Rada miejska przyjęła regulamin czystości i porządku na terenie miasta. Wprowadzono w nim między innymi generalny nakaz wyprowadzania psów jedynie na smyczy i w kagańcu. Jedna z mieszkanek gminy zaskarżyła taki zapis regulaminu. Zdaniem skarżącej postanowienia uchwały, w części dotyczącej obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, naruszają jej konstytucyjne prawa. Wskazała między innymi na naruszenie art. 31 ust. 3 Konstytucji RP poprzez ustanowienie nakazów sprzecznych z ustawą o ochronie zwierząt i spowodowanie nieuzasadnionej kryminalizacji przeciwstawnych tym nakazom zachowań.

Mieszkanka wskazała, iż jeden z jej psów jest chory, nie może nosić kagańca, co potwierdza stosowne zaświadczenie lekarskie. Mimo to, każdego dnia jest narażona na interwencje policji czy straży miejskiej, spowodowane doniesieniami osoby trzeciej o "łamaniu" przez nią prawa. Powoduje to wszczęcie postępowania o wykroczenie, skierowanie do sądu wniosku o ukaranie, proces, a także ponoszenie związanych z tym kosztów.


WSA rozpatrując skargę przypomniał, iż art. 7  Konstytucji RP  wymaga, by organy administracji publicznej nie tylko działały na podstawie prawa, ale także w jego granicach. Niewątpliwie uchwalenie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach nastąpiło na podstawie prawa tj. na mocy upoważnienia ustawowego zamieszczonego w art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Upoważnienie ustawowe zakreśliło jednak granice nakładanych na osoby utrzymujące zwierzęta domowe obowiązków poprzez wskazanie celów ochrony, takich jak ochrona przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku.

Zdaniem WSA kwestionowany przez skarżącą paragraf zapis regulaminu realizuje wynikające z upoważnienia ustawy określenie obowiązków posiadaczy psów w zakresie ochrony przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi. Sąd podkreślił jednak, iż nie wszystkie psy stwarzają jednakowe zagrożenie dla otoczenia. Poza grupą psów normatywnie uznanych za agresywne, a zatem obiektywnie stwarzających zagrożenie dla ludzi i jako takie wymagających określenia rygorystycznych obowiązków właściwego utrzymania, jest też grupa psów z natury łagodnych, przyjaznych człowiekowi, wykorzystywanych w dogoterapiach, szkolonych jako psy ratownicze, poszukujące ludzi zasypanych pod gruzami, zasypanych przez lawiny śnieżne, poszukujące ludzi zagubionych, czy będących przewodnikami niewidomych a także grupa małych, karłowatych psów towarzyszących (np. shih-tzu, chihuahua, papillon, buldog francuski, york, pinczer miniatura). W opinii WSA brak zróżnicowania obowiązków osób utrzymujących psy w zakresie ochrony przez zagrożeniem dla innych ze względu na cechy osobnicze psów, prowadzi do kategorycznego przypisywania odpowiedzialności karno-administracyjnej za zachowania obiektywnie niemogące stwarzać jakiegokolwiek zagrożenia dla otoczenia. To zdaniem WSA narusza zasadę proporcjonalności wynikającą z art. 31 ust. 3  Konstytucji RP . Generalny nakaz wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu, niezależnie od cech psa i innych uwarunkowań, miedzy innymi choroby zwierzęcia, może w określonych sytuacjach prowadzić do działań niehumanitarnych. W opinii Sądu postanowienia regulaminu niepozwalające na uwzględnienie specyficznych sytuacji i prowadzące do sankcji karnych, mogą naruszać zasadę proporcjonalności w ograniczaniu uprawnień właścicieli psów bądź nakładaniu na nich dodatkowych obowiązków. Zwłaszcza naruszają zasadę proporcjonalności nakazane regulaminem środki ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, bardziej rygorystyczne niż środki przewidziane innymi ustawami i innymi aktami prawa miejscowego.

Ogólne upoważnienie dla rad gmin do określenia obowiązków właścicieli psów, odnoszących się do zasad utrzymania psów, pozostawiło radom gminy samodzielny dobór kryteriów różnicujących te zasady z uwagi na zagrożenie zwierzęcia dla otoczenia. Potrzeba zróżnicowania tych zasad wynika z celu przepisu wskazanego w upoważnieniu, jakim jest ochrona otoczenia przed zagrożeniem, jakie zwierzę stwarza a w konsekwencji wymagającego dostosowania obowiązków właścicieli psów w zakresie utrzymania, do cech osobniczych zwierzęcia czy jego stanu fizjologicznego, tj. elementów obiektywnie różnicujących zagrożenie. Zdaniem WSA zaskarżony zapis regulaminu czystości i porządku, nie różnicował zasad wyprowadzania psów w sposób dostosowany do celu ochrony a w konsekwencji jego uchwalenie nie mieściło się w granicach obowiązującego prawa wyznaczonych celem przepisu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Humanitarne traktowanie psów uwzględniające potrzeby zwierzęcia, jest do pogodzenia z określeniem środków właściwego utrzymania w sposób nienaruszający zasady proporcjonalności tj. adekwatnych do zagrożenia, jakie poszczególne rasy psów mogą stwarzać dla otoczenia – odkreślił WSA.


Wyrok WSA w Białymstoku z 31 stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Bk 919/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)