Jak prawidłowo rozliczać nadgodziny pracy kierowcy samochodu osobowego, zatrudnionego w jednostce samorządu terytorialnego, przy równoważnym czasie pracy?

Pracodawca dopuszcza 376 godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym.

Czy zgodnie z przepisami pracownikowi można udzielić bez jego pisemnego oświadczenia, dni wolnych i w jakim okresie?

Czy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia, jeśli tak to w jakiej wysokości (50%, 100%)?

Co należy rozumieć przez czas pracy, dyżur itp.?

Jeśli istnieje możliwość udzielenia dni wolnych to jak prawidłowo prowadzić ewidencje czasu pracy dla takiego kierowcy?

Odpowiedź

Rozliczanie czasu pracy kierowcy samochodu osobowego, zatrudnionego w jednostce samorządu terytorialnego powinno odbywać się na zasadach określonych w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) - dalej k.p. z uwzględnieniem przepisów ustawy o pracownikach samorządowych.

Zgodnie z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879 z późn. zm) - dalej u.c.p.k. przepisy tej ustawy stosuje się do kierowców wykonujących przewóz drogowy, zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Jednakże przepisy te dotyczą jedynie kierowców zatrudnionych przy przewozie drogowym (art. 2 pkt 2 u.c.p.k. w zw. z art. 2 ust. 1 lit. a-b rozporządzenia WE Nr 561/2006 z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego):
rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony; lub
osób, pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Oznacza to, że zastosowanie do kierowcy samochodu osobowego mają wyłącznie przepisy ustawy o pracownikach samorządowych , a w kwestiach nieuregulowanych - przepisy k.p.

Pracownikowi samorządowemu w świetle art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych  nie można udzielić czasu wolnego bez jego zgody nawet w wymiarze wyższym o połowę, tak jak to przewiduje art. 1512 § 2 k.p. W przypadku pracy w niedzielę lub święta, a także w przypadku pracy w dni wolne wynikające z 5-dniowego tygodnia pracy (tzw. "wolne soboty"), pracownikowi powinien przysługiwać dzień wolny na zasadach określonych w art. 1513 i art. 15111 k.p. W przepisie art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych jest mowa o udzielaniu czasu wolnego w tym samym wymiarze, a nie o dniach wolnych w zamian za pracę w niedzielę lub święta albo tzw. "wolne soboty".

W przypadku pracy w godzinach nadliczbowych, praca ta generalnie występuje przy równoważnym systemie czasu pracy w sytuacji gdy:
- pracownik przepracował w danym dniu więcej niż 12 godzin - w takim wypadku dochodzi do przekroczenia maksymalnego dobowego wymiaru czasu pracy przewidzianego dla tego pracownika, wówczas zawsze mamy do czynienia z tzw. nadgodzinami dobowymi, które, gdy występują w dni powszednie, opłacane są z dodatkiem 50%,
- pracownik przepracował w danych dniach dłużej niż wynika to z grafiku, albo pracował w tzw. dzień harmonogramowo wolny od pracy (dzień wyznaczony wg. grafiku niezależnie od tzw. "wolnej soboty" lub niedzieli albo święta, dla zachowania wymiaru czasu pracy w danym miesiącu), w takim wypadku jeżeli nie otrzyma on czasu wolnego w tym samym wymiarze, na koniec okresu rozliczeniowego dojdzie do przekroczenia normy średniotygodniowej (przeciętnie 40 godzin na tydzień roboczy) i konieczne będzie wypłacenie dodatku 100% zgodnie z art. 1511§ 2 k.p.

Jednakże kwestia, czy pracownikom samorządowym należą się dodatki za nadgodziny jest od niedawna sporna, gdyż pojawiły się poglądy (zawarte zwłaszcza w wypowiedziach przedstawicieli Kancelarii Prezesa Rady Ministrów) o szczególnym charakterze normy powołanego wyżej art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych , która zastępuje przepisy o nadgodzinach określone w k.p. i powołane w niniejszej odpowiedzi powyżej. Wykładnia ta znajduje wsparcie także w organach inspekcji pracy - zob. stanowisko Departamentu Prawnego GIP z 25 czerwca 2009 r. (Nr GPP-433-4560-42/09/PE/RP). W efekcie można uznać, że zgodnie z tym stanowiskiem pracownikom samorządowym nie należą się w ogóle dodatki za nadgodziny, a tylko normalne wynagrodzenie. Opinie te budzą jednak poważne kontrowersje wśród specjalistów (zob. P. Ciborski "Samorządy nie powinny unikać wypłaty dodatków za nadgodziny" Rzeczpospolita Nr 160/2009 z 10 lipca 2009 r.).

Pozostałe kwestie reguluje już bez żadnych wątpliwości Kodeks pracy. I tak:
czas pracy - to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 k.p.),
dyżur - to czas pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (art. 1515 § 1 k.p.).

Zgodnie zaś z art. 149 k.p. pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą. Natomiast w stosunku do pracowników:
- objętych systemem zadaniowego czasu pracy,
- zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub za pracę w porze nocnej
nie ewidencjonuje się godzin pracy, natomiast prowadzić należy uproszczoną ewidencję np. dla celów urlopowych, zwolnień lekarskich itp.

Forma i sposób prowadzenia tejże ewidencji pozostawiona jest do decyzji pracodawcy.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)