Zakłady opieki zdrowotnej, zgodnie z definicją zawartą w art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, są wyodrębnionymi organizacyjnie zespołami osób i środków majątkowych, utworzonymi i utrzymywanymi w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia, prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych, a także realizacji zadań dydaktycznych i rozwojowych. Wymagania prawne dla pomieszczeń zakładu opieki zdrowotnej są bardziej restrykcyjne niż dla pomieszczeń, w których świadczeń udzielają lekarze, pielęgniarki i położne w formie medycznej praktyki zawodowej. Ponadto zakłady opieki zdrowotnej są obiektami użyteczności publicznej w rozumieniu § 3 pkt 6 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Wymagania ogólne, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia wszystkich zakładów opieki zdrowotnej, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. (Dz. U. Nr 213, poz. 1568) można podzielić na:
- wymagania ogólnoprzestrzenne,
- wymagania dodatkowe dla niektórych pomieszczeń i urządzeń,
- wymagania dotyczące oświetlenia naturalnego,
- wymagania ogólnobudowlane,
- wymagania dotyczące instalacji.
Wspomniane rozporządzenie jest kolejnym aktem wykonawczym Ministra Zdrowia, zastępującym poprzednio wydane rozporządzenie pod tym samym tytułem z 22 czerwca 2005 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 985) i obowiązuje od 9 grudnia 2006 r. W porównaniu do poprzednio obowiązującego rozporządzenia zrezygnowano z przepisów ściśle budowlanych, np. dotyczących dźwigów, okien czy szerokości korytarzy, uznając że kwestie te są dostatecznie uregulowane w przepisach prawa budowlanego.
Wymagania ogólnoprzestrzenne
Zasadniczo ZOZ powinien stanowić samodzielny budynek lub zespół budynków. Może być zlokalizowany w budynku przeznaczonym również na inne cele, pod warunkiem:
- całkowitej izolacji zakładu opieki zdrowotnej zamkniętej od innych użytkowników budynku,
- całkowitej izolacji przychodni od użytkowników w budynku mieszkalnym,
- całkowitej izolacji przychodni od użytkowników w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego i innych, z wyłączeniem węzłów komunikacji pionowej i poziomej w tym budynku wspólnych dla wszystkich użytkowników, niebędących komunikacją wewnętrzną zakładu opieki zdrowotnej.
Kształt i powierzchnia każdego pomieszczenia powinny umożliwiać prawidłowe rozmieszczenie, zainstalowanie i użytkowanie urządzeń, aparatury i sprzętu, stanowiących jego niezbędne funkcjonalne wyposażenie. Budynki ZOZ-ów mogą być wielokondygnacyjne, przy czym ograniczona jest lokalizacja pomieszczeń zakładu poniżej parteru.
Pomieszczenia zakładu przeznaczone na pobyt ludzi, w szczególności pokoje chorych, nie powinny znajdować się poniżej poziomu terenu urządzonego wokół budynku. Wyjątkowo dopuszcza się lokalizowanie pomieszczeń ZOZ-u poniżej poziomu terenu wokół budynku, jeśli pomieszczenia te mają charakter gospodarczy, techniczny, zaopatrzenia medycznego, diagnostyczny. Złagodzenie wymogów dotyczy w szczególności pomieszczeń administracyjnych, socjalnych, laboratorium medycznego, rtg, usg, rezonansu magnetycznego, medycyny nuklearnej, tomografii komputerowej – pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi w budynku zakładu opieki zdrowotnej poziom podłogi powinien znajdować się co najmniej 0,3 m powyżej terenu urządzonego przy budynku (§ 73 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.). Pomieszczenia o charakterze technicznym i pomocniczym jak: magazyny, szatnie personelu, kuchnie, pralnie mogą się znajdować poniżej parteru.
Komunikacja w ZOZ-ie
Z uwagi na konieczność usuwania barier komunikacyjnych, podłogi pomieszczeń, w tym również ciągów komunikacyjnych przeznaczonych dla ruchu pacjentów, lokalizowane na tej samej kondygnacji, nie mogą znajdować się na różnych poziomach. W obiektach przebudowywanych dopuszcza się zróżnicowanie poziomu podłóg pomieszczeń położonych na tej samej kondygnacji, pod warunkiem zastosowania pochylni wyrównawczych lub odpowiednich urządzeń umożliwiających dostęp do pomieszczeń osobom niepełnoprawnym. W budynku ZOZ-u, będącym budynkiem użyteczności publicznej, w miejscach, w których następuje zmiana poziomu podłogi, należy zastosować rozwiązania techniczne, plastyczne lub inne sygnalizujące tę różnicę. W budynku użyteczności publicznej pomieszczenia ogólnodostępne ze zróżnicowanym poziomem podłóg powinny być przystosowane do ruchu osób niepełnosprawnych. Należy zapewnić swobodny dostęp do szatni, rejestracji i wózkarni osobom niepełnosprawnym, w tym poruszającym się na wózkach inwalidzkich. Zespoły pomieszczeń stanowiących działy lub oddziały łóżkowe szpitala nie mogą być przechodnie, z wyjątkiem działu administracyjno-socjalnego.
Drzwi wewnętrzne, z wyjątkiem drzwi do pomieszczeń technicznych i gospodarczych, powinny mieć co najmniej szerokość 0,9 m i wysokość 2 m w świetle ościeżnicy i nie powinny mieć progów (§ 74 i 75 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.). Szerokość drzwi, przez które może odbywać się ruch pacjentów na łóżkach, powinna wynosić co najmniej 1,1 m. W przypadku zastosowania szerszych drzwi w pracowniach rentgenowskich lub ciągach komunikacyjnych, należy stosować drzwi co najmniej półtoraskrzydłowe, z tym że część szersza powinna mieć co najmniej 1,1 m. Drzwi przesuwne, wahadłowe przezierne oraz obrotowe mogą być instalowane w zakładzie, pod warunkiem spełnienia wymagań prawa budowlanego w zakresie przepisów o drogach ewakuacyjnych. Konstrukcja drzwi przesuwnych powinna zapewniać ich szczelność oraz umożliwiać dezynfekcję drzwi wraz z prowadnicami.
Schody zewnętrzne i wewnętrzne służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m w budynku użyteczności publicznej powinny mieć balustrady lub poręcze przyścienne, umożliwiające lewo- i prawostronne ich użytkowanie. Przy szerokości biegu schodów większej niż 4 m należy zastosować dodatkową balustradę pośrednią. Stosowanie schodów zabiegowych i wachlarzowych, jako przeznaczonych do ruchu pacjentów, jest zabronione. Powierzchnie spoczników schodów i pochylni powinny mieć wykończenie wyróżniające je odcieniem, barwą bądź fakturą, co najmniej w pasie 30 cm od krawędzi rozpoczynającej i kończącej bieg schodów lub pochylni. W budynkach opieki zdrowotnej zabrania się stosowania stopni schodów z noskami i podcięciami. Krawędzie stopni schodów powinny wyróżniać się kolorem kontrastującym z kolorem posadzki. W budynku opieki zdrowotnej liczba stopni w jednym biegu schodów stałych powinna wynosić nie więcej niż 14 stopni (§ 69 ust. 1 i 7, 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.).
W głównym holu wejściowym zakładu opieki zdrowotnej powinny być, w szczególności:
1) miejsce dla okryć wierzchnich osób przychodzących;
2) punkt informacyjny (informacyjno-rejestracyjny);
3) wydzielone miejsce na wózki (dziecięce lub inwalidzkie).
Z głównego holu wejściowego powinien być zapewniony łatwy dostęp do ustępów.
Zakłady powinny być wyposażone w instalacje: wodociągowo-kanalizacyjną, grzewczo-wentylacyjną, elektryczną i teletechniczną. Źródłem zaopatrzenia w wodę dla zakładu są: zaopatrzenie z sieci wodociągowej lub własne ujęcie. Zakład opieki zdrowotnej zamkniętej powinien posiadać rezerwowe źródło zaopatrzenia w wodę, zapewniające co najmniej jej 12-godzinny zapas. Rezerwowymi źródłami zaopatrzenia zakładu opieki zdrowotnej zamkniętej w energię elektryczną powinien być agregat prądotwórczy wyposażony w funkcję autostartu, zapewniający co najmniej 30% potrzeb mocy szczytowej, a także zasilacze bezprzerwowe z odpowiednim podtrzymaniem zasilania i ewentualne baterie akumulatorów.
Grzejniki powinny być mocowane do ściany w sposób umożliwiający utrzymanie w czystości ściany i podłogi
Pomieszczenia przeznaczone do pobytu ludzi powinny mieć zapewniony bezpośredni dostęp światła dziennego. Pokoje łóżkowe powinny mieć zapewniony bezpośredni dostęp światła dziennego. Nie dotyczy to pomieszczeń, w których ze względu na przeznaczenie i wymagania technologiczne niewskazane jest oświetlenie światłem dziennym. Dopuszcza się brak oświetlenia dziennego w pomieszczeniach przeznaczonych do pobytu ludzi, w przypadku braku możliwości uzyskania dostępu do okien ze względów funkcjonalnych lub technicznych, pod warunkiem zapewnienia w tych pomieszczeniach odpowiedniego oświetlenia sztucznego oraz wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji w zależności od przeznaczenia. Oświetlenie pomieszczeń przeznaczonych do pobytu ludzi wyłącznie światłem sztucznym dopuszcza się na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, z późn. zm.
(…)