Który organ, w przedstawionym przypadku, jest właściwy do złożenia wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew - starosta reprezentujący skarb państwa czy gmina?


Zgodnie z ustawą z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialny i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 z późn. zm.) – dalej u.p.w.u.s.t., część działek stanowiących własność gminy z mocy ustawy mieniem właściwych gmin. Gmina nie wystąpiła jednak do wojewody o stwierdzenie nabycia tych nieruchomości i w ewidencji prowadzonej przez starostę Skarb Państwa nadal widnieje jako właściciel.

Nieruchomości, o których mowa, stanowią drogi, przy których rosną suche drzewa zagrażające bezpieczeństwu. Który organ jest, w tym stanie rzeczy, właściwy do złożenia wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew - starosta reprezentujący skarb państwa czy gmina?

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew powinien zawierać tytuł prawny. Kto w opisanej sytuacji posiada taki tytuł? Czy sama ustawa stanowi tytuł prawny dla gmin?

Odpowiedź

Ustawa nie stanowi samoistnego tytułu prawnego do nabycia nieruchomości. Nie jest również możliwe stwierdzenie przez sąd nabycia własności nieruchomości z mocy prawa przez gminę. Jedyną drogą potwierdzająca nabycie nieruchomości i zajętej pod drogę publiczną jest ostateczna decyzja wojewody, stwierdzająca to nabycie z mocy prawa. Decyzja ta ma charakter deklaratoryjny, jednakże jest ona konieczna, dla ujawnienia prawa własności nabytego na mocy ustawy.

Podmiotem właściwym do złożenia wniosku do usunięcia drzew jest formalny właściciel nieruchomości, wskazany w księdze wieczystej. Zapewne w ewidencji gruntów i budynków również wskazany jest jako właściciel nieruchomości Skarb Państwa.

Uzasadnienie

Kwestia charakteru decyzji wojewody stwierdzającej nabycie własności z mocy prawa była przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego na gruncie u.p.w.u.s.t. Po początkowej różnicy stanowisk w orzecznictwie Sądu Najwyższego (uchwała z dnia 19 lutego 1991 r., III CZP 3/91, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 91 i uchwała z dnia 30 grudnia 1992 r., III CZP 157/92, OSNC 1993, Nr 5, poz. 84) ukształtował się pogląd wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 29 lipca 1993 r., III CZP 64/93, (OSNC 1993, Nr 12, poz. 209), że jakkolwiek przepis art. 5 ust. 1 tej ustawy wywołuje skutki cywilnoprawne w postaci przejścia prawa własności, które następują z mocy prawa z chwilą wejścia w życie ustawy, to z faktu, iż stwierdzenie nabycia własności należy do wyłącznej kompetencji organu administracji (art. 18 ust. 1) wynika, że do wylegitymowania się przez osobę, która powołuje się na takie nabycie własności nieruchomości, konieczne jest okazanie decyzji. – tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 2002 r. (IV CKN 1071/00). Przyjęta w u.p.w.u.s.t. konstrukcja prawna była już stosowana w innych, wcześniejszych aktach normatywnych przewidujących potwierdzenie nabycia własności nieruchomości, które następuje z mocy prawa, przez wydanie decyzji administracyjnej – np. art. 12 i 15 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 73 ust. 3 u.p.w.u.s.t., podstawą do ujawnienia w księdze wieczystej przejścia własności nieruchomości drogi jest ostateczna decyzja wojewody. Jest to kompetencja wyłączna przyznana organowi administracji. Po zmianie ustępu 3 – dokonanej ustawą z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustaw o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 45, poz. 497) – postępowanie administracyjne w tej sprawie wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu, w związku z czym decyzja wojewody może być wydana na wniosek każdego podmiotu, który w wystarczającym stopniu udokumentuje swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu nabycia z mocy prawa gruntu zajętego pod drogę.@page_break@

Uwagi

Odmienne rozwiązanie przyjęte zostało natomiast w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115, z późn. zm.), stanowiącej w art. 51 ust. 1 pkt 2, że z dniem wejścia jej w życie grunty oddane i zajęte pod drogi publiczne wybudowane "z udziałem czynu społecznego" stają się z mocy prawa własnością Państwa. Ustawa ta nie przewiduje stwierdzenia nabycia przez Państwo gruntu zajętego na drogę przez organ administracji. Do ujawnienia w księdze wieczystej, na mocy jej art. 51 ust. 1 pkt 2, prawa własności gruntu zajętego pod drogę publiczną wystarczy wydane na podstawie art. 217 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) - dalej k.p.a. zaświadczenie stwierdzające spełnienie się warunków nabycia tego prawa przez Państwo (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 września 1994 r., III CZP 108/94, OSNC 1995, Nr 2, poz. 28).