Pracuję w samorządzie terytorialnym i jestem zatrudniona na stanowisku do spraw obsługi rady gminy. Nasz urząd czynny jest od poniedziałku do piątku od 7 do 15 (podstawowy system pracy). W naszej gminie sesje rady gminy odbywają się poza godzinami pracy tj. od godziny 19 i trwają ok. 3-4 godzin, zaś komisje rozpoczynają się w godzinach pracy o godz. 13:00 i kończą zazwyczaj o godz. 16.

Jak prawidłowo zaplanować mój czas pracy (ustalić system czasu pracy), tak aby zapewniony został 11-godzinny odpoczynek dobowy?

Odpowiedź

Rozwiązaniem, które pozwala elastycznie planować pracę w różnym wymiarze dobowym w poszczególne dni tygodnia jest zastosowanie równoważnego systemu czasu pracy. Nawet zastosowanie tego systemu nie pozwali jednak pracodawcy planować pracy w wymiarze większym niż przeciętnie 40 godzin tygodniowo lub naruszać normy minimalnego wypoczynku dobowego.

1. Stosunek pracy pracownika samorządowego podlega w pierwszej kolejności regulacji ustawy  o pracownikach samorządowych . Na mocy art. 43 ust. 1 ustawy  o pracownikach samorządowych w zakresie nieuregulowanym ustawą zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu pracy . Jako, że ustawy  o pracownikach samorządowych nie reguluje norm, systemów i rozkładów czasu pracy, w powyższym zakresie do pracowników samorządowych stosuje się Kodeks pracy

2. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy co do zasady czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Modyfikacja tych norm może zaistnieć jedynie w rolnictwie, hodowli i przy pilnowaniu mienia (art. 129 § 2 Kodeksu pracy ), w równoważnym systemie czasu pracy (art. 135-137 Kodeksu pracy ), pracy w ruchu ciągłym (art. 138 Kodeksu pracy ), systemie skróconego tygodnia pracy (art. 143 Kodeksu pracy ) i systemie pracy weekendowej. W sytuacji opisanej w pytaniu praca wykonana przez pracownika zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy w wymiarze większym niż 8 – godzinna norma dobowa (praca od 19.00 do 22.00 lub 23.00 w ramach sesji Rady Gminy oraz Komisji od 15.00 do 16.00) stanowi pracę ponadnormatywną. Nadto, wykonując pracę do 23.00 jednego dnia i od 7.00 kolejnego pracownik nie ma zapewnionego prawa do 11 – godzinnego wypoczynku dobowego (art. 132 § 1 Kodeksu pracy ).

3. W odniesieniu do zaprezentowanych w pytaniu potrzeb pracodawcy można zaproponować objęcia pracownika równoważnym systemem czasu pracy (art. 135 Kodeksu pracy ). System ten może być stosowany, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją i opiera się na zasadzie, iż dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Przykładowo w dzień, na który planowana jest sesja Rady Gminy pracownikowi można zaplanować pracę nawet 12 – godzinną (od 11.00 do 23.00). Praca wykonana w przedłużonym dobowym wymiarze wymagała będzie jednak zrównoważenia krótszym wymiarem czasu pracy w innym dniu, co prowadzi do wniosku, że w którymś dniu okresu rozliczeniowego pracownik świadczyłby pracę krócej niż standardowe 8 godzin między 7.00 a 15.00 (koniecznym byłoby zrównoważenie 4 godzin pracy wykonanej w przedłużonym wymiarze dobowym). Nadto, planując pracę w systemie równoważnym należy mieć na uwadze pojęcie doby pracowniczej. Zgodnie z art. 128 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Zakazane jest rozpoczynanie pracy dwukrotnie w ramach tej samej doby pracowniczej. Oznacza to, że w dniu następującym po trwającej do 23.00 sesji Rady Gminy praca nie mogłaby się rozpocząć wcześniej niż o 10.00. Analogicznie, w dzień w którym odbywa się posiedzenie Komisji pracownikowi objętemu systemem równoważnym można zaplanować 9 godzin pracy (od 7.00 do 16.00). Praca w przedłużonym wymiarze dobowym (1 godzina) musi zostać zrównoważona krótszym wymiarem w innym dniu danego okresu rozliczeniowego. Przedłużenie dobowego wymiaru o jedną godzinę nie przeszkodzi natomiast zaplanować pracy od godziny 7.00 kolejnego dnia (minimalny dobowy wypoczynek zostanie pracownikowi zapewniony). Praca w systemie równoważnym odbywa się w zróżnicowanym rytmie, a zatem powinna odbywać się według z góry określonego przez pracodawcę i podanego do wiadomości pracownika z odpowiednim wyprzedzeniem rozkładu czasu pracy. Należy wskazać, że w systemie równoważnym średniotygodniowa norma czasu pracy pozostaje na poziomie 40 godzin, a zatem pracownik wykonuje tą samą ilość godzin pracy w okresie rozliczeniowym co pracownik zatrudniony w systemie podstawowym, różnica polega jedynie na elastycznym kształtowaniu dobowego wymiaru czasu pracy.

4. Ustalenia w zakresie systemów i rozkładów czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy stanowią przedmiot regulacji regulaminu pracy (art. 1041 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy ). Objęcie pracownika, o którym mowa w pytaniu innym systemem czasu pracy może wymagać zatem odpowiedniego przeredagowania postanowień obowiązującego regulaminu pracy. Nadto, jeśli strony uregulowały system czasu pracy w umowie u pracę, niezbędna byłaby modyfikacja postanowień umowy.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r. Nr 21, poz. 94)