Stosowanie przymusu bezpośredniego wobec pacjentów z zaburzeniami psychicznymi reguluje ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (art. 18 ust. 1). Ustawa określa też osoby, których dotyczy ten przepis, czyli chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne), osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoby te wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym.

 

Pacjent z demencją nie zgadza się na operację

Wobec innych pacjentów np. onkologicznych, z chorobami otępiennymi czy po operacjach, po których nie kontrolują oni swoich zachowań, nie ma uregulowań prawnych, które by określały zasady stosowania przymusu bezpośredniego.

Eksperci z komisji ds. zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich wskazali jednak, że opieka po zabiegu obejmuje również ewentualne zastosowanie środka przymusu.

- Jeżeli bowiem leczenie zostało zapoczątkowane na podstawie prawidłowo udzielonej przez pacjenta zgody, bądź zgody sądu opiekuńczego lub w trybie nagłym, to w granicach takiej terapii mieści się także opieka polegająca np. na zapięciu w pasy po to, aby pacjent nie spadł z łóżka, czy też nie odniósł innego uszczerbku - podkreślają.

MZ: Ratowanie życia ponad prawem do wyrażenia zgody przez pacjenta

Czytaj także na Prawo.pl: Pacjent całkowicie ubezwłasnowolniony może sprzeciwić się operacji

Jak zaznacza Rzecznik Praw Obywatelskich, brak regulacji co do stosowania przymusu bezpośredniego wobec pacjentów niepsychiatrycznych nie oznacza, że zawsze jest to bezprawne. - W sytuacji bowiem, w której jest on stosowany w celu ratowania życia lub zdrowia pacjenta, możliwe jest skuteczne powołanie się na pozakodeksowy kontratyp wyłączający bezprawność zachowania, do którego per analogiam stosować należy przepisy o stanie wyższej konieczności (art. 424 k.c.) – wyjaśnia.

Czytaj także na Prawo.pl: Stosowanie przymusu wobec pacjentów na oddziałach niepsychiatrycznych - RPO interweniuje

Wiceminister zdrowia Piotr Bromber zauważa z kolei, że osoba udzielająca świadczeń zdrowotnych np. lekarz czy ratownik medyczny może naruszyć dobra osobiste w postaci prawa pacjenta do wyrażenia zgody - w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Prawa pacjenta bowiem, na podstawie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zalicza się do kategorii dóbr osobistych.

Równocześnie podkreśla, że fizyczne przytrzymywanie ze względu na dobro pacjenta, powinno mieć miejsce wyłącznie w sytuacji, gdy istnieje poważne ryzyko dla zdrowia pacjenta np. nieprzytomność, szok, wpływ środków odurzających, jeśli interwencja medyczna nie zostanie przeprowadzona i gdy wyczerpane zostaną działania zapobiegawcze. A te muszą być proporcjonalne do ryzyka dla zdrowia, które ma zostać ograniczone.

- W każdym przypadku decyzje o zastosowaniu jakiejkolwiek formy restrykcyjnej interwencji fizycznej muszą opierać się na ocenie, że nie jest dostępna żadna inna metoda postępowania, i że jej zastosowanie spowoduje mniej szkód niż brak interwencji – wskazuje wiceminister.

Resort zdrowia nie ustosunkowuje się co do sugestii zapisów prawnych regulujących ten obszar udzielania świadczeń i stosowania przymusu bezpośredniego wobec pacjentów niepsychiatrycznych.

Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi

Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, przy wykonywaniu czynności przewidzianych w ustawie, można stosować tylko wtedy, gdy:

  • przepis ustawy do tego upoważnia albo
  • osoby te dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub bezpieczeństwu powszechnemu, lub
  • w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu, bądź
  • poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej, innego zakładu leczniczego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.