Zagadnienia związane z gospodarką odpadami reguluje ustawa z 14 grudnia 2012 roku o odpadach 1 - dalej u.o. Podczas udzielania świadczeń zdrowotnych w podmiotach leczniczych obok tradycyjnych odpadów komunalnych powstaje grupa ich szczególnego rodzaju. Odpady medyczne to odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny (art. 3 ust. 1 pkt 8 u.o.).

Definicja odpadów medycznych wskazuje, że większość z nich to odpady niebezpieczne. Odpady medyczne będą odpadami niebezpiecznymi, jeśli wykazują co najmniej jedną spośród właściwości, które powodują, że są niebezpieczne, określonych w załączniku nr 3 u.o. lub ze względu na ich skład (wysokie stężenie substancji niebezpiecznych).

Klasyfikacja i definicja odpadów

Odpady klasyfikuje się przez ich zaliczenie do odpowiedniej grupy, podgrupy i rodzaju odpadów, uwzględniając (art. 4 ust. 1 u.o.):

  1. źródło ich powstawania;
  2. właściwości powodujące, że odpady są odpadami niebezpiecznymi, określone w załączniku nr 3 do u.o.;
  3. składniki odpadów, dla których przekroczenie wartości granicznych stężeń substancji niebezpiecznych może powodować, że odpady są odpadami niebezpiecznymi (składniki odpadów, które mogą powodować, że odpady są odpadami niebezpiecznymi wymieniono w załączniku nr 4 do u.o. – m.in. farmaceutyki oraz związki stosowane w medycynie lub w weterynarii, biocydy i substancje fitofarmaceutyczne, substancje zakaźne).

Katalog odpadów określający grupy, podgrupy i rodzaje odpadów oraz ich kody wraz z listą odpadów niebezpiecznych oraz sposób ich klasyfikowania zawiera załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z 9.12.2014 r. w sprawie katalogu odpadów– dalej r.k.o. Katalog odpadów dzieli je w zależności od źródła powstawania na 20 grup, wśród których pozycję 18. zajmują odpady medyczne i weterynaryjne (z wyłączeniem odpadów kuchennych i restauracyjnych niezwiązanych z opieką zdrowotną lub weterynaryjną).

Listę odpadów niebezpiecznych ustala się poprzez oznakowanie odpadów niebezpiecznych w katalogu odpadów indeksem górnym w postaci gwiazdki „*” przy kodzie rodzaju odpadów.

 

Definicja odpadów medycznych wskazuje, że odpadami niebezpiecznymi są odpady wskazane w katalogu odpadów jako odpady niebezpieczne, z tym jednak zastrzeżeniem, że posiadacz odpadów może dokonać zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne, jeżeli wykaże, że nie posiadają one właściwości odpadów niebezpiecznych określonych w załączniku nr 3 do u.o. (art. 6 i 7 u.o.). Warunki, w których uznaje się, że odpady wymienione na liście odpadów niebezpiecznych nie posiadają właściwości lub składników i właściwości kwalifikujących je do tej kategorii, i sposób ustalenia spełnienia tych warunków określa rozporządzenie Ministra Środowiska z 23.09.2016 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania odpadów niebezpiecznych za odpady inne niż niebezpieczne. Nie wszystkie więc odpady medyczne muszą mieć status odpadów niebezpiecznych.

Nowymi przepisami w procedurze zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na inne niż niebezpieczne, są przepisy stanowiące, że zmiana klasyfikacji wymaga przedłożenia zgłoszenia przez posiadacza odpadów marszałkowi województwa, właściwemu odpowiednio ze względu na miejsce wytwarzania lub gospodarowania odpadami (art. 8 u.o.).

Zgłoszenie zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne zawiera:

  1. imię i nazwisko lub nazwę posiadacza odpadów oraz adres zamieszkania lub siedziby;
  2. numer identyfikacji podatkowej (NIP) i numer REGON, o ile został nadany;
  3. określenie miejsca wytwarzania lub gospodarowania odpadami przewidzianymi do zmiany klasyfikacji;
  4. wskazanie odpadów przewidzianych do zmiany klasyfikacji oraz proponowaną klasyfikację tych odpadów;
  5. opis procesu technologicznego, w którym powstają odpady przewidziane do zmiany klasyfikacji, oraz jeżeli jest to zasadne, inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na właściwości tych odpadów.

Do zgłoszenia dołącza się wyniki badań właściwości odpadów przewidzianych do zmiany klasyfikacji, przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 7 ust. 2 u.o. Badania właściwości odpadów przewidzianych do zmiany klasyfikacji wykonują wyłącznie laboratoria, o których mowa w art. 147a ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska - dalej p.o.ś., tj. akredytowane laboratorium w rozumieniu ustawy z 30.08.2002 r. o systemie oceny zgodności lub certyfikowane jednostki badawcze, o których mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z 25.02.2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. W celu przeprowadzenia badania to laboratoria pobierają próbki odpadów objętych zgłoszeniem - aby zapewnić wiarogodność wyników badań. Na podstawie art. 147a ust. 1a p.o.ś. prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia, posiadający certyfikat systemu zarządzania jakością, mogą wykonywać pomiary wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska, do których wykonywania są obowiązani, we własnym laboratorium, pod warunkiem że laboratorium to jest również objęte systemem zarządzania jakością.

W efekcie zgłoszenia marszałek województwa wydaje decyzję zatwierdzającą zmianę klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne albo decyzję o wyrażeniu sprzeciwu.

Pamiętać jednak należy, że ustawa wprowadza zakaz zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne przez ich rozcieńczanie lub mieszanie ze sobą lub z innymi odpadami, substancjami lub materiałami prowadzące do obniżenia początkowego stężenia substancji niebezpiecznych do poziomu niższego niż poziom określający odpad jako niebezpieczny (art. 5 u.o.).

Definicja odpadów niebezpiecznych

Odpady niebezpieczne stwarzają zagrożenie zarówno dla ludzi pracujących w kontakcie z nimi (konieczne jest sporządzenie i udostępnienie pracownikom instrukcji postępowania z odpadami medycznymi), jak i dla naturalnego środowiska, które może ulec skażeniu, dlatego też ustawa przewiduje szereg obostrzeń w ich wytwarzaniu, przechowywaniu i unieszkodliwianiu.

W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 5.10.2017 r. - dalej r.p.o.m., określono sposób klasyfikowania odpadów medycznych celem określenia właściwego sposobu postępowania z określonymi ich rodzajami – podział odpadów medycznych ustalono mając przede wszystkim na uwadze specyfikę zagrożeń, jakie mogą one stwarzać 2 .

 

Klasyfikacja odpadów medycznych

W § 1 ust. 2 r.p.o.m. wprowadzono klasyfikację na trzy grupy odpadów medycznych:

  1. zakaźne;
  2. niebezpieczne, inne niż zakaźne (poprzednio określane jako „specjalne”);
  3. inne niż niebezpieczne (poprzednio określane jako „pozostałe”).

Ilość odpadów zaliczanych do odpadów medycznych uległa poszerzeniu. Z dniem 24 listopada 2017 r. do grupy odpadów medycznych „zakaźnych” dodano odpady o kodach 18 01 80* (zużyte peloidy po zabiegach wykonywanych w ramach działalności leczniczej o właściwościach zakaźnych), a do grupy tzw. „pozostałych” odpadów medycznych dodano odpady o kodach 18 01 81 (zużyte peloidy po zabiegach wykonywanych w ramach działalności leczniczej inne niż wymienione w 18 01 80).

Kody odpadów medycznych

Pierwsza grupa klasyfikacyjna odpadów medycznych (odpady zakaźne) obejmuje odpady medyczne o kodach:

  • 18 01 02*, tj. części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (z wyłączeniem 18 01 03);
  • 18 01 03*, tj. inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady) (z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82);
  • 18 01 80*, tj. zużyte peloidy po zabiegach wykonywanych w ramach działalności leczniczej o właściwościach zakaźnych;
  • 18 01 82*, tj. pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych

– są to odpady niebezpieczne, które zawierają żywe mikroorganizmy lub ich toksyny, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do przyjęcia, że wywołują choroby zakaźne u ludzi lub innych żywych organizmów.

Do drugiej grupy odpadów niebezpiecznych, innych niż zakaźne (dawne odpady „specjalne”) klasyfikowane są odpady medyczne o kodach:

  • 18 01 06*, tj. chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne;
  • 18 01 08*, tj. leki cytotoksyczne i cytostatyczne;
  • 18 01 10*, tj. odpady amalgamatu dentystycznego

– są to odpady niebezpieczne, które zawierają substancje chemiczne, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby niezakaźne u ludzi lub innych żywych organizmów albo mogą być źródłem skażenia środowiska.

Trzecią grupę klasyfikacyjną odpadów medycznych stanowią odpady medyczne inne niż niebezpieczne o kodach:

  • 18 01 01, tj. narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki (z wyłączeniem 18 01 03);
  • 18 01 04, tj. inne odpady niż wymienione w 18 01 03 (np. opatrunki z materiału lub gipsu, pościel, ubrania jednorazowe, pieluchy);
  • 18 01 07, tj. chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, inne niż wymienione w 18 01 06;
  • 18 01 09, tj. leki inne niż wymienione w 18 01 08;
  • 18 01 81, tj. zużyte peloidy po zabiegach wykonywanych w ramach działalności leczniczej inne niż wymienione w 18 01 80

– są to pozostałe odpady medyczne nieposiadające właściwości niebezpiecznych.

Kody klasyfikacyjne odpadów używane w r.p.o.m. są zgodne z przepisami rozporządzenia w sprawie katalogu odpadów.

W ramach odpadów zakaźnych wyodrębniono grupę odpadów wysoce zakaźnych (§ 5 ust. 1 r.p.o.m.). To odpady zakaźne, w których zidentyfikowano lub co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że zawierają biologiczne czynniki chorobotwórcze, które podlegają zakwalifikowaniu do kategorii A 3 .