Uprawnienia pacjentów z podejrzeniem choroby nowotworowej szczegółowo opisuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21 czerwca 2017 r. w sprawie wzoru karty diagnostyki i leczenia onkologicznego.

U lekarza POZ - karta DiLO

W przypadku podejrzenia raka piersi na przykład po wyczuciu guza podczas samobadania, pierwszym krokiem może być wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. 

  • Krok 1: wizyta u lekarza POZ
  • Krok 2: lekarz zleca wykonanie wstępnych badań diagnostycznych
  • Krok 3: jeśli wyniki badań wskazują na podejrzenie choroby nowotworowej lekarz wystawia Kartę Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego – tzw. kartę DiLO (lub, potocznie, zieloną kartę). Karta DiLO jest jak priorytetowe skierowanie. Umożliwia ominięcie kolejki do badań, konsultacji, zabiegów i innych procedur medycznych onkologicznych. Dodatkowe skierowania nie są potrzebne.
  • Uwaga! Kartę DiLO może także wystawić lekarz specjalista w ramach Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej (AOS), lekarz specjalista w szpitalu lub lekarz udzielający świadczeń w ramach programów zdrowotnych. 
  • Krok 4: lekarz kieruje do specjalisty onkologa

Co istotne, do lekarza onkologa (konsultacje) nie jest wymagane skierowanie. Można więc zapisać się do niego bezpośrednio - bez uprzedniej wizyty u lekarza POZ -  jeśli na przykład pacjent zauważa u siebie niepokojące zmiany. Skierowanie jest natomiast potrzebne do Poradni Chirurgii Onkologicznej (wystawia je wówczas lekarz pierwszego kontaktu lub inny specjalista).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21 czerwca 2017 r. w sprawie wzoru karty diagnostyki i leczenia onkologicznego (Dz.U. 2017 poz. 1250)

Czytaj w LEX: Nieprawidłowa diagnoza − aspekty medyczno-prawne >>>

Czytaj w LEX: Operacja nowotworu za granicą, ale kontrola już niekoniecznie >>>

 

Czytaj także na Prawo.pl: Pacjenci zgłaszają Rzecznikowi Praw Pacjenta problemy z kartą DiLO

U lekarza specjalisty onkologa

Pacjentka na kolejny etapie powinna trafić do miejsca, w którym otrzyma diagnostykę i leczenie. 

  • Krok 1: Centra Onkologii lub Breast Cancer Unit to placówki leczenia raka piersi, które zapewniają kompleksową terapię i opiekę (także udział w badaniach klinicznych i dostęp do nowych terapii) oraz profesjonalny, doświadczony personel. Listy ośrodków można znaleźć na stronach internetowych wojewódzkich oddziałów NFZ. Zmiany ośrodka można dokonać na każdym etapie leczenia. 

​

Uwaga: nie każda poradnia specjalistyczna znajduje się w sieci realizującej pakiet onkologiczny. Poradnie, które się tym zajmują, są opatrzone tablicą z zielonym logo „Szybka Terapia Onkologiczna”,  a ich wykazy znajdują się na stronach oddziału wojewódzkiego NFZ.

Znalezienie ich nie dla każdego będzie proste. W przypadku mazowieckiego oddziału NFZ, informacji należy szukać w zakładce "Dla Pacjenta", w której należy wybrać "Gdzie się leczyć", a następnie "Informator o podmiotach realizujących świadczenia w ramach diagnostyki i leczenia onkologicznego". Po wejściu w tę zakładkę należy otworzyć plik tekstowy. 

  • Krok 2: konsultacja u lekarza specjalisty, który wykluczy lub potwierdzi nowotwór. Przydatna jest lista informacji o zdrowiu (chorób przebytych, współwystępujących, przyjmowane leki), pytania do onkologa i obecność bliskiej osoby. 
  • Krok 3: lekarz kieruje na badania, które określą dokładną lokalizację, typ oraz stadium zaawansowania nowotworu. Pakiet onkologiczny gwarantuje, że specjalistyczna diagnostyka wstępna (wykluczającą lub potwierdzającą nowotwór) zostanie wykonana w 28 dni, a pogłębioną w 21 dni.

Czytaj też: Narodowa Strategia Onkologiczna na lata 2020-2030 >>>

Badania diagnostyczne przy raku piersi

Badania wstępne: 

  • USG piersi z oceną dołów pachowych
  • mammografia
  • rezonans magnetyczny (MRI) – jeśli USG i mammografia nie dają jednoznacznego obrazu
  • biopsja gruboigłowa – pobranie fragmentu guza do badania histopatologicznego, wykonywane w znieczuleniu miejscowym; badania nie wykonuje się, gdy guz jest zbyt mały, lub jest ich kilka położonych blisko siebie

Badania pogłębione:

  • tomografia komputerowa klatki piersiowej i jamy brzusznej
  • USG jamy brzusznej
  • tomografia mózgowia (opcjonalnie)
  • scyntygrafia – ocena szkieletu pod kątem obecności przerzutów (opcjonalnie)
  • PET - pozytonowa tomografia emisyjna (opcjonalnie)
  • EKG i echo serca – opcjonalnie – aby sprawdzić, czy możesz brać leki, po których mogą wystąpić kardiotoksyczne działania niepożądane

Odpowiedź eksperta w LEX: Kto może zgłaszać dane do Krajowego Rejestru Nowotworów? >>>

Diagnoza raka piersi

W terminie maksymalnie 2 tygodni, od zgłoszenia (lub przewiezienia w trybie nagłym) do szpitala - zbiera się konsylium, czyli zespół stawiający ostateczną diagnozę na podstawie wyników badań i decydujący o przebiegu leczenia. W skład konsylium wchodzą: onkolog kliniczny, radioterapeuta, chirurg onkolog i radiolog, a brać udział w jego spotkaniach mogą: psycholog/psychoonkolog, pielęgniarka lub inny pracownik medyczny, a także pacjentka. Zespół wybiera koordynatora, który będzie towarzyszył kobiecie i wspierał informacyjnie, organizacyjnie i administracyjnie w całym procesie leczenia.

Czytaj też: Cancer coaching jako metoda wspierania pracowników w sytuacji ciężkiej choroby >>>

Leczenie raka piersi

Przedoperacyjne – stosowane, aby zmniejszyć guz/guzy, a nawet je całkowicie usunąć oraz „zabić” komórki rakowe, które z krwioobiegiem mogły się dostać do innych organów. Polega na wdrożeniu przed operacją, indywidualnie dobranych do pacjentki kilku metod: chemioterapii, radioterapii, hormonoterapii lub leczenia celowanego anty-HER2. Celem ostatecznym jest uzyskanie tzw. całkowitej odpowiedzi patologicznej (pCR) – w badaniu histopatologicznym usuniętej piersi lub jej części nie ma komórek nowotworowych. Pacjentki z pCR mają lepsze rokowania oraz większe szanse na operację oszczędzającą i brak nawrotu choroby.

Operacyjne - zależnie od stopnia zaawansowania choroby stosuje się: operacje oszczędzające (z ang. breast conserving surgery – BCS), czyli usunięcie guza z marginesem zdrowych tkanek i/lub (zależnie od wyniku biopsji) usunięciem węzłów chłonnych dołu pachowego oraz radykalną amputację piersi (mastektomię) wraz z węzłami chłonnymi – np. wtedy, gdy guz jest zbyt duży. Mastektomię wykonuje się także profilaktycznie, gdy istnieje wysokie ryzyko zachorowania na raka piersi.

Pooperacyjne

  • Radioterapia – obligatoryjna po operacji oszczędzającej – zwykle: cykl 20 napromieniowań przez ok. 3 tygodnie, lub nowszy schemat: 5 dawek przez 5 dni; stosowana także po mastektomii, gdy doszło do przerzutów do węzłów chłonnych
  • Brachyterapia – jeśli są wskazania – źródło promieniowania jest wprowadzane przy pomocy cienkich igieł, w znieczuleniu ogólnym, bezpośrednio do tkanek nowotworowych
  • Leczenie systemowe, czyli chemioterapia, leki hormonalne, leki ukierunkowane molekularnie, aby nie dopuścić do nawrotów choroby, lub jako główne leczenie u pacjentek, u których operacja nie przyniosłaby korzyści

Sprawdź w LEX: Czy szpital może wystawić karę DILO po wypisaniu pacjenta ze szpitala? > 

    Ile kosztuje leczenie raka piersi

    Leczenie raka w jest refundowane przez NFZ, ale w praktyce pacjenci onkologiczni nie mają dostępu do wszystkich leków tzw. cytostatycznych, czyli przeciwnowotworowych. Doświadczają tego także tego pacjentki z rakiem piersi. Obecnie trwają starania o refundację tzw. immunoterapii, czyli innowacyjnej metody leczenia nowotworów. Polega ona na pobudzaniu układu odpornościowego chorego do wytwarzania przeciwciał niszczących komórki nowotworowe. Immunoterapię stosuje się z innymi metodami, aby wzmocnić organizm chorego. Niestety, immunoterapia jest bardzo droga. Koszt rocznej kuracji wynosi ok. 250 tys. zł. Wiele pacjentek decyduje się na pokrycie tej kwoty ze środków własnych, inne zbierają pieniądze przy pomocy np. zbiórek publicznych. W praktyce zdarza się, że lekarz nie oferuje pacjentce immunoterapii w obawie, że nie będzie jej na nią stać.

    Sprawdź w LEX: Czy pacjent ma prawo odmówić założenia karty DILO? >

    Rehabilitacja w trakcie i po leczeniu

    1. szpitalna – najlepiej rozwinięta, zaczyna się już w 2 dobie po operacji, gdy pacjentka jest instruowana przez rehabilitanta jak m.in. oddychać, układać, poruszać ręką od strony operowanej piersi, a także wykonywać w domu proste ćwiczenia usprawniające;  
    2. ambulatoryjna, czyli w ośrodkach rehabilitacyjnych – tych jest niestety wciąż za mało i kolejki do nich są długie; na tym etapie rehabilitacja polega na leczeniu ruchem (kinezyterapia i ruch naturalny, np. chód, jazda na rowerze, pływanie i z użyciem bodźców (fizykoterapia);
    3. sanatoryjna – dla kobiet po amputacji piersi z powodu raka dość dobrze rozwinięta; do sanatorium kobieta może się udać od 3 miesiąca po operacji, o ile nie przyjmuje już chemioterapii; jeśli pobiera zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne to może skorzystać z sanatorium ZUS.  Jeśli pacjentka uzyska orzeczenie o niepełnosprawności wydawane przez Miejskie lub Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności może także skorzystać z turnusów rehabilitacyjnych refundowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).  

    Sprawdź w LEX: Czy wynik badania histopatologicznego wpływa na treść karty informacyjnej z leczenia szpitalnego? >

    Operacja rekonstrukcji piersi –  refundacja

    Rekonstrukcję piersi można wykonać już po 2-6 miesiącach od operacji, a jeśli kobieta jest poddawana chemioterapii pooperacyjnej, po 3-4 miesiącach od zakończenia terapii; do rekonstrukcji wykorzystuje się tkanki własne (mięśnie brzuszne), ekspandery (rozciągające skórę) lub protezy; dla pacjentek z rakiem piersi zabiegi te są refundowane, a zajmują się nimi kliniki/oddziały chirurgii plastycznej; należy zgłosić się do nich ze skierowaniem od onkologa lub lekarza POZ; w klinikach komercyjnych koszt wynosi w zależności od metody od 4 do nawet 30 tysięcy złotych

    Sprawdź w LEX: Czy oryginał wyniku badania diagnostycznego istotnego dla ustalenia rozpoznania onkologicznego po zakończonej hospitalizacji należy przekazać pacjentowi, a kserokopię dołączyć do historii choroby? >

    Profilaktyka obrzęku limfatycznego w ramach NFZ

    Obrzęk limfatyczny to opuchlizna, która pojawia się u ok. 30 proc. kobiet po radykalnej operacji raka piersi, zwykle w okresie ok. 1-1,5 roku po zabiegu. Jest efektem trudności z odpływem chłonki z kończyny górnej. Do leczenia obrzęku wykorzystuje się: automasaż, prawidłowe ułożenie kończyny, ćwiczenia, kompresjoterapię (zakładanie specjalnej odzieży kompresyjnej), ręczny masaż limfatyczny, a także zabiegi fizykalne np. TENS (prądy niskiej częstotliwości), laser biostymulacyjny, ultradźwięki. Aby aktywnie zapobiec obrzękowi można skorzystać z programu NZF: Profilaktyka obrzęku limfatycznego. Jeśli po operacji wystąpi obrzęk należy zgłosić się do poradni leczenia obrzęku limfatycznego.

    Monitoring leczenia

    Po zakończeniu leczenia, koordynator przekazuje dokumentację oraz zalecenia lekarzowi specjaliście. Gdy ten uzna, że stan pacjentki jest stabilny, skieruje ją do opieki długoterminowej lekarza POZ. Zwykła sekwencja wizyt kontrolnych to: co 3-4 miesiące przez 2 lata po operacji, co 6 miesięcy – od 2 do 5 lat po operacji, po 5 latach od zabiegu – 1 raz w roku.

    Badania kontrolne, które zleci lekarz to:

    • mammografia (po mastektomii 1 raz w roku, po leczeniu oszczędzającym – po 6 miesiącu, a następnie 1 raz na rok);
    • 1 raz w roku badanie ginekologiczne i cytologiczne wymazów z szyjki macicy.
    • Inne badania – gdy jest to uzasadnione medycznie.

    Refundacja protez piersi i peruk

    Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie NFZ refunduje protezy piersi do wysokości limitu, który wynosi 280 zł i przysługuje raz na 2 lata. Protezy piersi zwykle zbudowane są z silikonu, podobnego pod względem konsystencji do tkanki piersiowej, produkowane w wielu typach np. samoprzylepne, lekkie czy regulowane z pompką.

    Zakup peruki np. przez pacjentki onkologiczne, które utraciły włosy w trakcie chemioterapii polskie prawo traktuje jako środek wspomagający leczenie. Dlatego peruki (naturalne i sztuczne) refundowane są przez NFZ w kwocie do 250 zł, 1 raz na rok. W przypadku wyboru droższej peruki, trzeba dopłacić różnicę lub, jeśli kobieta ma orzeczenie o niepełnosprawności i spełni określone kryterium dochodowe, może ubiegać się o dofinansowanie pozostałej kwoty ze środków PFRON.

    Zobacz w LEX: Wydatki na perukę jako podstawa ulgi rehabilitacyjnej - Pismo wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej >

    Wsparcie organizacji pozarządowych

    Osoby, które potrzebują informacji, wsparcia emocjonalnego, rzeczowego lub finansowego, mogą skorzystać z pomocy organizacji pozarządowych działających na rzecz kobiet z rakiem piersi. Spis wszystkich organizacji onkologicznych TU.

    Każdego roku diagnozę: rak piersi słyszy 20 tysięcy Polek. Jeśli zostanie wcześnie wykryty, to jest 90 proc. szansy na jego skuteczne wyleczenie.  Rak piersi, nazywany jest także rakiem sutka, ponieważ jego nowotworowe komórki wywodzą się z nabłonka gruczołu sutkowego. Może powstawać zarówno u kobiet jak i mężczyzn (bardzo rzadko). Przyczyny jego rozwoju wciąż nie są dokładnie znane. 

    Czytaj też inne artykuły przygotowane przez serwis Prawo.pl z okazji Dnia Edukacji Prawnej: