Uchwały określające wzory deklaracji śmieciowych z błędami

Każda gmina indywidualnie określa wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Samorządy popełniają przy tym sporo błędów, gdyż ustawodawca uniknął precyzyjnego określenia informacji, jakich może wymagać gmina od właścicieli nieruchomości.

Pełna treść komentarza pt. Uchwała w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymipochodzi dostępna jest w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego.



Uchwałę dotyczącą określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami zobowiązana jest podjąć rada gminy na podstawie upoważnienia zawartego w art. 6n ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – dalej u.u.c.p.g. Komentarz praktyczny dotyczy przede wszystkim zmian wprowadzonych ustawą z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, modyfikującą przede wszystkim u.u.c.p.g.


Deklaracja odgrywa w reformie gospodarowania odpadami istotną rolę. Obowiązek jej wypełnienia i złożenia ciąży na właścicielu każdej nieruchomości zamieszkałej (oraz niezamieszkałej, na której powstają odpady komunalne, o ile gmina objęła systemem odbioru odpadów również te nieruchomości). Właściciel, wypełniając wzór deklaracji, oblicza wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami, jaką będzie ponosił na rzecz gminy (termin, częstotliwość i sposób płatności określa rada gminy w innej uchwale).

Zasada ta obowiązuje z niewielką zmianą wynikającą z nowelizacji u.u.c.p.g., o czym napiszę w dalszej części komentarza. Natomiast wzór deklaracji, którą składa właściciel nieruchomości, określa każda gmina indywidualnie.
Zasadniczą zmianą dotyczącą uchwał określających wzór deklaracji jest rozbudowanie przepisów ustawy. W stanie prawnym obowiązującym do końca stycznia 2015 r. jednym z problemów był niedostatek regulacji pozwalających gminie tak ukształtować wzór deklaracji, aby móc identyfikować osoby (np. z imienia i nazwiska, stopnia pokrewieństwa) zgłaszane przez właściciela nieruchomości, za które będzie ponoszona opłata.

Wzór deklaracji określa, również w obecnym stanie prawnym, rada gminy. W wyniku nowelizacji zostały znacznie rozbudowane przepisy dotyczące deklaracji, ale również tym razem ustawodawca uniknął precyzyjnego określenia informacji, jakie może wymagać gmina od właścicieli nieruchomości. W ust. 1a dodanym do art. 6m u.u.c.p.g. posłużył się dwoma wyznacznikami: deklaracja zawiera, po pierwsze – dane niezbędne do określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, po drugie – wysokość tej opłaty. O ile drugi element jest jednoznaczny, o tyle ustalenie, jakie dane są niezbędne do określenia wysokości opłaty, może być rozumiane różnie. Zapewne organy gminy będą proponowały szerokie rozumienie „danych niezbędnych”, podczas gdy inne podmioty, jak właściciele nieruchomości będą preferowały wąskie rozumienie. W praktyce może to powodować podobne problemy, co w poprzednim stanie prawnym na etapie nadzoru takich uchwał przez RIO oraz ich kontroli przez sąd administracyjny.


Drugi dodany do art. 6m ustęp – ust. 1b już bardziej szczegółowo określa dane, jakie gmina może wymagać od właścicieli nieruchomości. Są one następujące: imię i nazwisko, adres miejsca zamieszkania (lub nazwę właściciela nieruchomości oraz adres siedziby; będą one niezbędne np. przy wysyłaniu zawiadomienia, o którym mowa w art. 6m ust. 2a u.u.c.p.g.), dane kontaktowe: numer telefonu, adres poczty elektronicznej, adres nieruchomości, dla której jest ustalana opłata, dane stanowiące podstawę zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, inne informacje niezbędne do wystawienia tytułu wykonawczego. Żądanie tych informacji zostało pozostawione uznaniu gminy. Nie jest przy tym wymagane, aby gmina dodatkowo uzasadniała niezbędność ich posiadania. Wystarczy w tym zakresie regulacja ustawowa pozwalająca na umieszczenie we wzorze obowiązku wpisania określonych danych. Warto zauważyć, że dane wymienione w omawianym ust. 1b, chociaż bardzo szczegółowe, to nie dotyczą okoliczności wpływających na wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami, ale raczej mają na celu właściwą identyfikację osoby obowiązanej do ponoszenia opłat, ewentualnie sprawne nawiązywanie z nią kontaktu.


Bez zmian w stosunku do stanu prawnego obowiązującego przed lutym 2015 r. pozostaje obowiązek zawarcia w uchwale również objaśnień dotyczących sposobu wypełnienia deklaracji, terminów i miejscu jej złożenia. Wzór obejmuje również pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego.

Pozostałe elementy uchwały dotyczące warunków i trybu składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej nie uległy zmianie. Nie zmieniło się również uprawnienie rady do określenia w uchwale wykazu dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji.


Kolejna nowość wynikająca z nowelizacji u.u.c.p.g. obowiązującej od lutego 2015 r. dotyczy stosunków pomiędzy mieszkańcami bloków oraz spółdzielni albo wspólnoty. W art. 6m ust. 1c ustawodawca wprowadził podstawę prawną do żądania przez odpowiednio spółdzielnię albo wspólnotę od właściciela lokalu, osoby, której służy spółdzielcze prawo do lokalu lub osoby faktycznie zamieszkującej lokal podania danych niezbędnych do ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zebrane dane pozwolą na prawidłowe wypełnienie deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i ustalenie wartości tej opłaty.


Deklarację składa właściciel nieruchomości w terminie 14 dni liczonych od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych. Jest to czynność jednorazowa w tym sensie, że brak zmian wpływających na wysokość ponoszonej opłaty powoduje, że raz złożona deklaracja i określona w niej wysokość opłaty pozostaje aktualna co do zasady przez cały czas ponoszenia opłaty.


Jeżeli jednak wystąpią zmiany, właściciel nieruchomości ma obowiązek powiadomienia o nich organ gminy. Robi to składając nową deklarację, zawierającą już właściwe dane. Termin na zgłoszenie zmian wynosi 14 dni od dnia ich wystąpienia. Z treści art. 6m ust. 2 u.u.c.p.g. wynika, że obowiązek składania nowej deklaracji został ograniczony do „przypadku zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty”.


Na wysokość opłaty ma wpływ nie termin złożenia nowej deklaracji, ale zaistnienie zmiany. Opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zmienionej wysokości, w myśl art. 6m ust. 2 zd. 2 u.u.c.p.g. uiszcza się bowiem za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana.

Ustawodawca nowelizując u.u.c.p.g., odrębnie uregulował kwestię zmian wysokości opłaty wywołanych nowelizacją, bądź przyjęciem nowej uchwały rady gminy. W poprzednim stanie prawnym każda zmiana uchwały rady gminy wpływająca na wysokość ponoszonej opłaty powodowała powstanie obowiązku złożenia deklaracji przez wszystkich właścicieli nieruchomości.


Obecnie ciężar wywołany zmianami do uchwały i spowodowanymi w ten sposób zmianami wysokości opłaty ponoszonej przez właścicieli nieruchomości został przeniesiony na organ gminy. Wynika to z dodanego do art. 6m ust. 2a u.u.c.p.g. W przypadku uchwalenia nowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami to na wójta (burmistrza, prezydenta miasta, dalej odwołuję się tylko do wójta dla wspólnego określenia obowiązków pozostałych organów) ustawa nakłada obowiązek zawiadomienia właściciela o aktualnej wysokości opłaty. Nową wysokość opłaty organ ustala w oparciu o dane wpisane przez właściciela nieruchomości do deklaracji, następnie mnoży je przez właściwą stawkę opłaty. Ustawodawca nie wskazuje dokładnie jaką formę prawną ma informacja organu o nowej wysokości opłaty. Posługuje się określeniem „zawiadomienie”. Regulacja zawarta w kolejnym ustępie – 2b wskazuje, że nie jest zasadne traktowanie zawiadomienia jako decyzji, bowiem konieczność wydania decyzji ustalającej wysokość opłaty została zastrzeżona dla innych okoliczności.


Właściciel powinien mieć na uwadze fakt, że wysokość opłaty wyliczona w takim zawiadomieniu jest jednak wiążąca dla niego. Dokonując kolejnych opłat na rzecz gminy będzie kierował się opłatą wynikającą z zawiadomienia.

Zgodnie z przepisami u.u.c.p.g. dopiero sytuacja, gdy właściciel nie uiszcza opłaty w wysokości wynikającej z zawiadomienia, powoduje obowiązek reakcji organu w formie decyzji administracyjnej. Wójt ma obowiązek wydania decyzji określającej wysokość opłaty. Art. 6m ust. 2b u.u.c.p.g. in fine odwołuje się do wysokości opłaty podanej w zawiadomieniu.

Co zatem, gdy organ obliczając wysokość opłaty w zawiadomieniu popełni błąd? Takich błędów nie można wykluczyć biorąc pod uwagę ilość pracy, jaką będą wykonywać w stosunkowo krótkim czasie (chociaż elementu temporalnego ustawodawca nie precyzuje) urzędnicy obliczając nową wysokość opłaty dla każdego właściciela nieruchomości. Po pierwsze nie ma żadnych przeszkód, aby wysokość naliczonej opłaty kwestionować już na etapie otrzymania zezwolenia. Organ – jeżeli uzna racje właściciela nieruchomości powinien ponownie określić tym razem już właściwą wysokość opłaty. Inne rozwiązanie niejako narzuca ust. 2b, i polega ono na kwestionowaniu wysokości opłaty dopiero po tym, jak organ wyda decyzję, poprzez wniesienie klasycznego środka służącego weryfikacji poprawności wydania decyzji, czyli odwołania od tej decyzji.

Czas na podjęcie przez rady gminy uchwał odpowiadających treści nowej delegacji wynosi maksymalnie 18 miesięcy. Wynika on z art. 11 ustawy nowelizującej, w myśl którego akty prawa miejscowego, w tym m.in. uchwały podejmowane na podstawie art. 6n u.u.c.p.g. (czyli omawiana uchwała w sprawie wzoru deklaracji) pozostają w mocy na czas, na jaki zostały wydane, jednak nie dłużej niż 18 miesięcy liczonych od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej.

Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku w uchwale z dnia 13 maja 2013 r., 2070/13, zakwestionowała uchwałę, w której rada gminy tylko częściowo uregulowała elementy wymienione jako obowiązkowe przez ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Brak regulacji odnoszącej się do warunków i trybu składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej został uznany za rażące naruszenie art. 6m ust. 3 u.u.c.p.g.

Wykraczający poza delegację ustawową, zdaniem RIO we Wrocławiu przedstawionym w uchwale z dnia 5 czerwca 2013 r., 64/2013, jest zawarty w deklaracji obowiązek złożenia oświadczenia o zobowiązaniu się do zgłaszania informacji o zmianach wartości stanowiących podstawę ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Obowiązek złożenia deklaracji w przypadku zmian w danych będących podstawą ustalenia wysokości wynika wprost z art. 6m ust. 2 u.u.c.p.g. Powtarzanie takiego zobowiązania w akcie prawa miejscowego jest nie tylko zbędne, ale również niedozwolone.

Inne często podnoszone przez RIO zastrzeżenie było związane z zawieraniem w uchwałach oświadczenia o wyrażaniu przez właściciela nieruchomości składającego deklarację zgody na przetwarzanie danych osobowych.

Pełna treść komentarza pt. Uchwała w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymipochodzi dostępna jest w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego.