1. Zagadnienia wstępne
Odszkodowania wypłaca się za bydło, świnie, owce, kozy, konie, kury, kaczki, gęsi, perlice, kuropatwy, bażanty, strusie, jeleniowate utrzymywane w warunkach fermowych, indyki, rodziny pszczele oraz ryby słodkowodne zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej albo za zwierzęta, które padły w wyniku zastosowania zabiegów nakazanych przez Inspekcję.

Wartość rynkową zwierzęcia określa się na podstawie średniej z 3 kwot oszacowania przyjętych przez powiatowego lekarza weterynarii oraz 2 rzeczoznawców wyznaczonych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z listy prowadzonej przez powiatowego lekarza weterynarii. W przypadku zwierzęcia poddanego ubojowi, którego mięso jest zdatne do spożycia przez ludzi, odszkodowanie pomniejsza się o kwoty uzyskane ze sprzedaży mięsa i ubocznych produktów zwierzęcych pozyskanych od tego zwierzęcia (ma zastosowanie m.in. w przypadku enzootycznej białaczki bydła).
Odszkodowanie ze środków budżetu państwa przysługuje również za zniszczone produkty pochodzenia zwierzęcego z nakazu organu Inspekcji Weterynaryjnej przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania, środki żywienia zwierząt, jaja wylęgowe, pasze oraz sprzęt, które nie mogą być poddane odkażaniu oraz urządzenia, które nie mogą być poddane odkażaniu.
Decyzja w sprawie odszkodowania wydana przez powiatowego lekarza weterynarii jest ostateczna. Posiadacz zwierzęcia niezadowolony z tej decyzji może wnieść powództwo do sądu rejonowego.

Osobom, którym nie przysługuje odszkodowanie, a które przyczyniły się do szybkiej likwidacji choroby zakaźnej, wojewódzki lekarz weterynarii, na wniosek powiatowego lekarza weterynarii, może przyznać nagrodę ze środków budżetu państwa.
Wypłacone odszkodowania, nie podlegają zajęciu na pokrycie należności publicznych, jeżeli zostaną wykorzystane na odtworzenie wcześniej posiadanego stanu zwierząt.

2. Kompetencje rzeczoznawcy
Komentowane rozporządzenie w sprawie rzeczoznawców wyznaczonych przez powiatowego lekarza weterynarii do przeprowadzenia szacowania nie określa liczby rzeczoznawców, ani w zależności od populacji ludności, ani od liczby zwierząt utrzymywanych na terenie podległym urzędowemu lekarzowi weterynarii.
W sumie należy uznać, że ustawa o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, a za nią rozporządzenie w sprawie rzeczoznawców wyznaczonych przez powiatowego lekarza weterynarii do przeprowadzenia szacowania, tworzą szczególną kategorię rzeczoznawców majątkowych. W obrocie prawnym istnieje kilka kategorii rzeczoznawców majątkowych np. do spraw nieruchomości, których działania podlegają normom ustaw i rozporządzeń, podlegających odpowiedzialności zawodowej i dyscyplinarnej oraz zorganizowanych w korporacje zawodowe. Członkowie tych korporacji zawodowych z tytułu pełnionych funkcji, w zakresie czynności zawodowych mogą częściowo korzystać z przymiotu podmiotu zaufania publicznego.

Natomiast wprowadzone rozporządzeniem w sprawie rzeczoznawców wyznaczonych przez powiatowego lekarza weterynarii do przeprowadzenia szacowania unormowanie sankcjonuje nieprecyzyjne kryteria fachowości, w wyniku których wykształcenie nie odgrywa większej roli przy tworzeniu list. Wobec tego tylko w rolnictwie będą funkcjonować rzeczoznawcy majątkowi nie poddawani żadnej kontroli ze względu na ich fachowość, ani przez organ państwowy, ani przez korporacje zawodową. Będą to osoby, których fachowość weryfikować będzie powiatowy lekarz weterynarii i organ administracji ogólnej szczebla podstawowego. Natomiast jedynym sposobem wymuszenia prawidłowości oszacowania będzie jego sądowa kontrola. Zasadniczym błędem rozporządzenia w sprawie rzeczoznawców wyznaczonych przez powiatowego lekarza weterynarii do przeprowadzenia szacowania jest to, że nie przewiduje żadnej odpowiedzialności powoływanych na zasadzie tych przepisów rzeczoznawców. Trudno podzielić optymizm prawodawcy, że osoby wpisane na listę zawsze rzetelnie i zgodnie z interesem właściciela padłego lub ubijanego zwierzęcia wykonują powierzoną im funkcję. Rzeczoznawca o kwalifikacjach zgodnych z normami rozporządzenia nie byłby dobrym kandydatem do podjęcia zatrudnienia np. w towarzystwie ubezpieczeniowym, gdyż np. przeszkodą byłby brak wykształcenia. Tymczasem w świetle przepisów rozporządzenia osoba posiadająca wyłącznie zasadniczą szkołę zawodową i staż pracy, a więc bez kwalifikacji popartych wykształceniem rolniczym (wyższym lub średnim) może działać w imieniu państwa. Trudno bowiem uznać, że wykształcenie zasadnicze daje wystarczające kwalifikacje do pełnienia funkcji rzeczoznawcy.

3. Czynności poprzedzające oszacowanie
Wyznaczenia rzeczoznawców dokonuje terenowy organ administracji ogólnej stopnia podstawowego. Wyznaczenie następuje w drodze decyzji administracyjnej. Daje to pewne środki prawne osobie zainteresowanej prowadzeniem oszacowania. Skoro wydawana jest decyzja administracyjna, to służą od niej środki odwoławcze. Na zasadzie art. 28 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.;), stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Wynika z tego, że zaskarżyć decyzję mogą rzeczoznawcy oraz osoby, których straty mają być szacowane, o ile oczywiście powezmą wiadomość o treści decyzji.

Rozporządzenie wskazuje okoliczności negatywne zakazujące burmistrzowi, wójtowi czy prezydentowi miasta wyznaczenie konkretnego rzeczoznawcy do oszacowania. Przesłanką negatywną jest m.in. fakt zamieszkiwania poza terenem gminy, w której oszacowanie ma być dokonane i brak jakiegokolwiek wykształcenia, czyli ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej. Lekarz urzędowy weterynarii właściwy jest dla terenu powiatu i dla zakresu swojej właściwości tworzy listy rzeczoznawców. Umieszcza on tych listach rzeczoznawców wyznaczonych i powołanych przez wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta).
Rozporządzenie, w przeciwieństwie do uchylonego rozporządzenia z dnia 27 kwietnia 2007 r. w sprawie sposobu powoływania rzeczoznawców, ich kwalifikacji i wysokości przysługującego im wynagrodzenia oraz dokonywania przez nich oszacowania (Dz. U. Nr 89, poz. 591) nie wskazuje, w jaki sposób mają być wyznaczani i powoływani rzeczoznawcy dla danego terenu, w sytuacji, gdy nie mieszka tam osoba spełniająca wymagania przewidziane dla rzeczoznawcy albo nie może dokonać oszacowania z uwagi na przeszkody wskazane w art. 24 Kodeksu postępowania administracyjnego. Wydaje się, że w takiej sytuacji do dokonania oszacowania strat powinien być wyznaczony rzeczoznawca z innej gminy. Natomiast obecne rozporządzenie nie używa już wyrażenia "należyta rękojmia", które było nie tylko nieprecyzyjne ale dawało nieuprawnione możliwości powiatowemu lekarzowi weterynarii władczego wkraczania w gestię uprawnień organów administracyjnych wyznaczających i powołujących rzeczoznawców.

4.1. Wyłączenie od udziału w czynności oszacowania strat
Każdy rzeczoznawca przed przystąpieniem do oszacowania strat zwierząt składa oświadczenie, że nie zachodzą okoliczności zapisane w art. 24 Kodeksu postępowania administracyjnego, które mogłyby spowodować brak obiektywizmu w wykonaniu powierzonego zadania. Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego enumeratywnie wskazują katalog okoliczności, które skutkują wyłączeniem pracownika (rzeczoznawcy) od udziału w sprawie "z mocy ustawy". Zgodnie z tym przepisem rzeczoznawca podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:
● w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;
● swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia;
● osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
● w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3;
● w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji;
● z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne;
● w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

Rzeczoznawca, który stwierdzi istnienie jednej z tych okoliczności, powinien bezzwłocznie powiadomić o tym powiatowego lekarza weterynarii i odstąpić od czynności w sprawie.
Niezależnie od powyższych okoliczności skutkujących wyłączeniem z mocy ustawy, jedną z podstaw wyłączenia rzeczoznawcy jest uprawdopodobnienie istnienia takiej okoliczności, która może wywołać wątpliwość, co do jego bezstronności. Nie chodzi przy tym o uprawdopodobnienie istnienia okoliczności powodujących stronniczość pracownika, lecz jedynie wywołujących wątpliwość, co do jego bezstronności, co oznacza, iż wystarczające jest uprawdopodobnienie, że nie jest jasne i pewne, czy rzeczoznawca wykona swoje obowiązki w sposób bezstronny. Pomimo braku definicji pojęcia "bezstronności", niewątpliwie w katalogu okoliczności, które będą wywoływały wątpliwości co do bezstronności rzeczoznawcy jest istnienie bliskich stosunków towarzyskich z jedną ze stron, czy też fakt uprzedniego złożenia przez stronę, chociażby w innej sprawie, uzasadnionej skargi na niewłaściwe zachowanie się tego rzeczoznawcy. W przypadku czynności procesowych podejmowanych przez rzeczoznawców nakaz "bezstronnego" zachowania mieści się w zakresie podstawowych obowiązków służbowych i powiązany jest z obowiązkiem rzetelnego, sumiennego wykonywania tych czynności. W tym przypadku o wyłączeniu rzeczoznawcy, w drodze postanowienia orzeka jego bezpośredni przełożony. Postanowienie to nie jest zaskarżalne. W przypadku wyłączenia rzeczoznawcy sprawa zostaje przekazana do załatwienia innemu wyznaczonemu rzeczoznawcy.
(...)