Z art. 18 ustawy o gospodarce nieruchomościami wynika, że nieruchomości mogą być oddawane w trwały zarząd jednostkom organizacyjnym, a instytucje kultury i spółki są przecież jednostkami organizacyjnymi.

Nie można ustanowić trwałego zarządu na rzecz gminnej instytucji kultury ani spółki z ograniczoną odpowiedzialności, ani żadnej innej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną. Art. 18 ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi, że nieruchomości mogą być oddawane jednostkom organizacyjnym w trwały zarząd, najem i dzierżawę oraz użyczane na cele związane z ich działalnością, a w art. 43 ust. 1 zapisano, iż trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością przez jednostkę organizacyjną. Gminne instytucje kultury, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i osoby prawne w ogóle są niewątpliwie jednostkami organizacyjnymi (wynika to choćby z art. 33 kodeksu cywilnego). Jednak w art. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami zawarty jest słowniczek określeń używanych w ustawie, w pkt 10 ustawodawca zawarł legalną definicję pojęcia „jednostki organizacyjnej” (na potrzeby tej ustawy), nakazując rozumieć przez to państwową lub samorządową jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Wobec jednostek organizacyjnych samorządu posiadających osobowość prawną ustawy o gospodarce nieruchomościami używa określenia „samorządowe osoby prawne” (art. 4 pkt 9a).

Art. 18 ustawy o gospodarce nieruchomościami został sformułowany dość nieszczęśliwie. Wynika bowiem z niego, że samorządowym i państwowym jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej mogą być oddawane nieruchomości w najem, dzierżawę lub użyczenie. To jest oczywiście niemożliwe. Państwowa ani samorządowa jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej nie ma zdolności prawnej i nie może być stroną umowy cywilnoprawnej. Taka jednostka może otrzymać nieruchomość we władanie tylko w formie trwałego zarządu od swojej „macierzystej” osoby prawnej, a więc państwowa jednostka organizacyjna tylko od Skarbu Państwa, a samorządowa jednostka organizacyjna tylko od właściwej jednostki samorządu terytorialnego (art. 43 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami ).

Jednostka organizacyjna może dysponować nieruchomością będącą własnością osoby trzeciej na podstawie umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia, ale stroną takiej umowy nie jest jednostka organizacyjna, lecz odpowiednio Skarb Państwa, województwo, powiat lub gmina. Nawet jeżeli umowę zawiera kierownik jednostki organizacyjnej, to działa na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez właściwą osobę prawną. Podobnie, gdy jednostka organizacyjna wydzierżawia, wynajmuje lub oddaje w użyczenie nieruchomość, to w sensie cywilnoprawnym stroną umowy jest odpowiednio Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego. „Zarządca działający w stosunku trwałego zarządu jest przedstawicielem ustawowym właściciela. W stosunkach z osobami trzecimi zarządca występuje jako strona i składa oświadczenia woli, ale nie działa w imieniu własnym lecz w imieniu reprezentowanego.” – wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 23 marca 2006 r., I SA/Rz 567/05, LEX nr 518308.

Samorządowym osobom prawnym nieruchomości gminne mogą zostać oddane na podstawie umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia, albo oddane w użytkowanie wieczyste, wniesione aportem, sprzedane, a w niektórych sytuacjach nawet darowane.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2010 r., Nr 102, poz. 651 ze zm.)