W dniu 30 września 2010 r. została wydana decyzja ustalająca wysokość opłaty adiacenckiej (odebrana 7 października 2010 r.). Natomiast, w dniu 8 października 2010 r. podatnik złożył podanie o umorzenie opłaty z powodu trudnej sytuacji finansowej. W związku z faktem, iż podanie skierowane było do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, przedmiotowe podanie organ przesłał do SKO. W dniu 19 listopada 2010 r. SKO odesłało podanie i wskazało organ jako właściwy do załatwienia sprawy. Decyzja stała się ostateczna w dniu 20 października 2010 r. natomiast termin płatności opłaty to 3 listopada 2010 r.

Czy organ może rozpatrzeć wniosek o umorzenie, jeżeli wpłynął on przed terminem płatności opłaty (aktualnie opłata jest już zaległością)?

Czy może powinien wydać decyzję o bezprzedmiotowości ponieważ w chwili złożenia wniosku opłata nie była zaległością?

Czy ustawa o finansach publicznych dopuszcza możliwość umorzenia zobowiązań?

Odpowiedź

Uważam, że wniosek o umorzenie opłaty adiacenckiej złożony przed upływem terminu płatności tej opłaty jest bezprzedmiotowy. Do merytorycznego załatwienia wniosku konieczne jest jego ponowienie.

Uzasadnienie

Zgodnie z przepisami art. 98a ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami , jeżeli w wyniku podziału nieruchomości dokonanego na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego, który wniósł opłaty roczne za cały okres użytkowania tego prawa, wzrośnie jej wartość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta może ustalić, w drodze decyzji, opłatę adiacencką z tego tytułu.

Na podstawie art. 60 pkt 7 oraz art. 67 ustawy o finansach publicznych , środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym są w szczególności dochody budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw. Do spraw dotyczących tych należności, nieuregulowanych ustawy o finansach publicznych , stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego , i odpowiednio przepisy działu III Ordynacji podatkowej .

Przepis art. 6 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi, że organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Z kolei na mocy art. 61 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Natomiast, na podstawie art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego , gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania w całości albo w części.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 stycznia 2009 r., II FSK 1413/07 (dotyczącym umorzenia zaległości podatkowej), wskazał, że działanie na podstawie przepisów prawa oznacza, że organy podatkowe (w sytuacji opisanej w pytaniu organy administracji publicznej) mogą odnosić się merytorycznie do takich tylko wniosków strony, które znajdują podstawę w przepisach prawa. Jeżeli strona domaga się umorzenia zaległości, która nie istnieje, postępowanie w przedmiocie tego wniosku toczyć się nie może. Postępowanie wszczęte takim wnioskiem jest zatem bezprzedmiotowe i jako takie podlega umorzeniu.

NSA wyjaśnił, że nie ma znaczenia, że w toku postępowania uległ zmianie status należności wskutek przekształcenia się zobowiązania w zaległość, ponieważ datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu. Ocena dotycząca przedmiotowości lub bezprzedmiotowości tego postępowania musi więc odnosić się do stanu prawnego i faktycznego istniejącego w dacie wszczęcia postępowania, zwłaszcza, że wniesienie żądania powoduje wszczęcie postępowania z mocy prawa, to jest bez wydawania przez organ aktu wszczynającego to postępowanie. Natomiast ocena istnienia przesłanek do uwzględnienia wniosku strony o umorzenie zaległości, jako odnosząca się już nie do zagadnienia przedmiotowości postępowania, ale do merytorycznej zasadności wniosku, musi uwzględniać stan sprawy istniejący w dacie wydania decyzji.

W ocenie NSA nawet gdyby organ administracji publicznej wezwał stronę do oświadczenia się, czy podtrzymuje wniosek o umorzenie w sytuacji, gdy zobowiązanie już po złożeniu wniosku o umorzenie przekształciło się w zaległość, gdyż egzekwowanie od organów administracji publicznej obowiązku prowadzenia postępowania w taki sposób, aby budzić zaufanie jego uczesników do organów Państwa (art. 8 Kodeksu postępowania administracyjnego ), nie mogłoby przecież doprowadzić do uprzedmiotowienia wniosku, którego istotą było domaganie się umorzenia zaległości nieistniejącej w dacie sformułowania żądania i wszczęcia postępowania.

Ponieważ art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej stanowi, że organ podatkowy, na wniosek podatnika, co do zasady, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną, zastosowanie tej normy do opłaty adiacenckiej oznacza, że wniosek o umorzenie opłaty adiacenckiej złożony przed upływem terminu płatności tej opłaty jest bezprzedmiotowy. Aby sprawa mogła być załatwiona merytorycznie wniosek powinien być ponowiony po upływie terminu płatności.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2010 r., Nr 102, poz. 651 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.)