Pytanie
 
Czy w sytuacji gdy pacjent jest nieubezpieczony i wymaga leczenia lekiem, który refundowany jest przez NFZ, lekarz może wypisać temu pacjentowi receptę na taki lek?
 
Odpowiedź
 
Uprawnienie do zaopatrzenia w leki przysługuje nie tylko osobie objętej ubezpieczeniem (obowiązkowym lub dobrowolnym), ale również osobie posiadającej obywatelstwo polskie i posiadającej miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która spełnia kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej - dalej u.p.s., osobie, która nie ukończyła 18. roku życia i posiada obywatelstwo polskie lub która nie ukończyła 18. roku życia i uzyskała w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach - dalej u.o.c., oraz posiada miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także innej niż wymienione wyżej osobie posiadającej miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która jest w okresie ciąży, porodu lub połogu i posiada obywatelstwo polskie lub uzyskała w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.o.c.

Brak jednak któregokolwiek ze wskazanych wyżej tytułów do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej wyklucza możliwość zaopatrzenia pacjenta w refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia leki i wyroby medyczne, nie wykluczając rzecz jasna możliwości wystawienia recepty bez refundacji. Co istotne, w przypadku braku w ogóle uprawnień po stronie pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej osoba wystawiająca receptę w odpowiedniej rubryce recepty wpisuje oznaczenie "X". Skutkiem powyższego będzie konieczność poniesienia przez pacjenta pełnej odpłatności za nabycie leku.

Uzasadnienie
 
Zgodnie z przepisem art. 15 ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - dalej u.ś.o.z., świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie. W szczególności zaś, jak stanowi art. 15 ust. 2 pkt 14 u.ś.o.z., świadczeniobiorcy przysługują świadczenia gwarantowane z zakresu leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę.
Sposób realizacji uprawnień świadczeniobiorcy do zaopatrzenia w leki określa przepis art. 48 ustawy z 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych - dalej u.r.l. Otóż zaopatrzenie to przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie recepty wystawionej przez osobę uprawnioną, przez którą rozumieć należy, zgodnie z art. 2 pkt 14 u.r.l., w szczególności lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, a więc przez lekarza, lekarza dentystę będącego świadczeniodawcą, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarza, lekarza dentystę, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Co istotne jednak, zaopatrzenie w leki przysługuje świadczeniobiorcy także na podstawie recepty wystawionej przez lekarza niebędącego lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli tylko posiada on prawo wykonywania zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia umowę upoważniającą go do wystawiania takich recept. Ponadto zgodnie z przepisami ustawy z 22 lipca 2014 roku o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw, począwszy od 1 stycznia 2016 roku recepty na leki zawierające określone substancje czynne oraz na środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, recepty i zlecenia na określone wyroby medyczne będą mogły być wystawiane również przez pielęgniarki ubezpieczenia zdrowotnego i położne ubezpieczenia zdrowotnego oraz przez pielęgniarki i położne, z którymi Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych lub umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych dla wystawiającego, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa.

Odnosząc powyższe ustalenia do treści sformułowanego pytania wskazać należy, iż świadczeniobiorcą uprawnionym do zaopatrzenia w leki jest, po myśli art. 2 u.ś.o.z., osoba objęta powszechnym - obowiązkowym i dobrowolnym - ubezpieczeniem zdrowotnym, osoba posiadająca obywatelstwo polskie i posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która spełnia kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 u.p.s., osoby, które nie ukończyły 18. roku życia i posiadają obywatelstwo polskie lub które nie ukończyły 18. roku życia i uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.o.c. oraz posiadają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej a także inne niż wymienione wyżej osoby posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które są w okresie ciąży, porodu lub połogu i posiadają obywatelstwo polskie lub uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d u.o.c.

Zgodnie z przyjętym zatem przez ustawodawcę założeniem, fakt objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, wzmiankowany w treści pytania, jest jedynie jednym z kilku tytułów uprawniających pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej, w tym do zaopatrzenia w leki i wyroby medyczne. Ponadto wskazać należy, iż zgodnie z przepisem § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 8 marca 2012 roku w sprawie recept lekarskich, recepta określa wtedy kod uprawnień pacjenta, gdy pacjent takowe posiada. W innym przypadku, w części dotyczącej identyfikatora płatnika, osoba wystawiająca receptę w odpowiedniej rubryce recepty wpisuje oznaczenie "X" jeśli pacjent nie posiada dokumentu potwierdzającego prawo do świadczeń opieki zdrowotnej lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej. Skutkiem powyższego jest następcza konieczność poniesienia przez pacjenta pełnej odpłatności za nabycie leku refundowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
 
Czytaj więcej komentarzy tego autora:

Lekarz może przepisywać leki refundowane, gdy on lub placówka ma umowę z NFZ >>>

Lekarz może z ważnych powodów zrezygnować z opieki nad pacjentem POZ>>>

Czy pracownicy służby zdrowia mają prawo korzystać z pierwszeństwem ze świadczeń zdrowotnych? >>>

Kto zleca wykonanie badań laboratoryjnych i obrazowych kandydatowi do klasy sportowej? >>>

Jakie dokumenty potwierdzają prawo rezydenta UE do świadczeń opieki zdrowotnej na terytorium Polski? >>>

Artur Paszkowski
Prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji UAM w Poznaniu, od 12 lat wykładowca w Katedrze Prawa Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, przygotowuje rozprawę doktorską z zakresu prawa ubezpieczeń zdrowotnych. Autor kilkudziesięciu artykułów i opracowań. Prowadził szkolenia dla organów administracji państwowej i przedsiębiorców z takich dyscyplin prawniczych jak prawo pracy, prawo cywilne oraz prawo podatkowe. Posiada kilkuletnią praktykę w obsłudze prawnej i podatkowej spółek prawa handlowego. Od trzech lat związany ze służbą zdrowia. Pasjonat kolarstwa, literatury i języków obcych. Współpracuje z wydawnictwem Wolters Kluwer, z Serwisem Prawo i Zdrowie.