Nowelizacja ustawy o referendum lokalnym oraz ustawy o samorządzie gminnym zakłada, że referenda będą mogły być przeprowadzane również dla wyrażenia stanowiska w istotnych sprawach dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących daną wspólnotę. Zachowana zostaje także możliwość przeprowadzenia referendum w sprawie samoopodatkowania. Nowelizacja ta jest realizacją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 2003 roku.
Dotychczas ustawa o referendum lokalnym stanowiła, że mieszkańcy mogą wyrażać w referendum swoją wolę co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki samorządu lub w sprawie odwołania władz danego samorządu, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
W trakcie prac sejmowych nad nowelizacją negatywnie zaopiniowana została propozycja podwyższenie z 10 do 15 proc. progu uprawnionych do głosowania, na wniosek których przeprowadza się referendum ws. odwołania organów gmin, nie będących miastami na prawach powiatu.
Dotychczas organy jednostek samorządu w niektórych sprawach odmawiały przeprowadzenia referendum lokalnego. Odmowa uzasadniana była tym, iż chociaż sprawa dotyczy danej wspólnoty - jak np. zmiana granic lub likwidacja jednostki samorządu terytorialnego czy przebieg dróg niemających charakteru dróg gminnych – nie należy jednak do kompetencji organów gminy, a zatem nie może być przedmiotem referendum lokalnego.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż prawo do referendum lokalnego przysługuje „zawsze członkom wspólnoty, ilekroć tylko zachodzi potrzeba wypowiadania się o istotnych sprawach dotyczących tej wspólnoty – niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie ustawa to prawo doprecyzowuje”.
W nowelizacji przyjęto, iż referendum lokalne powinno być dopuszczalne również w innych, niż dotychczas przewidziane, istotnych sprawach dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących daną wspólnotę.
Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.