NSA uznał, iż przyznanie stronie skarżącej ochrony tymczasowej w postępowaniu sądowo-administracyjnym stanowi odstępstwo od ogólnej reguły, wyrażonej w art. 61 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi , zgodnie z którym wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego aktu lub czynności. Przesłanki, jakimi powinien kierować się sąd przy rozstrzyganiu wniosku o wstrzymanie wykonania w sposób wyczerpujący zostały określone w art. 61 § 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi , w myśl którego są niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Przesłanki te należy wiązać z sytuacją, która może powstać, gdy zaskarżony do sądu akt administracyjny zostanie wykonany, a następnie na skutek uwzględnienia skargi akt ten zostanie wzruszony. NSA podkreślił, iż sąd rozpoznając wniosek nie dokonuje oceny merytorycznej skargi, bowiem takie działanie sądu dokonywane w ramach posiedzenia niejawnego oznaczałoby niedopuszczalną ocenę legalności zaskarżonego aktu. Sąd rozpoznając wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji powinien uwzględniać wszystkie okoliczności, nawet nie podniesione we wniosku, o ile można je wyinterpretować na podstawie obowiązujących przepisów prawa oraz akt sprawy.

W postępowaniu dotyczącym niniejszej sprawy, przedmiotem sądowej kontroli jest decyzja Ministra Infrastruktury, która uchyla decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast i stwierdza, że decyzja Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast jest wydana z naruszeniem prawa, jednak nie zostaje uchylona, gdyż decyzja wydana w wyniku wznowienia odpowiadałaby decyzji dotychczasowej, tj. stwierdzającej nieważność decyzji wywłaszczeniowych nieruchomości. Jakkolwiek decyzję o stwierdzeniu nieważności decyzji wywłaszczeniowych zalicza się do aktów o charakterze deklaratoryjnym, które co do zasady nie podlegają wykonaniu, jednak nie można pominąć następstw prawnych powstałych w wyniku trwania mocy takiego aktu. Decyzja stwierdzająca nieważność wywłaszczenia może spowodować istotną zmianę stosunków w sferze prawa własności przedmiotowej nieruchomości. W przypadku stwierdzenia nieważności decyzji wywłaszczeniowej, przywrócone zostają prawa byłych właścicieli, którzy mogą podjąć działania zmierzające do realizacji przysługujących im praw własności, jeszcze przed dokonaniem wpisu w księdze wieczystej. Zwłaszcza, że decyzja stwierdzająca nieważność wywłaszczenia może stanowić podstawę zmiany wpisu w księdze wieczystej, który ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny. Oznacza to, że zbycie nieruchomości przez osobę aktualnie ujawnioną w księdze wieczystej jako jej właściciel może doprowadzić do sytuacji, której skutki będą trudne do odwrócenia, mając na względzie np. charakter instytucji rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, która bezwzględnie przyjmuje przewagę stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej nad stanem rzeczywistym. Istnieje zatem realna możliwość zbycia nieruchomości przez właściciela, który nie został jeszcze ujawniony w księdze wieczystej, zaś organ administracyjny działający w granicach swojej właściwości i kompetencji nie będzie miał żadnych możliwości prawnych zniweczenia skutków cywilnoprawnych, które mogą powstać w wyniku zawartej umowy sprzedaży.


Zobacz orzeczenie:
Postanowienie NSA w Warszawie z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I OZ 1095/09

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.)