Urlopy pracownicze w zakładach opieki zdrowotnej - sporządzanie planów urlopów, sposoby udzielania i zmiana terminu urlopu wypoczynkowego

Zgodnie z przepisem art. 152 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (k.p.) pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Prawo do urlopu jest osobistym i niezbywalnym prawem pracownika, a więc nie może być zbyte na rzecz innych osób, chociażby były one pracownikami w tym samym zakładzie, na takim samym stanowisku. Prawo do urlopu ze względu na charakter jest przypisane do osoby pracownika i tylko ten pracownik może wykorzystać przysługujący mu urlop. Zakaz zrzeczenia się prawa do urlopu wypoczynkowego zawiera art. 152 2 k.p. Według L. Florka i T. Zielińskiego, autorów Prawa pracy, prawo polskie w zakresie udzielania urlopów opiera się na następujących zasadach: powszechności uprawnień do urlopu wypoczynkowego; równości; odpłatności za urlop; obowiązku udzielania pracownikom urlopu w naturze; prawa do nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Powszechność uprawnień do urlopu wypoczynkowego polega na zasadzie, iż wszyscy pracownicy z upływem miesiąca pracy, o czym stanowi art. 153 k.p., uzyskują prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego po roku pracy. Równość uprawnień urlopowych opiera się na przesłance, jaką jest staż pracy, do którego wlicza się okresy nauki i zatrudnienia pracowników. Każdy pracownik z takim samym stażem pracy ma prawo do tej samej liczby dni urlopu wypoczynkowego.

Kwestia odpłatności za urlop nie wymaga komentarza. Natomiast prawo do urlopu w naturze jest zasadą wynikającą z celu udzielania urlopu wypoczynkowego przez pracodawcę, a wypłata ekwiwalentu zastępuje to świadczenie w wyjątkowych sytuacjach, np. rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, powołania do zasadniczej służby wojskowej itd.

Prawo do nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego jest wyrażone bezpośrednio w art. 152 § 1 k.p. i pośrednio w art. 162 k.p., w których ustawa przewiduje możliwość podziału urlopu na wniosek pracownika, z zastrzeżeniem, iż co najmniej jedna jego część powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Podmiotem zobowiązanym do udzielenia urlopu jest pracodawca, a uprawnionym pracownik, z pewnymi zastrzeżeniami. Zgodnie z przepisem art. 154 k.p. pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego, o ile pracownik nabył do niego prawo. Prawo do pierwszego urlopu pracownik nabywa z upływem miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującemu mu po przepracowaniu roku. 


Sposoby i terminy udzielania urlopu wypoczynkowego

W zakładach opieki zdrowotnej obowiązują ogólne zasady udzielania urlopów wypoczynkowych. Jednak charakterystyka pracy wykonywanej np. w szpitalach powoduje zaostrzenie rygorów w procesie decyzyjnym po stronie pracodawcy w zakresie udzielania urlopów.
Ważne jest właściwe rozplanowanie urlopów przez pracodawcę lub upoważnionego pracownika (ordynatora, pielęgniarkę oddziałową) w poszczególnych oddziałach, tak, aby świadczenia medyczne oraz sprawowana fachowa opieka nad pacjentem była wykonywana w sposób nieprzerwany, bez opóźnień i z należytą starannością, a co za tym idzie przez odpowiednią liczbę pracowników.

Na podstawie obowiązujących przepisów prawa pracy, szczególnie art.163 k.p., pracodawca sporządza plan urlopów, na podstawie wniosków pracowników i konieczności zapewnienia normalnego toku pracy w zakładzie.
Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę. Jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca ustala terminy urlopów wypoczynkowych po porozumieniu z pracownikiem, biorąc pod uwagę powyżej opisane kryteria.

Należy pamiętać, że prawo do urlopu wypoczynkowego jest prawem pracownika, urlop powinien być mu udzielony do końca roku kalendarzowego, w którym pracownik nabył do niego prawo, ale o terminie urlopu decyduje zawsze pracodawca, który występuje jako gwarant normalnego toku pracy w zakładzie.
Pracodawcy, a szczególnie kierownicy zakładów opieki zdrowotnej jako jednostek udzielających całodobowych świadczeń na rzecz pacjentów-chorych, są zobowiązani do właściwego kreowania krotko- i długoterminowej polityki urlopowej, mającej na celu wypoczynek pracowników i zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie.
W tym celu ustawodawca zapewnił możliwość szybkiego i bezpośredniego wpływania przez pracodawcę na zmianę terminów urlopów w szczególnych okolicznościach.
Narzędziem takim jest chociażby art. 167 § 1 k.p., który stanowi, iż w przypadkach wystąpienia szczególnych nieprzewidzianych w chwili rozpoczęcia urlopu okoliczności, wymagających obecności pracownika w zakładzie, pracodawca może odwołać pracownika z urlopu. W przypadku poniesienia przez pracownika kosztów związanych z odwołaniem go z urlopu, pracodawca powinien je pokryć.

Innym problemem jest przesunięcie terminu urlopu, a więc wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają udzielenie przez pracodawcę urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie.
(…)