Ministerstwo informuje, że cyt. „zgodnie z decyzją Ministra Sprawiedliwości, dokumenty złożone przez kandydatów na ławników według dotychczasowych przepisów przed dniem wejścia w życie nowych regulacji powinny być uznawane za prawidłowe w momencie wyboru, a zatem dokumenty wymienione w znowelizowanym ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 109, poz. 627) [ ustawa ] art. 162 § 2 pkt 1, 2 i 4 usp powinny być honorowane niezależnie od tego jaką datą zostały opatrzone. Zasada ta dotyczy również zgłoszeń kandydatów na kartach stanowiących załącznik do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie szczegółowego trybu zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (Dz. U. Nr 50, poz. 370) oraz listy osób zgłaszających kandydata. Chociaż wybory odbywać się będą według nowych regulacji prawnych, gminy nie powinny żądać od kandydatów uzupełniających dokumentów.”.

Oznacza to, że Minister Sprawiedliwości stwierdza, iż do zgłoszeń złożonych w terminie do 13 czerwca 2011 r. włącznie należy stosować dotychczasowe przepisy. Pytanie tylko czy Minister ma moc sprawczą z jednej strony wybiórczego wstrzymania stosowania przepisów ustawy, której projekt sam przygotował, z drugiej przedłużenia obowiązywania przepisów, które moc utraciły? Zgodnie z art. 162 § 10 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami powszechnymi po nowelizacji, rada gminy w drodze uchwały pozostawia bez dalszego biegu zgłoszenia kandydatów, które m.in. nie spełniają wymagań formalnych, o których mowa w art. 162 § 2–5 ustawy . Zgłoszenia dokonane wg dotychczasowych przepisów z pewnością nie będą spełniały tych wymagań. Ustawodawca nie zamieścił klasycznego w takich przypadkach zapisu „do spraw wszczętych stosuje się przepisy dotychczasowe” dlatego wydaje się, że stanowisko Ministra Sprawiedliwości nie ma podstaw prawnych.

Złożenie zgłoszenia na ławnika nie powoduje automatyczne stanie się kandydatem na ławnika. Kandydatem na ławnika staje się osoba, której zgłoszenie zostanie sprawdzone czy wpłynęło w terminie i czy spełnia wymagania formalne, co bez wątpienia odbędzie się przy zastosowaniu znowelizowanych przepisów. Poprzednie tracą moc 13 czerwca 2011 r.

Stanowisko Ministerstwa pogłębia chaos w tej sprawie, gdyż prawdopodobnie wstrzyma samorządy od „akcji” jedynego, legalnego sposobu rozwiązywania tej bez wątpienia, kuriozalnej sytuacji. Polegała ona na nieformalnym przekonywaniu kandydatów do wstrzymania się ze zgłoszeniem kandydata na ławnika do czasu wejścia w życie nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych i ukazania się nowego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Osoby, które złożyły zgłoszenia na starych zasadach byłyby namawiane do korekty zgłoszenia, co wbrew pozorom nie jest aż tak bardzo skomplikowane.

Faktem jest, że w przypadku złożenia zgłoszenia wg „dotychczasowych przepisów” i odmowy jego korekty, jedynym legalnym rozwiązaniem byłoby podjęcie przez radę gminy uchwały na podstawie art. 162 § 10 ustawa . Jednakże podjęcie takiej uchwały jeszcze w czerwcu br. umożliwiałoby kandydatowi złożenie ponownego zgłoszenia (oczywiście w terminie do 30 czerwca), albo do skierowania skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W „międzyczasie” z pewnością wypowiedziałby się w tej sprawie nadzór prawny wojewody (nie zapominajmy, że jest to zadanie zlecone).

Stanowisko Ministra Sprawiedliwości z pewnością się „przyjmie”, gdyż jest wygodniejsze zarówno dla kandydatów jak i dla gmin. Nikt już nie będzie się silił na zbytni formalizm przy klasyfikacji zgłoszeń. Minister zdjął z pracowników samorządowych oraz radnych odium odpowiedzialności z tytułu ewentualnych negatywnych skutków przyjęcia racjonalnej procedury, jednak bez wątpienia nielegalnej. Dyspozycje zawarte w znowelizowanej ustawie uniemożliwiają uznanie zgłoszeń dokonanych na podstawie dotychczasowych przepisów, wręcz nakazują pozostawienie ich bez dalszego biegu.

Wydane po długim milczeniu stanowisko Ministerstwa zaskoczyło pracowników gminnych, którzy w świetle prawa namawiali kandydatów do wstrzymania się ze złożeniem zgłoszenia na starych zasadach pozostając w przekonaniu, że straci ono ważność z chwilą wejścia w życie nowelizacji ustawy i nowego rozporządzenia. Z pewnością będą oni „świecić oczami” przed tymi osobami, które sprawę zgłoszenia mogły załatwić w znacznie prostszy sposób niż obecnie, wg starych przepisów. Do takiego postępowania namawiali też niektórzy prezesi sądów w swoich pismach oraz wniosek taki można było wywieść z wcześniejszego komunikatu Ministerstwa zapowiadającego zmianę wzoru karty zgłoszenia.

Analizując treść nowej karty zgłoszenia odnosi się nieodparte wrażenie, że została ona opracowana na bazie dotychczasowej. I o ile ma to swoje plusy, np. ułatwia/ułatwiłoby korektę zgłoszenia przygotowanego w oparciu o dotychczasowe przepisy, o tyle zaskoczeniem jest treść pouczenia pod miejscem na własnoręczny podpis osoby potwierdzającej prawdziwość zawartych w niej danych. Otóż zgodnie z tym pouczeniem może to uczynić m.in. odpowiednio jeden z pięćdziesięciu obywateli zgłaszających kandydata, w sytuacji gdy ustawodawca w art. 162 § 6 ustawa , uprawnioną do składania wyjaśnień w sprawie zgłoszenia kandydata na ławnika przez obywateli czyni osobę, której nazwisko zostało umieszczone jako pierwsze na liście. Co prawda potwierdzenie danych a składanie wyjaśnień to nie to samo, jednak brak konsekwencji jest niezrozumiały.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 109, poz. 627)
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie szczegółowego trybu zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (Dz. U. Nr 50, poz. 370)

Pisaliśmy o tym również:
Co samorządy gminne o wyborach ławników wiedzieć powinny - nowe zasady wyboru ławników
Prezydent podpisał zmianę przepisów o ławnikach sądowych
Co z wyborem ławników?
Wybory ławników pod presją czasu
Radni samorządowi nie zostaną ławnikami
Ławnikiem nie zostanie radny gminy, powiatu i województwa