Badania wskazują, że w Polsce z powodu bólu przewlekłego, czyli trwającego ponad trzy miesiące, cierpi 20 procent społeczeństwa, przy czym u części (ponad 5 procent) jest to ból o bardzo dużym nasileniu. W chorobie nowotworowej z bólem zmagają się niemal wszyscy chorzy.

Dla skutecznego uśmierzania bólu niezbędne są systematyczne pomiary jego natężenia i ocena efektów leczenia. Monitorowanie skuteczności powinno się odbywać przez cały okres  leczenia, bez względu na charakter bólu.

Kluczowa dla zastosowania odpowiedniej terapii  jest także odpowiednia komunikacja z pacjentem i jego edukacja. NIK sprawdziła czy i jak stosowane są zasady zapewniające monitorowanie skuteczności leczenia bólu oraz jak odbywa się informowanie pacjentów o prawie do uśmierzania bólu. 


Wykorzystanie leków niższe niż w Europie


Pod względem liczby  leków przeciwbólowych sprzedanych bez recepty Polska jest na piątym miejscu w Europie, za Wielką Brytanią i Niemcami, a przed Holandią, Włochami czy Ukrainą. Jednocześnie jednak wykorzystywanie  silnych leków opioidowych, szczególnie skutecznych w leczeniu bólu ostrego (pooperacyjnego, pourazowego) czy bólu przewlekłego u chorych na nowotwory jest średnio pięciokrotnie rzadsze niż w Europie.

W większości skontrolowanych przez NIK szpitali nie opracowano i nie wdrożono zasad postępowania zapewniających leczenie i monitorowanie skuteczności leczenia bólu u wszystkich pacjentów, którzy odczuwają ból, bez względu na charakter tego bólu. W części szpitali (38 procent) nie przygotowano  takiej procedury w ogóle lub opracowano ją z opóźnieniem, a w części (31 procent) dotyczyła ona  tylko pacjentów poddanych zabiegom operacyjnym.

Procedury leczenia bólu i oceny skuteczności tego leczenia u wszystkich pacjentów (operowanych i nieoperowanych) odczuwających ból opracowano i wdrożono tylko w jednej trzeciej skontrolowanych szpitali. W pozostałych placówkach, nawet jeśli procedury ustalono, nie zawsze były one stosowane. Tylko w dwóch szpitalach (spośród 32 skontrolowanych) ustalono i w pełni stosowano zasady ujęte w wewnętrznej procedurze leczenia i oceny skuteczności leczenia bólu. U pacjentów tych szpitali prowadzono systematyczne pomiary natężenia bólu oraz dokonywano regularnej oceny efektów wdrożonego leczenia przeciwbólowego, co rzetelnie odnotowywano w dokumentacji medycznej.


Nieprawidłowości w mierzeniu bólu


NIK wskazuje na nieprawidłowości związane z systematycznym mierzeniem i notowaniem pomiarów bólu: odpowiednie wpisy na ten temat w kartach wszystkich pacjentów były tylko w dwóch skontrolowanych szpitalach.

Nieprawidłowości dotyczące prowadzenia dokumentacji medycznej operowanych i nieoperowanych pacjentów odczuwających ból stwierdzono w przypadku niemal wszystkich (30 z 32) skontrolowanych szpitali, natomiast usystematyzowanych informacji na temat stopnia natężenia bólu oraz skuteczności zastosowanego leczenia nie odnotowano w dokumentacji żadnego z pacjentów 11 szpitali (35 procent). W kolejnych 19 placówkach (59 procent), informacje takie odnotowano tylko w odniesieniu do części pacjentów odczuwających ból, a w dokumentacji pozostałych chorych bądź takich informacji nie odnotowano, bądź odnotowywano je niesystematycznie.

 [-DOKUMENT_HTML-]

 

NIK stwierdziła także, że personel medyczny skontrolowanych szpitali w ograniczonym zakresie stosował zalecenia ekspertów z dziedziny leczenia bólu, dotyczące informowania pacjentów o możliwościach, korzyściach i zagrożeniach związanych z uśmierzaniem bólu. Informacje te powinny być przekazywane nie tylko ustnie, ale również pisemnie, co ma ułatwić ich zrozumienie.

W 69 procentach szpitali pacjentom przekazywano tylko słowną informację o bólu i metodach jego leczenia. W 22 procentach szpitali przekazywano pisemną informację o bólu tylko pacjentom operowanym. Jedynie w trzech szpitalach (9 procent) wszystkim pacjentom udostępniono ulotki informacyjne o bólu i metodach jego leczenia.


Kolejki w poradniach leczenia bólu


NIK zwraca też uwagę, że rośnie liczba pacjentów oczekujących na specjalistyczną poradę dotyczącą leczenia bólu. Zgodnie ze stanem na 31 marca 2016 roku, łącznie w sześciu skontrolowanych poradniach w kolejce do specjalisty z zakresu leczenia bólu czekało 738 pacjentów, a pięć miesięcy później już 851 (31 sierpnia 2016 roku). W skrajnym przypadku czas oczekiwania na wizytę wynosił cztery miesiące.

Jednak tylko mieszkańcy jednej trzeciej powiatów mogą skorzystać ze specjalistycznej porady dotyczącej leczenia bólu na obszarze własnego powiatu. Na terenie 70 procent powiatów (266 z 380) mieszkańcy nie mieli możliwości skorzystania z bezpłatnej wizyty u specjalisty w poradni leczenia bólu.

W oparciu o ustalenia kontroli, NIK zwróciła się do ministra zdrowia o rozważenie wprowadzenia obowiązku dokumentowania pomiarów natężenia bólu we wszystkich podmiotach udzielających świadczeń zdrowotnych (nie tylko w szpitalach).

NIK zwróciła też uwagę na konieczność podjęcia działań w celu zwiększenia nacisku w procesie nauczania przyszłych lekarzy i pozostałej kadry medycznej na zagadnienia związane z leczeniem bólu i stałe podnoszenie kwalifikacji w tym zakresie.

Zleciła także przeanalizowanie przez prezesa NFZ dostępności świadczeń zdrowotnych w poradniach leczenia bólu i dostosowanie nakładów finansowych na te świadczenia, adekwatnie do zdiagnozowanych potrzeb.

23 marca 2017 roku Sejm, uchwalił ustawę o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta, usankcjonowała  prawo każdego pacjenta do leczenia bólu oraz obowiązek podejmowania przez udzielające świadczeń zdrowotnych podmioty działań polegających na określeniu stopnia natężenia bólu, jego leczeniu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia.

 [-OFERTA_HTML-]

 

NIK przeprowadziła kontrolę dostępności terapii przeciwbólowej w 28 podmiotach leczniczych, z terenu województw: dolnośląskiego, łódzkiego, podlaskiego, pomorskiego, świętokrzyskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.

Oceniono ich działalność od 1 stycznia 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku, a także działania wcześniejsze i późniejsze dotyczące kontrolowanych zagadnień. NIK zasięgnęła informacji od dyrektorów wszystkich wojewódzkich oddziałów NFZ o liczbie poradni leczenia bólu oraz o wartości zakontraktowanych w tym zakresie świadczeń. Od rektorów uczelni medycznych oraz uczelni prowadzących kierunki medyczne zasięgnięto z kolei informacji o programie kształcenia słuchaczy kierunków lekarskich i pielęgniarskich w zakresie leczenia bólu w roku akademickim 2016/2017.

 

Źródło: www.nik.gov.pl