Z doświadczenia kierownika jednej z warszawskich aptek Łukasza Pietrzak wynika, że oznaczenie "nie zamieniać" pojawia się na receptach niezwykle rzadko. Farmaceuta ten spotyka je na receptach nie częściej niż dwa lub trzy razy w roku.
- W swojej praktyce nigdy nie użyłem tego oznaczenia - dodaje Tomasz Zieliński, lekarz rodzinny, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego. - Takie oznaczenie ma sens wtedy kiedy wiemy, że jeden ze składników (np. barwnik lub składnik masy tabletkowej) powoduje uczulenie. Jest to jednak wyjątkowo rzadka sytuacja w praktyce, żeby pacjent mógł przyjmować lek tylko jednego producenta. – mówi.
Zauważa jednak, że w przeszłości pojawiały się zarzuty, że lekarz, który przystał na współpracę z firmą farmaceutyczną, dzięki informacji "nie zamieniać" umieszczonej na recepcie pacjenta łatwo mógł wpływać na zwiększenie sprzedaży leku konkretnego producenta. - Ten proceder na szczęście został ukrócony lata temu - dodaje.
Podkreśla przy tym, że lekarz ma obowiązek w dokumentacji medycznej wpisywać uzasadnienie dla takiej decyzji.
Czytaj także na Prawo.pl: Wychowawca w ośrodkach dla młodzieży coraz częściej zastępuje pielęgniarkę
"Nie zamieniać" na recepcie - ważne dla niektórych pacjentów
Ministerstwo Zdrowia proponuje usunięcie takiej możliwości - lekarz nie będzie mógł oznaczyć recepty sygnaturą "NZ" lub komunikatem "nie zamieniać." Zmianę art. 96a ust. 1d w Prawie farmaceutycznym zakłada nowelizacja ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej realizowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw. Projekt jest zawieszony na stronach Rządowego Centrum Legislacji.
W uzasadnieniu resort zdrowia nie przedstawił argumentów, które stoją za zmianami. Jednocześnie mogą one mieć znaczenie dla bezpieczeństwa pacjentów.
Łukasz Pietrzak wyjaśnia, że leki generyczne, czyli zamienniki, nie różnią się substancją czynną, ale dodatkowymi substancjami, które wpływają na przykład na strukturę tabletki. - Biorąc pod uwagę to, że producenci nie umieszczają informacji o tym, czy ich lek generyczny ma 99, 98 czy też 81 proc. zachowanych parametrów farmakokinetycznych leku referencyjnego, ostrożność lekarza, który wpisuje na recepcie "nie zamieniać", w odpowiednich, choć dość rzadkich przypadkach jest uzasadniona - mówi Łukasz Pietrzak.
Wpisywanie informacji "nie zamieniać" ma uzasadnienie medyczne, jeśli na przykład lekarz ma problem z ustawieniem pacjentowi leczenia lub pacjent jest uczulony na substancję wchodzącą w skład tabletki.
Sprawdź w LEX: W jakich sytuacjach można wydać większą ilość leku niż na 180 dni stosowania? >
Dr hab. n. praw. Radosław Tymiński, autor bloga prawalekarza.pl zaznacza, że prowadził sprawę dotyczącą wstrząsu anafilaktycznego po leku, którego substancją składową był olej arachidowy (został podany pacjentowi pomimo jego uczulenia).
Lekarz wciąż miałby możliwość zrobienia notatki dla farmaceuty, by ten nie proponował zamiany leku.
Łukasz Pietrzak zauważa jednak, że obecnie adnotacja "nie zamieniać" na recepcie możliwość wydania zamiennika blokuje. - Notatka lekarza nie miałaby takiej mocy prawnej - zaznacza.
Sprawdź w LEX: Na jaki okres czasu lekarz może wypisać lek sprowadzany z zagranicy? >
Większa odpowiedzialność farmaceuty
Radosław Tymiński zauważa, że zmiana art. 96a ust. 1d miałaby szersze konsekwencje. Podkreśla, że w sytuacji, w której lekarz nie będzie mógł już odnotować „nie zamieniać”, obowiązek wykluczenia przeciwwskazań do stosowania danego leku nadal będzie spoczywał na lekarzu, ale rozszerzeniu ulegnie obowiązek farmaceuty upewnienia się, że lek jest bezpiecznie wydawany. - W praktyce będzie to oznaczać, że każda zmiana produktu leczniczego przepisanego na recepcie będzie wymagała zapytania pacjenta o uczulenia i alergie oraz odnotowania (w dokumentacji wydawania produktów leczniczych z apteki) odpowiedzi pacjenta - zaznacza.
Czytaj w LEX: Kwiatkowska Monika, Zasady wystawiania recepty kontynuowanej >
Art. 96a ust. 1d ustawy Prawo farmaceutyczne
Obecnie art. 96a ust. 1d stanowi, że na recepcie, poza danymi dotyczącymi przepisanych produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych, można dodatkowo zamieścić:
- polecenie pilnej realizacji recepty przez zamieszczenie adnotacji "cito" lub innej równoważnej;
- zastrzeżenie o konieczności wydania pacjentowi wyłącznie określonego produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego przez zamieszczenie adnotacji "nie zamieniać" lub "NZ" przy pozycji produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, którego zastrzeżenie to dotyczy.
Sprawdź w LEX: Czy można anulować rozpoczętą, a niezrealizowaną w całości receptę? >