1. Regulacje prawne
Realizacji powyższych zadań służą m.in. programy profilaktyczne, na wykonywanie których Narodowy Fundusz Zdrowia zawierał ze świadczeniodawcami odrębne umowy. Od 1 stycznia 2008 r. nastąpiły zmiany w tym zakresie, polegające przede wszystkim na odmiennym, niż dotychczas, trybie kontraktowania świadczeń profilaktycznych.
Na podstawie zarządzenia nr 105/2008/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 5 listopada 2008 roku. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju: podstawowa opieka zdrowotna, zmienionego zarządzeniem nr 12/2009/DSOZ z dnia 11 lutego 2009 r., zarządzeniem nr 27/2009/DSOZ z dnia 26 czerwca 2009 r. oraz zarządzeniem nr 36/2009/DSOZ z dnia 30 lipca 2009 r. Prezesa NFZ (dalej jako: zarządzenie), programy profilaktyczne "weszły" w zakres świadczeń lekarzy i pielęgniarek POZ.

Mowa tu o:
1) programie profilaktyki chorób układu krążenia;
2) programie profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, zwanej dalej POCHP) - etap podstawowy;
3) programie profilaktyki gruźlicy.
Oznacza to obligatoryjność realizacji ww. programów przez podmioty, które zawarły z Funduszem umowę w rodzaju POZ, wyjątek stanowi program odtytoniowy - tu dopuszcza się opcjonalność realizacji.
Włączenie świadczeń profilaktycznych do zakresu przedmiotowego umów podstawowej opieki zdrowotnej jest właściwe ze względu na rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 214, poz. 1816; dalej jako: rozporządzenie), które nakłada na osoby udzielające świadczeń w opiece podstawowej obowiązek uczestniczenia w realizacji programów profilaktycznych (załącznik nr 1 i 2 do rozporządzenia). W myśl postanowień rozporządzenia, do zadań lekarza POZ należy:
• identyfikowanie czynników ryzyka oraz zagrożeń zdrowotnych świadczeniobiorców, a także podejmowanie działań ukierunkowanych na ich ograniczenie;
• prowadzenie systematycznej i okresowej oceny stanu zdrowia w ramach badań przesiewowych, zgodnie z odrębnymi przepisami;
• realizacja zadań związanych z przeprowadzaniem kwalifikacyjnych badań lekarskich przed szczepieniami obowiązkowymi, ich realizacją oraz dokumentowaniem i sprawozdawaniem - rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 marca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 56, poz. 379).
Świadczenia z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki chorób należące do obowiązków pielęgniarek POZ, to przede wszystkim zadania związane z prowadzeniem działań profilaktycznych u świadczeniobiorców z grup ryzyka zdrowotnego, organizowaniem grup wsparcia, ale także rozpoznawaniem, oceną i zapobieganiem zagrożeniom zdrowotnym, prowadzeniem edukacji zdrowotnej czy prowadzeniem poradnictwa w zakresie zdrowego stylu życia.

2. Kontraktowanie świadczeń
Zawieranie umów w rodzaju podstawowej opieki zdrowotnej następuje w trybie art. 159 u.ś.o.z., który stanowi, iż do zawierania umów ze świadczeniodawcami udzielającymi świadczeń w zakresie POZ, nie stosuje się przepisów dotyczących konkursu ofert i rokowań. Umowy zawierane są w wyniku postępowania wnioskowego, z podmiotami spełniającymi warunki określone w powyżej przywołanym zarządzeniu nr 105/2008/DSOZ Prezesa NFZ.
Wniosek o zawarcie umowy składa się z formy pisemnej i elektronicznej (bezpłatne oprogramowanie aplikacyjne do sporządzenia wersji elektronicznej udostępnia oddział wojewódzki Funduszu, ogłaszający postępowanie o zawarcie umów. W § 45 zarządzenia wymienione są dokumenty i rodzaje oświadczeń, które powinien zawierać wniosek o zawarcie umowy. Mowa tu przede wszystkim o wypisach z odpowiednich rejestrów, statutach, polisach, pełnomocnictwach, oświadczeniu o prawie do lokalu, spełnianiu wymogów określonych przez Fundusz do realizacji określonego rodzaju świadczeń itp. Wniosek należy zapakować, oznaczyć i złożyć zgodnie z § 46 zarządzenia (tematyka związana ze sporządzaniem oferty lub wniosku o zawarcie umowy jest tematem odrębnego komentarza pt. "Podstawowa opieka zdrowotna w kontekście umów z NFZ").

3. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Adresatami programu są osoby obciążone czynnikami ryzyka w wieku 35, 40, 45, 50 oraz 55 lat, o których mowa załączniku nr 5 do zarządzenia, znajdujące się na liście świadczeniobiorców lekarza POZ, u których dotychczas nie została rozpoznana choroba układu krążenia, i które w okresie ostatnich 5 lat nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach programu (także u innych świadczeniodawców).
Świadczenia przewidziane w programie:
1) przeprowadzenie wywiadu zgodnie z kartą badania profilaktycznego;
2) wykonanie badań biochemicznych krwi (stężenie we krwi cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu, HDL-cholesterolu, triglicerydów i poziomu cukru na czczo), pomiar ciśnienia tętniczego krwi, określenie BMI);
3) ustalenie terminu wizyty u lekarza;
4) wpisanie wyników badań do karty badania profilaktycznego (w załączeniu: wzór karty);
5) badanie przedmiotowe i ocena poszczególnych czynników ryzyka, wg kryteriów podanych w § 10 pkt 3 zarządzenia oraz ocena globalnego ryzyka wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego w przyszłości na podstawie algorytmu SCORE (Załącznik nr 6);
6) edukacja pacjenta: rozmowa, przekazanie materiałów zachęcających do zmiany stylu życia na bardziej sprzyjający zdrowiu.

Uwaga!
Karta badania profilaktycznego stanowi uzupełnienie historii choroby i jest elementem dokumentacji medycznej pacjenta.

3.1. Kwalifikacje personelu
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 176, poz. 1238), lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej jest:
- lekarz specjalista w dziedzinie medycyny rodzinnej, lub odbywający szkolenie specjalizacyjne w tej dziedzinie;
- lekarz posiadający specjalizację I stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny ogólnej;
- lekarz posiadający specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych;
- lekarz posiadający specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii;
- inni niż ww., jeżeli nieprzerwanie udzielają świadczeń w POZ przez okres nie krótszy niż 10 lat.
(...)