Samorząd zawodowy architektów działa w granicach interesu publicznego

Samorząd zawodowy architektów sprawuje nadzór nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu, co nie wiąże się z zaspokojeniem indywidualnej potrzeby, lecz ze szczególnie ważnym interesem publicznym. Rada izby architektów ma więc prawo ubiegać się o listę nazwisk osób sporządzających projekty architektoniczne uznał WSA w Kielcach.

Okręgowa rada izby architektów wystąpiła do starosty o udostępnienie informacji publicznej, polegającej na wskazaniu nazwisk i przynależności do izby autorów części architektonicznej projektów dla pozwoleń na inwestycje, w których występuje projekt zagospodarowania lub część architektoniczna.

Izba wskazała, że uzyskane informacje publiczne zostałyby wykorzystane dla lepszej ochrony interesu publicznego. Podkreśliła, że zgodnie z art. 17 ust. 1 Konstytucji ustawowo powierzone zostało samorządowi architektów sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu architekta (zawodu zaufania publicznego ) w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Służyć to ma zapewnieniu bezpieczeństwa i zdrowia ogółu obywateli oraz ich interesów majątkowych powierzanych projektantom - architektom w toku procesu budowlanego. Zatem działanie izby jako podmiotu realizującego zadania publiczne, jest działaniem w interesie publicznym - ma znaczenie dla potencjalnie dużego kręgu adresatów. W piśmie podkreślono także, że informacja o osobach sporządzających projekty architektoniczne jest ważna również z tego powodu, że dochodzą do izby sygnały o przypadkach sporządzania projektów przez osoby nie posiadające prawa wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Organ odmówił jednak udostępnienia takiej informacji, uzasadniając to niewykazaniem przez wnioskodawcę szczególnego interesu publicznego.
 

W opinii WSA, rozpatrującego sprawę, bezspornym jest fakt, że żądana informacja jest informacją publiczną w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. nr 112, poz. 1198 ze zm.), zwanej dalej ustawą i że ma ona charakter informacji przetworzonej, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy, która może być udzielona jedynie w zakresie "w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego".

WSA przypomniał, iż samorządy zawodowe z reguły są powołane do realizacji celów publicznych, a nie tylko społecznych. Pewne zawody, takie jak: lekarz, prawnik czy architekt, mają istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania państwa. By nadzór nad tymi zawodami uczynić sprawniejszym i bardziej skutecznym, powołano samorządy zawodowe, którym państwo przekazało szereg swoich kompetencji władczych. O tym, że samorządy zawodowe działają w interesie publicznym świadczy art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym samorządy zawodowe reprezentują osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawują pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego określonego ustawą oraz działają dla ochrony powyższego interesu.
 

Powyższy zapis Konstytucji przesądza o tym, że zawód architekta jest jednym z zawodów zaufania publicznego, a zadania nałożone na skarżącego przepisami art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r., Nr.5, poz. 42 ze zmianami) realizują interes publiczny i służą jego ochronie.

Jedną z istotnych prerogatyw samorządu zawodowego architektów jest sprawowanie nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu, co nie wiąże się z zaspokojeniem indywidualnej potrzeby, lecz ze szczególnie ważnym interesem publicznym. W ocenie Sądu, istotne jest również to, że samorząd zawodowy architektów ma chronić społeczeństwo przed uchybieniami mogącymi zaistnieć w procesie projektowania. Realizacja powyższego celu następuje poprzez nadawanie i pozbawianie uprawnień budowlanych przez samorząd.

Podkreślić należy, że udzielenie takich uprawnień określonej osobie jest jednocześnie gwarancją i świadectwem, że osoba ta posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe i może ponosić pełną odpowiedzialność za wykonywaną pracę w określonym zakresie. W związku z tym samorząd architektów ma ustawowy obowiązek ujawniania osób niewłaściwie wykonujących zawód architekta i niedopuszczenie do wykonywania zawodu przez osoby spoza izby.

WSA podkreślił, że samodzielne funkcje techniczne w budownictwie pełnić mogą wyłącznie osoby będące członkami właściwego samorządu zawodowego, tak więc kontrola posiadania uprawnień do wykonywania tych funkcji obejmować musi również sprawdzenie spełnienia tego warunku. Okręgowa izba architektów może takiej weryfikacji dokonać uzyskując stosowne informacje od starosty i następnie może to wykorzystać informując organ architektoniczno – budowlany, które osoby nie mają uprawnień do sporządzania projektów, a pomimo to ich projekty zostały zatwierdzone – uznał WSA.
 

Wyrok WSA w Kielcach z 21 lutego 2013 r., sygn. akt II SA/Ke 15/13, nieprawomocny