1. Wprowadzenie
Telemedycyna jest najnowszą, bardzo dynamicznie rozwijającą się formą medycyny i opieki zdrowotnej, łączącą w sobie elementy telekomunikacji, informatyki i medycyny. Dzięki jej rozwojowi możliwe jest przełamywanie przez zespół terapeutyczny barier geograficznych, postawienie szybkiej diagnozy i zapewnienie opieki medycznej poprzez transfer informacji zamiast konieczności przemieszczania się pacjentów, szczególnie tych, którzy z różnych powodów nie są w stanie fizycznie przybyć na tradycyjną wizytę i badanie do lekarza. Ocenia się, że stanie się ona w najbliższym czasie jednym z najważniejszych instrumentów ochrony zdrowia, ze względu na rozwój nowoczesnych technologii umożliwiających przesył danych, a także obserwowane współcześnie tendencje socjologiczne, takie jak:
• starzenie się społeczeństwa – większa ilość pacjentów wymagających monitorowania i kontaktu z lekarzem, cyklicznych badań;
• choroby cywilizacyjne (np. miażdżyca, cukrzyca) wymagające stałego monitoringu;
• odległości i styl życia – „współczesne społeczeństwa składają się z jednostek bardzo ruchliwych – mówi się wręcz często o ludziach spędzających coraz więcej czasu w podróży i wykonujących w ruchu większość swojej pracy jako o nomadach XXI wieku, w związku z czym także preferowany model korzystania z usług medycznych oraz tryb świadczenia ich zmierza ku rosnącej mobilności, z wykorzystaniem nowych technik łączności, zwłaszcza bezprzewodowej”1.
Telemedycyna umożliwia:
• przeprowadzanie operacji na odległość;
• interaktywne wideokonferencje między lekarzami specjalistami, szkolenia dla lekarzy;
• przesyłanie na odległość obrazów statycznych i dynamicznych, zdjęć RTG, EKG, USG, MRI, tomografii komputerowej;
• konsultacje z ośrodkami specjalistycznymi.

Ze względu na sposób, w jaki odbywają się konsultacje telemedyczne, wyróżnia się dwa typy telemedycyny:
1.
telemedycyna oparta na wcześniejszym zapisie informacji dotyczących pacjenta (ang. pre-recorded) – wysyłanie obrazów w skompresowanej formie do konsultanta, który ogląda je w dogodnym dla siebie czasie po czym wysyła zwrotnie do nadawcy ich opis; metoda ta jest bardzo wygodna, ponieważ nie wymaga organizowania jednoczesnego spotkania lekarza specjalisty z lekarzem rodzinnym i pacjentem;
2.
telemedycyna czasu rzeczywistego (ang. real-time) – w tej metodzie wymagania dotyczące urządzeń technicznych i przepustowości sieci są wyższe niż w przypadku pierwszego typu; wideokonferencja obejmuje zasięgiem wielu lekarzy, np. lekarza prowadzącego i lekarza specjalistę; zaletą tej formy komunikacji jest natychmiastowy wynik i możliwość natychmiastowego otrzymania dodatkowych informacji2.
W literaturze przedmiotu za najistotniejsze zalety telemedycyny uważa się:
• ułatwienie dostępu do specjalistycznej oferty medycznej mieszkańcom małych miast i wsi;
• pomoc w usługach specjalistycznych oraz konsultacjach dla mniejszych szpitali;
• asystowanie lekarzy specjalistów przy trudnych zabiegach i koniecznych operacjach wykonywanych przez lekarzy lokalnych;
• polepszenie opieki zdrowotnej na odizolowanych lub odległych obszarach;
• szybka diagnoza i pomoc medyczna w ratownictwie;
• monitorowanie zdrowia pacjentów i wyników ich leczenia;
• ułatwiony dostęp do pomocy medycznej w poważnych, nagłych przypadkach lub katastrofach naturalnych;
• zmniejszona hospitalizacja i zredukowanie konieczności dojazdów pacjentów;
• zmniejszone ogólne koszty leczenia i opieki zdrowotnej w kraju;
• zwiększone możliwości szkolenia lekarzy oraz personelu medycznego, szczególnie na prowincji3.

Telemedycyna powstała i rozwinęła się na kanwie medycyny wojskowej w USA. Już w latach 60. XX w. powstała satelitarna sieć telekomunikacyjna łącząca amerykańskie bazy wojskowe rozrzucone na wszystkich kontynentach ze specjalistycznymi ośrodkami w USA. Drugim idealnym czynnikiem jej rozwoju stał się program kosmiczny NASA. Opieka medyczna i monitorowanie stanu zdrowia astronautów musiały się odbywać z konieczności na odległość. Telemedycyna jest już w USA praktyczną i ekonomicznie uzasadnioną rzeczywistością. Inne państwa będące liderami w tej dziedzinie to Kanada, Australia, Włochy oraz kraje skandynawskie. W Polsce dopiero się rozwija, większość projektów ma charakter lokalny. Od kilku lat jej rozwój nabiera przyspieszenia dzięki funduszom unijnym. W Polskim Towarzystwie Lekarskim działa sekcja telemedycyny, która postawiła sobie za cel krzewienie i rozwój tej idei w Polsce. Należą do niej znani profesorowie, dyrektorzy szpitali i klinik. Sekcja zorganizowała kilka spektakularnych interaktywnych wideokonferencji naukowo-szkoleniowych, m.in. trójstronną z Waszyngtonu do Warszawy i Bielska-Białej, oraz operacji serca w Centrum Zdrowia Dziecka.

2. Czy telemedycyna ma szanse usprawnić działanie szpitali?
Profesor Witold Rużyłło, dyrektor Instytutu Kardiologii im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, tak postrzega korzyści płynące z jej wdrożenia:
„Istotnym zadaniem jest sprawienie, by szpital przestał być hotelem, a to dzieje się nagminnie, gdy pacjentów przyjmuje się tam tylko po to, by przeprowadzić kilka badań diagnostycznych. Tak nie powinno być! Uważam, że gdyby wszyscy nasi pacjenci przechodzili przez sito wcześniejszej diagnostyki telemedycznej ponad połowa z nich mogłaby uniknąć zbędnej hospitalizacji. Nie musieliby też stać w kolejkach czekając na konsultacje”4.
Profesor Rużyłło uważa, że dobrze zaprojektowany system telemedyczny i oprogramowanie komputerowe „samo wyłapuje pewne nieprawidłowości w odczytach diagnostycznych u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca i przekazuje je lekarzowi do analizy”5. Przyszłość i rozwój tej dziedziny widzi on w następujący sposób: „Sądzę, że szerokie jej zastosowanie to kwestia najbliższych lat. Przyznaję, że jestem entuzjastą tego trendu, ponieważ gwarantuje on wykorzystanie specjalistycznej aparatury bez konieczności angażowania ekspertów w każdym szpitalu. Wymaga to zmian systemowych, które wbrew pozorom nie są trudne do wdrożenia. Potrzebne jest jednak stworzenie systemów informatycznych umożliwiających lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej kontakt ze specjalistycznym ośrodkiem”6.
(...)