Przysporzenie to jest realne i wymierne, bowiem dzięki takiemu umorzeniu osoba będąca jego beneficjentem zwolniona zostaje z obowiązku świadczenia kosztem swojego majątku, a więc konieczności jego uszczuplenia. Dla zaistnienia i bytu takiego świadczenia nie ma znaczenia, czy doszło do niego na wniosek osoby, na rzecz której świadczenie takie nastąpiło, czy też bez takiego wniosku.

Urząd miasta zwrócił się do Ministra Finansów o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania umorzonych osobom fizycznym kwot z tytułu należności cywilnoprawnych stanowiących dochody budżetowe. Wnioskodawca jest wierzycielem względem różnych osób fizycznych z tytułu czynszu dzierżawnego, najmu pomieszczeń, najmu powierzchni nieruchomości lub reklamy, opłat za użytkowanie wieczyste, itp. W pewnych sytuacjach umarza te wierzytelności, w związku z czym powstaje pytanie, czy kwoty umorzonych należności stanowią nieodpłatne świadczenie w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz.176, z późn. zm.) , i czy powoduje to powstanie po stronie osoby, której umorzono należność, obowiązku podatkowego, a w konsekwencji po stronie urzędu miasta obowiązek przekazywania właściwemu urzędowi skarbowemu informacji PIT-8C.

NSA rozpatrując skargę przypomniał o wynikającej z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zasadzie powszechności opodatkowania. Jako że enumeratywne wyliczenie wszystkich podlegających opodatkowaniu rodzajów dochodów nie jest możliwe wyrazem powyższej zasady jest także ustanowienie na gruncie ustawy kategorii przychodów z innych źródeł. Sąd zwrócił również uwagę, iż wobec niezdefiniowania w ustawie podatkowej pojęcia "nieodpłatnego świadczenia" zasadnie Sąd odwołał się do stanowiska wyrażanego w tej mierze, a więc co do sposobu rozumienia tego pojęcia, w dotychczasowym orzecznictwie sądowym, w którym przyjęto, iż ma ono szerszy zakres niż w prawie cywilnym, obejmuje bowiem wszelkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. nie związane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie mające konkretny wymiar finansowy.

NSA podkreślił, iż umorzenie przez miasto wymagalnych należności ciążących na osobach fizycznych z tytułu zawartych przez nie z miastem umów, stanowi dla tych osób przysporzenie skutkujące powstaniem dochodu podlegającego opodatkowaniu. Przysporzenie to jest realne i wymierne, bowiem dzięki takiemu umorzeniu osoba będąca jego beneficjentem zwolniona zostaje z obowiązku świadczenia kosztem swojego majątku, a więc konieczności jego uszczuplenia. Przychodem są nie tylko aktywa, które ulegają zwiększeniu u podatnika, ale także zmniejszenie jego pasywów. Umorzenie wymagalnych należności wiąże się z przyznaniem korzyści majątkowej innemu podmiotowi bez ekwiwalentu, stanowi zatem dla tego podmiotu przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia. NSA uznał, iż instytucję nieodpłatnego świadczenia należy bowiem traktować w kategoriach obiektywnych. Z tego punktu widzenia dla oceny, czy w danym przypadku miało miejsce nieodpłatne świadczenie, a więc nastąpiło uzyskanie korzyści majątkowej przez dany podmiot kosztem innego podmiotu, poprzez uzyskania nieekwiwaletnego przysporzenia majątkowego, tu - poprzez umorzenie należnych miastu należności cywilnoprawnych, nie może mieć znaczenia motywacja, którą kierowało się miasto dokonując takiego umorzenia, czy też fakt, iż podejmując taką decyzję działało w granicach i na podstawie prawa, czy też wreszcie to, iż poprzedzone to zostało wyczerpaniem wszelkich możliwych środków egzekucyjnych. Na ocenę, czy poprzez takie umorzenie dana osoba uzyskała realne przysporzenia majątkowe - nieodpłatne świadczenie nie ma również wpływu okoliczność dotycząca stopnia aktywności tej osoby, bądź braku tej aktywności, w zabieganiu o takie umorzenie. Skutek takiego umorzenia, jego ekonomiczny wymiar oraz prawne konsekwencje pozostają takie same, niezależnie od tego, czy umorzenie nastąpiło na wniosek zobowiązanego, czy też z inicjatywy wierzyciela – w tym wypadku miasta. Dla zaistnienia i bytu takiego świadczenia nie ma znaczenia, czy doszło do niego na wniosek osoby, na rzecz której świadczenie takie nastąpiło, czy też bez takiego wniosku.

Przydatne materiały:
 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz.176, z późn. zm.)