Jak zrekompensować pracownikowi samorządowemu udział w targach turystycznych, jeśli trwały one w weekend tj. sobota od godz. 8.00 do 20.00, następnie odbyła się kolacja wystawców na których musiał być służbowo do godz. 24.00, i w kolejny dzień- niedziela od 8.00 do godz. 18.00. Została przekroczona 11-godzinna norma odpoczynku z soboty na niedzielę.

Czy należy udzielić pracownikowi dni wolnych (w jakim wymiarze), czy wypłacić dodatkowe wynagrodzenie za prace w nadgodzinach?

Odpowiedź

Praca w godzinach nadliczbowych w sobotę i w niedzielę może być tu rekompensowana według wyboru pracownika albo wynagrodzeniem, albo czasem wolnym w tym samym wymiarze, czyli za sobotę – 16 godz., a za niedzielę – 10 godz.

Zasady rozliczania czasu pracy pracowników w delegacji zostały wykształcone przez orzecznictwo i doktrynę prawa pracy. Nie wynikają natomiast wprost z przepisów prawa pracy.

Rozliczenie czasu pracy pracownika delegowanego w podróż służbową następuje na podstawie rozkładu czasu pracy obowiązującego w jego stałym miejscu pracy. Jeżeli pracownik w godzinach pracy odbywa podróż służbową, to czas podróży należy potraktować jako czas pracy. Przy rozliczaniu czasu pracy w delegacji służbowej obowiązuje zasada, że dojazdu do miejsca delegowania oraz powrotu nie wlicza się do czasu pracy, z tym jednak, że uwzględnia się godziny podróży, które przypadają w czasie normalnych godzin pracy zatrudnionego, zgodnie z jego rozkładem czasu pracy.

Odbywanie podróży służbowej poza "czasem pracy" nie rodzi obowiązku wypłacenia pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia - jeżeli przepis szczególny tego nie przewiduje. Czasu podróży służbowej nie zalicza się do czasu pracy również w przypadku podróży odbywanej w dniu wolnym od pracy, z wyjątkiem przypadków gdy podczas przejazdu pracownik wykonuje pracę (np. kierowca lub konwojent). Jednak godziny faktycznie przepracowane w związku z wykonywaniem polecenia służbowego poza rozkładowym czasem pracy są godzinami nadliczbowymi, takimi samymi jak godziny nadliczbowe przepracowane w zakładzie pracy. Natomiast czas wolny od pracy podczas delegacji służbowej nie jest czasem pracy - fakt delegowania pracownika nie oznacza, że cały okres pobytu w delegacji jest czasem pracy.

W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku oraz do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu (art. 132 i 133 k.p.). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 czerwca 2005 r.(II PK 265/04, M. Praw. 2005 r., nr 14, poz. 668) stwierdził, że jeśli czas spędzony w drodze z delegacji narusza ustaloną w k.p. normę 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku na dobę, to pracownikowi należą się dni wolne, albo dodatkowe wynagrodzenie. Gdyby więc w takiej sytuacji pracownik nie otrzymał dnia wolnego od pracy (co w tym przypadku powinno być zasadą), to należałoby pracownikowi wypłacić dodatek do wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy  o pracownikach samorządowych  praca w godzinach nadliczbowych może być rekompensowana według wyboru pracownika albo wynagrodzeniem albo czasem wolnym w tym samym wymiarze. Na wniosek pracownika czas wolny może zostać udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. W związku z tym, że ustawodawca przewiduje rekompensatę w postaci wynagrodzenia, nie stanowiąc wprost o dodatku do wynagrodzenia, jak ma to miejsce w przypadku przepisu art. 1511 § 1 k.p., pojawiły się rozbieżne poglądy na temat możliwości przyznawania 50% lub 100% dodatku do wynagrodzenia.

Stanowisko, zgodnie z którym za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi samorządowemu należy się wynagrodzenie bez dodatku, wydaje się być bardziej przekonujące. Wśród argumentów podawanych na uzasadnienie poglądu o braku możliwości wypłaty dodatków podawane są takie, że ustawa  o pracownikach samorządowych stanowi lex specialis w stosunku do k.p. (opinia Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 29 maja 2009 r., Rzeczpospolita z 5 czerwca 2009 r., Dobra firma, s. 3.). Wykładnię taką uzasadnia się także podporządkowaniem interesu jednostki interesowi publicznemu (Ł. Pisarczyk, Nowa ustawa o pracownikach samorządowych, PiZS Nr 3/2009, s. 24), a także stosowaniem analogii do przepisu art. 30 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych z dnia 16 września 1982 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953).

W przypadku rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych czasem wolnym od pracy pracodawca za jedną godzinę nadliczbową udziela jedną godzinę wolną. Oddanie czasu wolnego od pracy powinno co do zasady nastąpić do końca danego okresu rozliczeniowego. Jedynie na wniosek pracownika oddanie czasu wolnego może nastąpić w okresie przypadającym przed lub po urlopie wypoczynkowym.

Wskazane powyżej zasady rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych dotyczą zarówno pracy w zwykły dzień roboczy, jak i w niedzielę, święto, czy dzień wolny od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (opinia Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 12 czerwca 2009 r., Rzeczpospolita z 17 czerwca 2009 r., Dobra Firma, s. 3 oraz stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy z 25 czerwca 2009 r. w sprawie rekompensaty za godziny nadliczbowe i za pracę w dni wolne od pracy pracowników samorządowych oraz umieszczania w umowach o pracę pracowników niepełnoetatowych limitu godzin, powyżej którego przysługuje dodatek za godziny nadliczbowe GPP-433-4560-42/09/PE/RP, Rzeczpospolita z 8 lipca 2009 r., Dobra Firma, s. 3), a także w porze nocnej.


Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)