Strona samorządowa wniosła o doprecyzowanie przepisów prawnych tak, by nie rodziły wątpliwości i dowolności interpretacyjnych w tym zakresie. Nie ulega wątpliwości, iż Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego, choć minął już ponad rok od czasu formalnego zgłoszenia problemu, do dziś nie doczekała się od Ministerstwa Finansów ostatecznego rozwiązania problemu posługiwania się numerem NIP w jednostkach samorządu terytorialnego.

Zdaniem KWRiST gmina jako osoba prawna w obrocie gospodarczym występuje wyłącznie za pośrednictwem swoich jednostek organizacyjnych. Podobnie jak to ma miejsce w przypadku Skarbu Państwa, działa przez swoje organy. Podmioty, którym przyznano prawo do reprezentowania gminy (Skarbu Państwa), z racji swojej działalności mogą być odrębnymi podatnikami VAT i posiadać własne numery identyfikacji podatkowej. Szczególną jednostką jest urząd (podobnie jak w przypadku Skarbu Państwa urzędy administracji centralnej), mającą status jednostki budżetowej, która jest jednostką pomocniczą służącą do wykonywania zadań gminy oraz obsługi techniczno-organizacyjnej organów gminy.

Ponadto, zdaniem KWRiST, ukazujące się interpretacje, a nawet orzeczenia sądów w indywidualnych sprawach budzą niepokój. Do ugruntowanej wieloletniej praktyki wprowadza się zamęt, który może przynieść daleko idące konsekwencje w dłuższej perspektywie czasu. Samorządowcy pamiętają wiele takich interpretacyjnych konsekwencji – ostatnie najbardziej dotkliwe (oczywiście dla samorządów) to VAT w użytkowaniu wieczystym.

Trudno nie zgodzić się ze zdaniem KWRiST, iż stawianie równości pomiędzy gminą i urzędem wydaje się nieporozumieniem z punktu widzenia podatku VAT. Przecież gmina to nie tylko urząd, to wszystkie jednostki organizacyjne, jednostki budżetowe bezpośrednio rozliczające się z budżetem, zakłady budżetowe rozliczające się „pośrednio”, jednostki organizacyjne posiadające odrębną osobowość prawną (instytucje kultury, zakłady opieki zdrowotnej i spółki prawa handlowego) powiązane z budżetem dotacjami bądź wpłatami, np. dywidendy od spółek. Gmina działa poprzez swoje jednostki organizacyjne, tak jak Skarb Państwa, i jeśli mówi się gmina – to należy przez to rozumieć wszystkie jednostki organizacyjne, a nie tylko urząd. Urząd jako zakład pracy posiada swój numer NIP dla rozliczenia podatków wynikających z zatrudnienia pracowników i trudno zgodzić się, aby w zależności od rodzaju podatku urząd posługiwał się różnym numerem NIP – zakładem pracy w myśl przepisów jest urząd, nie gmina. Numer NIP powinien być jeden dla wszystkich rodzajów podatków, nadany podmiotowi, który jako podmiot gospodarczy płaci te podatki przynależne zarówno budżetowi państwa, jak i budżetowi gminy. Ponadto, co zauważa KWRiST, urząd nie ma możliwości prowadzenia odrębnej ewidencji księgowej dotyczącej rozliczeń podatku VAT dla osoby prawnej (gminy) oraz dla urzędu obsługującego tę osobę prawną. Potwierdza to rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości i planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych. Wszystkie zdarzenia gospodarcze związane z wykonywaniem budżetu zachodzą tylko w jednostkach organizacyjnych wykonujących samodzielnie budżet w ramach swoich planów finansowych. Jedną z takich jednostek jest urząd.

KWRiST ma również wątpliwości dotyczące rozliczania projektów finansowanych ze środków UE, gdyż wprowadzanie zamętu w tak istotne sprawy, jak rozliczanie VAT w miastach realizujących różne projekty z wykorzystaniem środków unijnych, może rodzić daleko idące konsekwencje. Projekty unijne realizują nie tylko urzędy, ale również inne jednostki organizacyjne gminy (miejskie ośrodki pomocy społecznej, powiatowe urzędy pracy itp.), które samodzielnie prowadzą rozliczenia z tytułu podatku VAT z Urzędem Skarbowym – zatem kto powinien być adresatem faktury VAT? Czy można bowiem rozliczyć prawidłowo wydatek, jeśli nie ma pewności, na kogo ma być wystawiona faktura? Czy kosztem kwalifikowanym może być błędnie wystawiona faktura? A co to znaczy prawidłowo wystawiona faktura, skoro znany jest przecież komunikat MRiRW (z dnia 21 września 2009 r.), w którym resort rolnictwa zmienił podejście w sprawie refundacji części kosztów poniesionych przez gminę jako wnioskodawcę działania „Odnowa i rozwój wsi” lub „Podstawowe usługi dla ludności i gospodarki wiejskiej” w ramach PROW 2007–2013. Zgodnie z najnowszą interpretacją Ministerstwa Rolnictwa w przypadku, gdy we wniosku o przyznanie pomocy w ramach ww. działań został podany NIP gminy, faktury i dokumenty o równoważnej wartości dowodowej wystawione na urząd gminy mogą być przedstawione do refundacji. Oznacza to, że w takiej sytuacji dokumenty potwierdzające poniesione wydatki wystawione na urząd gminy mogą być przedstawiane do refundacji. Ze stanowiska tego wynika zupełnie przecież co innego, niż z interpretacji organów podatkowych twierdzących, że faktury winny być wystawione na gminę.

Ponadto KWRiST ma wątpliwości dotyczące zadań zleconych. Jak powinny być zatem opodatkowane czynności, które wynikają z racji wykonywania zadań zleconych administracji rządowej – nie są to zadania własne gminy?

W stanowisku KWRiST jest również sformułowany poważny zarzut dedykowany organom wydającym orzeczenia i interpretacje. Zdaniem KWRiST powinna być zachowana konstytucyjna zasada równości podmiotów – jednostki administracji rządowej i samorządowej działające w obrębie finansów publicznych powinny podlegać tym samym regulacjom podatkowym, gdyż zarówno administracja rządowa, jak i samorządowa są administracją publiczną realizującą zadania Państwa. Skoro urzędy administracji centralnej są rejestrowane jako odrębni podatnicy podatku VAT, to dlaczego urzędy administracji samorządowej mają być rejestrowane jako gminy?

Sądy, Ministerstwo Finansów, urzędy i izby skarbowe nie rozwiązały dylematów KWRiST. Co więcej, sieją zamęt dalej. Dowodzi tego wyrok WSA w Białymstoku z dnia 8 lutego 2010 r. (I SA/Bk 564/09), w którym Sąd podziela stanowisko wyrażone w zaskarżonej interpretacji indywidualnej przez działającego z upoważnienia Ministra Finansów Dyrektora Izby Skarbowej w B., z którego wynika, iż: „Urząd gminy jest natomiast zorganizowanym zespołem osób i środków służących do pomocy organowi administracyjnemu. Urząd gminy jako jednostka pomocnicza służy do wykonywania zadań gminy oraz obsługi techniczno-organizacyjnej gminy. Biorąc pod uwagę nierozerwalne i niepodzielne powiązania podmiotowe gminy (miasta) i urzędu gminy, również na gruncie podatku od towarów i usług, należy stwierdzić, iż nie występuje odrębna od podmiotowości gminy (miasta) podmiotowość urzędu gminy. Zatem urząd gminy, działając w imieniu gminy, realizuje zadania własne gminy”.

WSA w Białymstoku uznał ponadto, iż: „Urząd gminy jest zatem wyłącznie aparatem pomocniczym gminy, jednostką zapewniającą obsługę administracyjną, organizacyjną i techniczną wójta. Jest to zorganizowana struktura, której celem jest zapewnienie sprawnej realizacji zadań gminy. Powyższy pogląd, zdaniem WSA, jest akceptowany w orzecznictwie sądowo-administracyjnym, w którym wielokrotnie wskazywano, że podatnikiem podatku od towarów i usług jest gmina, która posiada osobowość prawną, a nie urząd gminy (np. wyroki NSA: z 18 listopada 2008 r., I FSK 1148/07, „Wspólnota” 2009/1/27, z 28 kwietnia 2009 r., I FSK 263/08, M.Podat. 2008/9/32, z 3 stycznia 2008 r., I FSK 116/07, M.Podat. 2009/9/39)”.

Tomasz Wojtania

Pisaliśmy o tym również:
Sądy, Ministerstwo Finansów, urzędy i izby skarbowe wprowadzają zamęt z NIP-ami gmin (cz. 2)
_________________________________________________________________________________________________________

Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Kazimiery Winiarskiej i Moniki Kaczurak-Kozak pt. "Rachunkowość budżetowa".Rachunkowość budżetowa uwzględnia szczególne zasady rachunkowości stosowanej w jednostkach zaliczanych do sfery finansów publicznych: jednostkach budżetowych, zakładach budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl