Trybunał Konstytucyjny orzekł w środę 7 października 2015, że ograniczenia klauzuli sumienia lekarzy są częściowo niezgodne z konstytucją. Za niekonstytucyjny uznano obowiązek wskazania innego lekarza czy szpitala przy odmowie świadczenia z powołaniem się na klauzulę sumienia.

W piątek 16 października 2015 orzeczenie TK zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw, tym samym zakwestionowane przepisy tracą moc.

Czytaj: Tracą moc przepisy dotyczące wskazania innego lekarza przy odmowie świadczenia>>>

- Żeby w tej sytuacji zabezpieczyć interesy pacjentów, Ministerstwo Zdrowia powinno zaapelować do administracji szpitali o podjęcie obowiązków informacyjnych - powiedział profesor Marek Chmaj. Dodał, że kwestia ta następnie "powinna być uregulowana w ustawie, żeby od tego nie było żadnych wyjątków".

Pytany, czy przyszły rząd może nie nowelizować przepisów dotyczących klauzuli sumienia, powiedział, że kwestie te powinny być uregulowane.
- Tutaj nic nie można pozostawić na domniemanie. To są zbyt ważne sprawy i zbyt daleko ingerujące w sferę wolności człowieka. Ustawodawca powinien o to zadbać - ocenił profesor Chmaj.

Uzasadniając wyrok Trybunału sędzia Małgorzata Pyziak-Szafnicka powiedziała, że skoro NFZ posiada "informacje o lekarzach lub innych jednostkach wykonujących wrażliwe świadczenia zdrowotne, to racjonalnym i skutecznym rozwiązaniem legislacyjnym byłoby kierowanie pacjentów po informacje bezpośrednio do tych instytucji i ich pracowników, czyli do źródła informacji". Zdaniem TK ustawodawca mógł i powinien zastosować inne, bardziej efektywne, sposoby informowania pacjenta o realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego.

Za niekonstytucyjną TK uznał również niemożność powołania się lekarza na klauzulę sumienia "w innych przypadkach niecierpiących zwłoki". Zdaniem TK regulacja ta w zaskarżonym zakresie jest niedookreślona. "Nie wiadomo bowiem, o jakie dobra chodzi; z powodu jakich wartości spełnienie tego świadczenia zdrowotnego musi nastąpić natychmiast" - wskazała sędzia, odnosząc się do tej części wyroku.

Dotychczas ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty stanowiła, że lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy zwłoka mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki.

Zgodnie z ustawą, powołując się na klauzulę sumienia i odmawiając wykonania świadczenia, lekarz miał obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego. (pap)