Zgodnie z przepisami wielokrotnie nowelizowanej ustawy z 12 marca 2022 o pomocy obywatelom Ukrainy, ci którzy przyjechali do Polski po 24 lutego, mają prawo do legalnego pobytu w naszym kraju przez 18 miesięcy. Mogą również wyjeżdżać za granicę, jednak nie dłużej niż na miesiąc. Wielu korzysta z tej możliwości aby np. odwiedzić rodzinę czy załatwić jakieś sprawy urzędowe w Ukrainie. Ale taki wyjazd może rodzić problemy.

Więcej tekstów dotyczących uchodźców z Ukrainy w box: Pomoc prawna dla Ukrainy

Czytaj też: Pomoc obywatelom Ukrainy ze strony JST na podstawie specustawy >>>

Wizy wydaje tylko konsulat we Lwowie

Bywa, że funkcjonariusze Straży Granicznej odmawiają im wjazdu do Polski uzasadniając to brakiem ważnych dokumentów podróży, a ich wjazd do Polski nie ma związku z wojną w Ukrainie. Uzasadniają, że po wyczerpaniu 90-dniowego pobytu w Polsce trzeba odczekać 90 dni poza strefą Schengen. Obywatele Ukrainy muszą więc zostać w Ukrainie 90 dni lub otrzymać wizę w konsulacie Polski.

Organizacje zajmujące się pomocą Ukraińcom uważają, że osoby posiadające PESEL z adnotacją UKR zostały objęte ochroną czasową na podstawie specustawy od momentu ich wjazdu do Polski. Nie przebywały one więc na podstawie ruchu bezwizowego w Polsce (90 dni w ciągu 180 dni), lecz ich tytułem pobytowym była ochrona czasowa na podstawie specustawy pomocowej.

Czytaj też: Wsparcie finansowe dla gmin i podmiotów na rzecz uchodźców z Ukrainy >>>

Wskazują, że straż graniczna twierdzi jednak, że osoby te wyczerpały swój ruch bezwizowy. Poza tym, wizy wydaje tylko konsulat we Lwowie – jeden na całą Ukrainę. Ukraińcy mają więc nikłą szansę na otrzymanie wizy.

Czytaj też: Jak przyznawać świadczenia pomocy społecznej dla obywateli Ukrainy „krok po kroku” >>>

- Wszelkie pojawiające się wątpliwości winny być rozstrzygane na korzyść jednostki, w szczególności z uwzględnieniem zasady humanitaryzmu – uważa, Katarzyna Słubik prezes Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Organizacja ta stoi na stanowisku, że obywatele Ukrainy, którzy zostali objęci ochroną czasową w oparciu o przepisy specustawy uprawnieni są do opuszczenia, a następnie ponownego wjazdu na terytorium RP. Zdaniem stowarzyszenia, problem w sposób definitywny rozwiązałaby realizacja przez Polskę obowiązku wydawania dokumentów pobytowych obejmujących cały okres trwania ochrony czasowej, wynikającego z art. 8 ust. 1 dyrektywy Rady 2001/55/WE z 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami.

 

W sprawie interweniował Rzecznik Praw Obywatelskich

Także do Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Marcina Wiącka wpływają skargi indywidualne dotyczące niewystawiania przez polskie organy dokumentów pobytowych obywatelom Ukrainy i innym cudzoziemcom, którzy po 24 lutego przyjechali do Polski i korzystają z prawa pobytu i pomocy na podstawie przepisów ustawy o pomocy. Zwraca uwagę, że zgodnie z przepisami osobom, których pobyt w Polsce stał się legalny na podstawie przepisów ustawy o pomocy i które równocześnie korzystają z ochrony czasowej, ustanowionej w decyzji wykonawczej Rady Unii Europejskiej 2022/382 z 4 marca 2022 r. - stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy i skutkującą wprowadzeniem tymczasowej ochrony - nie są wystawiane żadne dokumenty poświadczające ani ich prawo do pobytu w Polsce, ani fakt objęcia ich wspomnianą ochroną.

Czytaj też: Regulacje specustawy i ochrony czasowej - aspekty praktyczne legalizacji pobytu osób uchodzących z Ukrainy >>>

Takie dokumenty, w formie zaświadczeń, mogą otrzymać wyłącznie te osoby, których nie dotyczy ustawa o pomocy i które korzystają wyłącznie z ochrony czasowej. Wynika to z art. 2 ust. 8 ustawy o pomocy, który wyłącza stosowanie wobec osób, których ustawa ta dotyczy, przepisów rozdziału 3 działu III ustawy z  13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP. To właśnie te przepisy regulują m.in. procedurę wydawania wspomnianych zaświadczeń, będących, zgodnie z art. 110 ust. 7 ustawy o udzielaniu ochrony, jedynym i wyłącznym dowodem korzystania z ochrony czasowej.

- Brak dokumentów poświadczających legalny pobyt w Polsce i jednocześnie potwierdzających fakt spełniania przez posiadaczy określonych w decyzji Rady przesłanek objęcia ochroną czasową, w tym przekroczenia granicy 24 lutego 2022 r. lub potem, uniemożliwia osobom, które przebywają w Polsce na podstawie przepisów ustawy o pomocy, swobodne podróżowanie do innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Bez tego osoby decydujące się na wyjazd z Polski do innego kraju członkowskiego UE nie mogą w prosty sposób wykazać, że rzeczywiście opuściły Ukrainę po tej dacie i spełniają przesłanki z decyzji Rady UE, które czynią z nich beneficjentów ochrony czasowej - wskazuje rzecznik. 

 

Ochrona z mocy prawa, ale brak potwierdzenia rodzi praktyczne trudności

Zdaniem RPO, przywołane wyłączenie z art. 2 ust. 8 ustawy o pomocy powoduje zatem, że osobom objętym przepisami tej ustawy nie przysługuje uprawnienie do otrzymania zaświadczenia potwierdzającego równoczesne korzystanie z ochrony czasowej. Jednocześnie ustawa o pomocy nie przewiduje żadnego trybu, w którego ramach objęte tą ustawą kategorie osób mogłyby wnioskować o wydanie dokumentu poświadczającego fakt, że spełniają przesłanki do korzystania z takiej ochrony na terytorium państw członkowskich UE.

- Co prawda objęcie ochroną następuje z mocy prawa, ale brak potwierdzenia może powodować praktyczne trudności – wskazuje RPO.

Czytaj też: Uproszczone zasady zatrudniania cudzoziemców z Ukrainy >>>

Za dowód objęcia ochroną czasową nie można bowiem uznać nadania cudzoziemcowi numeru PESEL, gdyż nie potwierdza on statusu prawnego jednostki ze skutkiem wobec organów innych państw.  RPO wniósł więc aby minister spraw wewnętrznych i administracji zajął się tą sprawą. Apeluje o rozważenie możliwości wprowadzenia dokumentów potwierdzających korzystanie z ochrony czasowej przez osoby objęte ustawą o pomocy. 

Ponadto RPO zwraca uwagę na sygnalizowane w skargach trudności ze stosowania art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy. Zgodnie z nim wyjazd z Polski na okres powyżej miesiąca pozbawia uchodźców uprawnienia do legalnego pobytu w Polsce i korzystania z różnych świadczeń. Przepis ten może dotyczyć m.in. osób, które w obliczu pewnej stabilizacji na froncie decydują się na powrót do Ukrainy, po czym, ze względu na panujące tam warunki, rezygnują i usiłują wrócić do Polski.  Z sygnałów, które docierają do rzecznika wynika, że w takiej sytuacji,  regulacja ta pozbawia cudzoziemców szansy na ponowny wjazd i pobyt w Polsce w trybie i na zasadach określonych w ustawie o pomocy.

 

MSWiA: Uchodźcy wojenni mogą swobodnie przekraczać granicę

W odpowiedzi na wystąpienie posłanki Gil-Piątek wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Bartosz Grodecki wyjaśnia, że obywatele Ukrainy, którzy zadeklarowali w jakimkolwiek momencie ewakuację z Ukrainy mogą, w okresie 18 miesięcy od 24 lutego br. swobodnie wyjeżdżać z Polski i każdy ich wjazd w tym czasie będzie legalny, niezależnie od innych, posiadanych uprawnień, w tym wynikających z ruchu bezwizowego czy posiadanej wizy. Także osoby, które wyjechały z Polski na dłużej niż 1 miesiąc, powinny – zdaniem MSWiA- zostać wpuszczone z powrotem do Polski, o ile wjeżdżają na nasze terytorium w związku z wojną w Ukrainie.

Ministerstwo przypomina, że zgodnie z art. 11 ust 2 wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnienia do legalnego pobytu. Chodzi o jednorazowy pobyt powyżej miesiąca, nie zaś sumę pobytu w ramach krótszych wyjazdów przekraczających ten czas.

Natomiast obywatele Ukrainy, których wjazd na terytorium Polski z Ukrainy nie ma związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terenie tego państwa, a ma charakter regularnego ruchu granicznego, podlegają kontroli granicznej na zasadach określonych w kodeksie granicznym Schengen.

WZORY DOKUMENTÓW:

Diia pomoże przekraczać granicę

MSWiA oraz pełnomocnik do spraw cyfryzacji Kancelarii Prezesa Rady Ministrów poinformowali we wtorek, że problem dokumentów uchodźców wojennych z Ukrainy został rozwiązany.  Do katalogu dokumentów pobytowych dodany został Diia.pl – elektroniczny dokument wydawany obywatelom Ukrainy, którzy przekroczyli granicę ukraińsko-polską po 24 lutego br. Oznacza to, że od soboty 23 lipca, razem z ważnym dokumentem podróży (np. paszportem), uprawnia on do przekraczania polskich granic. Umożliwia także swobodne przemieszczanie się w ramach strefy Schengen. Więcej w tekście: Dokument Diia.pl poświadcza legalność pobytu Ukraińców w Polsce.

Dokument Diia.pl dostępny jest przez aplikację mobilną mObywatel, którą można zainstalować na telefonach komórkowych z systemem Android i iOS.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.