Działając na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) oraz § 7 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2007 r. Nr 114, poz. 783 z późn. zm.) miejski ośrodek pomocy społecznej odmówił skarżącej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad mężem. W uzasadnieniu decyzji argumentowano, iż zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. Skarżąca złożyła odwołanie. Powołała się na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego (przedstawione w wyroku z 18 lipca 2008 r., sygn. akt P 27/07), w którym uznano za niezgodny z Konstytucją RP art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego obciążonej obowiązkiem alimentacyjnym osobie zdolnej do pracy, niezatrudnionej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny. W opinii skarżącej zapis art. 17 ust. 5 pkt 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych jest, w jej przypadku, dyskryminującym rozwiązaniem prawnym. Pozostaje ona bowiem w związku małżeńskim i faktycznie sprawuje nad mężem opiekę, nie będąc w stanie podjąć pracy zarobkowej.
SKO utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. Skarżąca złożyła więc skargę do WSA w Gliwicach.
WSA stwierdził, że skarga ta w pełni zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem sądu z treści art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, przy zastosowaniu wykładni językowej i powołaniu się na zasadę clara non sunt interpretanda, można wywnioskować, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. Przy zastosowaniu natomiast wyłącznie reguł znaczeniowych języka prawniczego użytego w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym należałoby przyjąć, że małżonkowie nie wchodzą do katalogu podmiotów, o których mowa w art. 17 ust. 1 lub 1a ustawy, gdyż obowiązek alimentacyjny dotyczy osób spokrewnionych i małżonków rozwiedzionych albo pozostających w separacji orzeczonej wyrokiem sądu. Jednak taka wykładnia w niniejszej sprawie jest niewystarczająca. Zgodnie z aktualną teorią wykładni prawa, nie istnieje czyste, abstrakcyjne znaczenie przepisu, które mogłoby być przyjęte bez jakichkolwiek zabiegów interpretacyjnych. Nawet pozornie proste przepisy wymagają bowiem dokonywania pewnych założeń i przyjmowania pewnych definicji i konkretnego rozumienia słów i kontekstów. Teoretycy języka wskazują, że ze względu na cechy języka prawnego, jego nieostrość i wieloznaczność akty twórczej interpretacji przepisów prawnych są wręcz nieuniknione. Sąd zwrócił uwagę, że Trybunał - podobnie jak w wypadku oceny art. 27 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 1998r. Nr 64 poz. 414) - stwierdził, że w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych występuje pominięcie legislacyjne, zawężające w sposób niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP krąg osób uprawnionych do nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Przepis ten pomijał bowiem możliwość nabycia prawa do tego świadczenia przez osoby rezygnujące z aktywności zawodowej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny, wobec którego obciążone są obowiązkiem alimentacyjnym.
Ustawodawca zaś dokonał nowelizacji art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, poszerzając katalog osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego przez wprowadzenie do niego nieoznaczonych imiennie podmiotów, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Pozostawił jednak bez zmian art. 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach alimentacyjnych, mimo że zawarte w sentencji orzeczenia TK ustalenia, a więc także ustalenia interpretacyjne, miały moc powszechnie wiążącą. W efekcie przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy ustawy o świadczeniach rodzinnych stał się wątpliwy, mimo że brzmienie tej normy prawnej nie uległo żadnej zmianie. W opinii WSA natomiast przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych interpretowany tak, jak uczynił to organ, pozostaje w sprzeczności Konstytucją RP, a tym samym interpretacja taka jest niedopuszczalna. Znaczenie normy prawnej zawartej w art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych odczytywać należy przede wszystkim w kontekście treści jej art. 17 ust. 1. Sąd zwrócił uwagę, że sformułowanie, którym dokonano poszerzenia kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego w wyniku nowelizacji ustawy, w brzmieniu nadanym ustawą z 17 października 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. nr 223, poz. 1456), nie pozwala na wykluczenie z tego kręgu małżonków.
Pobierz orzeczenie:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 9 listopada 2010 r., sygn. akt IV SA/Gl 276/10
SKO utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. Skarżąca złożyła więc skargę do WSA w Gliwicach.
WSA stwierdził, że skarga ta w pełni zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem sądu z treści art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, przy zastosowaniu wykładni językowej i powołaniu się na zasadę clara non sunt interpretanda, można wywnioskować, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. Przy zastosowaniu natomiast wyłącznie reguł znaczeniowych języka prawniczego użytego w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym należałoby przyjąć, że małżonkowie nie wchodzą do katalogu podmiotów, o których mowa w art. 17 ust. 1 lub 1a ustawy, gdyż obowiązek alimentacyjny dotyczy osób spokrewnionych i małżonków rozwiedzionych albo pozostających w separacji orzeczonej wyrokiem sądu. Jednak taka wykładnia w niniejszej sprawie jest niewystarczająca. Zgodnie z aktualną teorią wykładni prawa, nie istnieje czyste, abstrakcyjne znaczenie przepisu, które mogłoby być przyjęte bez jakichkolwiek zabiegów interpretacyjnych. Nawet pozornie proste przepisy wymagają bowiem dokonywania pewnych założeń i przyjmowania pewnych definicji i konkretnego rozumienia słów i kontekstów. Teoretycy języka wskazują, że ze względu na cechy języka prawnego, jego nieostrość i wieloznaczność akty twórczej interpretacji przepisów prawnych są wręcz nieuniknione. Sąd zwrócił uwagę, że Trybunał - podobnie jak w wypadku oceny art. 27 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 1998r. Nr 64 poz. 414) - stwierdził, że w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych występuje pominięcie legislacyjne, zawężające w sposób niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP krąg osób uprawnionych do nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Przepis ten pomijał bowiem możliwość nabycia prawa do tego świadczenia przez osoby rezygnujące z aktywności zawodowej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny, wobec którego obciążone są obowiązkiem alimentacyjnym.
Ustawodawca zaś dokonał nowelizacji art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, poszerzając katalog osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego przez wprowadzenie do niego nieoznaczonych imiennie podmiotów, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Pozostawił jednak bez zmian art. 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach alimentacyjnych, mimo że zawarte w sentencji orzeczenia TK ustalenia, a więc także ustalenia interpretacyjne, miały moc powszechnie wiążącą. W efekcie przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy ustawy o świadczeniach rodzinnych stał się wątpliwy, mimo że brzmienie tej normy prawnej nie uległo żadnej zmianie. W opinii WSA natomiast przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych interpretowany tak, jak uczynił to organ, pozostaje w sprzeczności Konstytucją RP, a tym samym interpretacja taka jest niedopuszczalna. Znaczenie normy prawnej zawartej w art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych odczytywać należy przede wszystkim w kontekście treści jej art. 17 ust. 1. Sąd zwrócił uwagę, że sformułowanie, którym dokonano poszerzenia kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego w wyniku nowelizacji ustawy, w brzmieniu nadanym ustawą z 17 października 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. nr 223, poz. 1456), nie pozwala na wykluczenie z tego kręgu małżonków.
Pobierz orzeczenie:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 9 listopada 2010 r., sygn. akt IV SA/Gl 276/10