Zasady wynagradzania pracowników samorządowych były w ostatnim czasie szeroko omawiane w związku z wejściem w życie ustawy o pracownikach samorządowych . Powyższa ustawa i rozporządzenie wydane na jej podstawie nie regulują wynagradzania wszystkich pracowników jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego. Niektóre kategorie jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego w ogóle nie podlegają tej ustawie, w niektórych zaś nie podlegają jej określone grupy pracowników.

Ustawa o pracownikach samorządowych i wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. Nr 50, poz. 398) są podstawowymi regulacjami dotyczącymi wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w szeroko pojętej administracji samorządowej. Te akty prawne regulują zasady wynagradzania pracowników urzędów gmin (miast), starostw powiatowych, urzędów marszałkowskich, ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, zarządów dróg, urzędów pracy oraz innych samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych. Jednak wiele jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, prowadzących działalność gospodarczą w innych formach prawnych, pozostaje poza jej zakresem normowania. Niektórzy pracownicy jednostek budżetowych i zakładów budżetowych nie podlegają ustawie o pracownikach samorządowych na podstawie art. 3 – gdy ich status prawny jest regulowany odrębnymi przepisami.

Ustalenie właściwych przepisów regulujących zasady wynagradzania pracowników różnych jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego często sprawia kłopoty w praktyce. Kłopoty sprawia także ustalenie, czy pracownicy danej jednostki są uprawnieni do dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki). Warto więc przybliżyć przepisy regulujące zasady wynagradzania pracowników zatrudnionych w różnych jednostkach organizacyjnych samorządu terytorialnego.

1. Domy kultury, biblioteki, muzea.

W myśl art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 Nr 13, poz. 123, z późn. zm.) jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym. Instytucje kultury posiadają osobowość prawną, w takiej formie funkcjonują teatry, opery, operetki, filharmonie, orkiestry, instytucje filmowe, kina, muzea, biblioteki (za wyjątkiem bibliotek pedagogicznych, które są jednostkami systemu oświaty), domy kultury, ogniska artystyczne, galerie sztuki oraz ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury. Ich pracownicy nie podlegają ustawie o pracownikach samorządowych, gdyż samorządowe instytucje kultury nie są wymienione w art. 2 tej ustawy.

Zasady wynagradzania pracowników instytucji kultury regulują akty prawne wydane na podstawie art. 31 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, czyli:
1) rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 31 marca 1992 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników niektórych instytucji kultury (Dz. U. Nr 35, poz. 151, z późn. zm.) - dotyczy instytucji działających w formie teatru, opery, operetki, filharmonii, orkiestry oraz estrady i zespołu pieśni i tańca,
2) rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury (Dz. U. Nr 45, poz. 446, z późn. zm.) – dotyczące pozostałych instytucji kultury.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że do instytucji kultury (w tym muzeów, bibliotek i domów kultury) ma zastosowanie ustawa z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306, z późn. zm. – tzw. ustawa kominowa), które wymienione są w art. 1 pkt 3. Ustawa ta dotyczy dyrektorów instytucji, ich zastępców oraz głównych księgowych.

2. Szkoły i przedszkola.

Przedszkola, szkoły i placówki publiczne zakładane i prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego są jednostkami lub zakładami budżetowymi - art. 79 ust. 1 ustawy o systemie oświaty . Jednostki budżetowe i zakłady budżetowe podlegają ustawie o pracownikach samorządowych. Natomiast nie podlegają jej zatrudnieni w tych jednostkach nauczyciele, ponieważ są oni objęci odrębnymi regulacjami płacowymi (art. 3 ustawy o pracownikach samorządowych ). Status prawny grupy zawodowej nauczycieli reguluje ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.). Zasady wynagradzania nauczycieli reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 181, z późn. zm.) oraz regulaminy uchwalane przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego na podstawie art. 30 Karty Nauczyciela.

Pozostali pracownicy szkół i przedszkoli publicznych (pracownicy administracji, księgowości, obsługi) są pracownikami samorządowymi i mają do nich zastosowanie przepisy ustawy o pracownikach samorządowych i aktów wykonawczych do niej, wyraźnie stanowi o tym art. 5d ustawy o systemie oświaty. Dla tych pracowników dyrektor szkoły (przedszkola) zobowiązany jest ustalić regulamin wynagradzania.

Dyrektor szkoły (przedszkola) najczęściej jest nauczycielem, więc jego wynagrodzenie jest ustalane na podstawie aktów prawnych dotyczących nauczycieli. Ustawa o systemie oświaty dopuszcza powierzenie stanowiska dyrektora szkoły osobie niebędącej nauczycielem (art. 36 ust. 2). Do takiego dyrektora będą miały zastosowanie przepisy ustawy o pracownikach samorządowych i aktów wykonawczych. Maksymalne wynagrodzenie dyrektora szkoły niebędącego nauczycielem określa zarządzenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa) wydane na podstawie art. 39 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych .

3. Zakłady opieki zdrowotnej.

Jednostki samorządu terytorialnego na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst. jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 89, z późn. zm.) mogą tworzyć publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Takie zakłady co do zasady działają w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (art. 35b ust. 1 ww. ustawy), który posiada osobowość prawną. Do zakładów działających w tej formie ustawa o pracownikach samorządowych nie ma zastosowania. Zasady wynagradzania wszystkich pracowników ustala kierownik zakładu w trybie przewidzianym przepisami prawa pracy, w szczególności poprzez nadanie regulaminu wynagradzania. Muszą stosować się do przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2, z późn. zm.). Natomiast do kierowników (dyrektorów) samodzielnych ZOZ-ów ma zastosowanie ustawa kominowa (ale już nie do ich zastępców i głównych księgowych).

Wyjątkowo publiczny zakład opieki zdrowotnej utworzony przez jednostkę samorządu terytorialnego może być prowadzony w formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego (art. 35c ust. 1 ww. ustawy). Do pracowników takich zakładów opieki zdrowotnej również nie ma zastosowania ustawa o pracownikach samorządowych, gdyż ich status prawny reguluje wyczerpująco wyżej cytowana ustawa o zakładach opieki zdrowotnej i akty wykonawcze do niej. Zasady wynagradzania wszystkich pracowników (zarówno działalności podstawowej, jak i administracyjnych, technicznych i ekonomicznych, gospodarczych i obsługi) reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 czerwca 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 52, poz. 543, z późn. zm.). Ustawa kominowa nie ma zastosowania do pracowników zakładów opieki zdrowotnej działających w formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego.

Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)

Pisaliśmy o tym również:

Wynagradzanie pracowników jednostek organizacyjnych (II)