Zapowiadana przez premiera Tarcza Wschód zaczyna się konkretyzować. Projekt o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa oraz ustanawiania stref ochronnych dla terenów zamkniętych oraz o zmianie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, upubliczniony został na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Projekt specustawy przewiduje zmiany, które dotkną mocno mieszkańców całego wschodniego pogranicza. Celem planowanej ustawy jest pilna potrzeba uproszczenia i usprawnienia procesu inwestycyjno-budowlanego w zakresie przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji dotyczących obronności państwa.
- Ta ustawa powinna być przygotowana wyjątkowo rzetelnie oraz podlegać szczególnej kontroli społecznej, z uwagi na drastyczne ograniczenia praw i wolności obywatelskich, jakie na podstawie tej ustawy będzie można wprowadzać. Na pierwszy, nomen omen, strzał - pójdzie kilka województw, dziesiątki powiatów, setki gmin, parki narodowe i krajobrazowe, tysiące hektarów lasów, jeziora, rzeki oraz setki tysięcy ludzi z północno-wschodniej i wschodniej części Polski – podkreśla Kamil Syller, prawnik mieszkający w pobliżu granicy białoruskiej.
Tarcza Wschód obejmie ogromny obszar, ponad 700 km granicy oraz tereny położone do kilkudziesięciu kilometrów od granicy.
Kamil Syller wylicza, że inwestycje obronne pozbawią części mieszkańców ich nieruchomości, pozbawią gminy części dochodów (z podatku rolnego), wpłyną na wysokość przychodów z gospodarki leśnej (lasy z terenów objętych inwestycjami przejdą od Lasów Państwowych w zarząd Ministerstwa Obrony Narodowej albo Agencji Mienia Wojskowego), przy wycinaniu lasów nie będą działały przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych ani ustawy o ochronie przyrody.
Przeczytaj także: Rząd przyjął uchwałę w sprawie Tarczy Wschód
Mieszkańców pogranicza czekają wywłaszczenia
Budowa Tarczy Wschód będzie się wiązała z ingerencją w prawo własności. Jak tłumaczy adwokat Robert Opaliński (prowadzi własną kancelarię adwokacką), decyzja o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa stanowi podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej i rejestrze ewidencji gruntów i budynków. Z dniem, w którym decyzja stanie się ostateczna, nieruchomości objęte daną decyzją staną się z mocy prawa własnością np. Skarbu Państwa lub jednostek organizacyjnych nadzorowanych przez ministra obrony narodowej.
Cena promocyjna: 149.39 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 249 zł
Postępowanie ze specustawy zakończy się wywłaszczeniem danej nieruchomości za odszkodowaniem. Projekt przewiduje, że w przypadku gdy decyzja o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa dotyczy nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny, wysokość odszkodowania przysługującego dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu zamieszkałemu w tym budynku albo lokalu, powiększa się o ryczałt w wysokości 250 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę na pokrycie kosztów przeprowadzki.
- Powyższe prowadzi do stwierdzenia, że nawet fakt zabudowania nieruchomości budynkiem mieszkalnym nie będzie stanowić podstawy uniemożliwiającej prowadzenie postępowania w trybie tej specustawy – tłumaczy Robert Opaliński.
Projektowane regulacje dotkną też posiadaczy zależnych. Zgodnie z art. 26 ust. 1 projektowanej ustawy, jeżeli przeznaczona na inwestycję obronną nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego została uprzednio wydzierżawiona, wynajęta lub użyczona, decyzja o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa stanowi podstawę do wypowiedzenia umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia ze skutkiem natychmiastowym. Za szkody poniesione na skutek rozwiązania umowy przysługuje odszkodowanie.
Mec. Opaliński zwraca uwagę na nieścisłości terminologiczne w tym przepisie. W pierwszym zdaniu jest mowa o wypowiedzeniu umowy dzierżawy itp., zaś w następnym zdaniu ustawodawca posługuje się określeniem rozwiązaniem umowy.
- Wypowiedzenie umowy a jej rozwiązanie może na pierwszy rzut oka nie jest istotne, jednakże na gruncie prawnym przyjmuje się, że wypowiedzenie jest jednostronnym oświadczeniem woli, które nie wymaga zgody drugiej strony danej umowy. Rozwiązanie natomiast jest oświadczeniem woli stron danej umowy, które jest zgodne. Taki zapis poczyniony przez ustawodawcę nie jest do końca precyzyjny i wymaga w mojej ocenie już na tym etapie poprawy, tak aby nie budził żadnych wątpliwości. Przecież w trybie art. 26 specustawy nie dochodzi do rozwiązania danej umowy tylko do jej wypowiedzenia – tłumaczy Robert Opaliński.
Czytaj w LEX: Wypowiedzenie umowy dzierżawy działkowej i jego zaskarżenie > >
Kłopoty z gruntami o nieuregulowanym statusie
Wschodnie pogranicze to tereny, które się wyludniają. Po śmierci rodziców i dziadków młodzi ludzie nie zawsze zainteresowani są mieszkaniem w tych stronach, a ziemię czy domy często trudno sprzedać, do tego świadomość prawna nie jest tu wysoka. Wiele nieruchomości ma więc nieuregulowany status prawny. Często w kolejnych pokoleniach nie przeprowadzono postępowania spadkowego i w ewidencjach gruntów i budynków figurują nierzadko osoby zmarłe przed wieloma laty. Po wejściu w życie specustawy osoby, które nie zadbały o uregulowanie stanu prawnego nieruchomości mogą zostać z niczym.
W przypadku śmierci takiej osoby, osoby jej najbliższe powinny zapoczątkować postępowanie spadkowe po niej, tak aby móc ujawnić się jako następcy prawni danej nieruchomości.
- To jest bardzo ważne, gdyż tylko takie osoby będą mogły realnie uczestniczyć jako strony postępowania, które będzie toczyć się na podstawie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa oraz ustanawiania stref ochronnych dla terenów zamkniętych oraz o zmianie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – podkreśla Robert Opaliński.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 projektu specustawy wojewoda zawiadomi o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa m.in. właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości objętych wnioskiem, przy czym zawiadomienia wysyła się na adres wskazany w ewidencji gruntów i budynków ze skutkiem doręczenia. Poza tym w przypadku nieuregulowanego stanu prawnego nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji lub braku w ewidencji gruntów i budynków danych pozwalających na ustalenie danych osobowych właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, oraz w przypadku gdy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie żyją, a ich spadkobiercy nie wykazali prawa do spadku, do zawiadomienia o wszczęciu postępowania o zezwoleniu na inwestycji ustawa przewiduje zawiadomienie w drodze obwieszczenia w urzędzie wojewódzkim i urzędach gmin oraz w urzędowych publikatorach teleinformatycznych – Biuletynie Informacji Publicznej tych urzędów.
To może mieć ten skutek, że osoby zainteresowane nie dowiedzą się w porę o postępowaniu, a odszkodowanie za wywłaszczenie trafi do depozytu sądowego.
Nie tylko wywłaszczenia uderzą w prawo własności
Projekt specustawy przewiduje procedurę ustanowienia stref ochronnych terenów zamkniętych, które są definiowane jako obszar wyznaczony poza granicami terenu zamkniętego, na którym z uwagi na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa obowiązują zakazy i ograniczenia w zagospodarowaniu lub korzystaniu z terenów. Wojewoda na wniosek władającego terenem zamkniętym, będzie mógł ustanowić, w drodze aktu prawa miejscowego, strefę ochronną terenu zamkniętego, wskazując granice tej strefy oraz zakazy i ograniczenia w zagospodarowaniu lub korzystaniu z terenów obowiązujące na jej obszarze.
Dla właścicieli, których nieruchomości znajdą się w tej strefie, będzie się to wiązało z ograniczeniami (są wśród nich wymienione m.in. zakaz przebywania osób lub swobody poruszania się i wykorzystywania czy używania gruntów), ale będą mieli oni prawo do rekompensaty. Właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości będzie mógł żądać od władającego terenem zamkniętym odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo wykupienia nieruchomości lub jej części.
Katalog możliwych zakazów wymienionych w projekcie specustawy jest szeroki, a w ocenie mec. Opalińskiego nie jest to katalog zamknięty, o czym świadczy użycie pojęcia „w szczególności”.
- Posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem „w szczególności” stwarza zagrożenie - nie mówię, że tak będzie - że tych ograniczeń bądź zakazów może być więcej, niż przewiduje katalog wskazany powyżej. Ustawodawca tworzy luz decyzyjny – mówi Robert Opaliński.
Ustawa ingeruje nie tylko w prawo własności, ale też w swobody czy też inne prawa, dlatego taki zapis budzi wątpliwości.
Sprawdź w LEX: Charakter prawny przepisów o wypowiedzeniu umowy najmu oraz dzierżawy > >
Autorzy projektu nie widzą skutków regulacji
Konsekwencje ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa oraz ustanawiania stref ochronnych dla terenów zamkniętych oraz o zmianie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych będą poważne dla mieszkańców - trudno mieć co do tego jakiekolwiek wątpliwości, skoro przewidywane są wywłaszczenia.
- Tymczasem w Ocenie Skutków Regulacji (OSR) towarzyszącej projektowi ustawy autorzy nie wskazali żadnych negatywnych konsekwencji dla - wymieniam w kolejności pojawiania się w OSR - sektora finansów publicznych, przedsiębiorczości, rodzin, obywateli i gospodarstw domowych, rynku pracy, gdzie jest mowa tylko o konieczności zwiększenia liczby etatów w kilku urzędach, środowiska naturalnego, sytuacji i rozwoju regionalnego oraz demografii – wskazuje Kamil Syller. Wytyka, że niska jakość OSR jest poważnym zaniedbaniem legislacyjnym, szczególnie że chodzi o projekt skomplikowany, kosztowny oraz dotykający dóbr chronionych konstytucyjnie jak: własność (art. 21), wolność działalności gospodarczej (art. 22), praca (art. 24), prywatność (art. 47) oraz wolność przemieszczania się (art. 52).
Problemem są też proponowane przepisy, np. dotyczące możliwości dowolnego skrócenia podstawowego terminu na wyprowadzenie się z nieruchomości poprzez nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji wojewody o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa czy ustalające obowiązek odszkodowawczy tylko w zakresie szkód rzeczywistych, czyli bez utraconych korzyści.
- Przepisy będą wprowadzały nierównowagę pomiędzy prawami i wolnościami mieszkańców a pomysłami rządzących na obronność. Będą uderzały w ochronę przyrody, będą ochraniały najgłupsze nawet decyzje, jeśli w uzasadnieniu tych decyzji pojawią się obezwładniające słowa–klucze, jak „obronność państwa” lub „interes publiczny”. Prawo to tylko instrument. Właściwie, racjonalnie użyty – nie musi być groźny. Obawiam się jednak, że niejednokrotnie zobaczymy na Podlasiu małpę z brzytwą – przewiduje Kamil Syller.
Czytaj również w LEX: Zwrot wywłaszczonych nieruchomości > >
Cena promocyjna: 149.39 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 249 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.