4. Spółki prawa handlowego.
 
            Jednostkami organizacyjnymi samorządu w szerokim rozumieniu są także spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w których jednostka samorządu terytorialnego jest jedynym akcjonariuszem (udziałowcem). Spółki takie tworzone są w celu wykonywania zadań samorządu terytorialnego, przede wszystkim w zakresie gospodarki komunalnej. Żadne szczególne przepisy nie regulują zasad wynagradzania pracowników samorządowych spółek prawa handlowego, nie ma do nich zastosowania ustawa o pracownikach samorządowych. Przy ustalaniu zasad wynagradzania pracowników spółek należy kierować się przepisami prawa pracy, w szczególności Kodeksem pracy oraz przepisami Kodeksu spółek handlowych.

            Do spółek samorządowych (tzn. takich, w których udział jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% akcji) ma zastosowanie ustawa kominowa. Ustawa ta zawiera regulacje dotyczące wynagradzania członków zarządu, głównych księgowych i członków rad nadzorczych oraz likwidatorów. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy albo umów cywilnoprawnych ustalające wynagrodzenie miesięczne, nagrodę roczną, odprawę oraz wartość świadczeń dodatkowych, w wysokości wyższej niż maksymalna dopuszczona ustawą, są nieważne z mocy prawa w odniesieniu do tej części, która przewyższa kwotę maksymalną określoną w ustawie (art. 13). Ustawa kominowa nie odnosi się do innych pracowników spółek.

            Ustawa kominowa przewidziała bardzo specyficzny sposób ustalania wynagrodzenia prezesów jednoosobowych spółek komunalnych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 jest to kompetencja organu reprezentującego w spółce właściwą jednostkę samorządu terytorialnego, a nie organu spółki (rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy, czy zgromadzenia wspólników). Niewątpliwie jednostkę samorządu terytorialnego reprezentuje jej organ wykonawczy, czyli odpowiednio wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu, zarząd województwa.

Jednocześnie w myśl art. 12 ust. 4 ustawy o gospodarce komunalnej w jednoosobowych spółkach jednostek samorządu terytorialnego funkcję zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) pełnią organy wykonawcze tych jednostek samorządu terytorialnego. Stąd organ uprawniony do reprezentowania w spółce jednostki samorządu terytorialnego pełni jednocześnie funkcję zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy). Jednak wynagrodzenie prezesa (także likwidatora i członków rady nadzorczej) nie ustala zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie akcjonariuszy), lecz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego), mimo że ich skład osobowy jest z mocy ustawy tożsamy. Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego ustalając wynagrodzenie prezesa nie działa jako organ spółki. Inaczej jest w innych niż jednoosobowe spółkach z większościowym udziałem samorządu terytorialnego. Tam zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy kominowej wynagrodzenie ustala zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie akcjonariuszy), a więc organ spółki. Zapis art. 6 ust. 1 ustawy kominowej jest błędny. Wynagrodzenie prezesa powinien ustalać organ spółki, tak jak jest to zapisane w ustępie 2 tego samego artykułu.

 
Pozostałym pracownikom spółki wynagrodzenia ustala się w umowie o pracę lub innym akcie regulującym warunki zatrudnienia. Co do zasady do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy za spółkę uprawniony jest zarząd, ale na podstawie wewnętrznych regulacji może to czynić jednoosobowo sam prezes lub inna osoba (vide art. 31 § 1 Kodeksu pracy). Z członkami zarządu wszelkich czynności prawnych w imieniu spółki dokonuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą wspólników (art. 210 § 1 i art. 379 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Przy czym powołanie i odwołanie członków zarządu zawsze leży w kompetencji rady nadzorczej (art. 10a ust. 6 ustawy o gospodarce komunalnej ).
 
 
5. Inne samorządowe osoby prawne.
 
            W samorządach mogą funkcjonować jeszcze różne samorządowe osoby prawne wykonujące określone zadania. W zakresie zasad wynagradzania pracowników wszystkie samorządowe osoby prawne mają 2 wspólne cechy: 1) nie stosuje się do nich ustawy o pracownikach samorządowych, 2) ich kierownicy, zastępcy kierowników i główni księgowi podlegają ustawie kominowej. Dla niektórych samorządowych osób prawnych mogą istnieć regulacje płacowe, czasami cząstkowe.

Przykładem są wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, działające na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm.). Są to wojewódzkie osoby prawne – jednostki organizacyjne samorządu województwa. Prawnie uregulowane są zasady wynagradzania tylko jednej grupy pracowników – egzaminatorów. Obowiązuje w stosunku do nich rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 11 października 2007 r. w sprawie warunków wynagradzania egzaminatorów przeprowadzających egzaminy kandydatów na kierowców i kierowców (Dz. U. Nr 197, poz. 1437). Zasady wynagradzania pozostałych pracowników nie są określone przepisami prawa powszechnie obowiązującego, będą je regulować wyłącznie przepisy wewnętrzne, przede wszystkim regulamin wynagradzania lub układ zbiorowy.
 
 

6. Dodatkowe wynagrodzenie roczne.
 
            Zasady ustalania prawa do tzw. trzynastki określa ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080, z późn. zm.). W tym zakresie także nie ma równości wszystkich pracowników zatrudnianych w samorządzie terytorialnym, bowiem ustawa ma zastosowanie wyłącznie do pracowników samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.

Prawa do trzynastki nie mają pracownicy zatrudnieni w jednostkach posiadających osobowość prawną (instytucjach kultury, samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, spółkach prawa handlowego, innych samorządowych osobach prawnych). U tych pracodawców można wypłacać nagrodę roczną z funduszu nagród. Nie jest to jednak świadczenie zagwarantowane ustawowo. Pracownicy objęci ustawą kominową mogą otrzymywać nagrodę roczną na warunkach i w wysokości określonej w tej ustawie.
 
 
7. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.
 
            Ustawa z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, z późn. zm.) również nie traktuje jednakowo wszystkich jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego. Obowiązek tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych bez względu na liczbę zatrudnionych został nałożony wyłącznie na pracodawców prowadzących działalność w formie jednostki budżetowej, gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej oraz zakładu budżetowego. Te jednostki nie mogą zastąpić funduszu świadczeniem urlopowym, a odpisu na fundusz muszą dokonywać w ustawowej wysokości (w wysokości odpisu ustawowego). Pozostałe jednostki mają większą swobodę w prowadzeniu działalności socjalnej, mogą w ogóle nie tworzyć funduszu lub ustalić wysokość odpisu na niższym poziomie.

Przydatne materiały:

 Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.)
Pisaliśmy o tym również:

Wynagradzanie pracowników jednostek organizacyjnych (I)