Samorząd gminny jest właścicielem każdej z form gospodarki budżetowej, którą utworzy - stąd prowadzenie takiej usługi, jak wywóz nieczystości płynnych przez przedsiębiorstwo (np. zakład gospodarki komunalnej), którego właścicielem jest samorząd gminny jest prowadzeniem tej działalności w oparciu o sprzęt będący własnością gminy.
Uwagi
Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić działalność gospodarczą w dwóch sferach: w sferze użyteczności publicznej oraz poza nią. Pod pojęciem użyteczności publicznej można rozumieć taką działalność samorządu terytorialnego, która zmierza do zaspokajania potrzeb danej społeczności lokalnej. Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić działalność gospodarczą w formie zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego, spółek prawa handlowego oraz jednostek budżetowych czy środków specjalnych. Formy gospodarki budżetowej i pozabudżetowej określa ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Najczystszą formą działalności gospodarczej jest w sektorze publicznym jednostka budżetowa, która pokrywa wszelkie swoje wydatki bezpośrednio z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zaś dochody pobrane przez te jednostki powinny być obowiązkowo odprowadzane na rachunek danej jednostki samorządowej. W praktyce dopuszcza się możliwość prowadzenia działalności dochodowej przez jednostki budżetowe i wykorzystywania osiągniętych tą drogą dochodów na własne cele statutowe (płace, zakup materiałów itp.). Przepisy prawa nie przyznają jednostkom budżetowym ani osobowości prawnej, ani też zdolności sądowej. Oznacza to, że nie mogą one uczestniczyć w obrocie prawnym i nie odpowiadają samodzielnie za swoje zobowiązania. Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonywanie zadań także innym podmiotom. Przez zwrot "inne podmioty" należy rozumieć osoby fizyczne i prawne, oraz inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które nie są związane organizacyjnie z jednostkami samorządowymi. Przekazanie tym podmiotom zadań do realizacji następuje na podstawie umów prawa cywilnego.
Zagrożenia
Jest wiele argumentów przemawiających przeciwko prowadzeniu przez samorząd działalności o charakterze zarobkowym. Prowadzenie działalności zarobkowej przez samorząd terytorialny może z jednej strony doprowadzić do zakłóceń mechanizmów rynkowych, a z drugiej strony przekreślenia idei samorządu terytorialnego, który opiera się o zasadę subsydiarności, w której gmina powinna wspomagać obywateli w podejmowaniu działalności gospodarczej a nie sama ją wykonywać. Samorząd terytorialny, mając prawo do powoływania własnych podmiotów spoza sfery użyteczności publicznej, ma możliwość wkraczania we wszystkie dziedziny, które z wielu względów są nieatrakcyjne dla podmiotów prywatnych - zgodnie z zasadą subsydiarności, która nakazuje organizacjom większym wspomaganie ludzi i organizacje mniejsze. W takiej sytuacji bez aktywności samorządu terytorialnego niektóre ważne potrzeby mieszkańców nie zostałyby zaspokajane (oczywiście należy odrzucić tu możliwość upadłości jakiejkolwiek formy realizacji zadań mających duże znaczenie dla społeczności lokalnej). Gminy mogą uczestniczyć w przedsięwzięciach gospodarczych w różnych formach: jako bezpośredni kontrahenci podmiotów gospodarczych powiązani za pomocą umów, jako kreatorzy warunków prowadzenia działalności gospodarczej, jak również jako zarządzający i właściciele podmiotów gospodarczych. Mimo, że ustawa o gospodarce komunalnej w znacznej części dotyczy komunalnych zakładów budżetowych oraz spółek handlowych, nie są to jedyne formy organizacyjno-prawne, w jakich gminy mogą prowadzić działalność gospodarczą. Możliwości wyboru zależą na ogół od charakteru i rozmiarów prowadzonej działalności.
Uwagi
Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić działalność gospodarczą w dwóch sferach: w sferze użyteczności publicznej oraz poza nią. Pod pojęciem użyteczności publicznej można rozumieć taką działalność samorządu terytorialnego, która zmierza do zaspokajania potrzeb danej społeczności lokalnej. Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić działalność gospodarczą w formie zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego, spółek prawa handlowego oraz jednostek budżetowych czy środków specjalnych. Formy gospodarki budżetowej i pozabudżetowej określa ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Najczystszą formą działalności gospodarczej jest w sektorze publicznym jednostka budżetowa, która pokrywa wszelkie swoje wydatki bezpośrednio z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zaś dochody pobrane przez te jednostki powinny być obowiązkowo odprowadzane na rachunek danej jednostki samorządowej. W praktyce dopuszcza się możliwość prowadzenia działalności dochodowej przez jednostki budżetowe i wykorzystywania osiągniętych tą drogą dochodów na własne cele statutowe (płace, zakup materiałów itp.). Przepisy prawa nie przyznają jednostkom budżetowym ani osobowości prawnej, ani też zdolności sądowej. Oznacza to, że nie mogą one uczestniczyć w obrocie prawnym i nie odpowiadają samodzielnie za swoje zobowiązania. Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonywanie zadań także innym podmiotom. Przez zwrot "inne podmioty" należy rozumieć osoby fizyczne i prawne, oraz inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które nie są związane organizacyjnie z jednostkami samorządowymi. Przekazanie tym podmiotom zadań do realizacji następuje na podstawie umów prawa cywilnego.
Zagrożenia
Jest wiele argumentów przemawiających przeciwko prowadzeniu przez samorząd działalności o charakterze zarobkowym. Prowadzenie działalności zarobkowej przez samorząd terytorialny może z jednej strony doprowadzić do zakłóceń mechanizmów rynkowych, a z drugiej strony przekreślenia idei samorządu terytorialnego, który opiera się o zasadę subsydiarności, w której gmina powinna wspomagać obywateli w podejmowaniu działalności gospodarczej a nie sama ją wykonywać. Samorząd terytorialny, mając prawo do powoływania własnych podmiotów spoza sfery użyteczności publicznej, ma możliwość wkraczania we wszystkie dziedziny, które z wielu względów są nieatrakcyjne dla podmiotów prywatnych - zgodnie z zasadą subsydiarności, która nakazuje organizacjom większym wspomaganie ludzi i organizacje mniejsze. W takiej sytuacji bez aktywności samorządu terytorialnego niektóre ważne potrzeby mieszkańców nie zostałyby zaspokajane (oczywiście należy odrzucić tu możliwość upadłości jakiejkolwiek formy realizacji zadań mających duże znaczenie dla społeczności lokalnej). Gminy mogą uczestniczyć w przedsięwzięciach gospodarczych w różnych formach: jako bezpośredni kontrahenci podmiotów gospodarczych powiązani za pomocą umów, jako kreatorzy warunków prowadzenia działalności gospodarczej, jak również jako zarządzający i właściciele podmiotów gospodarczych. Mimo, że ustawa o gospodarce komunalnej w znacznej części dotyczy komunalnych zakładów budżetowych oraz spółek handlowych, nie są to jedyne formy organizacyjno-prawne, w jakich gminy mogą prowadzić działalność gospodarczą. Możliwości wyboru zależą na ogół od charakteru i rozmiarów prowadzonej działalności.