Rada Gminy Wijewo podjęła uchwałę w sprawie stwierdzenia nieważności swojej uchwały dotyczącej uchwalenia regulaminu udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie gminy. W uzasadnieniu uchwały stwierdziła, że robi to w ramach samokontroli, na podstawie art. 54 § 3 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a.), w wyniku skargi złożonej przez wojewodę wielkopolskiego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. 

Wojewoda lub sąd

Uchwałę unieważnił wojewoda wielkopolski. Stwierdził, że rada nie posiada kompetencji do stwierdzania nieważności własnych uchwał. Uprawienia to mają m.in. wojewoda wielkopolski na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny na podstawie art. 147 § 1 ustawy p.p.s.a.
Zgodnie z treścią art. 54 § 3 p.p.s.a.: organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. 

W przypadku skargi na decyzję, uwzględniając skargę w całości, organ uchyla zaskarżoną decyzję i wydaje nową decyzję. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. 

Rada nie może być sędzią w swoje sprawie

Wojewoda wskazał, że możliwość stwierdzenia nieważności w trybie art. 54 § 3 ustawy traktowana jest jako wyjątek wymagający wyraźnej regulacji ustawowej, której w niniejszym przypadku brak. Zarówno w ustawie zasadniczej, jak i w ustawach ustrojowych, nie jest przewidziana instytucja „autonadzoru” przypisana organom stanowiącym samorządu terytorialnego. 

Przypisywanie radzie gminy kompetencji do stwierdzenia nieważności własnych uchwał prowadziłoby do tego, że organ samorządu gminnego zastępowałby sąd administracyjny w wykonywaniu jego kompetencji jurysdykcyjnej orzekania w przedmiocie nieważności lub niezgodności z prawem zaskarżonej uchwały. Wojewoda powołał się przy tym na stanowisko, które zaprezentował WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 13 lipca 2016 r. (sygn. akt II SA/Go  405/16).

Rada gminy nie posiada zatem możliwości stwierdzenia nieważności swojej uchwały, jak również stwierdzenia jej niezgodności z prawem. 

Stwierdzenie nieważność a uchylenie uchwały 

Organ nadzoru podniósł, że stwierdzenia nieważności nie należy utożsamiać ze zmianą uchwały. Skutki prawne zmiany aktu i stwierdzenia jego nieważności są bowiem odmienne. Zmiana uchwały przez radę gminy oznacza wyeliminowanie z treści uchwały ze skutkiem od daty zmiany wskazanych w niej elementów. 

Stwierdzenie nieważności uchwały jest natomiast rozstrzygnięciem deklaratoryjnym, obalającym domniemanie legalności i prawidłowości zaskarżonego aktu, które wywołuje skutki od chwili jego podjęcia.

Kiedy organ może się skorygować

W ocenie wojewody wielkopolskiego, instytucja autokontroli odnosi się jedynie do spraw administracyjnych załatwianych w drodze decyzji, postanowienia, bądź innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej, bezczynności lub przewlekłości wnoszonych do sądu za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi.

Rozstrzygnięcie nadzorcze z 27 czerwca 2018 r. Nr KN-I.4131.1.273.2018.3