Uchwalenie ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta jest jednym z kamieni milowych wpisanych do Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Od ich realizacji Unia Europejska uzależnia wypłatę pieniędzy na reformy i inwestycje.

Nad projektem przygotowanym przez Ministerstwo Zdrowia pracuje Sejm, ale po odrzuceniu sprawozdania przez Komisję Zdrowia, został on zdjęty z porządku obrad i na razie nie wiadomo, kiedy te prace zostaną wznowione.

 

Czytaj także na Prawo.pl: Projekt ustawy o jakości w ochronie zdrowia zdjęty z porządku obrad Sejmu>>

Zastrzeżenia opozycji, która zapowiada wnioski o odrzucenie projektu w całości, i środowiska lekarskiego dotyczą przepisów określających zasady raportowania zdarzeń niepożądanych, w tym konieczności podania imienia i nazwiska osoby zgłaszającej oraz wszystkich uczestników tego zdarzenia (art. 20), objęcia represjami zgłoszonych uczestników zdarzenia, chyba że zgłoszenie nastąpiło za ich wiedzą i zgodą (art. 21 ust. 1 pkt 2). Z kolei art. 62 odnosi się wprost do przestępstw określonych w artykułach Kodeksu karnego, zakładając możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary przez sąd w stosunku do personelu medycznego pod warunkiem, że „sprawca” wcześniej zgłosił zdarzenie niepożądane w ramach wewnętrznego systemu.  

Biuro Legislacyjne Sejmu podczas drugiego czytania projektu na posiedzeniu Komisji Zdrowia powtórzyło stanowisko, że art. 62 powinien znaleźć się w Kodeksie karnym.

Czytaj w LEX: Zgłaszanie zdarzeń niepożądanych - jakie przypadki rejestrować oraz korzyści i konsekwencje dla personelu >>>

 

Rekomendacje dotyczące systemu raportowania zdarzeń niepożądanych

Tymczasem Rada Unii Europejskiej zaleca (2009/C 151/01) państwom członkowskim tworzenie systemów umożliwiających zgłaszanie niepożądanych zdarzeń bez narażenia się na sankcje oraz wyciąganie wniosków z takich zdarzeń.  Systemy te powinny zachęcać pracowników opieki zdrowotnej do czynnego zgłaszania zdarzeń przez zapewnienie atmosfery otwartości, uczciwości i niewymierzania sankcji.  Podkreślono, że zgłaszanie zdarzeń powinno mieć charakter odmienny od systemów i procedur dyscyplinarnych mających zastosowanie do pracowników opieki zdrowotnej w danym państwie członkowskim.

Podobnie, Rada Europy [Rec(2006)7] rekomenduje państwom członkowskim rozwój systemu zgłaszania incydentów związanych z bezpieczeństwem pacjentów, który powinien m.in.

  1. nie karać i być sprawiedliwy  w  swoim założeniu ;
  2. być niezależnym od innych procesów regulacyjnych;
  3. być zaprojektowany w taki sposób, aby zachęcać świadczeniodawców i personel medyczny do zgłaszania incydentów związanych z bezpieczeństwem. Na przykład, jeśli to możliwe, zgłaszanie powinno być dobrowolne, anonimowe i poufne.

Wojciech Wiśniewski, ekspert ochrony zdrowia, prezes zarządu Public Policy, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) podkreśla, że dokumenty te nie mają charakteru wiążącego dla państw członkowskich. – Kształt przepisów jest w kompetencjach państwa członkowskiego – zaznacza.

Czytaj w LEX: Kontrola zarządcza w szpitalu - cele i zarządzanie ryzykiem >>>

Czytaj w LEX: Przegląd spraw sądowych w kontekście najczęściej spotykanych błędów medycznych >>>

 

System raportowania z systemem karnym się nie sprawdzi

Pytanie, jaki jest sens budowania, wbrew zaleceniom i doświadczeniom innych krajów? Przypomnijmy, że celem systemu jest zbieranie informacji o zdarzeniach niepożądanych, ich analiza i wprowadzanie zmian, które w przyszłości ograniczą ich występowanie.

Jolanta Budzowska, radca prawny specjalizująca się w sprawach o błędy medyczne podkreśla, że przepisy w obecnym kształcie mogą doprowadzić do tego, że system będzie dysfunkcyjny.  - Zdarzenia niepożądane nie będą zgłaszanie.  Rozwiązanie zaproponowane w projekcie w postaci nadzwyczajnego złagodzenia kary stwarza jedynie iluzję bezpieczeństwa, nie daje pewnych gwarancji – podkreśla.

- Żeby doprowadzić do upowszechnienia zgłaszania zdarzeń niepożądanych, należy zapewnić anonimowość – dodaje.

Jolanta Budzowska podkreśla, że trzeba pamiętać, że anonimowe zgłaszanie zdarzeń niepożądanych i brak negatywnych konsekwencji z tego tytułu nie oznacza automatycznego braku możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności lekarza. Chodzi o oddzielenie elementów systemu, który ma wyłapywać zdarzenia niepożądane celem zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów, od dochodzenia odpowiedzialności karnej lekarza czy innego przedstawiciela personelu medycznego. Tę drugą część trzeba uregulować odrębnie. - Takie rozwiązanie lepiej się sprawdzi - zaznacza Budzowska.

Podkreśla też, że kwestia no-fault w kontekście przepisów Kodeksu karnego pozostaje wciąż otwarta.

– Taka konstrukcja przepisów Kodeksu karnego, które sprawiłyby, że lekarze mogliby czuć się bezpieczniej, jest dużym wyzwaniem i wymaga przemyślenia, a nie doraźnych decyzji. No-fault trzeba powiązać z systemem rekompensat tak, żeby lekarz, który wspomaga pacjenta w uzyskaniu odszkodowania nie narażał się przez takie działanie na odpowiedzialność karną. – dodaje.

Czytaj także na Prawo.pl: Budzowska: No-fault to walka o godność pacjenta, a nie kary więzienia>>

Kamienie milowe - reformy w systemie ochrony zdrowia

  1. Wejście w życie ustawy o modernizacji i poprawie efektywności szpitali – III kw. 2022 r.
  2. Wejście w życie Zarządzenia Prezesa NFZ o wzmocnieniu podstawowej opieki zdrowotnej i opieki koordynowanej, a następnie przepisów finansowych (w tym zmian w umowach), pozwalających na wdrożenie w całym kraju.” - III kw. 2022 r.
  3. Wejście w życie ustawy o jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeństwie pacjentów wraz z niezbędnymi przepisami wykonawczymi – III kw. 2022 r.
  4. Wejście w życie ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej ustanawiającej zasady funkcjonowania sieci poprzez wprowadzenie nowej struktury i nowego modelu zarządzania opieką onkologiczną w Polsce– III kw. 2022 r.
  5. Wejście w życie ustawy o Krajowej Sieci Kardiologicznej ustanawiającej zasady funkcjonowania sieci poprzez wprowadzenie nowej struktury i nowego modelu zarządzania opieką kardiologiczną w Polsce – I kw. 2024 r.
  6. Wejście w życie pakietu legislacyjnego dotyczącego uruchomienia krajowych usług e-zdrowia oraz ich integracji z istniejącymi/dostępnymi systemami e-zdrowia na poziomie krajowym i regionalnym – I kw. 2026 r.
  7. Wejście w życie rozporządzenia w sprawie wykazu wojewódzkich ośrodków monitorujących dla sieci onkologicznej - I kw. 2023 r.
  8. Ocena sieci opieki onkologicznej – II kw. 2025 r.

Ocenia się, że w państwach członkowskich od 8–12 proc.  pacjentów przyjmowanych do szpitala cierpi z powodu zdarzeń niepożądanych podczas korzystania z opieki zdrowotnej.