Obowiązkiem której gminy jest zapewnienie dzieciom, których droga do szkoły jest dłuższa niż odpowiednio 3 i 4 km bezpłatnego transportu i opieki, w sytuacji gdy:

1. Dzieci mieszkają w obwodzie szkoły prowadzonej przez w Gminę X. I faktycznie uczęszczają do tej szkoły, subwencję oświatową otrzymuje Gmina X.
2. Natomiast administracyjnie, miejsce zamieszkania dzieci stanowi Gminę Y.

Czy zatem Gmina Y, właściwa ze względu na miejsce zamieszkania ucznia zwraca koszty dowozów Gminie X, czy też dowozy są zadaniem gminy, prowadzącej szkołę w obwodzie, której mieszkają dzieci?

Odpowiedź

Uregulowanie kwestii rozliczenia kosztów bezpłatnego transportu powinno określać porozumienie zawarte pomiędzy Gminą X a Gminą Y.

Uzasadnienie

Ustawy o systemie oświaty nakłada na gminy obowiązek zakładania i prowadzenia m.in.: szkół podstawowych i gimnazjów, kwalifikując to zadanie jako zadanie własne. Obowiązkiem gminy jest zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej w szkołach przez siebie prowadzonych (art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty ). Zapisy ustawy o systemie oświaty  są skorelowane z normą o charakterze ogólnym zawartą w art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym , który stanowi, iż zadania własne gminy obejmują edukację publiczną, a także traktują ją jako obowiązek zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty. Konsekwencją przytoczonych przepisów jest obowiązek podejmowania czynności szczegółowych, technicznych, które mają za zadanie zapewnić zgodne z normami funkcjonowanie szkół (zob. orzeczenie TK z dnia 13 listopada 1996 r. K 17/96). Do tych czynności zalicza się obowiązek zapewnienia bezpłatnego dojazdu dziecka z domu do szkoły. Przepis art. 17 ustawy o systemie oświaty stanowi, że rada gminy ustala plan sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjalnych prowadzonych przez gminę, a także określa granice obwodów tych szkół mających siedzibę na obszarze gminy w sposób umożliwiających wszystkim dzieciom spełnienie obowiązku szkolnego, tak by droga dziecka do szkoły nie przekraczała odległości przytoczonych w pytaniu. Uchwała jest aktem prawa miejscowego. W tym miejscu chcę podkreślić, że uchwała powinna dotyczyć szkół zlokalizowanych tylko na obszarze gminy. Wynika to z zapisu art. 17 ust. 4 ustawy o systemie oświaty jak i art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym zgodnie z którym gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego na obszarze gminy.

Dodatkowo z orzeczenia TK z dnia 30 września 1997 r. K 6/97 wynika, że zadanie własne gminy ma 3 cechy: ma charakter publiczny, wiąże się z zaspokojeniem potrzeb mieszkańców (tj. osób mieszkających w gminie), a także jest realizowane w obrębie właściwości miejscowej j.s.t. W orzeczeniu TK uznał, że w przypadkach niezrealizowanych dostatecznie gęstej sieci szkół, przepisy ustawy o systemie oświaty wskazują alternatywny sposób zapewnienia dostępu dzieci zamieszkujących na terenie danej gminy do szkół, nakładając na gminy obowiązek zapewnienia bezpłatnego transportu dzieci. Jest to obowiązek zastępczy, realizujący się wówczas, gdy gmina nie zorganizuje sieci szkół, spełniających warunki określone w ustawie o systemie oświaty . Dlatego też, moim zadaniem Gmina X nie powinna finansować dojazdu dzieci do szkoły z Gminy Y, gdyż dojeżdżające dzieci nie są jej mieszkańcami. Jednak to właśnie Gmina X otrzymuje środki finansowe, które wszakże uzależnione są od liczby dzieci (w tym z Gminy Y). W tej kwestii słuszne więc wydaje się zawarcie porozumienia pomiędzy gminami, gdyż dofinansowanie dowozu dzieci, które nie spełniają kryteriów określonych w art. 17 ust. 2 ustawy o systemie oświaty narusza obowiązujące przepisy. W tej kwestii można przywołać uchwałę RIO w Zielonej Górze z dnia 2 lipca 2008 r. (107/08 OwSS 2008/4/109), która stanowi, że wydatki budżetów j.s.t. są przeznaczone na realizację m.in. zadań przejętych przez j.s.t. do realizacji w drodze umowy lub porozumienia. Ponieważ ustawodawca nie przewidział sytuacji wykraczającej poza obręb gminy i Gmina X nie może zwracać kosztów dojazdu w myśl ustawy o systemie oświaty (wyrok NSA z 5 września 2007 r. I OSK 835/07) według mojej opinii kwestię wzajemnych rozliczeń pomiędzy gminami powinno określać porozumienie.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)