Wykonawca musi zadbać o skuteczną wpłatę wadium

Wadium jest wpłacone skutecznie dopiero wówczas, gdy zostanie zaksięgowane na rachunku bankowym zamawiającego. Niedochowanie przez wykonawcę staranności przy wpłacie wadium nie może obciążać zamawiającego.

Jedną z podstaw wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia jest art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 907 - dalej p.z.p.), zgodnie z którym z postępowania wyklucza się wykonawcę m.in. wówczas gdy oferta nie jest zabezpieczona wadium, czy też mówiąc inaczej, gdy wykonawca nie wpłacił wadium. Wydaje się, iż regulacje dotyczące wnoszenia wadium są na tyle zakorzenione w systemie zamówień publicznych, że kwestia ta nie budzi już większych wątpliwości, a uczestnicy systemu doskonale radzą sobie z instytucją wadium. Od czasu do czasu pojawiają się jednak postępowania, w których kwestie natury oczywistej przybierają zupełnie inny charakter.

Jako przykład takiej procedury można przytoczyć przetarg nieograniczony, w którym zgodnie z wymaganiami SIWZ należało wnieść wadium w wysokości 2.000,00 zł. Wadium miało zostać wniesione do upływu terminu składania ofert, czyli do dnia 28 marca 2014 r. do godz. 13.00. Na obowiązek dopilnowania by wadium zostało wniesione we wskazanym terminie wskazywała wprost SIWZ. W pkt XI.7 SIWZ zapisano „Wadium wniesione w formie pieniężnej musi wpłynąć na konto Zamawiającego przed terminem składania ofert”. Każdy z wykonawców musiał więc zadbać o to, by wymagana kwota znalazła się na rachunku bankowym zamawiającego i by zamawiający analizując oferty i dane z systemu bankowego wiedział w jaki sposób przyporządkować poszczególne wpłaty.

Po złożeniu ofert zamawiający sprawdził w systemie bankowym informacje na temat wpłaconych wadiów i zestawił te dane ze złożonymi ofertami. Do jednej z ofert dołączono potwierdzenie wpłaty wadium w dniu 28 marca 2014 r. z rachunku bankowego banku X. Taka wpłata nie została jednak zaksięgowana w systemie bankowym zamawiającego, co w ocenie zamawiającego świadczyło o tym, że oferta nie jest zabezpieczona wymaganą kwotą wadium. Zestawiając dane z systemu bankowego z dokumentem dołączonym do oferty jako dowód zapłaty wadium nie sposób było wysnuć wniosku o prawidłowej wpłacie wadium.

Zamawiający wykluczył wykonawcę, którego oferta nie została zabezpieczona wadium informując, iż wydanie dyspozycji dokonania wpłaty nie jest „wpłatą” w rozumieniu przepisu art. 45 ust. 7 p.z.p., lecz jedynie podjęciem kroków zmierzających do dokonania takiej wpłaty. Załączony dokument w postaci złożonego „potwierdzenia wykonania przelewu – duplikat” z banku X informuje o dokonaniu transakcji z rachunku nadawcy na rachunek odbiorcy, ale dla stwierdzenia wpłacenia wadium nie wystarczy samo dokonanie polecenia przelewu. Wadium jest wpłacone skutecznie dopiero wówczas, gdy zostanie zaksięgowane na rachunku bankowym zamawiającego.

Wykonawca nie zgodził się z takim rozstrzygnięciem i stwierdził, iż jego oferta jest zabezpieczona wadium. Wskazał, że w dniu składania ofert dokonał przelewu ekspresowego, który w banku prowadzącym rachunek wykonawcy jest wykonywany przez zewnętrznego usługodawcę firmę Y. Z informacji uzyskanych od zamawiającego wykonawca dowiedział się, że na rachunku bankowym zamawiającego zaksięgowano w dniu składania ofert kwotę 2.000,00 wpłaconą przez firmę Y. W tytule przelewu wskazano jedynie nazwę postępowania przetargowego bez dodatkowego wskazania, której z ofert dotyczy przedmiotowy przelew. Wykonawca twierdził, iż przelew zrealizowany przez firmę Y zabezpiecza jego ofertę pomimo tego, że z żadnego z dokumentów dołączonych do oferty nie wynikało, by firma Y była zaangażowana przy wpłacie wadium.

Zamawiający stwierdził, iż stanowisko wykonawcy nie znajduje potwierdzenia w dokumentacji postępowania. Wszyscy nadawcy wadiów zostali w postępowaniu zidentyfikowani i porównani z listą podmiotów ubiegających się o realizację zamówienia. Powyższa analiza wskazywała na to, iż w przypadku jednego podmiotu oferta nie została zabezpieczona wadium, co skutkowało wykluczeniem wykonawcy. Niedochowanie przez wykonawcę staranności przy wpłacie wadium nie może obciążać zamawiającego.

Weryfikacja prawidłowości wniesienia wadium odbywa się na zasadzie (spełnia/nie spełnia), czy też inaczej w oparciu o metodę 0/1. Zamawiający nie jest wyposażony przez p.z.p. w uprawnienia do wyjaśniania kwestii za kogo ewentualnie zostało wpłacone wadium. To na przedsiębiorcach jako na profesjonalnych uczestnikach obrotu gospodarczego ciąży obowiązek takiego przygotowania oferty przetargowej, by w oparciu o dołączone dokumenty i dokumenty znajdujące się w dyspozycji organizatora przetargu można było bez najmniejszych wątpliwości i bez przedsiębrania nadzwyczajnych środków stwierdzić, czy oferta została zabezpieczona wadium.

Zamawiający może zwracać się o uzupełnienia i wyjaśnienia dokumentów składających się na oferty przetargowe w zakresie dotyczącym spełniania warunków udziału w postępowaniu (art. 22 w związku z art. 26 p.z.p.), a także m.in. w zakresie dotyczącym treści oferty (art. 87 p.z.p.). Kwestie dotyczące zabezpieczenia oferty wadium nie mieszczą się w żadnym z przywołanych zakresów, co powoduje, że zamawiający nie może posługiwać się art. 26 i art. 87 p.z.p. w sprawach odnoszących się do skuteczności wnoszenia wadiów. Z dołączonych do oferty dokumentów wynikało, iż dyspozycja w sprawie zapłaty wadium została wydana bezpośrednio przez wykluczonego wykonawcę z rachunku bankowego X. Taka wpłata nie została odnotowana na rachunku bankowym zamawiającego, co było wystarczającym dowodem na to, że oferta nie została zabezpieczona wadium.

Sytuacja przedstawiałaby się zgoła odmiennie, gdyby do oferty zostało dołączone np. oświadczenie wykonawcy wskazujące na to, że wadium zostanie opłacone z rachunku bankowego firmy Y, bądź gdyby w tytule przelewu wykonanego przez firmę Y znalazłaby się nazwa wykluczonego wykonawcy. Tymczasem żaden z elementów potwierdzenia wykonania przelewu przez firmę Y nie pozwalał na przypisanie przedmiotowego dokumentu do przelewu wykonanego przez wykluczonego wykonawcę. Przelew wykonany przez firmę Y mógłby równie dobrze zabezpieczać ofertę właśnie tego podmiotu, czy też ofertę któregokolwiek z pozostałych wykonawców, a nawet ofertę innego podmiotu, który zdecydował się na wpłatę wadium, ale ostatecznie nie złożył oferty.

Powyższy przypadek potwierdza aktualność stanowiska Krajowej Izby Odwoławczej wyartykułowanego w wyroku z dnia 29 sierpnia 2012 r. (KIO 1766/12), w którym czytamy m.in. „wykonawca ponosi wszelkie ryzyko związane ze skutecznością dostarczenia zamawiającemu wadium i konsekwencje jego ewentualnego braku przed terminem składania ofert. Wadium wnoszone w pieniądzu wpłaca się przelewem na rachunek bankowy wskazany przez zamawiającego. Posłużenie się przez ustawodawcę sformułowaniem «wpłacać na rachunek» jest równoznaczne z koniecznością zaksięgowania środków pieniężnych na wskazanym rachunku.”.

Bartłomiej Kardas - współpracuje z programem LEX Zamówienia Publiczne