NIK: małe gminy słabo radzą sobie z zapewnieniem opieki zdrowotnej

Według Najwyższej Izby Kontroli skontrolowane małe gminy słabo radziły sobie z realizacją zadań publicznych, w tym z zapewnieniem opieki zdrowotnej. Wynikało to przede wszystkim z niskich budżetów, ale także z niezgłaszania potrzeb przez mieszkańców czy funkcjonowania niepublicznych placówek na danym terenie.

Z wykonywaniem zadań największe problemy miały gminy o niskich dochodach własnych, co zmuszało je do zaciągania kredytów i pożyczek. NIK ostrzega, że systematycznie rosnące zadłużenie skontrolowanych gmin bez wątpienia wpłynie na możliwość realizacji inwestycji i skuteczność wykonywania zadań w przyszłości.

Małe gminy, w których liczba ludności nie przekracza pięciu tysięcy mieszkańców, mają trudności z prawidłowym i skutecznym wykonywaniem należących do nich zadań. W szczególności chodzi o te zadania, które służą zaspokajaniu potrzeb lokalnych, takie jak między innymi zapewnienie opieki zdrowotnej.

NIK stwierdziła, że tylko trzy skontrolowane gminy analizowały potrzeby w zakresie opieki zdrowotnej i realizowały profilaktyczne programy dla swoich mieszkańców. Wśród wskazywanych przez wójtów powodów nierozpoznawania potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców oraz nierealizowania programów polityki zdrowotnej były: niezgłaszanie przez mieszkańców potrzeb w tym zakresie, brak „tradycji” w ich prowadzeniu, czy funkcjonowanie na terenie gminy niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej.

W ocenie NIK, przyszłość małych gmin będzie coraz bardziej determinowana ich sytuacją demograficzną, bowiem dotychczasowe kryteria przyznawania subwencji lub wpłat do budżetu państwa, oparte na liczbie mieszkańców, mogą istotnie ograniczyć źródła dochodów gmin. 


Czytaj także: Dostęp do POZ dla wszystkich pacjentów - poznaj szczegóły ostatniej nowelizacji przepisów>>>


Postępujące zmiany demograficzne mogą mieć również wpływ na zmiany zakresu i obszarów realizowanych zadań publicznych. Tymczasem, jak podkreśla komunikat NIK, charakterystycznym zjawiskiem dla małych gmin jest ich niekorzystna sytuacja demograficzna, pogarszająca się szybciej niż zmiany demograficzne w kraju. W małych gminach proces starzenia się społeczeństwa przebiega szybciej. W 2014 roku w 45 procentach małych gmin liczba osób w wieku poprodukcyjnym była wyższa niż liczba osób w wieku produkcyjnym, podczas gdy dla wszystkich gmin kraju relacja ta dotyczyła 37 procent gmin. 

Ponad 56 procent małych gmin miało również gorszą niż średnia krajowa relację liczby osób w wieku nieprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym. We wszystkich skontrolowanych gminach faktyczna liczba mieszkańców była niższa od publikowanej przez GUS (od 6 do 27 procent). Świadczy to zatem o silnych procesach migracyjnych, dotyczących całych rodzin i może być to proces nieodwracalny.

Wysoki poziom zadłużenia, będący w znacznym stopniu wynikiem realizowanych zadań inwestycyjnych z zakresu infrastruktury, w sposób znaczący ograniczył możliwość dalszego pozyskiwania środków przez gminy. Zdaniem NIK, głębokiej analizie należy poddać zatem zasady finansowania szczególnie jednostek o najniższym poziomie dochodów własnych.
Na rozwój infrastruktury małych gmin może wpłynąć wprowadzenie zachęt finansowych do wspólnej realizacji przez gminy zadań szczególnie kapitałochłonnych (z funduszy ochrony środowiska, środków unijnych lub z budżetu państwa), co powinno przyczynić się do większej racjonalizacji wydatkowania tych środków.

W ramach kontroli NIK wysłała do wszystkich 622 małych gmin w Polsce kwestionariusze z pytaniami. Odpowiedzi 453 ankietowanych małych gmin zostały wykorzystane w przygotowanym raporcie.

Źródło: www.nik.gov.pl