10 grudnia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało w Rządowym Centrum Legislacji zapowiadany od początku tego roku i długo wyczekiwany przez stronę społeczną projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (nr z wykazu UD 168). Konsultacje międzyresortowe potrwają trzy tygodnie, strona społeczna ma czas na zgłaszanie uwag do 15 stycznia 2025 r. O problemie pisaliśmy: Ustawa o asystencji osobistej wpisana do wykazu prac rządu oraz  Prezydencki projekt ustawy o asystencji do poprawy, rządowego wciąż nie ma

Asystencja osobista w projekcie jest zdefiniowana jako forma indywidualnego wsparcia osoby z niepełnosprawnością w wykonywaniu czynności, których nie może ona wykonywać na równi z innymi bez korzystania z asystencji osobistej. - Asystencja osobista umożliwia osobie z niepełnosprawnością niezależne życie, o którym mowa w art. 19 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i jest realizowana w sposób określony przez tę osobę – podkreśla ustawodawca. Taka asystencja dla osób z niepełnosprawnościami ma być realizowana wedle ich ścisłych, indywidualnych potrzeb, dlatego może różnić się czasem jej wykonywania, rodzajem usług w jej ramach, a asystent może otrzymać wyższą lub mniejszą kwotę wynagrodzenia za swoją pracę.

- Bardzo się cieszymy przede wszystkim, że projekt się ukazał, co prawda spóźniony, ale jest to bardzo ważny krok. Niewątpliwie jest on lepszy niż wcześniejszy projekt prezydencki, który można powiedzieć, że jest kadłubkowy, spełniający bardziej potrzeby operatorów niż samych osób z niepełnosprawnościami. Mamy nadzieję, że prace nad rządowym projektem ruszą już bez zbędnych opóźnień  – komentuje Zbigniew Worony z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami oraz prezes Fundacji Inne Spojrzenie. O projekcie prezydenckim pisaliśmy w: Są wątpliwości, czy osoba z niepełnosprawnością będzie mogła realnie wybrać asystenta

 

Dla kogo asystent osobisty

Projekt zakłada, że z usług asystenta mogą skorzystać obywatele Polski lub cudzoziemcy legalnie mieszkający i przebywający na terenie kraju. Do ubiegania się o bezpłatną asystencję osobistą uprawnione będą osoby:

•          w wieku 18-65 lat, z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, które uzyskają w skali poziomu potrzeby wsparcia łącznie co najmniej 80 punktów. Osoby z tej grupy będą mogły otrzymać pomiędzy 30-240 godzin usług asystenta miesięcznie.

•          osoby w wieku 13-18 lat, z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o niepełnosprawności z określonymi wskazaniami. Osoby z tej grupy otrzymają pomiędzy 30-80 godzin usług asystenta miesięcznie.

O asystenta będzie trzeba zawnioskować do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON) w miejscu zamieszkania. Wniosek o ustalenie prawa do asystencji osobistej będzie mogła złożyć również osoba z niepełnosprawnością, która jest ubezwłasnowolniona, albo, za jej zgodą, jej opiekun prawny lub osoba stale ją wspierająca.

 

Ocena prawa do asystencji

Prawo do otrzymania wsparcia asystenta będzie ocenione na podstawie: obserwacji, wywiadu bezpośredniego, formularza samooceny, formularza oceny potrzeb w zakresie asystencji osobistej. W skład co najmniej 2-osobowego zespołu ustalającego prawo do asystencji będzie wchodziła osoba z niepełnosprawnością zbliżoną do osoby wnioskującej lub stałego opiekuna takiej osoby. Zespół zdecyduje o: miesięcznym wymiarze godzinowym asystencji, stawce godzinowej asystenta, zakresie specjalistycznych szkoleń dla asystenta, okresie przysługiwania asystencji i innych szczególnych potrzebach osoby z niepełnosprawnością.

Powstanie rejestr asystentów osobistych. Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła sama wybrać asystenta. Nie będzie nim mogła być jej krewna, rodzeństwo czy rodzice. Realizatorami usługi asystenckiej będą np. powiaty lub organizacje pozarządowe.

Czytaj w LEX: Standardy ochrony osób starszych i niepełnosprawnych w orzecznictwie międzynarodowym > >

 

Kwalifikacje asystenta

Asystent będzie musiał mieć odpowiednie kwalifikacje: asystenta osoby z niepełnosprawnością, opiekuna osoby starszej, opiekuna medycznego, pedagoga, psychologa, terapeuty zajęciowego, pracownika socjalnego, pielęgniarki, fizjoterapeuty. Lub ma co najmniej 6-miesięczne udokumentowane doświadczenie w udzielaniu bezpośredniego wsparcia osobom z niepełnosprawnościami. Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła korzystać z usług kilku asystentów w tym samym miejscu i czasie. Po wyborze asystenta, osoba z niepełnosprawnością, asystent i realizator podpiszą umowę trójstronną.

Asystent może wspierać osobę z niepełnosprawnością przy:

  • czynnościach związanych z higieną,
  • czynnościach medycznych zleconych przez lekarza,
  • czynnościach domowych,
  • przemieszczaniu się,
  • komunikowaniu się z innymi osobami,
  • w pracy,
  • w podejmowaniu aktywności społecznych.

Będzie także mógł wykonywać czynności medyczno-pielęgnacyjne, ale po przejściu odpowiedniego szkolenia i uzyskaniu zgody samej osoby z niepełnosprawnością lub jej przedstawiciela prawnego, która zostanie zapisana w umowie. Asystent nie może pracować w miesiącu więcej niż 276 godzin. Maksymalna stawka za godzinę pracę asystenta wyniesie 65 złotych (liczone na rok 2025) i będzie corocznie waloryzowana 1 stycznia. Jednak stawki dla asystentów mogą być różne i będą zależeć np. od stopnia trudności wykonywanych przez niego czynności (np. medyczno-pielęgnacyjnych czy złożonych potrzeb użytkownika asystencji).

Influencer Wojciech Sawicki w swoich mediach społecznościowych na kanale „Life on wheelz” życzył sobie na Mikołajki ustawę o asystencji. Choruje na dystrofię mięśniową Duchenne'a, jego asystent m.in. podłącza mu tlen. - Dzięki niej (ustawie o asystencji – red.) moi asystenci zyskaliby stabilne, usankcjonowane zatrudnienie, a ja odzyskałbym człowieczeństwo i podmiotowość. I przestałbym żyć z nożem na gardle. Nie musiałbym już przeliczać, czy to, co zarabiam, wystarczy na asystenta w przyszłym w miesiącu. Czy przeżyję, czy nie. To bardzo stresujące - pisał.

- Na pewno bardzo ważne jest to, że projekt rządowy rozszerza możliwość świadczenia asystencji przez różnych operatorów, niekoniecznie przez samorządy, ale także np. organizacje pozarządowe. Bardzo ważne jest także to, że osoby z niepełnosprawnością mogą, zgodnie z zasadami projektu, samodzielnie zarządzać asystenturą, jeśli czują się na siłach – po pierwsze każda z osób z niepełnosprawnością ma prawo wskazania asystenta, ale może też zarządzać asystencją, włącznie z rozliczeniami – mówi Zbigniew Worony. Dodaje, że wartością projektu jest to, że możliwość skorzystania z asystenta będzie miała młodzież od 13 roku życia, bo asystencja powinna być narzędziem przygotowywania do niezależnego życia. Jak podkreśla Worony, system powinien być komplementarny, a wiec jeśli wprowadzone zostało świadczenie wspierające, odbierając opiekunom świadczenie pielęgnacyjne, to powinno to być rekompensowane właśnie asystencją, która zastąpi opiekunów.

Zobacz w LEX: Asystent rodziny w postępowaniu karnym > >

 

Od kiedy można wnioskować o asystenta

Od 1 lipca 2026 r. o asystenta będą mogły ubiegać się osoby, w przedziale wiekowym od ukończenia 18 lat do ukończenia 65 lat, które w skali potrzeby wsparcia (w sprawie świadczenia wspierającego), uzyskały co najmniej 90 pkt. W 2026 r. maksymalnie osoba taka będzie mogła otrzymać 200 godzin usług asystenta, a w 2027 r. 220 godzin. Liczba godzin będzie pomniejszona o te uzyskane w ramach rządowego programu o asystencji osobistej.

Od 1 stycznia 2027 r. wsparcie asystenta będą mogły otrzymać osoby w przedziale wiekowym od ukończenia 18 lat do ukończenia 65. roku życia, i które w skali potrzeby wsparcia uzyskały co najmniej 85 pkt.

Wnioski o ustalenie prawa do asystencji będzie można składać od 5 maja 2026 r. z wyjątkiem osób w wieku 13-18 lat, które mogą wnioskować od 1 stycznia 2027 r.

Budżet państwa w perspektywie 10 lat funkcjonowania przepisów o asystencji ma to kosztować ponad 70 mld złotych.

Zobacz również w LEX: Uwarunkowania prawne i wydatki samorządów w zakresie potrzeb rozwojowych pracowników ośrodków pomocy społecznej > >