1. Wprowadzenie
Obecny rząd premiera Donalda Tuska po raz kolejny próbuje się zmierzyć z reformą ochrony zdrowia w Polsce, czego efektem jest rządowy projekt nowej ustawy o działalności leczniczej – dalej u.d.l. Ustawa o działalności leczniczej w świetle art. 1 u.d.l. określa:
1) zasady wykonywania działalności leczniczej;
2) zasady funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą niebędących przedsiębiorcami;
3) zasady prowadzenia rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą;
4) normy czasu pracy pracowników podmiotów leczniczych;
5) zasady sprawowania nadzoru nad wykonywaniem działalności leczniczej oraz podmiotami wykonującymi działalność leczniczą.
Z uwagi na zakres podejmowanych spraw nowa ustawa przypomina w dużym stopniu ustawę z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.).
 

SZKOLENIE: Przekształcenie Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w spółki kapitałowe - aspekty praktyczne


W świetle ustawy o działalności leczniczej działalność lecznicza (czyli w praktyce usługi medyczne) polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, zaś działalność leczniczą mogą wykonywać:
1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.) we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
2) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
3) jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
4) instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618);
5) fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej;
6) kościoły lub związki wyznaniowe.

Powyższe jednostki ustawa nazywa „podmiotami leczniczymi”, a w praktyce są to świadczeniodawcy medyczni. Wyodrębnionym rodzajem świadczeniodawców są w nowej ustawie dotychczasowe tzw. prywatne praktyki medyczne, czyli praktyki lekarskie i pielęgniarskie. Zgodnie z art. 5 u.d.l. lekarze i pielęgniarki mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz przepisach odrębnych po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. W rezultacie w nowym stanie prawnym można wyodrębnić następujące rodzaje świadczeniodawców medycznych, czy też, jak stanowi nowa ustawa, podmiotów wykonujących działalność leczniczą:
1. Podmioty lecznicze (m.in. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej);
2. Praktyki zawodowe (lekarzy, pielęgniarek, a także położnych).

W dalszym ciągu jedną z wyodrębnionych normatywnie kategorii usługodawców medycznych pozostanie samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, który prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, tak jak obecnie, pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty działalności i reguluje zobowiązania. Podstawą gospodarki tego zakładu jest plan finansowy ustalany przez kierownika. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym lub zakupionym). Zbycie aktywów trwałych samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, oddanie go w dzierżawę, najem, użytkowanie oraz użyczenie może nastąpić wyłącznie na zasadach określonych przez podmiot tworzący. Zgodnie z art. 51 u.d.l. samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej może uzyskiwać środki finansowe:
1) z odpłatnych świadczeń zdrowotnych udzielanych na podstawie umowy, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej;
2) z wydzielonej działalności gospodarczej innej niż wymieniona w pkt 1, jeżeli statut przewiduje wykonywanie takiej działalności;
3) z darowizn, zapisów, spadków oraz ofiarności publicznej, także pochodzenia zagranicznego;
4) na cele i na zasadach określonych w przepisach art. 107-110 u.d.l.;
5) na realizację innych zadań określonych odrębnymi przepisami;
6) na pokrycie ujemnego wyniku finansowego, o którym mowa w art. 55 ust. 2 u.d.l.

Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej decyduje sam o podziale zysku, jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej. Ponadto pokrywa on we własnym zakresie ujemny wynik finansowy. Podmiot tworzący samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej może, w terminie 3 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, pokryć ujemny wynik finansowy za rok obrotowy tego zakładu, jeżeli wynik ten, po dodaniu kosztów amortyzacji, ma wartość ujemną – do wysokości tej wartości.
Nowa ustawa przewiduje możliwość przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową i określa warunki przedmiotowej procedury. W polskim systemie prawnym występują tylko dwie spółki kapitałowe, tj.:
1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
2. Spółka akcyjna.

Są to spółki handlowe, a ich tworzenie i funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.). Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej podlega przekształceniu w spółkę kapitałową na zasadach określonych w art. 66-78 u.d.l. Pierwszą czynnością przed sporządzeniem aktu przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej powinno być ustalenie wskaźnika jego zadłużenia przez podmiot założycielski. Zgodnie z art. 67 u.d.l. wskaźnik zadłużenia ustala się jako relację sumy zobowiązań i rezerw na zobowiązania ww. zakładu do sumy jego przychodów. Jeżeli wartość wskaźnika wynosi:
1) powyżej 1,0 – w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący przejmuje wszystkie zobowiązania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej;
2) od 0,5 do 1,0 – w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący przejmuje zobowiązania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej o takiej wartości, aby wskaźnik zadłużenia ustalany na dzień przekształcenia dla spółki powstałej z przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wyniósł nie więcej niż 0,5;
3) poniżej 0,5 – w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący może przejąć zobowiązania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.

Przekształcenie może polegać na przekształceniu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w jedną spółkę pod warunkiem, że przekształcane zakłady mają ten sam podmiot tworzący. Jednakże ustawa dopuszcza wyjątek od powyższej zasady stanowiąc, że przekształcenie może polegać także na przekształceniu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej mających różne podmioty tworzące, ale będące jednostkami samorządu terytorialnego (czyli gmina, powiat, samorząd województwa) w jedną spółkę. W przypadku powyższym podmioty tworzące będące jednostkami samorządu terytorialnego zawierają, na podstawie uchwał organów stanowiących tych jednostek (np. uchwały rady gminy X), porozumienie obejmujące:
1) firmy i adresy samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej mających podlegać przekształceniu w spółkę kapitałową;
2) określenie poszczególnych składników mienia wnoszonego do spółki tytułem aportu przez poszczególne podmioty tworzące;
3) określenie wartości i liczby udziałów albo akcji obejmowanych w zamian za aporty;
4) wskazanie podmiotu tworzącego, który będzie wykonywał zadania organu dokonującego przekształcenia;
5) zakres i wysokość kosztów przekształcenia ponoszonych przez poszczególne podmioty tworzące;
6) wskazanie członków organów pierwszej kadencji.

Do powyższego porozumienia jednostek samorządu terytorialnego należy dołączyć projekt umowy spółki (statutu) i projekt regulaminu organizacyjnego.
Nowa ustawa wskazuje organy, do których kompetencji należy przekształcenie poszczególnych kategorii (wyodrębnionych z uwagi na rodzaj organu założycielskiego) samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Artykuł 71 u.d.l. stanowi, że organem dokonującym przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową (zwanym w ustawie „organem dokonującym przekształcenia”) jest:
1) minister właściwy do spraw Skarbu Państwa – w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest minister, centralny organ administracji rządowej albo wojewoda;
2) organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego – w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest jednostka samorządu terytorialnego;
3) rektor – w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest publiczna uczelnia medyczna albo publiczna uczelnia prowadząca działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych;
4) dyrektor Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego – w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest to Centrum.

Kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jest obowiązany niezwłocznie doręczyć organowi dokonującemu przekształcenia kwestionariusz samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wraz z wymaganymi dokumentami, a także udzielać wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia przekształcenia. Ustawa o działalności leczniczej zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa do określenia w drodze rozporządzenia, wzoru kwestionariusza oraz wykazu dokumentów niezbędnych do przekształcenia, kierując się zasadą ograniczenia obowiązków informacyjnych kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej do danych niezbędnych do przeprowadzenia przekształcenia.
Podstawowym obowiązkiem formalnym organu dokonującego przekształcenia jest sporządzenie aktu przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę. Artykuł 74 u.d.l. stanowi, że akt przekształcenia powinien zawierać:
1) akt założycielski spółki;
2) imiona i nazwiska członków organów pierwszej kadencji;
3) pierwszy regulamin organizacyjny.

Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia ma określić w drodze rozporządzenia ramowy wzór aktu przekształcenia, mając na celu zapewnienie sprawności procesu przekształcenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w spółki. Powyższy akt przekształcenia zastępuje czynności określone w przepisach ustawy – Kodeks spółek handlowych, poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców. Niezwłocznie po sporządzeniu aktu przekształcenia zarząd spółki powinien złożyć wniosek o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców, a następnie – do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą (prowadzonego przez wojewodę).
Dniem przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę jest dzień wpisania tej spółki do rejestru przedsiębiorców (czyli w praktyce do Krajowego Rejestru Sądowego). Z dniem przekształcenia następuje wykreślenie z urzędu samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej z Krajowego Rejestru Sądowego.

W przypadku prowadzenia na podstawie ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 78, poz. 684 z późn. zm.) postępowania w stosunku do przekształcanego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, zarząd spółki informuje niezwłocznie organ restrukturyzacyjny prowadzący to postępowanie o wpisaniu tej spółki do rejestru przedsiębiorców. Zasadniczo spółka kapitałowa z dniem przekształcenia wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Z dniem przekształcenia pracownicy przekształcanego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej stają się, z mocy prawa, pracownikami nowej spółki. Stosunki pracy osób zatrudnionych na podstawie powołania w przekształcanym samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej wygasają z dniem przekształcenia (w praktyce dotyczyć to będzie kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli był zatrudniony na podstawie powołania).
Bilans zamknięcia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej staje się bilansem otwarcia nowej spółki, przy czym suma kapitałów własnych jest równa sumie funduszu założycielskiego, funduszu zakładu, funduszu z aktualizacji wyceny i niepodzielonego wyniku finansowego za okres działalności zakładu przed przekształceniem.
(...)