Praca młodocianych i kobiet.

USTAWA

z dnia 2 lipca 1924 r.

w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet. ^*

Na mocy art. 44 Konstytucji ogłaszam ustawę następującej treści:

Rozdział  I.

Postanowienia ogólne.

Art.  1. 

W zakresie pracy młodocianych oraz kobiet, zatrudnionych w zakładach pracy przemysłowych, górniczych, hutniczych, w handlu, biurowości, komunikacji i przewozie oraz w innych zakładach pracy, choćby na zysk nieobliczonych, a prowadzonych w sposób przemysłowy, niezależnie od tego, czy te zakłady pracy są własnością prywatną, państwowi, czy samorządową, obowiązują ogólne przepisy z dnia 18 grudnia 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu (Dz. U. R. P. 1920 r. № 2 poz. 7), uzupełnione przez przepisy ustawy niniejszej.

Art.  2. 

Młodocianymi w rozumieniu ustawy niniejszej są osoby płci obojga w wieku od lat 15 do ukończonych lat 18.

Art.  3. 

Przepisom niniejszej ustawy podlega również praca młodocianych uczniów, terminatorów i praktykantów.

Art.  4.  ¹

 1.Nie wolno zatrudniać młodocianych i kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.

2. Wykazy prac, wzbronionych młodocianym i kobietom, jak również warunki zatrudniania kobiet w ciąży ustalają rozporządzenia Rady Ministrów, wydawane po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych.

2. Wykazy prac, wzbronionych młodocianym i kobietom, jak również warunki zatrudniania kobiet w ciąży ustalają rozporządzenia Rady Ministrów, wydawane po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych

Rozdział  II.

Przepisy w przedmiocie pracy młodocianych.

Art.  5. 

Przyjmowanie do pracy zarobkowej dzieci przed ukończeniem lat 15 jest wzbronione.

Art.  5a.  ²

 Zatrudnianie młodocianych we wszelkich zakładach pracy, podlegających niniejszej ustawie, jest dozwolone w ilości, nie przekraczającej ustalonego procentowego stosunku do ogółu zatrudnionych dorosłych robotników.

Stosunek ten ustalać będzie dla poszczególnych gałęzi pracy z uwzględnieniem rozmiarów zakładów pracy, po zasięgnięciu opinji izb przemysłowo-handlowych i izb rzemieślniczych oraz organizacyj zawodowych pracowników i pracodawców, Minister Pracy i Opieki Społecznej w rozporządzeniach, wydawanych w porozumieniu z Ministrem Przemysłu i Handlu lub z innymi zainteresowanymi ministrami odnośnie do zakładów pracy, bezpośrednio im podlegających. Rozporządzenia takie mogą dotyczyć obszaru całego Państwa lub poszczególnych okręgów administracyjnych.

Art.  5b.  ³

 W wypadku zatrudniania młodocianych w liczbie niedozwolonej właściwy inspektor pracy może zarządzić w drodze nakazu, wydanego na podstawie art. 23 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 lipca 1927 r. o inspekcji pracy (Dz. U. R. P. Nr. 67, poz. 590), zmniejszenie "liczby zatrudnionych młodocianych do ustalonej normy.

Art.  6. 

Młodocianych przyjmować wolno do pracy jeżeli przedstawią świadectwo z ukończenia lat 15, zezwolenie przedstawiciela władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej, dowód z wykonania obowiązku szkolnego i świadectwo lekarza, wskazanego przez inspekcję pracy, że dana praca nie przekracza sił młodocianego. Świadectwa są bezpłatne i nie podlegają opłacie stemplowej.

Art.  7. 

Zarząd przedsiębiorstwa winien w każdym czasie na żądanie inspektora pracy zarządzić bezpłatne badanie młodocianych przez lekarza, wskazanego przez inspektora pracy, dla stwierdzenia, czy prąca, przy której młodociany jest zatrudniony, nie przekracza jego sił fizycznych i nie szkodzi jego rozwojowi.

Na podstawie orzeczenia lekarza inspektor pracy ma prawo zakazać zatrudnienia młodocianego przy danej pracy, wskazując jednocześnie, przy jakiej pracy młodociany zatrudniony być może.

Art.  7a.  ⁴

 Bezpłatne zatrudnianie młodocianych jest wzbronione. Wybronione jest również przyjmowanie przez pracodawcę wynagrodzenia za naukę młodocianych.

Wysokość wynagrodzenia młodocianego winna być określona dokładnie w umowie i ujawniona w wykazie, prowadzonym w myśl art. 11 niniejszej ustawy.

Szczegółowe unormowanie postanowień poprzednich ustępów niniejszego artykułu oraz wyjątków od przepisów niniejszej ustawy w stosunku do terminatorów rzemieślniczych, zatrudnionych na podstawie pisemnej umowy o naukę, określą łącznem rozporządzeniem Minister Przemysłu i Handlu oraz Minister Pracy i Opieki Społecznej w wykonaniu art. 116 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowem.

Art.  7b.  ⁵

 Umowa, zawarta z młodocianym z naruszeniem postanowień artykułów 5-a i 7-a ustawy niniejszej, ulega rozwiązaniu z winy pracodawcy.

W wypadku zatrudniania młodocianego wbrew postanowieniu art. 7-a młodocianemu przysługuje roszczenie o wynagrodzenie ja cały czas, w którym był zatrudniony.

Wysokość wynagrodzenia określa się zgodnie z zasadami, zawartemi w art. 41 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o umowie o pracę robotników (Dz. U. R. P. Nr. 35, poz. 324)

Art.  8. 

Odpoczynek nocny młodocianych trwać powinien najmniej 11 godzin bez przerwy i obejmować w zakładach, pracujących na jedną zmianę, czas między 8 wieczorem a 6 rano, a. dla zakładów, pracujących na 2 zmiany - czas między 10 wieczorem a 5 rano.

Zakaz pracy nocnej nie stosuje się do młodocianych płci męskiej powyżej lat 16:

A) w wypadkach siły wyższej, które nie mogły być przewidziane, ani powstrzymane, a które, nie mając charakteru perjodycznego, stanowią przeszkodą w normalnym ruchu zakładu przemysłowego;

B) w gałęziach przemysłu, wyszczególnionych poniżej, przy pracy, która z natury rzeczy musi być prowadzona bez przerwy dniem i nocą:

a) fabryki żelaza, stali, prace, w których są używane piece płomienne (odbijające) i regeneracyjne, galwanizacja blachy żelaznej i drutu (z wyłączeniem warsztatów dla odczyszczania rdzy);

b) huty szklane;

c) papiernie;

d) cukrownie, wyrabiające surowy cukier;

C) w kopalniach węgla praca pomiędzy godziną dziesiątą wieczorem a piątą rano może być dozwolona, jeśli przerwa między dwoma okresami pracy wynosi zwykle godzin 15; nie może ona być dozwolona w żadnym razie, jeśli przerwa ta wynosi mniej niż godzin 13.

Art.  9.  ⁶

 Młodociani obowiązani są do uczęszczania na naukę zawodową lub dokształcającą.

Do obowiązujących godzin pracy wlicza się godziny nauki zawodowej lub dokształcającej w szkołach dla młodocianych pracowników, uczniów, terminatorów i praktykantów w liczbie, nie przekraczającej ośmnastu godzin tygodniowo, niezależnie od tego, czy nauka odbywa się w szkole w godzinach pracy młodocianego, czy też poza tymi godzinami. Regularne odbywanie tej nauki winno być wykazane poświadczeniem odnośnego zakładu naukowego.

Art.  10. 

Zatrudnianie młodocianych w godzinach nadliczbowych, oprócz wypadków, przewidzianych w art. 6 p. a) ustawy z dnia 18 grudnia 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu, jest wzbronione.

Art.  11. 

Pracodawcy, zatrudniający młodocianych, obowiązani są prowadzić wykaz młodocianych według wzoru, ustalonego przez Ministra Pracy i Opieki Społecznej.

Wykaz ten winien być okazywany na żądanie organów inspekcji pracy. Ponadto w zakładach pracy, zatrudniających młodocianych, winien być wywieszony w miejscu widocznem spis młodocianych, ze wskazaniem początku i końca pracy, przerw w pracy i rodzaju pracy.

Rozdział  III.

Przepisy w przedmiocie pracy kobiet.

Art.  12.  ⁷

 (uchylony).

Art.  13.  ⁸

 (uchylony).

Art.  14.  ⁹

 (uchylony).

Art.  15. 

Przedsiębiorca, zatrudniający ponad 5 kobiet, obowiązany jest do urządzenia dla. nich osobnych ustępów, ubieralni i umywalni.

W zakładach, gdzie pracuje ponad 100 kobiet, winien przedsiębiorca utrzymywać dla nich urządzenie kąpielowe oraz żłobek dla niemowląt.

Matkom karmiącym przysługuje prawo korzystania w ciągu godzin pracy z dwóch półgodzinnych przerw) w pracy, które wlicza się do godzin pracy.

Art.  16.  ¹⁰

 Kobieta w stanie ciąży, zatrudniona przy pracy uciążliwej, powinna być w miarę możności, poczynając od szóstego miesiąca ciąży przesunięta do pracy dogodniejszej z tym, że zarobek pracownicy nie może być niższy od dotychczasowego przeciętnego zarobku z okresu ostatnich trzech miesięcy. W razie sporu decyzję co do zmiany rodzaju pracy wydaje inspektor pracy. Decyzję taką inspektor pracy może wydać również z własnej inicjatywy. Decyzja inspektora pracy w każdym przypadku jest ostateczna i może być wydana tylko na podstawie pisemnej opinii lekarza, zalecającej przesunięcie do innej pracy.

2. Kobieta w stanie ciąży ma prawo przerwać pracę na okres dwunastu tygodni, z których co najmniej dwa powinny przypadać przed, a co najmniej osiem po porodzie, pozostałe zaś dwa tygodnie kobieta może wykorzystać dowolnie bądź bezpośrednio przed obowiązkową dwutygodniową przerwą przed porodem, bądź bezpośrednio po obowiązkowej ośmiotygodniowej przerwie po porodzie. W okresie powyższych przerw obowiązkowych nie wolno kobiety zatrudniać nawet za jej zgodą.

3. Umowa o pracę z kobietą, która pracuje w danym zakładzie pracy przynajmniej od trzech miesięcy, nie może być wypowiedziana ani rozwiązana tak w całym okresie ciąży, jak i w czasie przewidzianej w artykule niniejszym przerwy w pracy po porodzie.

4. Umowa o pracę, która wygasłaby w okresie czterech miesięcy przed porodem, jeżeli zawarta jest na czas określony lub na okres wykonania określonej roboty, ulega przedłużeniu do dnia porodu.

5. Rozwiązanie umowy o pracę w okresach, przewidzianych w ust. 3, jest dopuszczalne z ważnych przyczyn lub z winy pracownicy. Rozwiązanie takie wymaga do swej ważności zgody rady zakładowej lub delegata. W razie sporu między pracodawcą a radą zakładową lub delegatem strony mogą się odnieść do komisji pojednawczo-rozjemczej przy właściwym obwodowym inspektorze pracy, działającej według zasad, ustalonych dekretem z dnia 6 lutego 1945 r. o utworzeniu rad zakładowych (Dz. U. R. P. Nr 8, poz. 36) w brzmieniu obowiązującym. W zakładach pracy, w których nie ma rady zakładowej lub delegata, rozwiązanie umowy wymaga zgody obwodowego inspektora pracy. Decyzje te są ostateczne.

6. Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę z ważnych przyczyn nie może jednak nastąpić w okresie czterech miesięcy przed porodem, chyba że zakład pracy ulega zupełnej likwidacji.

7.  ¹¹  Nie wolno zatrudniać w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych kobiet ciężarnych, poczynając od czwartego miesiąca ciąży, jak również kobiet, które mają dzieci w wieku do jednego roku. Kobiet tych nie wolno także delegować bez ich zgody poza stałe miejsce pracy. Porę nocną określają przepisy o czasie pracy.

8. Okresy stanu ciąży, przewidziane w niniejszym artykule, powinny być stwierdzone świadectwem lekarskim.

Rozdział  IV.

Przepisy karne.

Art.  17.  ¹²

 Winni przekroczenia przepisów ustawy niniejszej karani będą za pierwszym razem grzywną od 200 zł. do 1.000 zł. lub aresztem do 3 miesięcy, w razie zaś powtórzenia przekroczenia aresztem na czas od 2 tygodni do 3 miesięcy.

Przepisy o łagodzeniu kar, zawarte w ustawach karnych, nie będą miały zastosowania do przestępstw, przewidzianych w niniejszym artykule, w okresie do dnia 31 grudnia 1932 r.

Do orzekania o czynach, przewidzianych w ust. 1 niniejszego artykułu, powołani są obwodowi inspektorzy pracy.

Art.  17a.  ¹³

 W wypadkach, gdy zakład pracy nie jest zarządzany osobiście przez właściciela, odpowiedzialnym za przestępstwa, wymienione w art. 17 niniejszej ustawy, jest kierownik zakładu pracy, wyznaczony stosownie do art. 9 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o umowie o pracę robotników (Dz. U. R. P. Nr. 35, poz. 324).

Właściciel jest odpowiedzialny narówni z kierownikiem, jeżeli przestępstwo było popełnione za jego wiedzą, bądź gdy właściciel nie dobrał odpowiedniego kierownika.

W wypadkach, gdy właściciel zakładu pracy nie wyznaczył kierownika zakładu pracy, odpowiedzialnym jest sam właściciel. Jeżeli właścicielem zakładu jest osoba prawna, odpowiedzialnemi są te osoby, które powołane są do zawiadywania interesami osoby prawnej.

Przepisy niniejszego artykułu nie uchylają postanowień, dotyczących udziału (współwiny) w przestępstwie.

Rozdział  V.

Przepisy przejściowe.

Art.  18. 

Do dzieci w wieku do lat 15, które przed ogłoszeniem ustawy rozpoczęły pracę w charakterze pracowników, terminatorów, praktykantów i uczniów, stonują się przepisy ustawy niniejszej, dotyczące młodocianych.

Art.  19. 

Termin, w którym uzyska moc obowiązującą art. 6 niniejszej ustawy co do wykonania obowiązku szkolnego, zostanie ustalony dla poszczególnych okręgów szkolnych. przez Ministra Pracy i Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

Art.  20.  ¹⁴

 Wykonanie ustawy niniejszej porucza się Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej w porozumieniu z właściwymi ministrami.

Art.  21. 

Przepisy niniejszej ustawy nie ograniczają upoważnienia Rady Ministrów, zawartego w p. d) art. 6 ustawy o czasie pracy w przemyśle i handlu (Dz. U. R. P. 1920 r. z poz. 7).

Art.  22.  ¹⁵

 Czas wejścia w życie niniejszej ustawy w oddzielnych dziedzinach pracy (art. 1), określi rozporządzenie Rady Ministrów na wniosek Ministra Pracy i Opieki Społecznej, nie przekraczając jednak terminu rocznego od dnia ogłoszenia niniejszej ustawy.

W tym samym terminie wyda Minister Pracy i Opieki Społecznej pierwszy spis robót, o których jest mowa w art. 4 niniejszej ustawy.

Czas wejścia w życie art. 15 ustęp 2 i 3 niniejszej ustawy w poszczególnych dziedzinach i zakładach pracy określi rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej, jednak termin ten nie może być późniejszy, aniżeli dzień 29 lipca 1928 r.

* Z dniem 28 lutego 1950 r. do zakresu działania Ministra Zdrowia przechodzą sprawy, związane z utrzymywaniem żłobków dla niemowląt przez zakłady pracy w myśl niniejszej ustawy, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o przekazaniu Ministrowi Zdrowia zakresu działania Ministra Pracy i Opieki Społecznej w przedmiocie opieki społecznej nad dziećmi do lat trzech oraz nad kobietami ciężarnymi i karmiącymi (Dz.U.50.6.49).

- Z dniem 8 sierpnia 1951 r. nieniejsza ustawa traci moc obowiązującą w zakresie uregulowanym dekretem z dnia 8 sierpnia 1951 r. o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz.U.51.41.311), z zastrzeżeniem wynikającym z art. 9 przywołanego dekretu.

- Z dniem 1 lipca 1972 r. nieniejsza ustawa traci moc obowiązującą w zakresie uregulowanym ustawą o przedłużeniu urlopów macierzyńskich (Dz.U.72.27.190), zgodnie z art. 4 pkt 1 przywołanej ustawy.

1 Art. 4 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lutego 1951 r. (Dz.U.51.12.94) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 marca 1951 r.

2 Art. 5a dodany przez § 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

3 Art. 5b dodany przez § 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

4 Art. 7a dodany przez § 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

5 Art. 7b dodany przez § 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

6 Art. 9 zmieniony przez art. 1 dekretu z dnia 29 września 1945 r. (Dz.U.45.43.236) zmieniającego nin. ustawę z dniem 13 października 1945 r.

7 Art. 12 uchylony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lutego 1951 r. (Dz.U.51.12.94) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 marca 1951 r.

8 Art. 13 uchylony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lutego 1951 r. (Dz.U.51.12.94) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 marca 1951 r.

9 Art. 14 uchylony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lutego 1951 r. (Dz.U.51.12.94) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 marca 1951 r.

10 Art. 16 zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.27.182) zmieniającej nin. ustawę z dniem 21 maja 1948 r.

11 Art. 16 ust. 7 zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lutego 1951 r. (Dz.U.51.12.94) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 marca 1951 r.

12 Art. 17 zmieniony przez § 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

13 Art. 17a zmieniony przez § 1 pkt 4 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

14 Art. 20 zmieniony przez § 1 pkt 5 ustawy z dnia 7 listopada 1931 r. (Dz.U.31.101.773) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 listopada 1931 r.

15 Art. 22:

- zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 30 lipca 1925 r. (Dz.U.25.86.591) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 sierpnia 1925 r.

- zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 30 lipca 1925 r. (Dz.U.25.86.591) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 września 1926 r.

• Identyfikator: Dz.U.1924.65.636
• Rodzaj: Ustawa
• Tytuł: Praca młodocianych i kobiet.
• Data aktu: 02/07/1924
• Data ogłoszenia: 29/07/1924
• Data wejścia w życie: 01/04/1925, 29/07/1925, 01/01/1928, 15/12/1924