1. W postępowaniu o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, cech zagadnienia wstępnego (prejudycjalnego), o jakim mowa w art. 97 § 1 pkt 4  Kodeksu postępowania administracyjnego  nie posiada konieczność ustalenia wszystkich współuprawnionych do złożenia żądania w tym przedmiocie, tj. osób które w dacie złożenia wniosku powinny wykazać się tytułami prawnymi do nieruchomości (w sytuacji spadkobierców - postanowieniami o stwierdzeniu nabycia spadku po poprzednich jej właścicielach lub aktami poświadczenia dziedziczenia).

2. W sprawie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości na podstawie art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami okoliczność, że wniosek złożyła osoba nie legitymująca się uprawnieniem do żądania zwrotu lub, że wniosek nie pochodzi od współuprawnionych (poprzednich współwłaścicieli lub spadkobierców) nie uzasadnia zawieszenia postępowania administracyjnego z urzędu na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego .

3. Braki wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości w zakresie dotyczącym wykazania pełnego uprawnienia do żądania jej zwrotu nie są brakami formalnymi podania o jakich mowa w art. 64 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego , których nieusunięcie prowadziłoby do czynności materialno - technicznej pozostawienia podania bez rozpoznania, albowiem ustalenie, czy żądanie pochodzi od strony (osób uprawnionych na podstawie przepisów prawa materialnego) następuje w decyzji kończącej sprawę w danej instancji - art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego

4. Pojawienie się w czasie zawieszenia postępowania innej przyczyny zawieszenia niż ta, z powodu której postępowanie zostało zawieszone stwarza nową sytuację procesową w tym zakresie, wymagającą stosownego zdefiniowania przez wydanie aktualizującego postanowienia w przedmiocie zawieszenia postępowania.


Przedmiotem skargi kasacyjnej był wyrok WSA uchylający postanowienie wojewody w przedmiocie podjęcia zwieszonego postępowania administracyjnego. Dokonując oceny zasadności wniesionej przez wojewodę skargi kasacyjnej, NSA doszedł do przekonania, że skarga ta nie podlega uwzględnieniu.
NSA uznał, iż należy zgodzić się z wywodem Sądu I instancji zawartym w zaskarżonym wyroku, że jeżeli wywłaszczona nieruchomość objęta wnioskiem o zwrot - art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami , stanowiła współwłasność, to żądanie jej zwrotu powinno pochodzić od wszystkich współwłaścicieli bądź od wszystkich spadkobierców poprzednich właścicieli wywłaszczonej nieruchomości. Jest to podstawowa dyrektywa przy stosowaniu art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami w związku z art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego

W ocenie NSA, w postępowaniu o zwrot wywłaszczonej nieruchomości cech zagadnienia wstępnego (prejudycjalnego), o jakim mowa w art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego , nie posiada konieczność ustalenia wszystkich współuprawnionych do złożenia żądania w tym przedmiocie, tj. osób, które w dacie złożenia wniosku powinny wykazać się tytułami prawnymi do nieruchomości (w sytuacji spadkobierców - postanowieniami o stwierdzeniu nabycia spadku po poprzednich jej właścicielach lub aktami poświadczenia dziedziczenia). Z żądaniem zwrotu wywłaszczonej nieruchomości powinni wystąpić wszyscy właściciele (współwłaściciele) lub ich spadkobiercy (współspadkobiercy) i z ich udziałem to postępowanie powinno się toczyć, przy czym tytuł prawny do nieruchomości powinien przysługiwać tym wszystkim osobom w dacie zgłoszenia żądania. Nie można się zgodzić ze stanowiskiem, że konieczność ustalenia w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku tytułów prawnych osób, które powinny złożyć, lecz nie złożyły wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, jest prejudykatem w postępowaniu o jej zwrot w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego

Zdaniem NSA brak wniosku pochodzącego od podmiotu uprawnionego lub od wszystkich współuprawnionych nie uniemożliwia wydania decyzji kończącej postępowanie w takiej sprawie. Brak taki bowiem nie powinien być rozpatrywany w kontekście zagadnienia wstępnego, o jakim mowa w art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego , lecz w aspekcie wykazania legitymacji procesowej do wystąpienia z tym żądaniem. Jeśli bowiem żądanie zwrotu mogą złożyć wyłącznie wszyscy właściciele (współwłaściciele) nieruchomości lub ich aktualni spadkobiercy, oznacza to, że tylko wspólnie posiadają legitymację procesową do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Taką konieczność, a nie tylko możliwość, współwystępowania można określić jako legitymację procesową łączną, której brak nie uniemożliwia zakończenia sprawy przez wydanie decyzji. NSA podkreślił, iż w sprawie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości na podstawie art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami  okoliczność, że wniosek złożyła osoba nielegitymująca się uprawnieniem do żądania zwrotu lub że wniosek nie pochodzi od współuprawnionych (poprzednich współwłaścicieli lub spadkobierców), nie uzasadnia zawieszenia postępowania administracyjnego z urzędu na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego Natomiast niewykazanie się powyższym podmiotowym uprawnieniem, mimo stosownego pouczenia wnioskodawcy przez organ i udzielenia mu terminu na uzupełnienie braków wniosku przez jego podpisanie przez wszystkich współuprawnionych lub złożenie upoważnienia do występowania w imieniu i na rzecz pozostałych współuprawnionych bądź ich oświadczeń o zgodzie na zwrot nieruchomości albo postanowienia sądu powszechnego wydanego na podstawie art. 199 K.c. wyłącza możliwość wydania decyzji o uwzględnieniu żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości

Braki wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości w zakresie dotyczącym wykazania pełnego uprawnienia do żądania jej zwrotu nie są brakami formalnymi podania, o jakich mowa w art. 64 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego , których nieusunięcie prowadziłoby do czynności materialno-technicznej pozostawienia podania bez rozpoznania, albowiem ustalenie, czy żądanie pochodzi od strony (osób uprawnionych na podstawie przepisów prawa materialnego), następuje w decyzji kończącej sprawę w danej instancji - art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego Zatem zdaniem NSA, skoro w rozpoznawanej sprawie kwestia ustalenia przed sądem powszechnym pełnego kręgu spadkobierców poprzednich właścicieli wywłaszczonej nieruchomości nie mogła być zakwalifikowana jako zagadnienie wstępne w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego , to błędne jest odmienne stanowisko wojewody w tym względzie, uzasadniające uchylenie postanowienia starosty o podjęciu zawieszonego postępowania koniecznością ustalenia kręgu tych spadkobierców poprzednich właścicieli wywłaszczonej nieruchomości, którzy nie złożyli wniosku o zwrot tej nieruchomości ani po wszczęciu postępowania nie zgłosili żądania jej zwrotu lub nie złożyli oświadczenia o zgodzie na jej zwrot albo upoważnienia dla wnioskodawcy do występowania w ich imieniu i na ich rzecz w tej sprawie.

Natomiast odrębną kwestią jest okoliczność zgonu jednego z wnioskodawców po wszczęciu postępowania z jego wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości i wpływ tej okoliczności na dalszy bieg postępowania w tej sprawie. Okoliczność ta nie mogła sama przez się wpłynąć bezpośrednio na zakwestionowanie prawidłowości postanowienia starosty o podjęciu postępowania zawieszonego błędnie na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego , aczkolwiek wojewoda trafnie podniósł, że musiała być wzięta pod uwagę przy rozpoznawaniu zażalenia na to postanowienie. Pojawienie się w czasie zawieszenia postępowania innej przyczyny zawieszenia niż ta, z powodu której postępowanie zostało zawieszone, stwarza nową sytuację procesową w tym zakresie, wymagającą stosownego zdefiniowania przez wydanie aktualizującego postanowienia w przedmiocie zawieszenia postępowania. Przesłanka określona w art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego jest zupełnie inną przesłanką zawieszenia postępowania niż wskazana w art. 97 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego Przesłanka zawieszenia postępowania określona w art. 97 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego ma zastosowanie, gdy w toku postępowania (po jego wszczęciu) następuje śmierć strony lub jednej ze stron tego postępowania, nie dotyczy ona natomiast sytuacji, gdy osoba uprawniona materialno-prawnie do występowania z określonym żądaniem zmarła przed jego zgłoszeniem do organu administracji. W takim więc zakresie nie jest także trafne stanowisko wojewody, że śmierć wnioskodawcy, który zmarł powoduje konieczność uchylenia postanowienia starosty o podjęciu postępowania zawieszonego wskutek nieistniejącej przesłanki z art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego , bez jednoczesnego i wyraźnego wskazania w sentencji postanowienia na zaistniałą, po wszczęciu postępowania i w czasie jego zawieszenia z innej błędnej przyczyny, przesłankę określoną w art. 97 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego , uzasadniającą dalsze trwanie zawieszenia postępowania w sprawie do czasu ustąpienia tej "nowej" przyczyny zawieszenia - śmierci wnioskodawcy oraz ewentualnej śmierci jego spadkobierców.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.)

Zobacz orzeczenie:
Wyrok NSA z dnia 24 września 2009 r., sygn. akt I OSK 1385/08