Ministerstwo zdrowia wyjaśnia, że z powodu coraz częstszego stosowania w ramach pierwszej pomocy produktów leczniczych wydawanych z przepisu lekarza, a niezbędnych osobom przewlekle chorym (np. zagrożonym wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego, napadu padaczki czy chorującym na cukrzycę), konieczne jest rozszerzenie definicji pierwszej pomocy również o takie leki, w celu umożliwienia świadkom zdarzenia postępowania zgodnego z prawem.
Zmianę polegającą na uwzględnieniu w definicji pierwszej pomocy podania leku przepisywanego przez lekarza zakłada projekt nowelizacji ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw. Projekt został przekazany do konsultacji publicznych.
Czytaj: Nauczyciela nie można zmusić do podawania leków, nawet w krytycznych sytuacjach>>
Sprawdź w LEX: Pierwsza pomoc w przypadku zachorowań i nagłych stanów - krok po kroku >>>
Kto może podać adrenalinę
- Zgodnie z obecną ustawową definicją pierwszej pomocy, np. w przypadku wstrząsu anafilaktycznego, nie ma możliwości podania adrenaliny przez osobę udzielającą pierwszej pomocy, chociaż lek ten jest dostępny na miejscu zdarzenia - podkreśla Ministerstwo Zdrowia.
Nie oznacza to jednak, że leku ratującego życie nie należy podawać. Fundacja Allergia zaznacza, że co prawda obecnie podanie adrenaliny w sytuacji wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego nie mieści się w ustawowej definicji pierwszej pomocy, to jednak - zarówno z ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym jak i z Kodeksu karnego - wynika, że każda osoba ma prawny obowiązek udzielenia pomocy osobie, której życie jest zagrożone.
Z art. 162 par. 1 Kodeksu karnego wynika, że kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Czytaj w LEX: Przesłanki odpowiedzialności za przestępstwo nieudzielenia pomocy >>>
Czytaj w LEX: Pozostawienie ofiary bez pomocy - konsekwencje w zakresie odpowiedzialności karnej >>>
Udzielenie pomocy osobie we wstrząsie anafilaktycznym jest właśnie podanie zastrzyku adrenaliny.
Także prawnik Piotr Ćwiek wyjaśnia, że w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia lek ten może i powinien być podany przez świadka zdarzenia, niezależnie od posiadanych przez niego kwalifikacji, "w sytuacji nagłej, gdy występują wskazania do jego podania, a osoba aplikująca lek jest zaznajomiona ze wskazaniami do jego stosowania oraz sposobem podawania".
Fundacja Allergia zaznacza z kolei, że z charakterystyki produktu leczniczego, wynika, że zastrzyk adrenaliny może być podawany przez osoby bez wykształcenia medycznego.
Kto może podać adrenalinę dziecku w szkole i przedszkolu
Wątpliwości i pytania w tej kwestii zgłaszają między innymi szkoły. Do jednej z placówek chodzi uczennica, która leczy się na alergię. Szkoła została poinformowana przez rodziców o możliwości wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Wątpliwości zgłaszane przez zarządzających placówką dotyczyły tego, czy w wyniku wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego higienistka szkolna, dyrektor, nauczyciel lub pracownik administracji szkoły może podać dziecku adrenalinę.
Piotr Ćwiek uważa, że w takiej sytuacji, dopóki kwestia podawania adrenaliny uczniom nie zostanie ostatecznie rozstrzygnięta, zastosowanie powinny mieć przepisy ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami. - Oznacza to, że nauczyciel i wychowawca grup wychowawczych może podać leki uczniowi z chorobą przewlekłą na podstawie pisemnego upoważnienia rodziców po wcześniejszym wyrażeniu zgody na piśmie w sytuacji nieobecności pielęgniarki szkolnej lub w sytuacji przebywania z danym uczniem poza ośrodkiem - podkreśla.
Obwieszczenie w sprawie podawania leków uczniom
W związku z wątpliwościami Ministerstwo Zdrowia opublikowało obwieszczenie w sprawie zaleceń postępowania dotyczących opieki nad uczniami z anafilaksją, astmą oskrzelową, alergicznym nieżytem nosa, atopowym zapaleniem skóry i pokrzywką w szkole.
Przy dwóch objawach podać adrenalinę
Zgodnie z dokumentem, w celu zapewnienia właściwej opieki nad uczniami przewlekle chorymi lub z niepełnosprawnością w szkole pielęgniarka środowiska albo higienistka szkolna współpracuje z lekarzem POZ, rodzicami, pełnoletnimi uczniami oraz dyrektorem i pracownikami szkoły. Według tego zalecenia, w przypadku wystąpienia anafilaksji w pierwszej kolejności należy wezwać zespół ratownictwa medycznego oraz powiadomić rodzica ucznia. Natomiast w przypadku pojawienia się co najmniej 2 objawów, w miarę dostępności należy podać autowstrzykiwacz lub ampułkostrzykawkę z adrenaliną w przednioboczną powierzchnię uda w 1/3 jego górnej części. W obwieszczeniu ministra zdrowia zapisany został dokładny opis użycia zarówno adrenaliny we wstrzykiwaczu, jak i adrenaliny w ampułkostrzykawce.
Na to, że należy uregulować zasady podawania leków czy wykonywania innych czynności dzieciom z chorobami przewlekłymi w przedszkolach zwracał z kolei Rzecznik Praw Obywatelskich. - Obecnie dzieje się to na postawie komunikatów Ministerstwa Zdrowia, a to nie jest źródło prawa powszechnie obowiązującego - podkreślał.
Czytaj w LEX: Obowiązki dotyczące sprawowania opieki zdrowotnej nad uczniami >>>
Nowa definicja pierwszej pomocy
Bez wątpienia, zmiana definicji pierwszej pomocy usankcjonuje prawnie wykorzystanie leków do udzielenia pierwszej pomocy przez świadków zdarzenia. Zgodnie z propozycją pierwsza pomoc będzie definiowana jako "zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. poz. 974) oraz produktów dostępnych na miejscu zdarzenia".
Organizacje działające na rzecz pacjentów zaznaczają, że osoby zagrożone wstrząsem anafilaktycznym (jeśli są tego świadome) powinny mieć i zwykle mają przy sobie lek.
Polskie Towarzystwo Alergologiczne podkreśla, z kolei, że konsekwencje złego podania czy nawet przekroczenia zalecanej dawki są dużo mniejsze niż konsekwencje biernej postawy.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.