1. Wstęp
Udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego odbywa się w ramach umów zawartych przez Narodowy Fundusz Zdrowia ze świadczeniodawcami. Umowy na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w imieniu Narodowego Funduszu Zdrowia są zawierane przez dyrektorów oddziałów wojewódzkich.
Zgodnie z art. 132 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.; dalej jako: u.ś.o.z.) umowy na świadczenia zdrowotne są zawierane wyłącznie ze świadczeniodawcami, którzy zostali wybrani do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej na zasadach określonych w ustawie.

Zgodnie z art. 139 ust. 1 u.ś.o.z. zawieranie umów ze świadczeniodawcami przez Narodowy Fundusz Zdrowia odbywa się po przeprowadzeniu konkursu ofert lub rokowań na zasadach określonych w ustawie. Wobec tego istnieją dwa tryby postępowań, prowadzących do zawarcia umowy na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Tych trybów postępowań nie stosuje się do świadczeniodawców udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz wykonujących czynności w zakresie zaopatrzenia w środki pomocnicze i wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi. Umowy z tych zakresów zawierane są ze świadczeniodawcami składającymi w oddziałach NFZ wnioski o zawarcie umów bez przeprowadzania konkursu, na zasadach określonych w zarządzeniach Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia.
Należy pamiętać, że uregulowania ustawy odnoszące się do unieważnienia postępowania konkursowego lub odrzucenia oferty nie mają zastosowania do postępowania zmierzającego do zawarcia umowy z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej lub zaopatrzenia w środki pomocnicze i wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi.

2. Unieważnienie postępowania konkursowego
Przesłanki unieważnienia postępowania konkursowego zostały określone w art. 150 u.ś.o.z. Unieważnienie postępowania konkursowego może nastąpić jedynie w przypadkach enumeratywnie wymienionych w tym przepisie.
Dyrektor unieważnia postępowanie gdy:
1) nie wpłynęła żadna oferta;
2) wpłynęła jedna oferta niepodlegająca odrzuceniu; w tym przypadku komisja konkursowa może odstąpić od unieważnienia postępowania konkursowego i przyjąć tę ofertę, gdy z okoliczności wynika, że na ogłoszony ponownie na tych samych warunkach konkurs ofert nie wpłynie więcej ofert;
3) odrzucono wszystkie oferty;
4) kwota najkorzystniejszej oferty przewyższa kwotę, którą Fundusz przeznaczył na finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej w danym postępowaniu;
5) nastąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub zawarcie umowy nie leży w interesie ubezpieczonych, czego nie można było wcześniej przewidzieć.

Przesłanka określona w punkcie 1 jest oczywista i nie wymaga komentarza.
Jeśli chodzi o drugą podstawę unieważnienia postępowania konkursowego, należy ustalić kiedy zgodnie z zapisami ustawy komisja konkursowa odrzuca ofertę. Odrzucenie oferty może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w art. 149 u.ś.o.z., mianowicie gdy:
- złożona została po terminie określonym w ogłoszeniu;
- zawiera nieprawdziwe informacje;
- jeżeli świadczeniodawca nie określił przedmiotu oferty lub nie podał proponowanej liczby lub ceny świadczeń opieki zdrowotnej;
- jeżeli zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia;
- jeżeli jest nieważna na podstawie odrębnych przepisów;
- jeżeli świadczeniodawca złożył ofertę alternatywną;
- jeżeli oferent lub oferta nie spełniają wymaganych warunków określonych w przepisach prawa oraz warunków określonych przez Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie art. 146 ust. 1 pkt 3 u.ś.o.z.;
- złożona została przez świadczeniodawcę, z którym została rozwiązana przez oddział wojewódzki Funduszu prowadzący postępowanie, umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w określonym rodzaju lub zakresie w trybie natychmiastowym z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy.
Ponadto zgodnie z ustawą istnieje jeszcze jedna sytuacja, w której komisja konkursowa odrzuca ofertę, jeżeli oferent wezwany przez nią do usunięcia braków występujących w ofercie, nie uczynił tego w terminie wskazanym przez komisję.
Zgodnie z zapisami ustawy w przypadku, gdy tylko część oferty dotknięta jest brakami, komisja może odrzucić ofertę tylko w części dotkniętej brakiem i przyjąć pozostałą część oferty.
Jeśli chodzi o czwartą przyczynę unieważnienia postępowania, kwota jaką Fundusz może przeznaczyć na finansowanie konkretnego przedmiotu postępowania wynika z ogłoszenia o konkursie ofert (lub o rokowaniach). Świadczeniodawca składający ofertę powinien określić zgodnie z ogłoszoną kwotą, nie przekraczając jej - wartość oferty. Jeżeli jego oferta okaże się najkorzystniejsza w danym postępowaniu konkursowym, zaproponowana przez niego kwota przewyższy kwotę podaną w ogłoszeniu, nastąpi unieważnienie postępowania konkursowego.
Piąta przyczyna unieważnienia postępowania dotyczy istotnej zmiany okoliczności. Jest tu mowa o okolicznościach, których Fundusz nie znał przed ogłoszeniem konkursu ofert i które są na tyle istotne, że dalsze prowadzenie postępowania lub zawarcie umowy z oferentem nie leży w interesie ubezpieczonych.
Przykładem istotnej zmiany okoliczności, nie znanej Funduszowi w chwili ogłoszenia konkursu lub rokowań, mogą być zdarzenia nagłe uzasadniające zmianę planu finansowego, skutkujące koniecznością przeznaczenia środków finansowych, ujętych w ogłoszeniu na inne świadczenia zdrowotne. Z pewnością ta przesłanka ma wyjątkowy charakter i nie zachodzi często w praktyce.

3. Środki odwoławcze
Ustawodawca sprecyzował w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych prawo świadczeniobiorców biorących udział w postępowaniu konkursowym, których interes prawny uznał uszczerbku do składania środków odwoławczych na decyzje komisji konkursowej. Należą do nich protest i odwołanie na rozstrzygnięcie postępowania. Protest może być złożony do komisji konkursowej przez oferenta do czasu zakończenia tego postępowania, zgodnie z art. 153 ust. 1 u.ś.o.z. Odwołanie natomiast może być złożone w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia o rozstrzygnięciu postępowania.
Wymienione wyżej środki odwoławcze nie przysługują jednak na unieważnienie postępowania konkursowego prowadzonego w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, co wynika z art. 152 ust. 2 pkt 3 u.ś.o.z. Określone ustawą środki odwoławcze nie przysługują również na określony w ogłoszeniu tryb postępowania (konkurs ofert lub rokowania) i niedokonanie wyboru świadczeniodawcy w wyniku przeprowadzonego postępowania.
(...)

Olińska Anna