakładów na inwestycje) i bilansie pieniężnych przychodów i wydatków ludności.

Rozdział  7

Zadłużenie zagraniczne.

Ustala się, że maksymalna relacja zadłużenia zagranicznego do dochodu narodowego wytworzonego netto może w 1990 r. wynieść około 62%, wobec 50,3% w 1985 r.

CZĘŚĆ  III

ŚRODKI REALIZACJI POLITYKI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ

Rozdział  1 ¹³

Ogólne zasady pobudzania działalności gospodarczej i poprawy efektywności.

1. Osiągnięcie zadań założonych w npsg na lata 1986-1990 wymagać będzie:

1) przyspieszenia tempa rozwoju dziedzin bezpośrednio wpływających na warunki życia ludności, a więc:

- rolnictwa i gospodarki żywnościowej,

- budownictwa mieszkaniowego,

- ochrony środowiska naturalnego,

2) unowocześnienia struktury gospodarki i zapewnienia jej zdolności do zrównoważonego rozwoju, przede wszystkim poprzez popieranie wzrostu opłacalnego eksportu, dającego szansę na szerszy udział Polski w wymianie i współpracy międzynarodowej, oraz poprzez szybsze wdrażanie postępu naukowo-technicznego.

2. Warunkiem realizacji tych zamierzeń jest konsekwentne wykorzystywanie mechanizmu rynkowego do alokacji zasobów w gospodarce. Mechanizm ten będzie kontrolowany przez określone instrumenty finansowe i prawne w celu stymulowania, pożądanego z punktu widzenia potrzeb społecznych, kierunku rozwoju gospodarki. Skuteczność oddziaływania mechanizmu rynkowego oraz koordynacyjnej roli instrumentów finansowo-ekonomicznych określonych w planie będzie ulegała zwiększeniu w miarę odzyskiwania równowagi gospodarczej, wewnętrznej i zewnętrznej.

3. Zapoczątkowany z końcem 1987 r. proces zmian w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej będzie przyspieszony i umacniany w latach 1989 i 1990. Wdrażane będą nowe rozwiązania systemowe sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości grupowej i indywidualnej oraz zwiększające samorządność, samodzielność i samofinansowanie podmiotów gospodarczych oraz ich odpowiedzialność za uzyskiwane wyniki ekonomiczne.

4. W latach 1989 i 1990 wprowadzona zostanie zasada swobody podejmowania działalności gospodarczej we wszystkich sektorach własności. Wprowadzone będą rozwiązania zapewniające równorzędne warunki ekonomiczne, finansowe i podatkowe wszystkim podmiotom gospodarczym, niezależnie od typu własności środków produkcji (państwowa, spółdzielcza, komunalna, prywatna i inne) oraz form organizacyjnych. Podejmowanie działalności gospodarczej nie będzie wymagało, poza nielicznymi wyjątkami, zgody organów administracji państwowej. Podmioty gospodarcze samodzielnie i dobrowolnie będą decydowały o zrzeszaniu się w organizacjach społeczno-zawodowych i gospodarczych. W ten sposób powstaną warunki do pełnego rozwoju aktywności społecznej zarówno grupowej, jak i indywidualnej, rozbudzenia przedsiębiorczości i innowacyjności w procesie wytwarzania dóbr i świadczenia usług.

5. Doskonalone będą formy trwałej współpracy gospodarczej z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, czemu służyć będą: różnorodne formy bezpośredniej współpracy przedsiębiorstw produkcyjnych i naukowo-badawczych oraz tworzenie spółek o kapitale mieszanym. Rozwojowi tych kontaktów i poprawie efektywności współpracy sprzyjać będzie stopniowe urealnianie wzajemnych kursów walut oraz usprawnianie mechanizmów finansowo-kredytowych w rozliczeniach bilateralnych i wielostronnych. Wdrożeniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych w gospodarce, zwiększaniu eksportu oraz poprawie zaopatrzenia rynku wewnętrznego w nowoczesne towary i usługi służyć będzie również ukształtowanie nowych zasad działalności gospodarczej kapitału zagranicznego w Polsce. Kapitał ten będzie mógł działać samodzielnie, jak też w spółkach z udziałem polskich podmiotów gospodarczych. Szersze powiązanie gospodarki krajowej z rynkiem światowym oddziaływać będzie - poprzez zaostrzenie warunków konkurencji - na poprawę efektywności gospodarowania.

6. Kształtowane będą warunki do tworzenia różnorodnych powiązań między jednostkami gospodarczymi w oparciu o przepływy środków finansowych i rzeczowych. Sprzyjać temu będą:

1) swoboda w obrocie towarowym, wyrażająca się w równoprawnym traktowaniu stron w stosunkach umownych w ramach norm kodeksu cywilnego. Sprawy sporne wynikające ze stosunków między podmiotami gospodarczymi, niezależnie od formy organizacyjnej i typu własności, rozstrzygać będą sądy gospodarcze;

2) rozszerzenie możliwości swobody funkcjonowania podmiotów gospodarczych, w tym przedsiębiorstw państwowych, w różnych formach organizacyjnych przewidzianych prawem;

3) dalszy rozwój procesu demonopolizacji poprzez:

- ochronę interesów konsumentów i podmiotów gospodarczych przed dominacją sprzedawców,

- eliminowanie nieuzasadnionych ekonomicznie układów organizacyjnych dominujących na określonych rynkach,

- zwalczanie praktyk monopolistycznych,

- likwidację od 1989 r. monopoli w skupie i obrocie produktami rolnymi i artykułami spożywczymi,

4) rozwój systemu bankowego. Utworzenie konkurencyjnych banków kredytowych, działających na zasadzie samofinansowania, umożliwi podmiotom gospodarczym swobodny wybór banku. Stworzone zostaną warunki do dalszego rozwoju systemu bankowego Skoncentrowanie funkcji depozytowo-kredytowych w tych bankach oraz stosowanie realnej stopy oprocentowania kredytów będzie skłaniać podmioty gospodarcze do różnicowania i racjonalizacji źródeł finansowania swego rozwoju;

5) rozwój rynku kapitałowego umożliwiający swobodny przepływ środków finansowych między podmiotami gospodarczymi, bez względu na ich strukturę organizacyjną i formę własności. Przepływowi środków finansowych bądź kapitałów do dziedzin o wyższej efektywności sprzyjać będzie rozwój emisji i obrotu obligacjami i akcjami oraz usuwanie barier w przepływie kapitałów między sektorami własności i sferami gospodarki.

7. Dzięki rozwojowi mechanizmu rynkowego, w tym także rynku kapitałowego, wzrastać będzie rola przymusu ekonomicznego jako narzędzia selekcji podmiotów gospodarujących nieefektywnie. Uwolnione w ten sposób środki produkcji będą stawiane do dyspozycji jednostek gospodarczych mogących je lepiej wykorzystać. W ten sposób przezwyciężane będą niedobory czynników produkcji. Rygorystycznie będą przestrzegane ustawowe zasady postępowania wobec przedsiębiorstw o złej sytuacji ekonomicznej z zastosowaniem przyjętych prawem sankcji i zasad odpowiedzialności przedsiębiorstw. Dążąc do przyspieszenia procesu likwidacji przedsiębiorstw gospodarujących nieefektywnie wykorzystywane będą, obok metod ekonomicznych, również metody administracyjne.

8. Jedną z barier utrudniających rozwój gospodarki jest niezrównoważony rynek pracy. Tworzone będą warunki do przełamywania bariery braku siły roboczej na lokalnych rynkach pracy oraz możliwości lepszego wykorzystania istniejących zasobów pracy poprzez zwiększenie swobody stron w kształtowaniu warunków umowy o pracę oraz uelastycznienie zasad nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy. Umowa o pracę będzie - w zakresie szerszym niż obecnie - określać wzajemne prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. Zniesione zostaną bariery i ograniczenia we wprowadzaniu nowatorskich form organizacji pracy, zgodnych z potrzebami zakładu pracy (brygadowe systemy pracy, grupy partnerskie). Działania te będą służyły bardziej elastycznemu wykorzystywaniu zasobów pracy w gospodarce przy jednoczesnym poszanowaniu zasady lepszego opłacania pracy bardziej wydajnej, wymagającej wyższych kwalifikacji.

9. Wspierany będzie dalszy rozwój samorządności jako formy aktywizacji grup społeczno-zawodowych oraz społeczności lokalnych w procesie gospodarowania. Aktywizowana będzie działalność samorządów w procesie planowania społeczno-gospodarczego w jednostkach gospodarczych i w gospodarce terenowej oraz w nadzorze i kontroli realizacji tych planów.

10. Nastąpi umocnienie samodzielności rad narodowych wszystkich szczebli, jako organów władzy państwowej i podmiotów gospodarujących. W procesie tym znaczenie podstawowe będzie miało zwiększenie dochodów własnych rad narodowych dzięki wyodrębnieniu mienia komunalnego i przekazaniu jego składników do dyspozycji rad narodowych. Rady narodowe będą mogły samodzielnie podejmować działalność gospodarczą, emitować obligacje, zakładać spółki i być ich udziałowcami, zaciągać kredyty. Samodzielność ekonomiczną rad narodowych umacniać będzie coraz szerszy zakres przedsiębiorstw państwowych, wobec których terenowe organy administracji państwowej pełnią funkcję organów założycielskich. Temu samemu celowi służyć będzie wyodrębnienie budżetów komunalnych oraz budżetów terenowych (na szczeblu wojewódzkim), a także zwiększenie samodzielności rad narodowych w ustalaniu wysokości podatków i opłat o charakterze lokalnym. Przebudowie ulegnie system dotacji dla budżetów terenowych w oparciu o standardowy poziom wydatków na podstawowe usługi społeczne.

Rozdział  2 ¹⁴

Instrumenty sterowania dochodami ludności.

1. W kształtowaniu dochodów w sferze materialnej:

1) doskonalone będą zasady kształtowania środków na wynagrodzenia pobudzające do lepszej i wydajniejszej pracy oraz umożliwiające wyższe jej opłacenie,

2) zostanie zlikwidowany podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń. Wprowadzony zostanie mechanizm polegający na ustalaniu progu wzrostu wynagrodzeń zaliczanych w ciężar kosztów, nie powodującego żadnych sankcji podatkowych, natomiast przekroczenie tego progu będzie powodować zwiększenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym,

3) (skreślony),

4) poprawy relacji płac dokonywać się będzie systemowo z wykorzystaniem metody syntetycznej oceny płac,

2. W celu stworzenia lepszych warunków ochrony wynagrodzeń pracowników wprowadzona zostanie zasada corocznej indeksacji najniższego wynagrodzenia, polegająca na zwiększeniu najniższego wynagrodzenia roku ubiegłego o wskaźnik planowanego na dany rok wzrostu cen. Indeksacja najniższego wynagrodzenia będzie wprowadzana z dniem 1 stycznia lub z dniem ogłoszenia podwyżki cen urzędowych.

3. Dążąc poprzez zakładowe systemy wynagradzania do ściślejszego powiązania płac z wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstw, stworzone zostaną podstawy prawne umożliwiające:

a) dokonywanie zmian w porozumieniach zakładowych poprzez ustalanie zasad wynagrodzenia w przypadku powstania zagrożenia utraty zdolności kredytowej,

b) stymulowanie przez porozumienia zakładowe warunków do:

- stosowania w zakładzie pracy form organizacji i wynagradzania sprzyjających poprawie wydajności i jakości wykonywanej pracy, a w szczególności stosowania grupowych form organizacji pracy,

- wykorzystania kwalifikacji pracowników do wykonywania prac różnego rodzaju (wielozawodowość),

- podejmowania pracy w systemie wielozmianowym,

- stosowania wewnętrznego rozrachunku gospodarczego oraz wykorzystania jego wyników do ustalenia poziomu wynagrodzeń.

4. Istotnym instrumentem w realizacji celów polityki płac będą zbiorowe układy pracy. Układy zbiorowe służyć winny tworzeniu właściwych relacji wynagrodzeń między zawodami i stanowiskami pracy w poszczególnych gałęziach i w skali międzybranżowej, jak również przyczyniać się do ściślejszego wiązania poziomu wynagrodzeń pracowników z ilością i jakością świadczonej pracy i warunkami jej wykonywania. W tym celu układy zbiorowe pracy powinny:

- uwzględniać sytuację finansową wszystkich przedsiębiorstw, które mają być objęte układem zbiorowym, tak by postanowienia układu nie wymuszały wzrostu wynagrodzeń nie znajdującego pokrycia w środkach finansowych przedsiębiorstw,

- nie rozszerzać wymiaru i zakresu stosowania deputatów i świadczeń branżowych oraz ekwiwalentów za świadczenia i deputaty,

- zalecać i preferować rozwijanie zespołowych form organizacji pracy i wynagradzania,

- wykorzystywać analityczne metody wartościowania pracy dla celów taryfikacji pracy, budowy siatek płac oraz hierarchizacji płacowej poszczególnych stanowisk pracy (łącznie z kierownikami zakładów pracy),

- ustalać formy wynagradzania dostosowane do rodzajów działalności prowadzonej przez zakłady pracy objęte układem pracy, z uwzględnieniem przeprowadzonej atestacji stanowisk pracy,

- ograniczać liczbę składników wynagrodzenia do tych, które bezpośrednio wpływają na wyniki pracy, oraz przyjąć zasadę, że układ zbiorowy pracy nie może wprowadzać dodatków do wynagrodzeń, które przysługiwałyby wyłącznie z tytułu posiadania przez pracownika określonych kwalifikacji lub uprawnień albo za czynności już opłacone wynagrodzeniem zasadniczym lub innym składnikiem wynagrodzenia,

- uzależniać premie od realizacji konkretnych, wymiernych zadań związanych zwłaszcza ze wzrostem wydajności pracy, poprawą jakości, wdrażaniem postępu techniczno-organizacyjnego, osiąganiem oszczędności surowców, materiałów, paliw i energii.

Właściwi ministrowie (kierownicy urzędów centralnych), centralne organizacje spółdzielcze, centralne organizacje społeczne o zasięgu ogólnokrajowym oraz zrzeszenia nie uspołecznionych zakładów pracy przed zawarciem układu zbiorowego pracy powinni dokonać szczegółowej analizy skutków finansowych wprowadzenia układu, w tym w szczególności określić ewentualny wzrost wynagrodzeń wraz z ustaleniem (wskazaniem) źródeł jego pokrycia. Analiza ta powinna być przedkładana Ministrowi Pracy, Płac i Spraw Socjalnych przy wniosku o zarejestrowanie układu zbiorowego pracy.

5. W sferze budżetowej nastąpi zmiana zasad kształtowania środków na wynagrodzenia oraz zasad wynagradzania pracowników tej sfery. Kształtowanie środków na wynagrodzenia następować będzie w relacji do poziomu i ruchu płac w sferze produkcji materialnej poprzez zastosowanie normatywnych wskaźników relacji wynagrodzeń ustalonych na podstawie syntetycznej oceny płac oraz metod wartościowania pracy. Kształtowanie indywidualnych wynagrodzeń ulegnie uproszczeniu i ujednoliceniu, polegającym między innymi na zmniejszeniu składników wynagrodzenia o charakterze obligatoryjnym oraz zróżnicowaniu poziomu wynagrodzeń w zależności od indywidualnych efektów pracy (nagradzanie, premiowanie). Wprowadzona będzie do tej sfery zasada nielimitowanego zatrudnienia, stwarzająca możliwość swobodnego gospodarowania zasobami pracy i środkami na płace.

6. W polityce dochodowej w stosunku do rolnictwa indywidualnego, obok zasady opłacalności produkcji rolniczej, stosowana będzie zasada parytetu dochodów w warunkach efektywnej produkcji.

7. W polityce kształtowania dochodów ludności zatrudnionej w gospodarce nie uspołecznionej poza rolnictwem:

- wprowadzone zostaną dla osób prawnych zasady wydatkowania wynagrodzeń zaliczanych w ciężar kosztów według tych samych zasad, jak w jednostkach gospodarki uspołecznionej,

- ujednoliceniu ulegną zasady naliczania podatku dochodowego dla osób prawnych.

8. Należy tworzyć warunki do poprawy sytuacji materialnej emerytów i rencistów poprzez uzyskiwanie przez nich uzupełniających dochodów z pracy. Służyć temu powinny:

- zwiększenie kwot zarobków nie powodujących zawieszenia uprawnień do świadczeń,

- obniżenie wysokości składki na ubezpieczenie społeczne od funduszu wynagrodzeń emerytów,

- przyznawanie ulg w podatku od płac z tytułu organizacji stanowisk pracy chronionej dla osób niepełnosprawnych.

9. Doskonalony będzie system świadczeń społecznych poprzez:

- stopniową likwidację tzw. starego portfela emerytur i rent,

- poprawę skuteczności systemu waloryzacji emerytur i rent; zakłada się odejście od stosowania wskaźnika wzrostu przeciętnych wynagrodzeń w roku poprzednim i zastąpienie go planowanym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń w roku waloryzacji świadczeń i korygowanie dwa razy w roku,

- doskonalenie rozwiązań w systemie ubezpieczenia rolników indywidualnych,

- odejście od kryterium dochodowego w ustalaniu prawa i wysokości pozostałych świadczeń społecznych przy utrzymaniu realnej wartości wydatków na te świadczenia.

10. (skreślony).

Rozdział  3 ¹⁵

Instrumenty sterowania działalnością inwestycyjną.

1. Przyjmuje się następujące podstawowe zasady w zakresie sterownia poszczególnymi rodzajami inwestycji:

1) inwestycje centralne - ustalony wykaz inwestycji centralnych w II części ma charakter wiążący dla ministrów i wojewodów nadzorujących inwestorów; rozpoczęcie realizacji inwestycji zamieszczonej w wykazie może nastąpić po włączeniu jej do centralnego planu rocznego, z jednoczesnym określeniem wartości kosztorysowej, terminów realizacji, efektów oraz źródeł jej finansowania,

2) inwestycje jednostek budżetowych ministerstw - decyzje o rozpoczęciu realizacji poszczególnych inwestycji podejmują właściwi ministrowie w ramach nakładów określonych dla poszczególnych ministerstw,

3) inwestycje władz terenowych - nakłady inwestycyjne określone dla poszczególnych województw stanowią podstawę do ustalenia wielkości dotacji budżetowej przy uwzględnieniu przewidywanych rozmiarów środków własnych. Ustalone w budżecie środki na finansowanie inwestycji w poszczególnych województwach mają charakter wiążący. W ramach tych środków, powiększonych o udział innych jednostek oraz wygospodarowane przez poszczególne województwa środki własne - decyzje o realizacji poszczególnych inwestycji podejmują właściwe rady narodowe lub z ich upoważnienia terenowe organy administracji państwowej o właściwości ogólnej,

4) inwestycje przedsiębiorstw podejmowane są na podstawie samodzielnych decyzji przedsiębiorstw w ramach dysponowanych przez nie środków własnych, uzupełnionych ewentualnie kredytem bankowym, lub też środkami z funduszów scentralizowanych oraz udziałami w realizacji inwestycji wspólnych. Mogą być one - na podstawie odrębnych, indywidualnych decyzji - wspomagane w wyjątkowych przypadkach dotacją z budżetu państwa, zwłaszcza w zakresie zadań objętych programem zmian strukturalnych oraz związanych z racjonalizacją zużycia paliw, energii, surowców i materiałów,

5) inwestycje z funduszów społecznych i specjalnych - są realizowane na podstawie decyzji jednostek inwestujących, w rozmiarach wynikających z posiadanych środków finansowych, wspomagane - w przypadkach określonych odrębnymi przepisami - uzupełniająco dotacją budżetową.

2. Przyjmuje się, że w latach 1986-1990 rozpoczynanie inwestycji o wartości kosztorysowej powyżej 500 mln zł według cen 1984 r., finansowanych w całości lub w części z udziałem dotacji budżetowej lub podejmowanych przez przedsiębiorstwa korzystające z dotacji budżetowej do działalności eksploatacyjnej, wymaga zgody Ministra Finansów. Nie dotyczy to przewidzianych do realizacji w okresie do 1990 r. inwestycji ciepłowniczych w energetyce zawodowej, które ustalone zostały imiennie. Normatywna wartość kosztorysowa tych inwestycji będzie waloryzowana w centralnych planach rocznych, stosownie do przewidywanego wzrostu cen.

3. 1) W celu niedopuszczenia do dalszego rozszerzenia frontu inwestycyjnego oraz koncentracji środków finansowych i rzeczowych na przyspieszenie tempa realizacji inwestycji już rozpoczętych, a zwłaszcza mających warunki do ich szybkiego zakończenia, wprowadza się zakaz rozpoczynania przez jednostki gospodarki uspołecznionej w latach 1989 i 1990 nowych zadań polegających na budowie budynków zakwalifikowanych do grupy 1 "Budynki" klasyfikacji rodzajowej środków trwałych Głównego Urzędu Statystycznego.

2) Zakaz, o którym mowa w pkt 1, nie dotyczy inwestycji bezpośrednio związanych z:

1) rolnictwem i gospodarką żywnościową oraz działalnością jednostek na rzecz kompleksu żywnościowego,

2) budownictwem mieszkaniowym wraz z towarzyszącą infrastrukturą techniczną i społeczną oraz rozwojem produkcji materiałów i wyrobów dla tego budownictwa,

3) ochroną środowiska naturalnego, w tym także z produkcją urządzeń i aparatury oraz wykonawstwem robót na potrzeby ochrony środowiska,

4) rozwojem opłacalnego eksportu,

5) działalnością jednostek gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego,

6) poprawą bezpieczeństwa i higieny pracy w dostosowaniu do wymagań określonych w decyzjach Państwowej Inspekcji Pracy, Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub innych organów nadzoru i kontroli warunków pracy,

7) poprawą usług i obsługi ludności,

8) kulturą fizyczną oraz rentowną działalnością turystyczną,

9) potrzebami bezpieczeństwa Państwa i porządku publicznego, a także

10) inwestycji centralnych, inwestycji objętych zamówieniami rządowymi oraz innych inwestycji imiennie przewidzianych do rozpoczęcia w latach 1989 i 1990 w centralnych planach rocznych.

3) Powyższe rodzaje inwestycji, wyłączone spod zakazu ich rozpoczynania, nie mogą obejmować budynków przeznaczonych na cele administracyjne i rekreacyjno-wypoczynkowe (domy i ośrodki wczasowe, sanatoria).

4) Jednostki gospodarcze, które rozpoczną inwestycje objęte zakazem, zobowiązane będą do wpłacenia do budżetu państwa równowartości 30% wartości kosztorysowej tych inwestycji.

4. W celu stworzenia odpowiednich podstaw do zapewnienia racjonalnej reprodukcji majątku trwałego ustala się, że:

1) w 1989 r. jednostki gospodarki uspołecznionej dokonają zwiększenia odpisów amortyzacyjnych o II ratę wynikającą z przeszacowania wartości środków trwałych według stanu na dzień 1 stycznia 1988 r. do poziomu cen obowiązujących w 1986 r.; państwowe przedsiębiorstwa przemysłowe rozliczające się z budżetem centralnym będą przekazywały część odpisów amortyzacyjnych - w wysokości określonej przez Radę Ministrów - na Fundusz Zmian Strukturalnych w Przemyśle, państwowe przedsiębiorstwa budowlane zaś - na Fundusz Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego,

2) w 1990 r. przeprowadzona będzie aktualizacja wyceny środków trwałych i na tej podstawie nastąpi dalsze urealnienie odpisów amortyzacyjnych,

3) podjęte zostaną prace nad przygotowaniem systemowych zasad przyspieszonej amortyzacji wybranych rodzajów środków trwałych, które ulegają szybkiemu moralnemu zużyciu.

5-9. (skreślone).

10. W gospodarce majątkiem trwałym w jednostkach gospodarczych zostanie rozszerzony zakres stosowania państwowych normatywów eksploatacyjnych oraz zakres atestacji maszyn i urządzeń, jako warunek dopuszczenia do obrotu i użytkowania.

11. W celu stosowania energo- i materiałooszczędnych rozwiązań na etapie projektowania inwestycji, zostaną zweryfikowane normatywy urbanistyczne oraz informacyjne wskaźniki efektywnych rozwiązań dla potrzeb programowania i projektowania oraz wprowadzone zasady okresowej ich aktualizacji.

12. Porządkowanie i dyscyplinowanie wykonawstwa budowlanego będzie się odbywać poprzez:

1) ograniczanie przez banki wysokości kredytów obrotowych dla przedsiębiorstw nie wykonujących terminowo obiektów stosownie do umów zawartych z inwestorami,

2) egzekwowanie obowiązku stosowania kar umownych w stosunku do poszczególnych uczestników procesu inwestycyjnego za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań,

3) wdrażanie w stosunkach umownych między uczestnikami procesu inwestycyjnego wzorcowych cykli realizacji inwestycji.

13. W celu przeciwdziałania nieuzasadnionemu wzrostowi kosztów inwestycji, ustalane będą maksymalne wskaźniki wzrostu cen na poszczególne rodzaje robót budowlano-montażowych.

14. W celu zapewnienia terminowego oddawania do użytku ważnych i pilnych z gospodarczego i społecznego punktu widzenia inwestycji, utrzymuje się system zamówień rządowych na realizację wybranych inwestycji. Dotyczyć to będzie w szczególności inwestycji związanych z powiększeniem zdolności eksportowych gospodarki, objętych programem przedsięwzięć stymulujących zmiany strukturalne oraz oszczędność paliw, energii, surowców i materiałów, a także ochrony środowiska, zwłaszcza w aglomeracjach katowickiej i krakowskiej. W miarę kończenia inwestycji rozpoczętych Rada Ministrów w centralnych planach rocznych będzie wprowadzała do zamówień rządowych nowe inwestycje z zachowaniem zasady nierozszerzania ich udziału w całości nakładów inwestycyjnych w stosunku do roku poprzedniego.

15. Z tytułu realizacji inwestycji podejmowanych w dziedzinach: rolnictwa, gospodarki żywnościowej, budownictwa mieszkaniowego, wraz ze związaną z nim infrastrukturą techniczną i społeczną, produkcji materiałów i wyrobów dla budownictwa mieszkaniowego, rozwoju telefonizacji wsi, ochrony środowiska naturalnego, rozwoju opłacalnego eksportu, poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych objętych zamówieniami rządowymi z zakresu nauki i techniki, stosowane będą ulgi w podatku dochodowym. Przedsięwzięcia inwestycyjne objęte zamówieniami rządowymi z zakresu nauki i techniki wspomagane będą środkami centralnych funduszy na rozwój nauki i techniki.

16. (skreślony).

17. Winien zostać uruchomiony system bieżącej analizy procesów inwestycyjnych, przede wszystkim skali poniesionych nakładów w stosunku do upływu czasu i osiągniętych efektów.

Rozdział  4 ¹⁶

Ekonomiczno-finansowe narzędzia oddziaływania w sferze handlu zagranicznego.

1. Zwiększana będzie rola kursu walutowego w rachunku ekonomicznym współpracy gospodarczej z zagranicą.

2. Utworzony zostanie Fundusz Rozwoju Eksportu przeznaczony głównie na wspomaganie finansowe przedsięwzięć służących uruchomieniu lub zwiększeniu produkcji eksportowej, a także poprawie jej rentowności.

3. W dziedzinie rozliczeń między producentami a przedsiębiorstwami handlu zagranicznego następować będzie coraz szersze stosowanie cen transakcyjnych. Stosowanie cen urzędowych w rozliczeniach handlu zagranicznego, zwłaszcza z II obszarem płatniczym, ograniczone zostanie do podstawowych towarów rolno-spożywczych.

4. W systemie zasilania dewizowego jednostek gospodarczych nastąpią istotne zmiany:

1) dotychczasowy system odsprzedaży części wpływów dewizowych jednostce gospodarczej przez Państwo zostanie zastąpiony systemem obowiązkowej odsprzedaży przez jednostkę gospodarczą Państwu części wpływów dewizowych z eksportu,

2) obowiązkowa odsprzedaż dewiz odbywać się będzie za pośrednictwem polskiego banku dewizowego, prowadzącego rachunek dewizowy (walutowy) jednostki gospodarczej,

3) wprowadzone zostaną jednolite, przedmiotowe stawki obowiązkowej odsprzedaży dewiz, oparte o jednolite stawki odpisów dewizowych, uzależnione od stopnia przetworzenia towaru,

4) umożliwi się odpłatne odstępowanie środków dewizowych (walutowych) innym jednostkom gospodarczym według ceny umownej, której wielkość nie może przekroczyć poziomu notowanego na ostatnim przetargu dewizowym,

5) nastąpi ujednolicenie zasad gospodarowania środkami dewizowymi we wszystkich jednostkach sektora uspołecznionego i nie uspołecznionego.

5. Rozwijane będą formy przetargów dewizowych w drodze:

1) zmiany zasad organizacji przetargów celowych poprzez stworzenie przetargów towarowo-walutowych odchodzących od limitów kwotowych określonych dla poszczególnych rodzajów towarów; zakup tych środków odbywać się będzie na podstawie kryterium efektywności,

2) dopuszczenia do uczestnictwa w przetargach wszystkich podmiotów gospodarczych.

6. Wprowadzony zostanie powszechny system odpisów w rublach transferowych z tytułu eksportu do I obszaru płatniczego z możliwością częściowej konwersji na waluty wymienialne.

7. Rozwijany będzie system kredytów dewizowych dla eksportera, wraz z wprowadzeniem możliwości spłaty tych kredytów z przyrostu wpływów z eksportu, uzyskanych w wyniku wykorzystania kredytów na cele rozwojowe. Będzie on także wspierany systemem ułatwień kredytowych i podatkowych w złotówkowym finansowaniu inwestycji na rzecz eksportu.

8. Import finansowany ze środków centralnych będzie ograniczany. Lista towarów importowanych ze środków centralnych ograniczona zostanie do kilku towarów strategicznych, w tym zboża, surowców wysokobiałkowych i dodatków chemicznych do pasz oraz środków ochrony roślin, i sfer społecznie chronionych. Finansowanie importu ze źródeł centralnych objętych uchwałami, decyzjami i postanowieniami zostanie ograniczone do dziedzin związanych z ochroną zdrowia, nauką i techniką, sferą socjalno-kulturalną, obronnością i bezpieczeństwem państwa.

9. Zwiększone zostaną ekonomiczne funkcje cła importowego.

10. Ograniczone zostanie koncesjonowanie handlu zagranicznego jedynie do podstawowych surowców i towarów żywnościowych.

11. Nastąpi znaczne uatrakcyjnienie lokat kapitału zagranicznego w Polsce, sprzyjające dalszemu rozwojowi wzajemnie korzystnej współpracy pomiędzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi.

12. Stosowane będą preferencje podatkowe z tytułu eksportu towarów i usług.

Rozdział  5 ¹⁷

Instrumenty oddziaływania na jakość produkcji i postęp techniczny.

1. Rozszerzony będzie zakres atestacji wyrobów i usług w oparciu o zweryfikowane normy.

2. Rozwój systemu atestacji i kontroli jakości wraz z niezbędnym zapleczem laboratoryjno-badawczym i kadrowym finansowany będzie z opłat za wydawanie atestów oraz kar za naruszanie norm państwowych, a także z części wpłacanych do budżetu kar za dostawy towarów o złej jakości.

3. Rozwijany będzie system oceny poziomu technicznego wyrobów i procesów techniczno-organizacyjnych. Dla jego organizacji i finansowania wykorzystany zostanie system zamówień rządowych na rozwój nauki i techniki. Ocena poziomu technicznego będzie także elementem przeglądu i atestacji struktur organizacyjnych w gospodarce oraz systemu ocen przedsiębiorstw. W pierwszej kolejności oceny poziomu technicznego będą wprowadzone do przemysłu elektromaszynowego, chemicznego oraz materiałów budowlanych i budownictwa.

4. Stosowane będą zakazy produkcji i użytkowania wyrobów i technologii nie spełniających norm państwowych.

5. Kontynuowany będzie system zamówień rządowych na zadania z dziedziny nauki i techniki wraz z rozwiązaniami w zakresie ulg w podatku dochodowym i dofinansowania z centralnego funduszu rozwoju nauki i techniki dla zadań wdrożeniowych, w tym przedsięwzięć inwestycyjnych.

6. Wydatki na prace badawczo-rozwojowe podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną będą finansowały w ciężar kosztów uzyskania przychodów. W celu stymulacji działalności innowacyjnej wydatki na zakup osiągnięć naukowo-technicznych oraz na inwestycje służące wdrażaniu tych osiągnięć do produkcji i świadczenia usług będą pomniejszać dochód przed opodatkowaniem.

7. Ustala się stawkę wpłat podmiotów gospodarczych będących osobami prawnymi na centralny fundusz rozwoju nauki i techniki w wysokości 1,2% w 1989 r. Rada Ministrów ustali w centralnym planie rocznym na 1990 r. stawkę wpłat obowiązującą w 1990 r.

Rozdział  6 ¹⁸

Instrumenty polityki ochrony środowiska.

1. W celu zahamowania tempa degradacji ochrony środowiska wprowadzone zostaną:

1) nowe, zaostrzone kryteria służące opracowaniu zróżnicowanych przestrzennie i przedmiotowo norm dopuszczalnego stężenia zanieczyszczeń środowiska,

2) opłaty za korzystanie ze środowiska naturalnego oraz kary za naruszanie ustalonych norm obejmujące wszystkie podmioty gospodarcze; opłaty te i kary będą podlegały waloryzacji,

3) zakazy obrotu towarami nie spełniającymi wymogów ochrony środowiska na podstawie systemu atestów ekologicznych,

4) zakazy realizacji projektów technicznych oraz budowy i przekazywania do eksploatacji obiektów, które nie będą posiadały niezbędnych urządzeń spełniających wymogi ochrony środowiska,

5) obowiązek sporządzania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko jako niezbędnego wymogu w postępowaniu lokalizacyjnym,

6) zakazy budowy lub rozbudowy uciążliwych dla środowiska zakładów na terenach uznanych za zagrożone ekologicznie lub posiadających wysokie walory przyrodnicze.

2. Utworzony zostanie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, dysponujący osobowością prawną i mający charakter aktywnej instytucji finansowej.

3. Przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska będą mogły korzystać z preferencji finansowych w postaci:

1) pozostawienia w całości w przedsiębiorstwie odpisów amortyzacyjnych od wydzielonych ewidencyjnie środków trwałych służących ochronie środowiska,

2) ulg w podatku dochodowym dla inwestorów oraz producentów urządzeń i aparatury, a także wykonawców robót z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

3) obniżonej stopy kredytów inwestycyjnych,

4) zwolnień z podatku obrotowego przy produkcji maszyn i urządzeń służących ochronie środowiska,

5) zamówień rządowych na zadania z zakresu badań, wdrożeń, inwestycji oraz produkcji urządzeń służących ochronie środowiska.

4. Podmioty gospodarcze wykorzystujące surowce wtórne i odpadowe będą korzystać z ulg podatkowych i preferencji kredytowych proporcjonalnie do stopnia wykorzystania tych surowców i odpadów.

5. Zmodyfikowane zostaną regulacje prawne dotyczące odpowiedzialności:

1) karnej i finansowej osób odpowiedzialnych za dopuszczenie do zanieczyszczenia środowiska,

2) jednostek gospodarczych za niedotrzymanie wymogów ochrony środowiska.

6. W celu poprawy stanu nadzoru nad ochroną środowiska powołana zostanie Społeczna Straż Ochrony Przyrody i Środowiska.

Rozdział  7 ¹⁹

Oddziaływanie na racjonalizację gospodarki materiałowej i paliwowo-energetycznej.

1. W celu usprawnienia gospodarki materiałowej i obrotu zaopatrzeniowego stosowane będą mechanizmy i instrumenty ekonomiczne sprzyjające przywracaniu równowagi w poszczególnych segmentach rynku zaopatrzeniowego oraz zwiększaniu zakresu i roli swobodnie zawieranych umów między dostawcami i odbiorcami. Tworzone będą prawne i ekonomiczne warunki sprzyjające nawiązywaniu pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej wieloletnich powiązań umownych, zwłaszcza w zakresie kooperacji i dostaw części zamiennych.

2. Ograniczony zostanie zakres reglamentacji w obrocie surowcami, materiałami i paliwami oraz samochodowymi środkami transportu i maszynami budowlanymi poprzez:

1) ograniczenie obowiązkowego pośrednictwa w obrocie, tak aby w 1990 r. pośrednictwo to obejmowało jedynie niektóre paliwa, papier oraz niektóre środki transportu drogowego,

2) ograniczenie zakresu priorytetów w zaopatrzeniu jedynie do zamówień rządowych, budownictwa mieszkaniowego, rezerw bilansowych oraz potrzeb związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa,

3) ograniczenie importu centralnie finansowanego.

3. Od 1989 r. zamówieniami rządowymi obejmowane będą zadania prowadzące do zmian strukturalnych związanych z przyjętymi priorytetami oraz zapewniających podnoszenie efektywności gospodarowania przede wszystkim poprzez lepsze wykorzystanie paliw, surowców i materiałów. Zaniechane zostanie stosowanie programów operacyjnych.

4. Stosowane będą ograniczenia i zakazy w stosunku do produkcji i technologii nieodpowiedniej jakości, nadmiernie materiałochłonnych i energochłonnych.

5. Stosowana będzie atestacja wyrobów nowo wprowadzanych do produkcji z punktu widzenia energo- i materiałochłonności.

6. Bardziej efektywnie wykorzystywane będą instrumenty cenowe, podatkowe i kredytowe w celu zmniejszenia jednostkowego zużycia materiałów, wzrostu zagospodarowania surowców wtórnych oraz przyspieszenia pożądanych zmian w strukturze wykorzystania materiałów, paliw i energii. Upowszechniany będzie w przedsiębiorstwach system zachęt materialnych za oszczędność paliw, energii i materiałów.

7. Środki Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle oraz Funduszu Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego wykorzystane zostaną na przyspieszony rozwój i wdrażanie do produkcji nowoczesnych i energooszczędnych wyrobów, przede wszystkim służących ograniczaniu zużycia energii, surowców i materiałów, zarówno w sferze produkcji, jak i szeroko rozumianej konsumpcji społecznej.

8. Stosowane będą państwowe normatywy zużycia materiałowego oraz limitowanie zużycia paliw i energii.

9. Jednostki gospodarcze opracują zakładowe programy oszczędnościowe jako integralną część swoich planów pięcioletnich.

10. W celu zwiększenia zakresu i utrwalenia długookresowych umownych powiązań kooperacyjnych stworzony zostanie preferencyjny mechanizm z wykorzystaniem instrumentu podatku obrotowego.

Rozdział  8 ²⁰

(skreślony).

CZĘŚĆ  IV

INFORMACJE I PROGNOZY

Rozdział  1 ²¹

Rozwój demograficzny kraju.

W latach 1986-1990 liczba ludności Polski może wzrosnąć o ok. 980 tys. osób, tj. o 2,6%, co oznacza, że osiągnie w 1990 r. poziom 38.325 tys. osób.

W strukturze wieku ludności zajdą następujące zmiany. Nastąpi spadek liczby dzieci w wieku żłobkowym (0-2 lata) o ok. 290 tys. (z 2.060 tys. do 1.767 tys., tj. o 14,2%) oraz liczby dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat) o 140 tys. (z 2.693 tys. do 2.556 tys., tj. o 5,1%). Liczba młodzieży w wieku szkoły podstawowej (7-14 lat) wzrośnie o ok. 470 tys. (z 4.806 tys. do 5.279 tys., tj. o 9,8%). Nastąpi również dynamiczny wzrost liczby młodzieży w wieku szkoły ponadpodstawowej (15-18 lat) o 350 tys. (z 2.015 tys. do 2.361 tys., tj. o 17,2%).

Szczególnie niska dynamika wzrostu charakteryzować będzie ludność w wieku produkcyjnym (18-59 lat kobiety, 18-64 lata mężczyźni). Wynika to z wchodzenia w wiek zdolności do pracy roczników niżu urodzeń z przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych oraz wychodzenia z wieku produkcyjnego obfitych roczników wyżu demograficznego po I Wojnie Światowej. Ludność tej grupy wieku wzrośnie tylko o 280 tys., tj. o 1,3%, z 21.772 tys. w 1985 r. do 22.050 tys. w 1990 r. Determinuje to najniższy w okresie powojennym przyrost zasobów pracy.

Liczba ludności w wieku największego natężenia zawierania związków małżeńskich (20-29 lat) zmniejszy się o 800 tys. (z 5.961 tys. do 5.165 tys., tj. o 13,4%), co spowoduje spadek liczby zawieranych małżeństw.

Stosunkowo wysoka dynamika wzrostu wystąpi w grupie ludności w wieku poprodukcyjnym (60 lat i więcej kobiety, 65 lat i więcej mężczyźni). Liczba ludności w tym wieku wzrośnie z ok. 4.486 tys. w 1985 r. do ok. 4.874 tys. w 1990 r., tj. o ok. 390 tys. osób (8,6%). W związku z tym nastąpi dalsze zaawansowanie procesu starzenia się ludności kraju. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności wzrośnie z 12,0% w 1985 r. do ok. 12,7% w 1990 r.

Struktura ludności kraju w podziale na ludność w miastach i ludność na wsi kształtuje się jak niżej:

Wyszczególnienie	1985		1990		Wskaźnik 1990 ------ 1985
	tys. osób	%	tys. osób	%
ogółem	37.341	100,0	38.325	100,0	102,6
miasta	22.486	60,2	23.611	61,6	105,0
wieś	14.855	39,8	14.714	38,4	99,1

Z prognozy tej wynika, że miasta zdyskontują cały przyrost ludności kraju i zwiększą liczbę swej ludności również kosztem zmniejszenia stanu ludności wsi. Dodatnie saldo migracji ze wsi do miast wyniesie w latach 1986-1990 ok. 680 tys. osób i będzie zbliżone do skali migracji w ubiegłym pięcioleciu. W wyniku tych procesów postępować będzie dalszy stopniowy proces urbanizacji kraju.

Rozdział  2 ²²

Syntetyczny bilans podstawowych paliw, surowców i materiałów.

Ocenia się, że ogólny zasób paliw, energii, surowców i materiałów, jakim będzie dysponować gospodarka narodowa w ciągu 5-lecia, zwiększy się o ok. 7%. Dostawy z produkcji krajowej wzrosną o ok. 6%, a pochodzące z importu o ok. 17%.

Z bilansów materiałowych wynika, że podaż podstawowych paliw, surowców i materiałów na zaopatrzenie kraju może w skali całego 5-lecia zwiększyć się o 8,9%. Plan zakłada, że szybsze powinno być tempo dostaw na zaopatrzenie rynku (18,2%) niż na cele produkcyjne (5,9%).

Eksport paliw, surowców i materiałów obniży się o 8,5%.

Z bilansów przemysłu paliwowo-energetycznego wynika, że dostawy paliwa umownego na zaopatrzenie kraju mogą wzrosnąć o 9% w ciągu 5-lecia.

Przy wzroście wydobycia węgla kamiennego do poziomu 192 mln ton w 1990 roku oraz eksporcie w granicach 24 mln ton w skali roku, jego dostawy dla potrzeb gospodarki narodowej mogą zwiększyć się jedynie o 5,3%. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera wzrost wydobycia węgla brunatnego do 76 mln ton w 1990 roku, czyli o 31,7%.

Dostawy gazu ziemnego ze Związku Radzieckiego wzrosną o 2,3 mld m³, co pozwoli zwiększyć jego krajowe zużycie o 21,0-24,3%. Zmniejszą się natomiast dostawy paliw benzynowych oraz oleju opałowego, co powodować będzie napiętą sytuację w bilansach paliw płynnych.

Produkcja energii elektrycznej, która wyniesie 154 mld kWh w 1990 roku, oraz jej import z ZSRR umożliwią zwiększenie zaopatrzenia kraju o 16,8%.

Zaopatrzenie kraju w wyroby przemysłu metalurgicznego w skali 5-lecia zwiększy się o ok. 3,5%.

W zakresie dostaw wyrobów przemysłu chemicznego głęboki deficyt utrzyma się w zaopatrzeniu w tworzywa sztuczne, z wyjątkiem polichlorku winylu.

Zaopatrzenie kraju w cement wzrośnie w latach planu o ok. 21%, głównie dzięki wzrostowi produkcji krajowej o 3,2 mln ton oraz ograniczeniu eksportu.

Dostawy na użytek krajowy produktów przemysłu drzewno-papierniczego kształtować się będą odpowiednio: tarcica iglasta - spadek o 9,5%, papier i płyty wiórowe - wzrost odpowiednio o 4,0% oraz o 16,1%.

Na skutek wzrostu produkcji zwiększy się podaż na potrzeby krajowe masy mięsno-tłuszczowej (15,3%), masła (8,1%) i cukru (8,0%).

Rozdział  3

Zmiany warunków popytu i podaży oraz cen na rynkach zagranicznych.

Przewiduje się, że w drugiej połowie lat osiemdziesiątych gospodarka światowa będzie rozwijać się pod wpływem nowych tendencji, które ujawniły się w ubiegłym dziesięcioleciu. Charakteryzować je będzie osłabienie dynamiki rozwoju do 3-3,5% średniorocznie w rozwiniętych krajach kapitalistycznych, 4% w krajach RWPG i 4-5% w krajach rozwijających się. Następować będą dalsze zmiany w strukturze handlu zagranicznego w kierunku zwiększenia w obrotach udziału produktów przemysłu przetwórczego i zmniejszenia udziału paliw, surowców oraz żywności. Na światowych rynkach największą dynamikę będą miały grupy towarów o największym stopniu przetworzenia, wysokich parametrach użytkowych, odznaczające się nowoczesnością i zaliczane do tzw. wyrobów naukochłonnych. W światowych obrotach środkami produkcji największego popytu należy się spodziewać na instalacje i urządzenia odpowiadające surowo określonym parametrom zużycia energii i materiałów (surowców) oraz ochrony środowiska pracy i środowiska naturalnego.

Należy liczyć się z trudnościami w dostępie do źródeł zaopatrzenia w podstawowe czynniki produkcji, w szczególności w dostępie do nowoczesnych technologii, urządzeń inwestycyjnych i paliw. Trudności te przejawiają się w niekorzystnych dla eksporterów surowców zmianach relacji cenowych, monopolizacji rynków zaopatrzenia, restrykcjach, dyskryminacji, nierównym traktowaniu partnerów na rynkach towarowych, finansowych itp.

Należy liczyć się z dalszą obniżką cen towarów żywnościowych, ropy naftowej, węgla, drewna i celulozy. Przewiduje się stabilizację lub niewielkie obniżenie cen żelaza i stali, a także rud ferromagnetyków, przy niewielkim wzroście cen metali nieżelaznych oraz surowców włókienniczych. Z uwagi na przewidywany wzrost zapasów będą ulegać obniżce ceny używek, o ile nie nastąpi klęska nieurodzaju w poszczególnych regionach upraw. Istnieje prawdopodobieństwo obniżki cen pszenicy.

Należy liczyć się ze zmniejszoną dynamiką popytu na światowych rynkach zbytu. Zapotrzebowanie importowe w handlu międzynarodowym będzie wzrastać, jak się oczekuje, w tempie ok. 5% średniorocznie. Zmniejszenie popytu może dotyczyć również mięsa i jego przetworów na rynku europejskim.

Rozdział  4 ²³

Prognoza zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej.

Przewidywany Przewidywany przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej w wysokości 80 tys. osób oznacza, że ogólny poziom zatrudnienia wyniósłby w 1990 r. 11.772 tys. osób i byłby jedynie o 0,7% wyższy niż w 1985 r.

Zatrudnienie w sferze produkcji materialnej zmniejszy się o 155 tys. osób, tj. o 1,7% i może w 1990 r. wynieść 8.896 tys. osób, a w sferze poza produkcją materialną wzrośnie o 235 tys. osób, tj. o 8,9%, i może osiągnąć poziom 2.876 tys. osób.

W rezultacie struktura zatrudnienia według sfer zmieniłaby się następująco:

	1985	1990
Zatrudnienie ogółem	100,0	100,0
- sfera produkcji materialnej	77,4	75,6
- sfera poza produkcją materialną	22,6	24,4

W sferze produkcji materialnej wzrost zatrudnienia nastąpi w łączności, handlu i gospodarce komunalnej, przy spadku zatrudnienia w pozostałych działach, łącznie z przemysłem. W sferze poza produkcją materialną największe przyrosty zatrudnienia wystąpią w ochronie zdrowia i opiece społecznej oraz w oświacie i wychowaniu, a bezwzględne zmniejszenie zatrudnienia w dziale "administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości".

Zróżnicowane przyrosty lub zmniejszenie poziomu zatrudnienia spowoduje następujące zmiany w jego strukturze:

	1985	1990
Zatrudnienie ogółem	100,0	100,0
przemysł	36,5	35,4
budownictwo	9,5	9,2
rolnictwo	6,9	6,7
leśnictwo	1,3	1,3
transport	7,5	6,9
łączność	1,4	1,5
handel	10,7	10,8

	1985	1990
gospodarka komunalna	2,9	2,9
pozostałe gałęzie produkcji materialnej	0,7	0,9
gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne usługi komunalne	1,8	2,0
nauka i rozwój techniki	0,9	1,0
oświata i wychowanie	7,7	8,1
kultura i sztuka	0,7	0,8
ochrona zdrowia i opieka społeczna	6,3	6,9
kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek	0,9	1,0
administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości	2,0	1,9
finanse i ubezpieczenia	1,1	1,1
pozostałe branże usług niematerialnych i organizacje społeczno-polityczne	1,2	1,6

Jeżeli chodzi o prognozę zatrudnienia w podziale terytorialnym, to szczególnie trudna sytuacja wystąpi w wielkich aglomeracjach miejsko-przemysłowych, w których możliwy przyrost zatrudnienia nie zaspokoi wszystkich niezbędnych potrzeb.

Rozdział  5 ²⁴

Prawdopodobne zagrożenia realizacji planu oraz kierunki działania w przypadku ich wystąpienia.

Planowane kierunki działania, środki i instrumenty realizacyjne planu oparte są na przewidywanym kształtowaniu się sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej, przy uwzględnieniu zarówno czynników sprzyjających, jak i barier rozwoju. Przy mniej korzystnym przebiegu procesów gospodarczych lub kumulacyjnym nasileniu negatywnych zjawisk, realizacja planu może być zagrożona.

Potencjalne zmniejszenie zakładanego w planie wzrostu dochodu narodowego oraz konieczność zmian w strukturze jego podziału mogą wynikać przede wszystkim z następujących podstawowych przyczyn:

- niespełnienia zadań w zakresie poprawy efektywności gospodarowania, a zwłaszcza obniżenia energo- i materiałochłonności produkcji,

- mniej korzystnego, niż obecnie jest przyjmowane, ukształtowania się warunków wymiany z krajami kapitalistycznymi, w tym w szczególności nieosiągnięcia wpływów z eksportu,

- niesprzyjających warunków klimatycznych dla rolnictwa,

- dalszego pogorszenia się sytuacji międzynarodowej.

Takie niekorzystne zdarzenia i zjawiska mogą potencjalnie wystąpić w jednym roku lub trwać dłużej, zwłaszcza że istnieje pomiędzy niektórymi z nich wzajemny związek. I tak np. niespełnienie zadań poprawy efektywności zmniejsza, przy pozostałych warunkach nie zmienionych, zdolności eksportowe kraju. Nieurodzaj w rolnictwie i wynikające stąd ewentualne zwiększenie importu zbóż grozi redukcją importu na inne cele. Tego, czy zdarzenia te wystąpią, w jakiej skali i kiedy - nie sposób przewidzieć. Dlatego niemożliwe jest ustalenie z góry szczegółowych scenariuszy postępowania na każdy możliwy przypadek. Możliwe jest natomiast sformułowanie zasad postępowania w okolicznościach zaistnienia zagrożeń.

Uzyskanie znaczącej poprawy efektywności gospodarowania jest warunkiem wykonania założeń planu w zakresie wzrostu produkcji przemysłowej i dochodu narodowego nie tylko ze względu na konieczność obniżenia kosztów rozwoju, ale głównie z powodu fizycznego braku surowców i materiałów, zarówno pozyskiwanych i produkowanych w kraju, jak i pochodzących z importu.

Bez poprawy efektywności wykorzystania materiałów wzrost dochodu narodowego w pięcioleciu mógłby wynieść co najwyżej ok. 9% (1,7% średniorocznie), gdyż o tyle tylko wzrośnie podaż materiałów w skali gospodarki narodowej. Sytuacja będzie przy tym zróżnicowana w zakresie poszczególnych surowców i materiałów. Nieefektywne wykorzystanie i spowodowane nim braki energii lub niektórych surowców i materiałów mogą być przyczyną ograniczenia produkcji nawet wówczas, gdy pozostałe czynniki występują w dostatecznej ilości.

Konsekwencją niższego tempa wzrostu wytworzonego dochodu narodowego byłby niższy dochód narodowy do podziału, a więc mniejsze możliwości konsumpcyjne, eksportowe i inwestycyjne.

W zależności od przyczyn powodujących nieosiąganie koniecznej poprawy efektywności, niezbędne będą odpowiednie działania dotyczące rozwiązań systemowych i rzeczowych aspektów procesów gospodarczych. Ewentualne zmiany w rozwiązaniach systemowych - ceny, kursy walut, system opodatkowania przedsiębiorstw - muszą iść w kierunku zaostrzenia przymusu i obiektywizacji parametrów rachunku ekonomicznego. W przypadku poważnego naruszenia równowagi, zwłaszcza rynkowej, powinny być użyte takie instrumenty, jak np. zamrożenie płac.

W warunkach niezrealizowania założonego poziomu dochodu narodowego i wynikającej stąd pośrednio konieczności zmian w strukturze jego podziału należy chronić przede wszystkim przedsięwzięcia, które służą tworzeniu materialnych warunków dla poprawy efektywności. Dotyczy to zwłaszcza wdrożeń postępu naukowo-technicznego, objętych programami zmian strukturalnych, oraz oszczędności paliw i surowców, a także przedsięwzięć na rzecz powiększenia zdolności eksportowych. W sferze spożycia ochronie będzie podlegać produkcja żywności i podstawowych dóbr codziennego użytku. W sferze inwestycji nieprodukcyjnych realizowane będą w pełni zadania w zakresie budownictwa dla oświaty i ochrony zdrowia.

Realizacja pozostałych zamierzeń i celów musiałaby w tych warunkach ulec ograniczeniu.

Niezwykle dotkliwe skutki dla zakładanych w planie celów może przynieść niższe w stosunku do planowanego tempo wzrostu eksportu na rynek krajów kapitalistycznych. Niepewność co do wielkości wpływów z eksportu wynika z kształtowania się ogólnej koniunktury w krajach kapitalistycznych, a więc możliwości lokowania naszych towarów na tym rynku, kształtowania relacji cen towarów importowanych i eksportowanych (terms of trade), a także polityki, jaką w stosunku do naszego kraju będą realizować kraje kapitalistyczne. W przypadku niekorzystnego ukształtowania się tych podstawowych czynników i nieosiągnięcia planowanych wpływów z eksportu, będą podjęte działania zmierzające z jednej strony do zwiększenia wolumenu eksportu towarów, które dadzą się ulokować na rynku krajów kapitalistycznych, kosztem zaspokojenia potrzeb wewnętrznych. Trudno w tej chwili z góry określić, jakie to mogą być towary i usługi. Działanie to będzie miało na celu maksymalne zbliżenie się do planowanych wielkości wpływów z eksportu.

Z drugiej strony nastąpi zmniejszenie planowanego importu. Zmniejszenie to nie może być równomierne. Maksymalnej ochronie będzie podlegał import dla produkcji eksportowej oraz import inwestycyjny dla przedsięwzięć o priorytetowym charakterze (zmiany strukturalne, oszczędności paliw, energii i materiałów). Jeżeli chodzi o import zaspokajający bezpośrednio potrzeby społeczeństwa, to chroniony będzie import leków i komponentów do ich produkcji w kraju.

Niemożliwy do przewidzenia przebieg wydarzeń może wywrzeć istotny wpływ na kształtowanie się sytuacji w rolnictwie. Naturalnym zjawiskiem mogą być wahania plonów i zbiorów w skali 5-10%, a w przypadku szczególnie niekorzystnego układu warunków spadek produkcji rolnej może być większy. W rezultacie może to prowadzić do obniżenia zakładanego poziomu produkcji przemysłu rolno-spożywczego, zwolnienia procesu uzyskiwania samowystarczalności żywnościowej i pogorszenia zaopatrzenia ludności. Celem przeciwdziałania skutkom takiego rozwoju sytuacji utrzyma się centralnie finansowany import podstawowych surowców i materiałów dla gospodarki żywnościowej.

Potencjalnym, a niezależnym od nas zagrożeniem o charakterze zewnętrznym może być zaostrzenie międzynarodowej sytuacji politycznej, którego następstwem byłoby m.in. dalsze pogorszenie warunków przepływu kapitału i wiedzy technicznej oraz usztywnienie warunków refinansowania, a także konieczność zwiększenia wydatków na obronę narodową.

Dla zmniejszenia ujemnych skutków ewentualnego zaostrzenia restrykcyjnej polityki niezbędne będzie przyspieszenie rozwoju rodzimego zaplecza naukowego, a także dalsza intensyfikacja współpracy naukowo-technicznej z krajami RWPG. Potencjalne zwiększenie wydatków na obronę musiałoby się dokonać kosztem spożycia i inwestycji w sferze usług nieprodukcyjnych.

Pomyślna realizacja celów nakreślonych w npsg na lata 1986-1990 pozwoli przekroczyć poziom spożycia na 1 mieszkańca sprzed okresu załamania gospodarki, a także stworzy warunki rozwoju gospodarczego w następnych latach. W przypadku wystąpienia zagrożeń w realizacji planu, nadrzędną sprawą będzie realizacja przedsięwzięć gospodarczych zapewniających długookresową poprawę efektywności, zmniejszenie luki technologicznej, wzrost potencjału eksportowego, nawet kosztem pewnych doraźnych wyrzeczeń w zakresie konsumpcji. Jest to warunkiem odzyskania przez Polskę właściwej pozycji wśród rozwiniętych krajów świata, uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy i korzyści wynikających z postępu technicznego, a w rezultacie jest to warunkiem postępu cywilizacyjnego i społecznego.

CZĘŚĆ  V

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

1-4. (skreślone).

5. Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

1 Część I rozdział I zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

2 Część I rozdział 3 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

3 Część I rozdział 4 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

4 Część I rozdział 6 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

5 Część I rozdział 7 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

6 Część I rozdział 8 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

7 Część I rozdział 9 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

8 Część I rozdział 11:

- zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

- zmieniony przez uchwałę z dnia 23 lutego 1990 r. (Dz.U.90.13.83) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 1 stycznia 1990 r.

9 Część II rozdział 1 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

10 Część II rozdział 2 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

11 Część II rozdział 3 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

12 Część II rozdział 4 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

13 Część III rozdział 1 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

14 Część III rozdział 2 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

15 Część III rozdział 3 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

16 Część III rozdział 4 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

17 Część III rozdział 5 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

18 Część III rozdział 6 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

19 Część III rozdział 7 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

20 Część III rozdział 8 skreślony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

21 Część IV rozdział 1 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

22 Część IV rozdział 2 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

23 Część IV rozdział 4 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

24 Część IV rozdział 5 zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

25 Część V zmieniona przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

• Identyfikator: Dz.U.1986.45.224
• Rodzaj: Uchwała
• Tytuł: Narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1986-1990.
• Data aktu: 18/12/1986
• Data ogłoszenia: 27/12/1986
• Data wejścia w życie: 27/12/1986