Odpowiedzialność karna pracownika samorządowego

Za P. Grońskim, można wyróżnić trzy kategorie odpowiedzialności pracownika samorządowego: odpowiedzialność karną za przestępstwa korupcyjne i przeciwko jednostce samorządu terytorialnego, odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych oraz odpowiedzialność pracowniczą (porządkową i materialną) [1].

Przestępstwa popełnione przeciw jednostce samorządu terytorialnego to głównie przestępstwa określone w Kodeksie karnym:
• przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej, również przyjmowanie obietnicy takiej korzyści w związku z pełnieniem funkcji, przy czym, podstawą do ukarania pracownika za korupcję jest już samo zaakceptowanie obietnicy otrzymania łapówki. (art. 228 kk);
• przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej w sytuacji powoływania się na wpływy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej lub krajowej lub zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi (230 kk);
• działanie w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków, na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, w tym także w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (231 kk) [1].

Także odpowiedzialność pracownika samorządowego za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ma charakter odpowiedzialności o charakterze karnym. Jej celem jest ochrona ładu finansów publicznych. Zasady i zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określa Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz niektórych innych ustaw. Ustawodawca w art. 5-18 sprecyzował, co stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Są to m.in. nieprawidłowości w dokonywaniu wpłat do budżetu, w przekazywaniu, wydatkowaniu i rozliczaniu dotacji, niezgodne z prawem dokonywanie zmian w budżecie, niezgodne z prawem wydatkowanie środków publicznych, nieterminowe opłacanie składek, np. na ZUS, zaciąganie zobowiązań bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem, nieprzestrzeganie prawa w zakresie zamówień publicznych i inne. @page_break@

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi pracownik, który popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych i któremu można przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia. Nie można jednak przypisać winy, jeżeli naruszenia nie można było uniknąć mimo dołożenia staranności wymaganej od osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązku. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi także osoba, która wydała polecenie wykonania czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych (art. 19).

Przy ocenie stopnia szkodliwości dla finansów publicznych naruszenia dyscypliny finansów publicznych wywołującego skutki finansowe bierze się pod uwagę w szczególności wysokość skutku finansowego, w tym:
• wysokość uszczuplonych środków publicznych;
• kwotę środków publicznych niewpłaconych lub niezwróconych na właściwy rachunek budżetu państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych;
• kwotę środków publicznych wydatkowanych bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem albo niezgodnie z przeznaczeniem;
• wysokość zobowiązań zaciągniętych bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem;
• kwotę zapłaconych odsetek, kar lub opłat albo wypłaconego oprocentowania (art. 28.2)
Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są: upomnienie, nagana, kara pieniężna i zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi (art. 31).

Odpowiedzialność pracownicza pracownika samorządowego

Jak podaje P. Groński, odpowiedzialność pracownicza to przede wszystkim odpowiedzialność porządkowa oraz materialna określana zasadami zawartymi w Kodeksie pracy. Odpowiedzialność porządkowa pracowników została określona w rozdziale szóstym kodeksu pracy. Art. 108 kp mówi, iż za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności, pracodawca może stosować: karę upomnienia lub karę nagany. Natomiast kara pieniężna może być zastosowana w przypadku nieprzestrzegania przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty.

Art. 114. kp mówi, iż pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną. Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody (art. 116). Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się: pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Od odpowiedzialności materialnej pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (art. 124).

Podsumowanie
Prawo staje się niezbędnym instrumentem do zapewnienia sprawności funkcjonowania administracji, poprzez określenie m.in. zakresu odpowiedzialności urzędników oraz wskazanie konsekwencji braku tej odpowiedzialności. Prawo to musi być wspomagane przez sprawny system zarządzania zasobami ludzkimi w urzędzie, w tym właściwy dobór kadr, spełniających oczekiwania w zakresie kompetencji, jak i postaw etycznych.

Pisaliśmy o tym również:
 Coraz większa odpowiedzialność pracownika samorządowego

Przpisy:
1. Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Łącki i Skibniewski Oficyn Wydawnicza, Warszawa 2010