11 grudnia 2003 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) orzekł w sprawie dotyczącej handlu lekami przez internet (sprawa C-322/01). Sprawa związana była ze sporem, który toczył się przed frankfurckim sądem pomiędzy Niemieckim Związkiem Aptekarzy (Deutscher Apothekerverband eV) a firmą 0800 DocMorris NV i dotyczyła szeroko rozumianej swobody przepływu produktów leczniczych i ograniczeń w tym przepływie, które mogą być dopuszczalne ze względu na ochronę zdrowia publicznego.

Apteka internetowa

Związek Aptekarzy jest stowarzyszeniem, którego celem jest ochrona i promowanie interesu ekonomicznego i społecznego aptekarzy i reprezentuje interesy ponad 19 000 z 21 600 niemieckich aptek. DocMorris natomiast jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Holandii, zajmującą się sprzedażą produktów leczniczych przez internet oraz prowadzeniem tradycyjnej apteki. Obie działalności są wykonywane za zgodą właściwych organów holenderskich. Drugi z pozwanych w procesie, Holender Waterval jest licencjonowanym farmaceutą, który do 30 maja 2001 r. był dyrektorem firmy DocMorris i jest nadal jednym z jej przedstawicieli.

Od 8 czerwca 2000 r. DocMorris i Waterval oferowali na sprzedaż na stronie internetowej firmy DocMorris (www.0800docmorris.com) leki (także te przepisywane na receptę) z informacjami (ulotki informacyjne, opakowania) także w języku niemieckim, które były przeznaczone m.in. dla konsumentów w Niemczech. Wszystkie ze sprzedawanych w interencie produktów były dopuszczone do obrotu w Niemczech lub w Holandii.

Metoda działania apteki internetowej

Na stronie umieszczono informacje, które ze sprzedawanych produktów są dostępne jedynie na receptę. Dodatkowo, w zależności od kraju pochodzenia klienta (kraju, z którego wykonuje się połączenie ze stroną firmy), lista dostępności produktów jest odpowiednio modyfikowana tak, że zawsze obowiązują najostrzejsze przepisy dotyczące sprzedaży leków (przepisy kraju pochodzenia lub holenderskie, w zależności, które są bardziej rygorystyczne). Dodatkowo produkty te są sprzedawane jedynie dla posiadaczy oryginalnej recepty. Klient ma możliwość wyszukania na stronie dowolnego produktu oraz zasięgnięcia opinii ekspertów medycznych poprzez wysłanie wiadomości e-mail, tradycyjnego listu lub zadzwonienia pod bezpłatny numer telefonu.

Przesyłka może być dostarczona na kilka sposobów – klient może odebrać ją sam z apteki w Landgraaf w Holandii, może też otrzymać produkt przesyłką kurierską przesłaną przez firmę wybraną przez DocMorris (bez dodatkowych opłat), klient może też wybrać dowolną inną firmę kurierską, wtedy jednak sam musi ponieść koszty przesyłki.

Opis serwisu

1. Logowanie – tylko zarejestrowani użytkownicy internetowej apteki DocMorris mogą dokonywać w niej zakupów. Jest to mechanizm zabezpieczający przed zakupem zbyt dużych ilości leków niesprzedawanych na receptę oraz w celu sprawdzenia czy zakupu dokonuje osoba upoważniona do wykorzystania recepty.
2. Informacje o produkcie:
- sygnatura produktu – używana przez aptekę w celu identyfikacji zamówienia;
- zawartość opakowania – ilość i forma produktu leczniczego (np. 50 tabletek, 50 ml itp.);
- cena w euro – cena zawiera podatek VAT, jeżeli łączna cena zamówienia jest niższa od 50 euro (30 w przypadku Holandii i Niemiec) należy doliczyć 10 euro (3 w przypadku Holandii i Niemiec) kosztów wysyłki;
- czy wymagana jest recepta na zakup danego produktu;
- potwierdzenie posiadania recepty – dotyczy także części lekarstw sprzedawanych bez recepty, gdy jej posiadanie zezwala na zakup po niższej cenie.
3. Opcja samodzielnego zakupu – dostępna jedynie, gdy lek nie jest dostępny na receptę oraz klient nie posada recepty, która upoważniłaby go do zniżki.
4. Informacja, że apteka realizuje zamówienie dopiero po otrzymaniu oryginału recepty (jeżeli jest wymagana).
5. Mechanizm wyszukiwania leków – na stronie nie jest dostępny katalog leków, klienci mogą zapoznać się z produktami dopiero po podaniu ich nazwy.
5. Argumenty stron

Związek Aptekarzy utrzymywał, że zgodnie z postanowieniami niemieckiego prawa dotyczącego produktów leczniczych (AMG – Arzneimittelgesetz, zabrania sprzedaży wysyłkowej produktów sprzedawanych na receptę oraz ich sprzedaży poza krajem, w którym wydano pozwolenie na dopuszczenie do obrotu) oraz holenderskiego prawa dotyczącego produktów leczniczych (zabrania sprzedaży wysyłkowej produktów sprzedawanych na receptę oraz reklamowania takich produktów). DocMorris nie może prowadzić opisanej powyżej działalności i zapisy te nie mogą być podważone nawet w oparciu o art. 28 i 30 Traktatu o Unii Europejskiej (swobodny przepływ towarów).

Firma DocMorris stwierdziła natomiast, że jej działalność została zatwierdzona przez właściwe organy, a ponadto zapisy zabraniające sprzedaży produktów za pomocą zamówień wysyłkowych są niezgodne z prawem unijnym. W związku z powyższym sąd niemiecki przesłał do ETS pytania, czy zasada swobodnego przepływu towarów (art. 28 Traktatu) jest naruszana przez prawo krajowe, które nie zezwala na importowanie produktów leczniczych z aptek w innych krajach na podstawie indywidualnych zamówień składanych przez klientów przez internet? Jeżeli prawo takie stanowi naruszenie art. 28 Traktatu o Unii Europejskiej w rozumieniu ustanowienia bariery w imporcie, to czy należy interpretować art. 30 Traktatu o Unii Europejskiej jako zezwalający na stosowanie takich ograniczeń w celu ochrony zdrowia obywateli danego państwa oraz jakie środki należałoby podjąć w celu kontrolowania zamówień i ich realizacji? Ponadto, czy należy rozróżnić zastosowanie postanowień art. 28 i 30 w przypadku, gdy sprzedawane są leki dopuszczone do obrotu w danym państwie w przypadku, gdy uzyskano je od hurtownika w innym państwie?

Zakaz sprzedaży wysyłkowej a swobodny przepływ towarów

Artykuł 14 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (Dz. U. UE L 144 z 4.06.1997, str. 19 z późn. zm.) zezwala państwom na wprowadzenie ostrzejszych sankcji w stosunku do handlu lekami, aby zapewnić ochronę zdrowia obywateli. Dyrektywa ta zezwala, gdy to konieczne, na wprowadzenie niezbędnych środków w celu ochrony zdrowia obywateli państwa, w tym na wprowadzenie zakazu sprzedaży, reklamy itp. danego produktu, a w szczególności leków. Jednak zgodnie z orzecznictwem, środki takie nie powinny prowadzić do wprowadzania ograniczeń w handlu wewnątrzwspólnotowym (np. sprawa C-8/74 Dassonville, ECR 837, par. 5, i sprawa C-420/01 Komisja przeciwko Włochom, ECR I-0000, par. 25). Nawet jeśli celem danego środka nie jest ograniczenie handlu wewnątrz Wspólnoty, pod uwagę muszą być brane czynniki, które nawet potencjalnie mogą ograniczać swobodę handlu chyba, że ograniczenie to może być usprawiedliwione obiektywnym zagrożeniem zdrowia obywateli. W każdym przypadku ograniczenie takie musi dotyczyć wszystkich podmiotów na rynku (zarówno krajowych, jak i zagranicznych) oraz być względem nich identyczne (unikanie dyskryminacji). Wymóg ten spełnia niemiecka ustawa AMG, gdyż jej zapisy wprowadzają ograniczenia względem wszelkich handlowców, także niemieckich.
(…)