Prawo pacjenta do poszanowania intymności

Prawo do poszanowania intymności należy do sfery życia prywatnego pacjenta. Intymność odnosi się zarówno do samej osoby pacjenta - do jego sfery życia wyłącznie osobistego, poufnego, jak i do charakteru relacji z innymi osobami - opartymi na relacjach serdeczności, zażyłości stosunków. Naruszenie intymności pozostaje w związku z poczuciem wstydu.Prawo do poszanowania intymności stanowi przedmiot ochrony w art. 23 Kodeksu cywilnego. Również obowiązujące ustawodawstwo medyczne zawiera wytyczne postępowania stwarzające gwarancje poszanowania tego prawa. Bezpośrednio ochronę prawa człowieka/pacjenta do poszanowania intymności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przewiduje ustawa o z.o.z. (art. 19 ust. 1 pkt 4), a następnie ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty (art. 36 ust. 1).

Zasady udzielania interwencji medycznej

Podczas udzielania świadczeń zdrowotnych lekarz zawsze ma obowiązek poszanowania intymności pacjenta (art. 36 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty). Zasadniczym warunkiem poszanowania intymności jest obecność jedynie pacjenta i lekarza w trakcie wykonywania interwencji medycznej.
Jednakże, rodzaj podejmowanej interwencji medycznej może wymagać obecności innych pracowników opieki zdrowotnej (np. innego lekarza, pielęgniarki, laboranta, sanitariusza). W takiej sytuacji mogą być obecne jedynie osoby z personelu medycznego, niezbędne ze względu na rodzaj udzielanego świadczenia zdrowotnego (art. 36 ust. 2 pierwsze zdanie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty). Sam zatem fakt przynależności do personelu medycznego nie upoważnia do uczestnictwa przy interwencji medycznej, musi tutaj zachodzić przesłanka niezbędności danej osoby w trakcie konkretnej interwencji medycznej. Oznacza to, że osoby te mogą być obecne nawet mimo sprzeciwu pacjenta.
Pacjent może jednak nie życzyć sobie aby w ramach niezbędnego personelu, była obecna personalnie wskazana osoba (np. konkretna pielęgniarka). Wówczas może zwrócić się z prośbą do lekarza, przedstawiając swoje powody, czy obawy, aby kto inny brał udział przy udzielaniu interwencji medycznej . Prośba ta, ze względu na poszanowanie prawa pacjenta do godności osobistej powinna być uszanowana. Jednak lekarz może nie mieć możliwości zastąpienia “niechcianego” pracownika medycznego i wówczas nie ma obowiązku uwzględniać prośby pacjenta. Pacjent może oczywiście zrezygnować z interwencji medycznej.
Pacjent ma prawo wyrażania zgody, na obecność również “innych osób”, których obecność nie jest niezbędna, ze względu na rodzaj udzielanego świadczenia zdrowotnego (art. 36 ust. 2 drugie zdanie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty). Pojęcie “inne osoby” jest szerokie, jakie to w praktyce będą osoby, trudno przesądzać. Ważne jest spełnienie przesłanki: na ich udział wyrazić musi zgodę: pacjent i lekarz. Spójnik “i” oznacza zgodne stanowiska. Kto rozstrzyga sprzeciw? Pozostaje odwołanie do norm zwyczajowego postępowania “dobra chorego”.
 

Obecność osób kształcących się przy udzielaniu interwencji medycznej

Wyjątkiem uczestniczenia w trakcie interwencji medycznej tylko niezbędnego personelu medycznego jest obecność osób uczących się zawodów medycznych, w klinikach i szpitalach akademii medycznych, medycznych jednostkach badawczo-rozwojowych i innych jednostkach uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych. Dwie sytuacje (art. 36 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty):
Nie jest konieczne uzyskanie zgody pacjenta na obecność tych osób, jeżeli interwencja medyczna jest niezbędna i wynika z toku leczenia, a obecność osób kształcących się jest ograniczona do “niezbędnego zakresu do celów dydaktycznych” i tylko w wyżej wskazanych jednostkach medycznych (art. 36 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty zdanie pierwsze) .
Natomiast konieczne jest uzyskanie zgody pacjenta na obecność tych osób, jeżeli interwencja medyczna nie jest konieczna w procesie leczenia pacjenta, a przeprowadzenie jej ma stanowić czynność służącą wyłącznie demonstracji o charakterze dydaktycznym (art. 36 ust. 4 zdanie drugie). Dla ułatwienia można zaproponować, aby przed rozpoczęciem badań, pacjent otrzymał dokument wyjaśniający, na czym polegać mają badania w czasie demonstracji oraz zawierający zapewnienie, że odmowa lub późniejsze wycofanie się nie będzie miało żadnego wpływu na dalsze leczenie.
Fakt obecności osób kształcących się podczas udzielania pacjentowi interwencji medycznej stanowi wyjątek od prawa pacjenta do intymności. Wyraźnie jednak mowa tylko o obecności tych osób, natomiast tylko pacjent (lub przedstawiciel ustawowy) ma prawo do wyrażania zgody na poddanie się czynnością medycznym dokonywanym przez osoby uczące się. Zgoda pacjenta na dokonanie tych czynności nie może być zastąpiona przez zgodę lekarza dokonującego interwencji medycznej lub prowadzącego pokaz.
Obecność osób trzecich w trakcie interwencji medycznych udzielanych osobom niezdolnym do wyrażania zgody, jak małoletni, czy osoby ubezwłasnowolnione wymaga wyrażenia zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego. Natomiast poza regulacją prawną pozostaje problem dotyczący osób posiadających pełną zdolność do czynności prawnych, ale nie mogących z innych przyczyn wyrazić zgody.

Obowiązek lekarza względem innego personelu medycznego

Lekarz ma ustawowy obowiązek nadzorować przestrzeganie prawa do intymności przez innych członków personelu medycznego (art. 36 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty) . Lekarz ponosi odpowiedzialność za zachowanie innych osób, które pomagają mu w udzielaniu interwencji medycznej.
(...)